Mannanafnanefnd, úrskurður 9. júlí 2007

FUNDARGERÐ

Ár 2007, mánudaginn 9. júlí, var haldinn fundur í mannanafnanefnd. Fundurinn fór fram að Neshaga 16, Reykjavík.  Mætt voru Ágústa Þorbergsdóttir, Baldur Sigurðsson og Kolbrún Linda Ísleifsdóttir. Neðangreind mál voru tekin fyrir:

4.         Mál nr. 32/2007          Eiginnafn:        Hávarr (kk.) 

Kveðinn er upp svohljóðandi úrskurður:

Öll skilyrði 1., 2. og 3. mgr. 5. gr. laga nr. 45/1996 um mannanöfn þurfa að vera uppfyllt svo að mögulegt sé að samþykkja nýtt eiginnafn og færa það á mannanafnaskrá. Skilyrðin eru þessi:

1.     Eiginnafn skal geta tekið íslenska eignarfallsendingu eða hafa unnið sér hefð í íslensku máli. Nafnið má ekki brjóta í bág við íslenskt málkerfi. Það skal ritað í samræmi við almennar ritreglur íslensks máls nema hefð sé fyrir öðrum rithætti þess. (Með almennum ritreglum íslensks máls er vísað til auglýsinga nr. 132/1974 og 261/1977 um íslenska stafsetningu).

2.     Stúlku skal gefa kvenmannsnafn og dreng skal gefa karlmannsnafn.

3.     Eiginnafn má ekki vera þannig að það geti orðið nafnbera til ama.

Þegar svo háttar að eiginnafn uppfyllir ekki þau skilyrði, sem tilgreind eru í 1. og 3. málslið 1. mgr. 5. gr. laga nr. 45/1996, þ.e. tekur ekki íslenska eignarfallsendingu og/eða telst ekki ritað í samræmi við almennar ritreglur íslensks máls, er unnt að samþykkja nafnið á mannanafnaskrá ef það telst hafa áunnið sér hefð. Hins vegar heimila mannanafnalög ekki að unnt sé að samþykkja nýtt eiginnafn á mannanafnaskrá á grundvelli hefðar ef nafnið brýtur í bág við íslenskt málkerfi, sbr. 2. málslið 1. mgr. 5. gr. sömu laga.

Hugtakið hefð í mannanafnalögum varðar einkum erlend nöfn frá síðari öldum sem ekki hafa aðlagast almennum ritreglum íslensks máls. Þau eru stundum nefnd ung tökunöfn og koma fyrst fram í íslensku máli árið 1703 þegar manntal á Íslandi var tekið fyrsta sinni. Túlkun mannanafnanefndar á hugtakinu hefð í 5. og 6. gr. laga nr. 45/1996 um mannanöfn styðst við eftirfarandi vinnulagsreglur sem nefndin setti sér á fundi 14. nóvember 2006 og sem eru byggðar á greinargerð með frumvarpi að mannanafnalögum og eldri vinnulagsreglum.

1.   Ungt tökunafn telst hafa unnið sér hefð í íslensku máli ef það fullnægir einhverju eftirfarandi skilyrða:

a.     Það er nú borið af a.m.k. 15 Íslendingum;

b.     Það er nú borið af 10–14 Íslendingum og hinn elsti þeirra hefur náð a.m.k. 30 ára aldri;

c.     Það er nú borið af 5–9 Íslendingum og hinn elsti þeirra hefur náð a.m.k. 60 ára aldri;

d.     Það er nú borið af 1–4 Íslendingum og kemur þegar fyrir í manntalinu 1910;

e.     Það er ekki borið af neinum Íslendingi nú en kemur a.m.k. fyrir í tveimur manntölum frá 1703–1910.

2.   Með Íslendingum er átt við þá sem öðlast hafa íslenskan ríkisborgararétt án umsóknar og eiga eða hafa átt lögheimili á Íslandi.

3.   Tökunafn getur verið hefðað, þó að það komi ekki fyrir í manntölum, ef það hefur unnið sér menningar-helgi. Nafn telst hafa unnið sér menningarhelgi komi það fyrir í alkunnum ritum, frumsömdum og þýddum, í nafnmynd sem ekki brýtur í bág við íslenskt málkerfi.

Eiginnafnið Hávar er á mannanafnaskrá enda gott og gilt nafn í íslensku frá fornu fari. Rithátturinn Hávarr (kk.) er til í elstu rituðu heimildum en þá var gerður greinarmunur á að nefnifall endaði á –rr og þolfallið á –r í orðum af þessu tagi. Þessi aðgreining er löngu horfin úr íslensku máli og ekki telst lengur í samræmi við reglur tungumálsins að gera þennan greinarmun, hvorki í tali né í riti.

Mannanafnanefnd hefur í þremur nýlegum úrskurðum samþykkt karlmannsnöfn með hinum forna rithætti –rr í nefnifalli þótt rithátturinn hafi ekki áunnið sér hefð samkvæmt ofangreindum vinnulagsreglum og nöfnunum hafi áður verið hafnað af nefndinni. Þetta eru nöfnin Hnikarr í máli 101/2006, Sævarr í máli 40/2006 og Ísarr í máli 2/2007.

Í málum þessum taldi nefndin að þrátt fyrir að viðkomandi nöfn uppfylltu ekki skilyrði 5. greinar til að verða færð á mannanafnaskrá væri rétt að taka málin til endurskoðunar á grundvelli þriggja atriða: a) Öll nöfnin koma fyrir í fornu máli, b) öll nöfnin eru borin, eða hafa verið borin af nokkrum Íslendingum í fjölskyldu umsækjenda og c) nokkur karlmannsnöfn sem enda á –arr eru nú þegar á mannanafnaskrá vegna hefðar.

Mörk forníslensku og íslensks nútímamáls eru ekki glögg og þar með er ekki ótvírætt að hafna forníslenskri beygingarmynd nafns sem fyrir kemur í heimildum ef nafnið er ritað í samræmi við ritreglur nútímamáls að öðru leyti. Því ákvað mannanafnanefnd að láta umsóknir um eiginnöfnin Hnikarr, Sævarr og Ísarr njóta nokkurs vafa um þetta atriði og taka tillit til þeirra þriggja atriða sem að ofan eru nefnd. Þar munar mestu að nöfnin, með þessum rithætti, voru borin af mönnum í fjölskyldu umsækjenda. Sú ákvörðun var tekin í ljósi meðalhófsreglu stjórnsýsluréttarins, sbr. 12. gr. laga nr. 37/1993.

Mannanafnanefnd getur ekki fallist á að hið sama gildi um nafnið Hávarr. Að vísu kemur nafnið fyrir í fornum heimildum en saga þess síðan er mjög stutt. Samkvæmt Guðrúnu Kvaran og Sigurði Jónssyni í Nöfnum Íslendinga (1991) var nafnið sjaldgæft til forna og var ekki notað að nýju fyrr en á sjötta áratug 20. aldar. Eftir að nafnið var tekið upp að nýju hefur enginn Íslendingur verið skráður með ritáttinn Hávarr, skv. upplýsingum frá Þjóðskrá, og því engin hefð skapast um þann rithátt, sbr. ofangreindar vinnulagsreglur.

Mannanafnanefnd hefur tvívegis hafnað nafninu (rithættinum) á grundvelli ákvæðis um að nafn þurfi að falla að íslensku málkerfi, þ.e. nefnifallsendingin ‑rr er ekki í samræmi við íslenskt málkerfi eins og það er nú. Nafnið Hávarr uppfyllir því ekki það skilyrði sem tilgreint er í 3. málslið 1. mgr. 5. gr. laga nr. 45/1996 um mannanöfn og því er ekki mögulegt að fallast á það.

Úrskurðarorð:

Beiðni um eiginnafnið og ritháttinn Hávarr (kk.) er hafnað.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Fleira var ekki tekið fyrir og fundi slitið.