Mál nr. 297/2017

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 297/2017

Miðvikudaginn 28. febrúar 2018

A

gegn

Tryggingastofnun ríkisins

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Rakel Þorsteinsdóttir lögfræðingur, Eva Dís Pálmadóttir lögfræðingur og Jón Baldursson læknir.

Með kæru, dags. 14. ágúst 2017, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála afgreiðslu Tryggingastofnunar ríkisins, dags. 5. júlí 2017, á umsókn hans um uppbót/styrk til kaupa á bifreið.

I. Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um uppbót/styrk til kaupa á bifreið með umsókn, dags. 14. júní 2017. Með bréfi Tryggingastofnunar ríkisins, dags. 5. júlí 2017, var umsókn kæranda um uppbót til bifreiðakaupa samþykkt.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 21. ágúst 2017. Með bréfi, dags. 18. desember 2017, óskaði úrskurðarnefnd eftir greinargerð Tryggingastofnuna ríkisins ásamt gögnum málsins. Þann 4. janúar 2018 barst greinargerð stofnunarinnar. Í henni var farið fram á frávísun málsins. Með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 8. janúar 2018, var frávísunarbeiðninni hafnað og óskað eftir efnislegri greinargerð stofnunarinnar. Greinargerð stofnunarinnar barst með bréfi, dags. 2. febrúar 2018, og var hún send kæranda til kynningar með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 5. febrúar 2017. Athugasemdir bárust ekki.

II. Sjónarmið kæranda

Kærandi gerir kröfu um að afgreiðsla Tryggingastofnunar ríkisins á umsókn hans um uppbót/styrk til kaupa á bifreið verði endurskoðuð og aðstoðin til hans verði hækkuð.

Í kæru segir að kærandi telji uppbót að fjárhæð X ekki vera skynsama fjárfestingu miðað við hans aðstæður og búsetu. Síðastliðin fjögur ár hafi hann verið tekjulaus að undanskildum bótum frá Tryggingastofnun ríkisins og greiðslum frá lífeyrissjóði, alls um X kr. Þessi upphæð dugi varla kæranda til framfærslu og lyfjakaupa og því sé ekkert lagt fyrir. Þeir varasjóðir sem til hafi verið séu búnir og því geti hann lítið bætt við upphæðina.

Kærandi hafi síðustu daga skoðað og auglýst eftir bílum upp að X kr. Undantekningarlaust þarfnist þeir viðgerðar, séu mikið keyrðir og tæplega hægt að reikna með að þeir endist næstu fimm ár. Hann hafi ekki efni á miklu og kostnaðarsömu viðhaldi og vegna heilsu geti hann ekki sjálfur staðið í bílaviðgerðum. Þar sem hann þurfi að sækja alla læknis- og félagsþjónustu til B sé þetta töluverður akstur fyrir hann á hverju ári. Mikið óöryggi sé að keyra til Bá veturna, sérstaklega á illa förnum bíl sem geti bilað hvenær sem er. Einnig sé óvíst að hann lifi þessi fimm ár að mati lækna.

III. Sjónarmið Tryggingastofnunar ríkisins

Í greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins kemur fram að kærandi hafi sótt um uppbót/styrk samkvæmt 3. og 4. gr. reglugerðar nr. 170/2009 vegna kaupa á bifreið með umsókn, dags. 14. júní 2017.

Með bréfi Tryggingastofnunar frá 5. júlí 2017 hafi kæranda verið tilkynnt að umsókn hans um uppbót samkvæmt 3. gr. reglugerðarinnar hafi verið samþykkt. Umsókn kæranda um styrk samkvæmt 4. gr. hafi hins vegar ekki verið samþykkt.

Samkvæmt 1. mgr. 10. gr. laga nr. 99/2007 um félagslega aðstoð sé heimilt að greiða til elli- og örorkulífeyrisþega, örorkustyrkþega og umönnunargreiðsluþega uppbót vegna kaupa á bifreið sem bótaþega sé nauðsyn að hafa vegna hreyfihömlunar ef sýnt sé að bótaþegi geti ekki komist af án uppbótarinnar. Sama gildi um rekstur bifreiðar eigi í hlut elli- eða örorkustyrkþegar, sbr. 2. mgr. sömu lagagreinar.

Samkvæmt 3. mgr. 10. gr. laga um félagslega aðstoð sé Tryggingastofnun heimilt að veita styrk til að afla bifreiðar sem nauðsynleg sé vegna þess að líkamsstarfsemi sé hömluð eða líkamshluta vanti.

Í 1.–3. mgr. 3. gr. reglugerðar nr. 170/2009 komi meðal annars fram að heimilt sé að greiða elli- og örorkulífeyrisþega og örorkustyrkþega uppbót vegna kaupa á bifreið sem bótaþega sé nauðsyn að hafa vegna hreyfihömlunar ef sýnt sé að bótaþegi geti ekki komist af án uppbótarinnar. Þá hljóði 2. og 3. mgr. 3. gr. reglugerðarinnar svo:

„Uppbót er eingöngu heimilt að veita þegar eftirfarandi skilyrði eru uppfyllt:

1. Hinn hreyfihamlaði hefur sjálfur ökuréttindi eða annar heimilismaður.

2. Nauðsyn á bifreið vegna hreyfihömlunar er ótvíræð og mat á hreyfihömlun liggi fyrir.“

Við mat á umsóknum skuli fyrst og fremst líta á bifreiðina sem hjálpartæki hreyfihamlaðra og hvort umsækjandi þurfi bifreið til að komast ferða sinna, svo sem til vinnu, í skóla, sækja reglubundna endurhæfingu eða læknismeðferð.

Strangari kröfur séu gerðar til þeirra sem hljóta styrk samkvæmt 4. gr. reglugerðarinnar, sbr. 3. mgr. 10. gr. laga um félagslega aðstoð. Í þeim tilvikum sé skilyrði að umsækjandi sé verulega hreyfihamlaður og noti til dæmis tvær hækjur og/eða sé bundinn hjólastól að staðaldri. Markmiðið sé að koma til móts við þá sem séu verr settir en þeir sem fái uppbót og þurfi meira rými vegna fötlunar sinnar. Til þess að fá styrk þurfi því að sýna fram á að vegna hreyfihömlunarinnar sé aukin þörf fyrir stóran eða sérútbúinn bíl sem sé dýrari en almennt gerist. Þá hafi skilyrði 2. mgr. 4. gr. reglugerðarinnar hljóðað svo þegar ákvörðun hafi verið tekin í máli kæranda:

„Styrkur skal vera kr. 1.440.000 og skal eingöngu veittur þegar eftirfarandi skilyrði eru uppfyllt:

1. Hinn hreyfihamlaði hefur sjálfur ökuréttindi eða annar heimilismaður.

2. Nauðsyn á bifreið vegna hreyfihömlunar er ótvíræð og mat á hreyfihömlun liggur fyrir.

3. Einstaklingur er verulega hreyfihamlaður og er t.d. bundinn hjólastól og/eða notar tvær hækjur að staðaldri.

4. Mat á ökuhæfni liggur fyrir.

5. Hinn hreyfihamlaði er sjúkratryggður hér á landi, sbr. 10. gr. laga nr. 112/2008 um sjúkratryggingar.“

Í 4. mgr. 4. gr. komi einnig fram að það sé skilyrði að mat liggi fyrir um þörf á bifreið með hliðsjón af notkun hjálpartækja.

Skilyrði séu uppfyllt fyrir veitingu uppbótar vegna kaupa og reksturs bifreiðar á þeim forsendum að göngugeta sé undir 400 metrum. Við matið hafi legið fyrir læknisvottorð, dags. 22. febrúar 2017 og 31. maí 2017, auk þess sem einnig hafi verið til staðar eldri gögn.

Fram hafi komið að kærandi ætti við verulega vanheilsu að stríða. Kærandi sé með [...]. Einnig hafi komið fram að kærandi hafi oft þurft að vera inniliggjandi.

Í hreyfihömlunarvottorði komi fram að göngugeta kæranda sé 40-50 metrar án þess að stoppa. Kærandi verði afar móður og slappur eftir gang og þurfi að leggja sig eftir áreynslu.

Við yfirferð málsins hafi réttur kæranda til styrks samkvæmt 4. gr. verið skoðaður. Þegar veittur sé styrkur samkvæmt 4. gr. þurfi skilyrði 2. mgr. 4. gr. að vera uppfyllt. Þar sé meðal annars kveðið á um að einstaklingur þurfi að vera verulega hreyfihamlaður og vera til dæmis bundinn hjólastól og/eða noti tvær hækjur að staðaldri. Engar upplýsingar hafi verið í læknisvottorði eða öðrum gögnum varðandi hjálpartæki til gangs og samkvæmt munnlegum upplýsingum frá Sjúkratryggingum Íslands hafi engum hjálpartækjum verið úthlutað til kæranda til gangs.

Það sé mat Tryggingastofnunar að kærandi uppfylli skilyrði uppbótar samkvæmt 3. gr. reglugerðarinnar en ekki skilyrði styrks samkvæmt 4. gr. Eftir að farið hafi verið yfir gögn málsins sé ekki hægt að sjá að kærandi sé verulega hreyfihamlaður í þeim skilningi sem lagður sé í 4. gr. reglugerðarinnar, þ.e. að hann sé sambærilega hreyfihamlaður og einstaklingur sem sé bundinn hjólastól eða þurfi tvær hækjur.

Tryggingastofnun hafi farið ítarlega yfir mál kæranda. Stofnunin telji að miðað við fyrirliggjandi gögn sé ljóst að afgreiðsla málsins hafi að fullu og öllu verið í samræmi við lög um almannatryggingar, reglugerð nr. 170/2009 og í samræmi við fyrri úrskurði úrskurðarnefndar vegna núgildandi reglugerðar og sambærileg ákvæði fyrri reglugerðar nr. 752/2002.

Samkvæmt ofangreindum upplýsingum hafi skilyrði um hreyfihömlun verið talið uppfyllt en ekki viðbótarskilyrði vegna styrks.

Samkvæmt gögnum málsins, til dæmis kæru, erindi til Tryggingastofnunar frá 14. júlí 2017 og tölvupósti kæranda frá 10. ágúst 2017, virðist kærandi fyrst og fremst gera athugasemdir við fjárhæð uppbótarinnar en ekki við sjálft hreyfihömlunarmatið. Tryggingastofnun vilji því taka fram að fjárhæð uppbótar samkvæmt 3. gr. reglugerðar nr. 170/2009 sé bundin við 360.000 kr., eins og fram komi í 1. tölul. 4. mgr. 3. gr. reglugerðarinnar, sbr. a. lið 1. gr. breytingarreglugerðar nr. 997/2015.

Einu undantekninguna á því sé að finna í 2. tölul. 4. mgr. 3. gr. reglugerðarinnar, en þar komi fram að heimilt sé að veita þeim sem séu að kaupa bifreið í fyrsta sinn 720.000 kr. í uppbót til bifreiðakaupa, sbr. b. lið 1. gr. breytingareglugerðar nr. 997/2015.

Eins og sjá megi á meðfylgjandi yfirliti yfir bifreiðaeign kæranda frá X þá eigi það ekki við í tilfelli hans.

IV. Niðurstaða

Mál þetta varðar afgreiðslu Tryggingastofnunar ríkisins, dags. 5. júlí 2017, á umsókn kæranda um uppbót/styrk til kaupa á bifreið. Í bréfi Tryggingastofnunar kemur fram að samþykkt hafi verið uppbót að fjárhæð X kr. vegna kaupa á bifreið.

Lagaheimild fyrir veitingu uppbótar/styrks til kaupa á bifreið er að finna í 10. gr. laga nr. 99/2007 um félagslega aðstoð. Í nefndri 10. gr. segir meðal annars svo:

„Heimilt er að greiða til elli- og örorkulífeyrisþega, örorkustyrkþega og umönnunargreiðsluþega uppbót vegna kaupa á bifreið sem bótaþega er nauðsyn að hafa vegna hreyfihömlunar ef sýnt er að bótaþegi geti ekki komist af án uppbótarinnar. Heimilt er að veita uppbót á fimm ára fresti vegna sama einstaklings. [...]

Heimilt er að greiða styrk til að afla bifreiðar sem nauðsynleg er vegna þess að líkamsstarfsemi er hömluð eða vantar líkamshluta. Heimilt er að veita styrk á fimm ára fresti vegna sama einstaklings. Ráðherra setur reglugerð um greiðslur samkvæmt ákvæði þessu, m.a. um sex mánaða búsetuskilyrði.“

Með stoð í 3. málsl. 3. mgr. nefndrar 10. gr. hefur ráðherra sett reglugerð nr. 170/2009 um styrki og uppbætur til hreyfihamlaðra einstaklinga vegna bifreiða. Í 3. mgr. 1. gr. reglugerðarinnar segir að með líkamlegri hreyfihömlun sé átt við sjúkdóm eða fötlun sem skerðir verulega færni til að komast ferða sinna þannig að göngugeta sé að jafnaði minni en 400 metrar á jafnsléttu. Þar sé fyrst og fremst um að ræða:

„1. lömun eða skertan hreyfanleika í ganglimum af völdum sjúkdóms eða fötlunar,

2. mæði vegna hjarta- eða lungasjúkdóma,

3. annað sambærilegt.“

Í 3. gr. reglugerðar nr. 170/2009 er fjallað um uppbætur vegna kaupa á bifreið. Samkvæmt 2. tölul. 2. mgr. 3. gr. er það skilyrði fyrir veitingu uppbótar að nauðsyn á bifreið vegna hreyfihömlunar sé ótvíræð og að mat á hreyfihömlun liggi fyrir. Samkvæmt 4. mgr. 3. gr. er fjárhæð uppbótar til kaupa á bifreið 360.000 kr., sbr. 1. tölul., en 720.000 kr. til þeirra sem eru að kaupa bifreið í fyrsta sinn, sbr. 2. tölul.

Þá er í 4. gr. reglugerðarinnar að finna skilyrði sem uppfylla þarf til að Tryggingastofnun ríkisins sé heimilt að greiða styrk til kaupa á bifreið. Í 2. mgr. segir að styrkur skuli vera 1.440.000 kr. og skuli eingöngu veittur þegar eftirfarandi skilyrði séu uppfyllt:

„1. Hinn hreyfihamlaði hefur sjálfur ökuréttindi eða annar heimilismaður. […]

2. Nauðsyn á bifreið vegna hreyfihömlunar er ótvíræð og mat á hreyfihömlun liggur fyrir.

3. Einstaklingur er verulega hreyfihamlaður og er til dæmis bundinn hjólastól og/eða notar tvær hækjur að staðaldri.

4. Mat á ökuhæfni liggur fyrir.

5. Hinn hreyfihamlaði er sjúkratryggður hér á landi, sbr. 10. gr. laga nr. 112/2008 um sjúkratryggingar.“

Í máli þessu liggur fyrir að Tryggingastofnun ríkisins hefur samþykkt að veita kæranda uppbót til bifreiðakaupa samkvæmt 3. gr. reglugerðar nr. 170/2009. Kærandi gerir athugasemd við fjárhæð uppbótarinnar í kæru sinni. Úrskurðarnefnd velferðarmála telur því að ágreiningsefni málsins snúist um hvort kærandi uppfylli skilyrði um styrk samkvæmt 4. gr. reglugerðarinnar. Nánar tiltekið snýst ágreiningur málsins um hvort uppfyllt sé skilyrði 3. tölul. 2. mgr. 4. gr. reglugerðarinnar um verulega hreyfihamlaðan einstaklings sem sé til dæmis bundinn hjólastól og/eða noti tvær hækjur.

Í læknisvottorði C, dags. 22. febrúar 2017, segir í lýsingu á sjúkdómsástandi kæranda:

„Er með [...]). Er ekki með merki um [...] í dag, en hins vegar illa þjáður af [...]og í mikilli meðferð þess vegna og þurft að vera inniliggjandi oft. Er hins vegar vel skýr og fær um allar athafnir daglegs lífs. ECOG=2“

Í rökstuðningi fyrir notkun hjálpartækis segir að göngugeta kæranda sé 40–50 metrar án þess að stoppa. Hann verði afar móður og slappur eftir gang og þurfi að leggja sig eftir áreynslu. Í læknisvottorði er hvorki hakað við að kærandi noti hjólastól, tvær hækjur eða annað hjálpartæki að staðaldri. Þá bera önnur gögn ekki með sér að kærandi noti hjálpartæki til gangs.

Úrskurðarnefnd velferðarmála, sem meðal annars er skipuð lækni, telur að af gögnum málsins verði ráðið að kærandi búi við skerta göngugetu og nokkurt þrekleysi þótt hann noti ekki hjálpartæki. Þrátt fyrir það telur úrskurðarnefndin að kærandi verði ekki talinn hreyfihamlaður til jafns við þá sem bundnir eru hjólastól eða háðir því að nota tvær hækjur að staðaldri. Með hliðsjón af því er það mat nefndarinnar að kærandi uppfylli ekki skilyrði 4. gr. reglugerðar nr. 170/2009 um verulega hreyfihömlun.

Í ljósi þess að kærandi gerir athugasemd við fjárhæð uppbótar telur úrskurðarnefndin jafnframt rétt að benda á að af gögnum málsins megi ráða að kærandi sé ekki að kaupa bifreið í fyrsta skipti. Uppfyllir hann því ekki skilyrði 2. tölul. 4. mgr. 3. gr. reglugerðar nr. 170/2009 um 720.000 kr. uppbót til kaupa á bifreið.

Með hliðsjón af öllu framangreindu er afgreiðsla Tryggingastofnunar ríkisins á umsókn kæranda um uppbót/styrk til kaupa á bifreið staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Afgreiðsla Tryggingastofnunar ríkisins frá 5. júlí 2017 á umsókn A, um uppbót/styrk til kaupa á bifreið, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Rakel Þorsteinsdóttir