Mál nr. 348/2017
Úrskurðarnefnd velferðarmála
Mál nr. 348/2017
Fimmtudaginn 16. nóvember 2017
A
gegn
Vinnumálastofnun
Ú R S K U R Ð U R
Mál þetta úrskurða Kári Gunndórsson lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Eva Dís Pálmadóttir lögfræðingur.
Með kæru, dags. 25. september 2017, kærir A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 23. september 2017, um að fella niður bótarétt hennar í tvo mánuði og innheimta ofgreiddar bætur.
I. Málsatvik og málsmeðferð
Kærandi sótti um greiðslur atvinnuleysisbóta hjá Vinnumálastofnun þann 2. júlí 2017 og var umsóknin samþykkt. Kærandi óskaði eftir því að nýta uppsafnað orlof sitt í september 2017. Með bréfi, dags. 12. september 2017, tilkynnti Vinnumálastofnun kæranda að stofnuninni hefðu borist upplýsingar um að kærandi hefði verið stödd erlendis í ágúst 2017 samhliða því að taka við greiðslu atvinnuleysisbóta og án þess að hafa tilkynnt um það til stofnunarinnar. Kæranda var veittur sjö daga frestur til að skila inn skýringum og farseðlum. Skýringar og flugfarseðill bárust frá kæranda 13. september 2017 þar sem fram kom að kærandi hafi dvalið erlendis á tímabilinu 3. til 20. ágúst 2017.
Með bréfi, dags. 23. september 2017, var kæranda tilkynnt að bótaréttur hennar yrði felldur niður frá og með 22. september 2017 í tvo mánuði á grundvelli 1. mgr. 59. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar sökum þess að hún hefði ekki tilkynnt Vinnumálastofnun fyrirfram um dvöl sína erlendis. Kærandi var einnig krafin um endurgreiðslu ofgreiddra atvinnuleysisbóta samkvæmt 2. mgr. 39. gr. laga nr. 54/2006 að fjárhæð 155.158 kr. að meðtöldu 15% álagi, fyrir tímabilið 12. til 25. apríl 2017. Þann 25. september 2017 sendi kærandi frekari skýringar til Vinnumálastofnunar, óskaði eftir rökstuðningi og lagði inn kæru til úrskurðarnefndar velferðarmála. Með bréfi, dags. 26. september 2017, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar ásamt gögnum málsins. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst með bréfi, dags. 4. október 2017. Með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 5. október 2017, var greinargerð Vinnumálastofnunar send kæranda til kynningar. Athugasemdir bárust ekki.
II. Sjónarmið kæranda
Kærandi greinir frá því að hún hafi rætt við starfsmann hjá Vinnumálastofnun varðandi þá orlofsdaga sem hún hafi átt inni. Samkvæmt því samtali hafi kærandi getað valið hvenær hún tæki orlofsdagana nema þeir yrðu að vera á fyrstu þremur mánuðunum. Kærandi hafi tjáð viðkomandi starfsmanni að hún væri að fara til útlanda en hann hafi ekki upplýst hana um að hún ætti á hættu að missa bætur ef hún myndi ekki tilkynna ferðina með sérstökum hætti. Kærandi telur að hún hafi verið að tilkynna um ferðina í þessu samtali og því sé ekki hægt að segja að hún hafi ekki tilkynnt um fríið. Kærandi telur einnig að hún hafi fengið rangar upplýsingar og því sé hart að refsa henni og fjölskyldu hennar á þennan hátt. Vinnumálastofnun hafi haft tækifæri til að upplýsa kæranda um þessa tilkynningu í samtalinu en að mati hennar sé eðlilegt að boða atvinnuleitendur á fund til þess að fara yfir reglurnar. Kærandi bendir á að hún hafi borgað í atvinnuleysistryggingasjóð í tugi ára og nú þegar hún þurfi að nýta rétt sinn sé henni meinað um það, sem sé óásættanlegt. Kærandi hefði að sjálfsögðu tilkynnt ferð sína ef hún hefði vitað að þess þyrfti. Kærandi telur að réttur hennar til bóta eigi að standa, sérstaklega í ljósi þess að hún hafi fengið rangar upplýsingar frá starfsmanni Vinnumálastofnunar.
III. Sjónarmið Vinnumálastofnunar
Í greinargerð Vinnumálastofnunar kemur fram að tilgangur laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar sé að tryggja þeim sem tryggðir séu og misst hafi fyrra starf sitt, tímabundna fjárhagsaðstoð í þrengingum sínum. Með lögunum sé verið að tryggja stöðu og öryggi fólks í atvinnuleysi og því sé gert ráð fyrir að hinir tryggðu séu í virkri atvinnuleit þann tíma. Atvinnuleysistryggingar veiti hinum tryggðu fjárhagslegt úrræði í tímabundnu atvinnuleysi. Í 13. gr. laganna séu talin upp almenn skilyrði fyrir atvinnuleysistryggingum launamanna. Í c-lið ákvæðisins komi meðal annars fram að það sé skilyrði fyrir greiðslum að atvinnuleitandi sé búsettur og staddur hér á landi til að teljast tryggður samkvæmt lögunum. Í 2. mgr. 14. gr. laganna sé einnig mælt fyrir um upplýsingaskyldu umsækjanda, en þar segi að atvinnuleitanda beri án ástæðulauss dráttar að tilkynna Vinnumálastofnun um þær breytingar sem kunni að verða á vinnufærni hans eða aðstæðum.
Í 1. mgr. 59. gr. laga nr. 54/2006 sé kveðið á um viðurlög við brotum á upplýsingaskyldu hins tryggða. Óumdeilt sé að kærandi hafi verið stödd erlendis á sama tíma og hún hafi verið skráð atvinnulaus hjá Vinnumálastofnun. Stofnuninni hafi ekki borist tilkynning fyrirfram um utanlandsferð kæranda, líkt og skylt sé samkvæmt 3. mgr. 9. gr. og 2. mgr. 14. gr. laganna. Af þeim sökum hafi kærandi ekki uppfyllt skilyrði laga nr. 54/2006 á því tímabili og þar af leiðandi fengið ofgreiddar atvinnuleysisbætur fyrir þann tíma.
Vinnumálastofnun tekur fram að á því tímabili sem atvinnuleitandi fái greiddar atvinnuleysisbætur beri honum að tilkynna stofnuninni um allar breytingar á högum sínum, sbr. 3. mgr. 9. gr. laganna, þar á meðal ferðir sínar utanlands. Þegar rafrænni umsókn um greiðslu atvinnuleysisbóta sé skilað sé umsækjendum kynnt margvísleg atriði er varða réttindi og skyldur, þar með talið að tilkynna beri um ferðir erlendis. Þá þurfi umsækjendur að samþykkja að þeir hafi lesið og skilið þær upplýsingar sem fram komi í umsókn um réttindi og skyldur þeirra. Kærandi hafi samþykkt skilmálana þegar hún hafi sótt um atvinnuleysisbætur hjá stofnuninni og einnig hafi verið sendur tölvupóstur þann 5. júlí 2017 þar sem henni hafi verið bent á að ef farið væri til útlanda þyrfti að tilkynna það fyrirfram og skila afriti af flugfarseðlum til stofnunarinnar því til staðfestingar. Víðtækar og ítarlegar upplýsingar um réttindi og skyldur atvinnuleitanda séu á heimasíðu Vinnumálastofnunar en þar komi skýrt fram að atvinnuleitanda beri að veita nákvæmar upplýsingar um hagi sína. Því verði ekki fallist á skýringar kæranda um að hún hafi ekki vitað að skylt væri að tilkynna um utanlandsferðir til stofnunarinnar. Þá tekur Vinnumálastofnun fram að ekkert í gögnum málsins bendi til þess að kærandi hafi fengið misvísandi eða rangar upplýsingar um töku orlofs. Þann [21.] júlí 2017, þegar kærandi hafi óskað eftir því að nýta uppsafnað orlof sitt í september, hafi hún þegar verið búin að ákveða að dvelja erlendis í ágúst.
Vinnumálastofnun vísar til þess að í málinu liggi fyrir að kærandi hafi látið hjá líða að veita nauðsynlegar upplýsingar um atvik er höfðu bein áhrif á rétt hennar til greiðslu atvinnuleysisbóta. Stofnuninni sé skylt að leiðrétta fjárhæð atvinnuleysisbóta og innheimta þær sem hafi verið ofgreiddar í samræmi við 2. mgr. 39. gr. laga nr. 54/2006. Skuld kæranda verði skuldajafnað við síðari tilkomnar atvinnuleysisbætur í samræmi við 3. mgr. 39. gr. laganna.
IV. Niðurstaða
Ágreiningur máls þessa lýtur að ákvörðun Vinnumálastofnunar um að fella niður bótarétt kæranda í tvo mánuði á grundvelli 1. mgr. 59. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar og innheimta ofgreiddar bætur samkvæmt 2. mgr. 39. gr. laganna.
Ákvæði 1. mgr. 59. gr. laga nr. 54/2006 er svohljóðandi:
„Sá sem lætur hjá líða að veita nauðsynlegar upplýsingar skv. 14. gr. eða um annað það sem kann að hafa áhrif á rétt hans samkvæmt lögum þessum skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila, sbr. þó 4. mgr. Hið sama á við þegar hinn tryggði hefur … látið hjá líða að tilkynna Vinnumálastofnun um þær breytingar sem kunna að verða á högum hans á því tímabili sem hann fær greiddar atvinnuleysisbætur eða sætir biðtíma eða viðurlögum samkvæmt lögum þessum eða annað það sem kann að hafa áhrif á rétt hans samkvæmt lögum þessum, sbr. 3. mgr. 9. gr. og 2. mgr. 14. gr. Skal honum jafnframt verða gert að endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur skv. 39. gr.“
Ákvæðið ber meðal annars að túlka með hliðsjón af ákvæði c-liðar 1. mgr. 13. gr. laga nr. 54/2006 þar sem fram kemur að launamaður sé tryggður samkvæmt lögunum sé hann búsettur og staddur hér á landi. Í máli þessu liggur fyrir að kærandi var stödd erlendis á tímabilinu 3. til 20. ágúst 2017 á sama tíma og hún fékk greiddar atvinnuleysisbætur. Af hálfu kæranda hefur komið fram að hún hafi tjáð starfsmanni Vinnumálastofnunar að hún væri að fara til útlanda en hann hafi ekki upplýst hana um að hún ætti á hættu að missa bætur ef hún myndi ekki tilkynna ferðina með sérstökum hætti. Kærandi telur að hún hafi verið að tilkynna um ferðina í þessu samtali og því sé ekki hægt að segja að hún hafi ekki tilkynnt um fríið. Úrskurðarnefndin hefur yfirfarið gögn málsins og samkvæmt þeim tilkynnti kærandi til Vinnumálastofnunar 1. ágúst 2017 að hún óskaði eftir að taka orlof í september 2017. Að öðru leyti benda gögn málsins ekki til þess að kærandi hafi tilkynnt um ferð sína í ágúst 2017.
Úrskurðarnefndin tekur fram að á því tímabili sem atvinnuleitandi fær greiddar atvinnuleysisbætur ber honum að tilkynna Vinnumálastofnun um allar breytingar á högum sínum, sbr. 3. mgr. 9. gr. laga nr. 54/2006, þar á meðal ferðir sínar erlendis. Líkt og Vinnumálastofnun hefur vísað til er umsækjendum um atvinnuleysisbætur kynnt margvísleg atriði er varða réttindi og skyldur þegar rafrænni umsókn er skilað, þar með talið að tilkynna beri um ferðir erlendis, og umsækjendur þurfa að samþykkja að hafa lesið og skilið þær upplýsingar sem fram koma í umsókn um réttindi og skyldur. Úrskurðarnefndin bendir einnig á að kærandi fékk þær upplýsingar í tölvupósti 5. júlí 2017 að tilkynna þyrfti fyrirfram um ferðir erlendis og skila bæri afriti af flugfarseðlum til stofnunarinnar því til staðfestingar. Með hliðsjón af framangreindu telur úrskurðarnefndin að kærandi hafi mátt vita, eða að minnsta kosti haft tilefni til þess að afla sér frekari upplýsingar um skyldur sínar, að henni bæri að tilkynna Vinnumálastofnun sérstaklega um ferðir erlendis. Í ljósi upplýsingaskyldu 3. mgr. 9. gr. laga nr. 54/2006 verður fallist á með Vinnumálastofnun að kærandi hafi brotið gegn skyldum sínum gagnvart stofnuninni er hún tilkynnti ekki um ferð sína erlendis. Að því virtu bar Vinnumálastofnun að láta kæranda sæta viðurlögum samkvæmt 1. mgr. 59. gr. laganna. Með vísan til framangreinds er ákvörðun Vinnumálastofnunar um að fella niður bótarétt kæranda í tvo mánuði á grundvelli 1. mgr. 59. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar staðfest.
Mál þetta lýtur einnig að þeirri ákvörðun Vinnumálastofnunar að endurkrefja kæranda um ofgreiddar bætur samkvæmt 2. mgr. 39. gr. laga nr. 54/2006 vegna tímabilsins sem hún var erlendis, að fjárhæð 155.158 kr. að meðtöldu 15% álagi. Í 2. mgr. 39. gr. laganna kemur fram að hafi hinn tryggði fengið hærri atvinnuleysisbætur samkvæmt 32. eða 33. gr. laganna en hann átti rétt á samkvæmt álagningu skattyfirvalda eða af öðrum ástæðum beri honum að endurgreiða þá fjárhæð sem ofgreidd hafi verið að viðbættu 15% álagi. Hið sama gildi um atvinnuleysisbætur sem hinn tryggði hafi fengið greiddar fyrir tímabil er hann uppfyllti ekki skilyrði laganna. Í sömu málsgrein segir einnig að fella skuli niður álagið samkvæmt málsgreininni færi hinn tryggði rök fyrir því að honum verði ekki kennt um þá annmarka er leitt hafi til ákvörðunar Vinnumálastofnunar.
Samkvæmt framangreindu er ljóst að endurkröfuheimild Vinnumálastofnunar er meðal annars bundin við það að einstaklingur hafi fengið greiddar atvinnuleysisbætur fyrir tímabil er hann uppfyllti ekki skilyrði laganna. Þegar kærandi var erlendis á tímabilinu 3. til 20. ágúst 2017 uppfyllti hún ekki skilyrði c-liðar 1. mgr. 13. gr. laga nr. 54/2006 um að vera búsett og stödd hér á landi. Að því virtu átti hún ekki rétt á greiðslum frá Vinnumálastofnun á því tímabili sem endurgreiðslukrafan lýtur að, en ákvæði 2. mgr. 39. gr. laganna er fortakslaust að því er varðar skyldu til þess að endurgreiða ofgreiddar bætur. Aftur á móti skal fella niður 15% álag færi hinn tryggði rök fyrir því að honum verði ekki kennt um þá annmarka er leitt hafi til ákvörðunar Vinnumálastofnunar. Líkt og áður greinir tilkynnti kærandi ekki Vinnumálastofnun fyrirfram um ferð sína erlendis og hefur hún því ekki fært viðhlítandi rök fyrir því að fella skuli niður álagið. Með vísan til framangreinds er hin kærða ákvörðun staðfest.
Ú R S K U R Ð A R O R Ð
Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 23. september 2017, um að fella niður bótarétt A, í tvo mánuði og innheimta ofgreiddar bætur er staðfest.
F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála
Kári Gunndórsson