Spurt og svarað um friðlýsingar

Efnahagsleg áhrif friðlýstra svæða á Íslandi eru ótvírætt jákvæð enda svæðin gríðarlega vinsæl meðal ferðamanna. Á árinu 2017 var beinn efnahagslegur ávinningur 12 svæða og nærsamfélaga þeirra um 10 milljarðar króna. Ávinningurinn fyrir þjóðarbúið í heild var 33,5 milljarðar króna. Þetta eru niðurstöður fyrstu rannsóknar sem gerð hefur verið á landsvísu á efnahagslegum áhrifum friðlýstra svæða á Íslandi. 

Áhrif friðlýstra svæða á framleiðslu og atvinnu í næsta umhverfi - skýrsla HHÍ

Stjórn friðlýstra svæða getur verið á höndum ýmissa aðila. Flest friðlýst svæði eru í umsjón Umhverfisstofnunar en stofnunin getur einnig samið við landeigendur eða rétthafa um umönnun svæðisins. Einnig er hægt að semja um slíkt við náttúru- og umhverfisverndarsamtök.

Stjórnsýsla Vatnajökulsþjóðgarðs er valddreifð og skiptist í fjögur svæðisráð. Fulltrúar sveitarfélaga skipa helming fulltrúa í svæðisráðum garðsins og mynda svo meirihluta í stjórn alls þjóðgarðsins.

Í Þingvallaþjóðgarði er það nefnd skipuð þingmönnum, Þingvallanefnd, sem fer með stjórn garðsins.

Friðlýst svæði á Íslandi eru 116 talsins.

Nei, reglur á friðlýstum svæðum er mismunandi. Reglurnar fara eftir því hver markmið og tilgangur friðlýsingarinnar eru. Sem dæmi um svæði þar sem strangar reglur gilda má nefna Surtsey. Hún er talin einstök á heimsvísu því þar er hægt að fylgjast með þróun eyju frá því að hún verður til og sjá hvernig landnámi lífvera á eyjunni er háttað. Því er umferð þangað ekki leyfð nema að fengnu leyfi Umhverfisstofnunar. Reglurnar geta líka verið vægar. Sem dæmi um það má nefna Bláfjallafólkvang. Þar má meðal annars finna ýmis útivistarsvæði þar með talið skíðasvæðið vinsæla.

Landeigendum, sveitarfélögum, stofnunum o.fl. er heimilt að tilnefna svæði til friðlýsingar. Allar friðlýsingar eru þó háðar staðfestingu umhverfis- og auðlindaráðherra. Ákvörðun um friðlýsingu, aðrar en þær sem byggja á tilnefningum, byggir ráðherra á framkvæmdaáætlun náttúruminjaskrár (B-hluta) eða verndarflokki rammaáætlunar.