Innlent eignarhald er lykillinn að árangri
Innlent eignarhald á stefnu, ákvörðunum og aðgerðum er lykillinn að árangri þegar tekist er á efnahagsvanda á borð við þann sem Íslandi stóð frammi fyrir haustið 2008. Nú, átta árum síðar, er staða Íslands sterk; raunar mun sterkari en nokkur þorði að vona. Þetta er ein af megin niðurstöðum fyrirlestrar Lilju Alfreðsdóttur utanríkisráðherra, í hinum virta London School of Economics í gærkvöldi. Í fyrirlestrinum fjallaði Lilja um viðbrögð Íslands við fjármálaáfallinu og hvaða lærdóm mætti draga af því. Fjöldi fólks sótti fyrirlesturinn, einkum fræðimenn og nemendur skólans en margir kennara hans eru virtir fræðimenn og álitsgjafar á sviði efnahags- og stjórnmála.
„Það er mikilvægt að við segjum frá þeim aðgerðum sem við höfum ráðist í á undanförnum átta árum, til að rétta af efnahag Íslands eftir fjármálaáfallið 2008. Það er nauðsynlegt að skiptast á skoðunum við umheiminn, rökræða kosti og galla þeirra leiða sem við höfum valið og draga lærdóm af reynslunni,“ segir Lilja.
Hún sagði að fyrstu aðgerðir Íslands hafa verið gríðarlega mikilvægar, enda hefðu sumar þeirra verið óhugsandi á seinni stigum flókna verkefnis sem endurreisnin var. „Ég tel t.d. ólíklegt að IMF hefði samþykkt allt það sem gert var, enda fóru íslenskir hagsmunir þess tíma ekki endilega saman við hagsmuni þeirra ríkja sem þar ráða för," segir Lilja. Hún segir aðkoma IMF á síðari stigum engu að síður hafa verið mikilvæga og að hin mikla reynsla starfsmanna sjóðsins hafi nýst Íslandi vel. „Sem fyrrverandi starfsmaður IMF veit ég hvers megnugur sjóðurinn er. Í tilviki Íslands veitti hann góð ráð, gerði mikilvægar og gagnlegar úttektir og fylgdi málum fast eftir. Fyrir það erum við þakklát, en lausnirnar sem hafa gefist eins vel og raun ber vitni, eru heimasmíðaðar."
Lilja ræddi fjármagnshöftin, sem hún sagði hafa skapað nauðsynlegt skjól fyrir Ísland. Nú þegar losun haftanna sé langt komin sé mikilvægt fyrir Seðlabankann að geta gripið inn í gjaldeyrismarkað ef greiðslujöfnuði þjóðarbúsins sé ógnað. „Fyrir lítið og opið hagkerfi er annað óhugsandi, sérstaklega í ljósi fenginnar reynslu,“ sagði utanríkisráðherra.
Í fyrirlestrinum setti Lilja aðgerðirnar í alþjóðlegt samhengi og fjallaði m.a. um áhrif ytri aðstæðna, sem hafa um margt verið hagstæðar. Hún benti á að mikil aukning í ferðaþjónustu hafi skilað Íslandi miklu á sama tíma og innflutt verðbólga hafi verið lág. Ekki væri hins vegar hægt að treysta á viðvarandi hagfelldar ytri aðstæður og því væri nauðsynlegt fyrir stjórnvöld að fylgjast náið með þróun mála og grípa inn í með faglegum hætti.
Aðspurð sagði utanríkisráðherra, að Íslandi hefði reynst vel við að ráða sér sjálft við þessar aðstæður og ekki þurfa að bera stefnu sína eða einstakar aðgerðir undir yfirþjóðlegt vald. Það hefði flýtt og einfaldað ákvarðanatöku og hagsmunir Íslands einir hafi ráðið för, en ekki ríkjasambanda eða bandalaga. „Sú staða skapaði mikla ábyrgðartilfinningu innanlands og enginn vænti þess að fá sendar lausnir utan úr heimi við erfiðum vanda. Við getum enda verið stolt af því hvernig hefur tekist að vinna úr málunum og að réttar stefnumótandi ákvarðanir hafi verið teknar," segir Lilja Alfreðsdóttir, utanríkisráðherra.