Matsmál nr. 6/2008, úrskurður 30. apríl 2009
Fimmtudaginn 30. apríl 2009 var í Matsnefnd eignarnámsbóta tekið fyrir matsmálið nr. 6/2008
Vegagerðin
gegn
Eigendum Tungu og Tungu I, Fjarðabyggð
og kveðinn upp svohljóðandi
úrskurður:
I. Skipan matsnefndar eignarnámsbóta:
Matsnefnd eignarnámsbóta skipa í máli þessu, Helgi Jóhannesson, hrl., formaður, dr. Ragnar Ingimarsson, verkfr. og Magnús Leópoldsson og lögg. fasteignasali, en formaður kvaddi þá tvo síðastnefndu til starfans með vísan til 2. mgr. 2. gr. laga nr. 11/1973 um framkvæmd eignarnáms.
II. Matsbeiðni, aðilar og matsandlag:
Með matsbeiðni dags. 29. ágúst 2008 sem lögð var fram hjá Matsnefnd eignarnámsbóta þann 24. september 2008, fór Vegagerðin, kt. 680269-2900, Borgartúni 5 og 7, Reykjavík (eignarnemi), þess á leit við matsnefndina að hún mæti hæfilegar bætur vegna eignarnáms á landi og malarefni úr jörðunum Tungu og Tungu I, Fjarðabyggð. Eignarnámsþolar eru eigendur framangreindra jarða. Eigandi Tungu er Friðmar Gunnarsson, kt. 110535-4309, Tungu, Fjarðabyggð. Eigendur Tungu I eru, Sigdór Vilhjálmsson, kt. 070960-2579, Úlfar Vilhjálmsson, kt. 291153-4459, Konráð Sigþór Vilhjálmsson, kt. 170262-3369, Gunnhildur A. Vilhjálmsdóttir, kt. 160667-4199 og Ragnar Svanur Vilhjálmsson, kt. 050765-4159.
Tilefni eignarnámsins eru framkvæmdir eignarnema við gerð jarðgangna milli Reyðarfjarðar og Fáskrúðsfjarðar ásamt tilheyrandi vegtengingum beggja vegna ganganna.
Andlag eignarnámsins að mati eignarnema er 2,4 ha. lands undir veg og 29.200 m³ af jarðefni (burðarlagsefni). Þá er einnig krafist mats á 5,085 ha. ræktunarhæfs lands sem kann að hafa spillst vegna færslu Dalsár í tengslum við framkvæmd eignarnema. Þá óskar eignarnemi eftir mati á bótum vegna skertra efnistökumöguleika eignarnámsþola úr farvegi Dalsár.
Eignarnámsheimildina er að finna í 37. gr. vegalaga nr. 80/2007.
III. Málsmeðferð:
Mál þetta var fyrst tekið fyrir miðvikudaginn 24. september 2008. Eignarnemi lagði þá fram matsbeiðni ásamt fylgiskjölum. Málinu var að því búnu frestað til vettvangsgöngu.
Þriðjudaginn 7. október 2008 var málið tekið fyrir. Gengið var á vettvang og aðstæður skoðaðar. Málinu var að því búnu frestað til framlagningar greinargerðar af hálfu eignarnema.
Þriðjudaginn 2. desember 2008 var málið tekið fyrir. Eignarnemi lagði fram greinargerð ásamt fylgiskjölum. Var málinu að því búnu frestað til framlagningar greinargerða og annarra gagna af hálfu eignarnámsþola.
Mánudaginn 2. febrúar 2009 var málið tekið fyrir. Af hálfu eiganda Tungu var lögð fram greinargerð ásamt fylgiskjölum.
Fimmtudaginn 19. febrúar 2009 var málið tekið fyrir. Var þá lögð fram greinargerð af hálfu eigenda Tungu I og málinu að því búnu frestað til munnlegs flutnings þess fyrir matsnefndinni.
Þriðjudaginn 24. mars 2009 var málið tekið fyrir. Aðilar óskuðu eftir að bókað yrði að ekki væri ágreiningur um að eignarnám hafi í raun farið fram á þeim verðmætum sem til mats væru, þó ágreiningur kynni að vera um fyrir hversu stórt svæði skyldi greiða bætur. Málið var að því búnu flutt munnlega fyrir matsnefndinni og tekið til úrskurðar að því loknu.
IV. Sjónarmið eignarnema:
Eignarnemi kveður hina eignarnumdu spildu í landi eignarnámsþola vera 1200 m. langa og 20 m. breiða spildu sem fari undir hinn nýja veg, en vegsvæðið sé hins vegar 40 m. breitt á þessu svæði en hinn helmingur þess lendi í landi Gestsstaða. Af þessum sökum komi einungis helmingur þess lands sem fer undir hinn nýja veg, 2,4 ha., til mats í máli þessu. Þá er krafist mats á bótum vegna eyðileggingar á 5,085 ha. spildu beitilands sem spilltist vegna færslu Dalsár í tengslum við framkvæmdir eignarnema á svæðinu svo sem fram kom í kafla II hér að framan.
Eignarnemi telur hæfilegar bætur fyrir spilduna sem fer undir hinn nýja veg vera kr. 100.000 pr. ha, enda liggi vegurinn á bökkum og í farvegi Dalsár. Þá telur eignarnemi hæfilegar bætur fyrir 5,085 ha. beitilands sem spilltist vegna færslu árinnar vera kr. 200.000 pr. ha. Tekur eignarnemi sérstaklega fram í því sambandi að eignarnámsþolar verði áfram eigendur að því landi og því séu bæturnar einungis vegna tjóns sem varð beitilandinu vegna framkvæmdarinnar.
Hvað varðar hið eignarnumda burðarlagsefni telur eignarnemi hæfilegar bætur fyrir það vera kr. 60 pr./m³. Þá tekur eignarnemi fram að hann hafi á fyrri stigum máls þessa boðið kr. 941.000 í bætur fyrir rask og átroðning. Telur eignarnemi að þar hafi verið boðið umfram skyldu í því skyni að ná sáttum í málinu. Telur eignarnemi sig óbundinn af þessu boði nú, en fellst á að greiða kr. 101.000 vegna þessa þáttar.
Eignarnemi telur að líta beri til sölu lands á frjálsum markaði og fyrri úrskurða Matsnefndar eignarnámsbóta við mat á verðmæti hins eignarnumda. Í þessu sambandi vísar eignarnemi til nokkurra úrskurða, en ekki liggja fyrir upplýsingar um frjásar sölur á þessu svæði sem hægt er að styðjast við. Með hliðsjón af fordæmum matsnefndarinnar telur eignarnemi að það verð sem að framan er nefnt séu hæfilegar bætur að teknu tilliti til landgæða og markaðstæðna.
Eignarnemi telur hæfilegar bætur vegna skertra möguleika eignarnámsþola á efnistöku úr farvegi Dalsár vera kr. 840.000.
Samandregið er álit eignarnema á því hvað hann telji hæfilegar eignarnámsbætur í máli þessu:
5,085 ha. ræktunarhæfs lands kr. 1.017.000
2,4 ha. lands undir veg kr. 240.000
29.200 m³ burðarlagsefnis kr. 1.752.000
Bætur vegna skerðingar á efnistöku úr
farvegi Dalsár kr. 840.000
Bætur fyrir jarðrask og átroðning kr. 101.000
Samtals kr. 3.950.000
V. Sjónarmið eignarnámsþola:
V.1. Sjónarmið eiganda Tungu:
Af hálfu eignarnámsþola, eiganda Tungu, er þess krafist að eignarnema verði gert að greiða honum kr. 12.369.750 í eignarnámsbætur auk kostnaðar vegna reksturs matsmálsins fyrir matsnefndinni. Eignarnámsþoli kveður Tungu vera eiganda að 75% af óskiptu landi Tungu og Tungu I og því sé kröfugerð hans miðuð við það sem hann eigi að fá í sinn hlut.
Eignarnámsþoli gerir þá kröfu að bætur verði miðaðar við verðlag í ágúst 2008, þegar eiganrenemi lagði fram matsbeiðni í máli þessu. Krafa eignarnema sundurliðast sem hér segir:
Jarðrask og átroðningur kr. 1.000.000
Bætur fyrir 5,085 ha. beitarlands sem eyðilagðist
við framkvæmdina kr. 3.051.000
Bætur fyrir vegstæði og malarefni í vegstæði
og veghelgunarsvæði 1.400 m. x 30 m. = 4,8 ha
4,8 ha x 2 m. = 84.000 m³ @ kr. 110 kr. 9.230.000
Malarefni 29.200 m³ x 110 kr. 3.212.000
Samtals kr. 16.493.000
Hlutur eig. Tungu 75% kr. 12.369.750
Eignarnámsþoli gerir þá kröfu að malarefni í vegstæðinu sjálfu verði álitið 2 m. þykkt. Eignarnámsþoli mótmælir því sérstaklega að hið eignarnumda land undir veginn sé 1200 m. að lengd. Telur hann að miða eigi við 1400 m. í þessu sambandi.
Varðandi mat á hinu eignarnumda malarefni tekur eignarnemi fram að hann hafi um árabil selt malarefni af þessu svæði og það efni hafi verið notað sem steypuefni. Þá bendir eignarnámsþoli á að malarefni á þessum slóðum sé ekki að endurnýjast og því sé í raun um takmarkaða auðlind að ræða sem hljóti að gera efnið verðmeira en annars væri. Vísar eignarnámsþoli til framlagðra reikninga vegna efnissölu m.a. frá árinu 2008 þar sem verðið var kr. 110 pr./m³.
Eignarnámsþoli telur að meta beri honum bætur vegna þess að framkvæmd eignarnema skerðir möguleika hans til malarsölu á veghelgunarsvæðinu. Eignarnámsþoli mótmælir því sérstaklega að eignarnemi geti ákvarðað veghelgunarsvæðið einungis 20 m. þar sem fram komi í 32. gr. vegalaga takmarkanir á notum lands á 30 m. breiðu belti við veg. Af þessum sökum er gerð krafa til þess að eignarnema verði gert að borga bætur fyrir 30 m. breitt svæði.
V.2. Sjónarmið eigenda Tungu I:
Af hálfu eigenda Tungu I eru eftirfarandi kröfur gerðar:
Bætur fyrir land í farvegi Dalsár 2,8 ha x. kr. 2.200.000 kr. 6.160.000
Bætur fyrir skerðingu á efnistökumöguleikum 28.000 m³ x 110 kr. 3.080.000
bætur fyrir land sunnan Dalsár 5.085 ha. x 1.500.000 kr. 7.627.500
Burðrlagsefni 29.200 m³ x kr. 100 kr. 3.212.000
bætur vegna bráðabirgða afnota lands, rasks og átroðnings kr. 1.000.000
Samtals kr. 21.079.500
Hlutdeild eignarnámsþola 25% kr. 5.269.875
Þá er krafist kostnaðar vegna reksturs máls þessa fyrir Matsnefnd eignarnámsbóta.
Eignarnámsþolar gera kröfu til þess að miðað verði við að vegsvæðið sé 1400 m. langt og 30 m. breitt. Þá telja þeir að malarefni í vegstæðinu sé að lágmarki 2 m. þykkt og því séu þar 56.000 m³ af malarefni og 28.000 m³ að auki á því 10 metra svæði að 30 m. línunni sem sé veghelgunarsvæðið skv. 32. gr. vegalaga.
Eignarnámsþolar telja tilboð eignarnema allt of lágt. Telja þeir með vísan til fyrri úrskurða Matsnefndar eignarnámsbóta að ákvarða eigi þeim bætur í takt við framangreinda kröfugerð, enda megi finna í úrskurðum nefndarinnar bætur fyrir sambærilegt land allt frá 500.000 pr./ha. til 3.500.000 pr./ha.
VI. Álit matsnefndar:
Matsnefndin hefur farið á vettvang og kynnt sér aðstæður. Ágreiningur um lengd vegsvæðisins á ekki undir Matsnefnd eignarnámsbóta og er því í mati þessu miðað við að eignarnámið taki til 1200 m. langrar spildu sem fer undir hinn nýja veg. Með vísan til 1. mgr. 32. gr. vegalaga nr. 80/2007 er litið svo á að eignarnámið nái til 30 m. breiðrar spildu, en við ákvörðun bótanna er þó við það miðað að hluti hennar mun áfram nýtast eignarnámsþolum t.d. fyrir búsmala, þó gera megi ráð fyrir að malartekja á því svo einhverju nemi sé þar óheimil vegna framangreinds ákvæðis í vegalögum. Með þetta í huga er við það miðað að hið eignarnumda land sé 3,6 ha. auk þeirra 5,085 ha. beitilands sem eyðilagðist við framkvæmdina og samkomulag er um að meta í máli þessu.
Hið eignarnumda land er allt á láglendi og nærri þéttbýli. Landið sem vegurinn liggur um var gróðursnautt og hentaði í raun ekki til annarra nota en malartekju, en seljanleiki malarefnis á þessum slóðum eykur verðmæti þess lands. Sá hluti landsins hefði aldrei getað talist seljanlegt frístundarland og laut því markaðsverð þess aldrei lögmálum slíks lands.
Hæfilegar bætur fyrir tjón á 5,085 ha. beitarlands sem ónýttist við framkvæmdina teljast vera kr. 508.500 og hefur þá verið litið til þess að eignarnámsþolar eru enn eigendur að því.
Hæfilegar bætur fyrir 3,6 ha. spildu sem fer undir hinn nýja veg teljast vera kr. 1.800.000 og hefur þá verið tekið tillit til þess malarefnis sem á því landi er. Til þess er litið við matið að nægt malarefni er enn til staðar utan 30 m. helgunarsvæðis vegarins þannig að efnissölumöguleikar eignarnámsþola á jörðinni eru enn til staðar.
Við mat á hinu eignarnumda malarefni er við það miðað að efnið sé gott efni og hafi m.a. nýst í steypugerð. Náman er á markaðssvæði og efnið er aðgengilegt. Kostnaður eignarnema við að nýta það hefi verið óverulegur þar sem ekki þurfti að aka því um langan veg heldur var hægt að ýta því upp að mestum hluta. Með vísan til þessa og fram lagðra gagna um efnissölur af svæðinu þykja hæfilegar bætur fyrir 29.200 m³ malarefnis í máli þessu vera kr. 2.628.000.
Ekki þykja efni til að ákvarða sérstakar bætur fyrir rask og óþægindi umfram það sem þegar hefur verið gert varðandi framangreinda 5.085 ha. lands sem ónýttist.
Framangreindar bótafjárhæðir eru heildarbætur til eigenda Tungu og Tungu I og skulu skiptast í þeim hlutföllum sem aðilar málsins eru sammála um, þ.e. 75% bótanna tilheyra Tungu og 25% Tungu I.
Eignarnemi skal að auki greiða eigendum Tungu I kr. 916.207, þ.m.t. virðisaukaskattur, og eiganda Tungu kr. 1.008.450, þ.m.t. virðisaukaskattur, í kostnað vegna rekstur máls þessa fyrir matsnefndinni.
Þá skal eignarnemi greiða kr. 500.000 í ríkissjóð vegna starfa Matsnefndar eignarnámsbóta í máli þessu.
ÚRSKURÐARORÐ:
Eignarnemi, Vegagerðin, 680269-2900, Borgartúni 5 og 7, Reykjavík, greiði eignarnámsþolum, eigendum Tungu og Tungu I, Fjarðabyggð, samtals kr. 4.936.500 í eignarnámsbætur og kr. 1.924.657 í kostnað vegna reksturs matsmáls þessa.
Þá skal eignarnemi greiða kr. 500.000 í ríkissjóð vegna starfa Matsnefndar eignarnámsbóta að máli þessu.
________________________________
Helgi Jóhannesson
______________________________ ___________________________
Magnús Leópoldsson Ragnar Ingimarsson