Hoppa yfir valmynd

Matsnefnd eignarnámsbóta matsmálið nr. 19/1998

(2. mgr. 2. gr. laga nr. 11/1973, 18. gr. laga nr. 42/1983, reglugerð nr. 264/1971, raforkuvirki, rafmagnslína, raflína, háspennulína, raflínumöstur, vegir, línuvegir, byggingabann, helgunarsvæði, umferðarréttur, sumarbústaðaland, sjónmengun, hávaðamengun, skipulagsuppdráttur, landbúnaðarland, segulsvið, rafsegulsvið, útivistarsvæði, skipulag)

Fimmtudaginn 1. júlí 1999 var tekið fyrir í Matsnefnd eignarnámsbóta matsmálið nr. 19/1998

Landsvirkjun
gegn
Guðmari Guðjónssyni, kt. 060637-2519

og kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður:

I. Skipan Matsnefndar eignarnámsbóta:

Matsnefnd eignarnámsbóta skipa í máli þessu, Helgi Jóhannesson, hrl., formaður, Vífill Oddsson, verkfræðingur og Kristinn Gylfi Jónsson, viðskiptafræðingur og bóndi, en formaður kvaddi þá tvo síðastnefndu til starfans með vísan til 2. mgr. 2. gr. laga nr. 11/1973 um framkvæmd eignarnáms.

II. Matsbeiðni, aðilar og andlag eignarnámsins:

Með matsbeiðni dags. 21. desember 1998, sem lögð var fram í Matsnefnd eignarnámsbóta þann 8. mars 1999 fór Landsvirkjun, kt. 420269-1299, Háaleitisbraut 68, Reykjavík (eignarnemi), þess á leit við matsnefndina að hún mæti hæfilegar bætur vegna eignarnáms á hluta úr jörðinni Stóra Hofs I, Gnúpverjahreppi, Árnessýslu. Eignarnámsþoli er fyrri eigendi jarðarinnar, Guðmar Guðjónsson, kt. 060637-2519, Álftahólum 8, Reykjavík, en skv. samningi hans og núverandi eiganda jarðarinnar, Trésmiðafélags Reykjavíkur, voru eignarnámsbætur þær er hér eru metnar undanskildar við sölu jarðarinnar. Samkvæmt matsbeiðni er tilefni eignarnámsins lagning Búrfellslínu 3A, 400 kV raflínu um jörðina Stóra Hof I, Gnúpverjahreppi.

Andlag eignarnámsins í landi eignarnámsþola er eftirfarandi:

Land undir 450 m. langan og 4 m. breiðan vegslóða ásamt nauðsynlegum fláum meðfram fyrirhuguðu línustæði í landi jarðarinnar. Eignarnemi mun hafa óheftan umferðarrétt um vegslóðann vegna línulagningarinnar, svo og til þess að sinna framvegis viðhaldi, endurbótum og eftirliti með línunni og möstrum í landi jarðarinnar.

Land undir 4 raflínumöstur til að bera háspennulínuna í landi eignarnámsþola. Eignarnumin landspilda undir hverju mastri er 2.916 m² að stærð. Samtals eru því teknir 11.664 m² eignarnámi undir raflínumöstur í landi eignarnámsþola.

Sú kvöð leggst á land undir raflínunni að ekki má byggja nein mannviki á 54 m. breiðri landræmu undir og meðfram línunni, en línan er u.þ.b. 1.200 m. að lengd í landi eignarnámsþola.

Fyrir liggur að núverandi eigandi jarðarinnar, Trésmiðafélag Reykjavíkur, heimilaði eignarnema að hefja framkvæmdir á jörðinni, þó mati væri ekki lokið.

Heimild til eignarnámsins byggist á 18. gr. laga nr. 42/1983 um Landsvirkjun, en heimild iðnaðarráðuneytisins til eignarnámsins liggur fyrir.

III. Málsmeðferð:

Mál þetta var fyrst formlega tekið fyrir hjá Matsnefnd eignarnámsbóta mánudaginn 8. mars 1999. Áður en sú fyrirtaka fór fram hafði matsnefndin farið á vettvang ásamt aðilum og kynnt sér aðstæður. Af hálfu eignarnema var lögð fram matsbeiðni og greianrgerð ásamt fylgigögnum. Málinu var að því búnu frestað til framlagningar greinargerðar af hálfu eignarnámsþola um ótiltekin tíma.

Mánudaginn 22. mars 1999 var málið tekið fyrir. Af hálfu eignarnámsþola var lögð fram greinargerð ásamt fylgigögnum og var málinu að því búnu frestað til munnlegs flutnings þess um ótiltekinn tíma.

Miðvikudaginn 5. maí 1999 var málið tekið fyrir. Aðilar fluttu málið munnlega fyrir nefndinni og var það að því búnu tekið til úrskurðar.

Auk þeirra bókuðu fyrirtekta málsins sem gerð hefur verið grein fyrir hefur matsnefndin farið nokkrum sinnum til viðbótar á vettvang og kynnt sér aðstæður.

IV. Sjónarmið eignarnema:

Af hálfu eignarnema hefur eignarnámsþola verið boðnar bætur er nema kr. 438.150- vegna þess tjóns sem hann varð fyrir við eignarnámið. Að mati eignarnema er þar um fullnaðarbætur að ræða, en eignarnámsþoli hefur ekki fallist á þá lausn málsins. Eignarnemi bendir sérstaklega á að kunnáttumaður um landverð hafi verið fenginn í lið með eignarnema til að reikna út þær bætur sem boðnar voru eignarnámsþola.

Að mati eignarnema er ekki á það fallist að allt það land sem línan fari um skuli metið sem sumarbústaðaland. Sérstaða landsins á þessu svæði sé almennt ekki slík, að hún réttlæti hærri bætur, en tíðkast annars staðar við línuna, þótt svo kunni að vera í einstaka tilvikum. Eignarnemi leggur sérstaka áherslu á að eignarnámið nái ekki til allra réttinda á landi eignarnámsþola. Aðeins sé um að ræða raunverulegt eignarnám á þeim hluta landsins sem fer undir veginn og raflínumöstrin auk þess sem byggingabann undir línunni takmarki nýtingu þess lands. Eignarnemi gerir hins vegar ekki athugasemd við hefðbundna nýtingu þess lands sem er undir línunni eða umferð um það, að svo miklu leyti sem það valdi ekki hættu. Eignarnemi telur að meta skuli bæturnar með tilliti til þessa, enda telur hann að ekki hafi verið sýnt fram á að tjóni hafi verið valdið á landinu vegna framkvæmdanna, umfram það sem nefnt hefur verið. Í þessu sambandi bendir eignarnemi sérstaklega á að ekkert sé því til fyrirstöðu að aðrir hlutar jarðarinnar séu nýttir undir sumarhúsabyggð, þrátt fyrir tilvist raflínunnar. Að auki bendir eignarnemi á að nýlega hafi verið byggð sumarhús á jörðinni, þrátt fyrir vissu um að von væri á raflínunni, þannig að ljóst sé að línan hafi ekki úrslitaáhrif um það hvort landið sé nýtilegt til sumarhúsabyggðar eða ekki.

Eignarnemi telur að ekki hafi verið sýnt fram á fjárhagslegt tjón af völdum hávaða frá línunni, en slíkt tjón verði að sanna með óyggjandi hætti svo unnt sé að fallast á að greiða bætur vegna þessa. Á landsvæðinu sem línan liggur um hafa löngum verið rafmagnslínur, en vindgnauð í þeim er óháð spennunni sem um línurnar fer. Þá telur eignarnemi ekki hafa verið sýnt fram á, að hávaði frá línunum sé slíkur, að tjón hljótist af fyrir landeigendur.

Eignarnemi mótmælir því að uppsetning línunnar feli í sér slíka sjónmengun að það valdi verðrýrnun á landi eignarnámsþola. Eignarnemi bendir á að Hæstiréttur hafi með dómi sínum frá árinu 1997 bls. 52 slegið því föstu að við eignarnám skuli einungis fjárhagsleg réttindi bætt. Eignarnemi telur kröfu eignarnámsþola um bætur vegna sjónmengunar vera kröfu um bætur fyrir ófjárhagslegt tjón og af þeim sökum hefur kröfunni verið hafnað. Í þessu sambandi bendir eignarnemi sérstaklega á að eftir því sem landið byggist og þéttbýli stækki, verði sífellt erfiðara að koma að sjónarmiðum um sjónmengun af mannvirkjum í útjaðri byggðar eða mannvirkjum sem tengjast byggðinni. Þá bendir eignarnemi á að fólk geri sífellt ríkari kröfur til aðbúnaðar t.d. í sumarhúsum. Þannig sé það nú sjálfsagt mál að þar sé rafmagn og e.t.v. heitt vatn auk þess sem kostur þyki ef stutt er í einhverja þjónustukjarna. Þessu fylgi að fólk dregur úr kröfum sínum varðandi sjónræn áhrif af nálægðri byggð.

Eignarnemi mótmælir því að línunni fylgi áhrif á heilsu og líðan manna og dýra vegna raf- eða segulssviðs. Af hálfu eignarnema hefur verið lögð fram skýrsla sem unnin var af Eymundi Sigurðssyni og fjallar um rafsegulsvið auk þess sem umfjöllun er um það sama í skýrslu um mat á umhverfisáhrifum Búrfellslínu 3A sem einnig hefur verið lögð fram í málinu. Niðurstaðan í þessum gögnum er sú að rannsóknir sýni að áreiti af raf- eða segulsviði ógni ekki heilsufari manna. Sérstaklega er tekið fram að enginn fullnægjandi vitnisburður gefi tilefni til að ætla að áreiti frá raf- og segulsviði valdi krabbameini, eða hafi áhrif á sálarlíf einstaklinga, taugaboð, æxlun eða þroska. Með hliðsjón af þessum niðurstöðum neitar eignarnemi því alfarið að honum beri að greiða bætur vegna þessa.

Eignarnemi leggur á það ríka áherslu að eignarnámsþolum hafi mátt vera það ljóst löngu áður en lagning Búrfellslínu 3A hófst, að til stæði að leggja línuna. Skipulagsuppdráttur, þar sem kveðið er á um legu línunanar, hafi verið samþykktur af viðkomandi hreppsnefndum og staðfestur og auglýstur af umhverfisráðuneytinu, þegar á árinu 1991. Undirbúningur og kynning hafi þá staðið um nokkra hríð. Eignarnemi telur að hafa verði þetta í huga við matið, sérstaklega þegar litið er til ákvarðana landeigenda um nýtingu á landinu, sem teknar voru eftir að ljóst var í hvað stefndi.

Eignarnemi telur hugmyndir eignarnámsþola um bótafjárhæð vera fjarri öllum raunveruleika. Eignarnemi hefur í þessu sambandi lagt fram fasteignamat jarðarinnar allrar sem á að endurspegla raunhæft staðgreiðsluverð hennar. Af þessu mati megi sjá að kröfugerð eignarnámsþola er úr öllum tengslum við mögulega verðmætarýrnun jarðarinnar vegna lagningar raflínunnar. Eignarnemi mótmælir sérsaklega að fjárhagsvandræði eignarnámsþola eigi að hafa nokkur áhrif á ákvarðaðar bætur í máli þessu, eins og haldið virðist fram í greinargerð eignarnámsþola.

V. Sjónarmið eignarnámsþola:

Eignarnámsþoli gerir kröfu til þess að honum verði greiddar kr. 11-12 milljónir í bætur vegna eignarnámsins. Eignarnámsþoli telur mögulegt að reikna tjón hans út með tvennum hætti. Annars vegar með því að bera saman markaðsverð jarðarinnar fyrir og eftir að ákveðið var að leggja Búrfellslínu 3A um jörðina. Hins vegar með því að reikna út hversu margar sumarbústaðalóðir fari forgörðum vegna raflínunnar, en verð sumarbústaðalóða í Árnessýslu kveður eignarnámsþoli vera um 400-800 þús. á lóð. Eignarnámsþoli kveðst hafa boðið jörðina til sölu á 25-26 millj. á sínum tíma, en ásett verð hefði verið 32-33 millj. ef auglýsing eignarnema um línulögnina hefði ekki þá verið búin að birtast. Eignarnámsþoli kveður um 10 sumarbústaðalóðir hafa farið forgörðum á hinu skipulagða svæði jarðarinnar, þ.m.t. landskiki sem hann hafi undanskilið við sölu jarðarinnar og hefði getað nýst undir tvo sumarbústaði. Að auki fóru forgörðum um 9 lóðir á óskipulögðum hluta jarðarinnar. Eignarnámsþoli bendir sérstaklega á kostnað þann sem hann hefur þurft að bera vegna fundahalda með eignarnnema eftir að auglýsing um línulögnina birtist, en telst honum til að slíkir fundir séu orðnir 9 talsins og hann þurfi ávallt að taka sér frí frá vinnu og aka 200 km. vegna hvers fundar.

Eignarnámsþoli kveðst á árunum 1987-1989 hafa undirbúið áætlun um að selja eða leigja hluta lands Stóra Holfs I undir sumarbústaði. Þetta hafi hann m.a. gert með því að skipuleggja u.þ.b. 16 ha. spildu og leggja heitt og kalt vatn að spildunni. Eignarnámsþoli kveðst hafa auglýst í Dagblaðinu eftir kaupendum að lóðunum og hafi 20-30 aðilar sýnt áhuga, þ.m.t. einn aðili sem taldi sig þurfa 12 lóðir fyrir starfsmannafélag.

Eignarnámsþoli kveður eignarnema hafa sumarið 1989 auglýst í Lögbirtingablaðinu fyrirhugaða lagningu Búrfellslínu 3A þvert yfir það svæði sem eignarnámsþoli hafði skipulagt sem sumarhúsasvæði. Þetta hafi valdið því að þeir sem áhuga höfðu haft á landinu misstu hann, enda fólki almennt illa við að vera innan um háspennumannvirki vegna gruns um heilsufarslegar afleiðingar sem það getur haft í för með sér. Þessi ákvörðun eignarnema olli að mati eignarnámsþola honum verulegu tjóni. Eignarnámsþoli freistaði þess að gera athugasemdir við auglýsingu eignarnema, en án árangurs. Eignarnámsþoli stóð á þessum tíma höllum fæti fjárhagslega m.a. vegna hjónaskilnaðar og fór svo að lokum að hann varð að selja jörðina í einu lagi í júní 1991, en það telur hann sig ekki hafa þurft að gera ef áform hans um sölu eða leigu sumarhúsalóða á jörðinni hefðu gengið eftir. Eignarnámsþoli telur að söluverð jarðarinnar hafi verið 10-13 millj. lægra en verið hefði ef lagning Búrfellslínu 3A hefði ekki komið til.

Eignarnámsþoli mótmælir sérstaklega því að landið sé álitið hefðbundið landbúnaðarland svo sem haldið er fram í greinargerð eignarnema. Eignarnámsþoli telur sýnt að svo sé ekki m.t.t. þeirrar skipulagsvinnu sem unnin var og eftirspurnar sem var eftir landinu til notkunar fyrir sumarhúsabyggð. Eignnarnámsþoli telur því tilvitnun eignarnema í dóm Hæstaréttar frá 1997 bls. 54 ekki eiga við í máli þessu, enda var í því máli um allt annars konar land og nýtingu lands að ræða en í máli því sem hér er til umfjöllunar.

Eignarnámsþoli vísar sérstaklega til dóms Hæstaréttar frá 1984 bls. 904, í svokölluðu Ásgarðsmáli, til stuðnings sjónarmiðum sínum, en í því máli var lagt til grundvallar að bæta bæri jörðina Ásgarð í Grímsnesi sem sumarbústaðaland að verulegu leyti, af því að land hennar var frá náttúrunnar hendi og nálægðar við þéttbýlið við Faxaflóa vel til þess fallið að nýtast undir sumarbústaði.

Eignarnámsþoli telur m.a. ótta fólks um heilsuspillandi áhrif raflína hafa valdið því að eftirspurn eftir sumarhúsalóðum á jörðinni hafi horfið þegar ljóst var að leggja ætti línuna um landið. Engu skipti í þessu sambandi þó slík neikvæð áhrif raflína hafi ekki verið sönnuð, óttinn sé til staðar í hugum fólks og það sé það sem skipti máli.

VI. Niðurstaða matsnefndarinnar:

Svo sem fram hefur komið hefur matsnefndin farið nokkrum sinnum á vettvang og kynnt sér aðstæður, bæði fyrir og eftir uppsetningu raflínunnar. Þá hefur nefndin leitað álits löggilts fasteignasala á landverði á því svæði sem línan fer yfir. Einnig hafa verið lögð fram í málinu ýmis gögn sem nýst hafa nefndinni í störfum hennar. Hlutverk matsnefndarinnar skv. 2. gr. laga nr. 11/1973 er að skera úr ágreiningi um eignarnámsbætur og annað endurgjald, sem ákveða á samkvæmt lögum um framkvæmd eignarnáms. Bætur fyrir ófjárhagslegt tjón í tengslum við eignarnámið koma ekki til skoðunar hjá matsnefndinni. Við ákvörðun eignarnámsbóta er höfð hliðsjón af grundvallarreglunni sem fram kemur í 72. gr. Stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944, þ.e. að fullt verð komi fyrir hin eignarnumdu réttindi.

Búrfellslína 3A liggur að stórum hluta um einn búsældarlegasta hluta Íslands. Línan er víða áberandi í landslaginu og nærri híbýlum manna. Í nágrenni hins eignarnumda lands eru víða vinsæl svæði fyrir sumarhúsabyggð og er land eignarnámsþola víða vel hentugt til slíkra nota. Fallast ber á það með eignarnámsþola að þegar svo hagar til að land geti nýst undir sumarhúsabyggð, sé tilkoma línunnar til þess fallin að rýra verðmæti jarðarinnar allrar vegna sjónrænna áhrifa af línunni. Einnig er það álit nefndarinnar að fólk forðast að vera nærri slíkum mannvirkjum, jafnvel þó skaðleg áhrif þess hafi ekki verið sönnuð. Þá liggur fyrir að land undir línunni á þeim svæðum, sem hentað gæti fyrir sumarhúsabyggð, kemur aldrei til með að nýtast til þeirra hluta og ber að hafa það til hliðsjónar við matið, en tekið er mið af því við ákvörðun bóta fyrir þann hluta landsins, að ekki er um fullkomið eignarnám að ræða og að eignarnámsþoli heldur þar eftir ákveðnum réttindum til nýtingar landsins.

Þrátt fyrir að hið eignarnumda land hafi ekki allt verið sérstaklega skipulagt fyrir sumarhúsabyggð þykir ljóst að landið geti víða í línustæðinu hentað fyrir lóðir undir sumarhús og næsta nágrenni er vinsælt til þeirra nota svo sem að framan greinir. Verður því við matið að miða við þann möguleika á framtíðarnýtingu landsins. Í þessu sambandi er sérstaklega vísað til dóms Hæstaréttar frá árinu 1984 bls. 906.

Þrátt fyrir það sem að framan greinir þykja verðhugmyndir eignarnámsþola fyrir hið eignarnumda allt of háar. Ekki hefur verið sýnt fram á að eignarnámið hafi valdið eignarnámsþola því fjárhagstjóni sem haldið er fram af hans hálfu í málinu og er því ekki fallist á kröfur hans í málinu. Þá er fallist á það með eignarnema að fjárhagsleg staða eignarnámsþola kemur ekki sérstaklega til skoðunar við mat á bótunum.

Svo sem fram hefur komið liggur Búrfellslína 3A á u.þ.b. 1.200 m. kafla um land eignarnámsþola og fjögur raflínumöstur eru í landinu. Þá eru línuvegir í landi eignarnámsþola 450 m. langir og taldir u.þ.b. 4 m. breiðir að meðaltali, án fláa, sem víða breikka svæðið sem fer undir veginn töluvert. Helgunarsvæði raflínunnar spannar 54 m. samkvæmt undanþáguheimild Löggildingarstofu dags. 7. janúar 1999 og er við þá breidd miðað í matinu. Tekið hefur verið tillit til þess að hluti vega lendir innan helgunarsvæðis línunnar.

Með hliðsjón af því sem að framan segir þykja hæfilegar bætur til eignarnámsþola vera sem hér segir:

Bætur fyrir eignarnumið landundir raflínumöstur og veg: kr. 426.000-Bætur fyrir takmörkun á nýtingarmöguleikumlands undir raflínunni kr. 1.060.000-Verðlækkun jarðarinnar vegnasjónrænna áhrifa línunnarkr. 450.000-Samtalskr. 1.936.000-

Þá skal eignarnemi greiða eignarnámsþola kr. 350.000- auk virðisaukaskatts í kostnað vegna reksturs málsins fyrir matsnefndinni og kr. 243.500- í ríkissjóð vegna kostnaðar af störfum Matsnefndar eignarnámsbóta við málið.

ÚRSKURÐARORÐ

Eignarnemi, Landsvirkjun, kt. 420269-1299, Háaleitisbraut 68, Reykjavík, greiði eignarnámsþola, Guðmari Guðjónssyni, kt. 060637-2619, kr. 1.936.000- í eignarnámsbætur og kr. 350.000- auk virðisaukaskatts í málskostnað.Þá greiði eignarnemi kr. 243.500- í ríkissjóð vegna starfa Matsnefndar eignarnámsbóta við mál þetta.

__________________________________
Helgi Jóhannesson, hrl.

Vífill Oddsson, verkfræðingur Kristinn Gylfi Jónsson, vskfr. og bóndi


Úrskurðir, ákvarðanir og aðrar úrlausnir sem birtast á vef Stjórnarráðsins eru á ábyrgð viðkomandi stjórnvalds. 
Stjórnarráðið ber ekki ábyrgð á efni frá sjálfstæðum stjórnvöldum umfram það sem leiðir af lögum.

Hafa samband

Ábending / fyrirspurn
Ruslvörn
Vinsamlegast svaraðu í tölustöfum