Grein Guðmundar Inga Guðbrandssonar umhverfis- og auðlindaráðherra - Gripið til aðgerða í loftslagsmálum

Eftirfarandi grein Guðmundar Inga Guðbrandssonar umhverfis- og auðlindaráðherra birtist í Fréttablaðinu 11. desember 2019.

Loftslagsváin er stóra málið á okkar tímum. Þegar mér var trúað fyrir því að verða umhverfis- og auðlindaráðherra setti ég loftslagsmálin í algjöran forgang, enda hafði ég í fyrra starfi mínu hjá Landvernd lengi kallað eftir aðgerðum stjórnvalda í loftslagsmálum.

Þegar ég kom inn í ráðuneytið var ekki til aðgerðaáætlun í loftslagsmálum hér á landi. Það breyttist og nokkrum mánuðum síðar leit fyrsta fjármagnaða loftslagsáætlun Íslands dagsins ljós, kynnt af sjö ráðherrum ríkisstjórnarinnar.

Meginþáttum loftslagsáætlunarinnar hefur nú verið hrint í framkvæmd, bæði hvað varðar orkuskipti í samgöngum og aðgerðir vegna kolefnisbindingar og endurheimtar votlendis:

• Hraðhleðslustöðvum sem settar eru upp með fjárfestingarstyrk frá ríkinu fjölgar á næstunni um 40%. Nýju stöðvarnar verða þrisvar sinnum aflmeiri en þær öflug-ustu sem fyrir eru. Þetta var tilkynnt fyrir skemmstu.
• Verið er að koma upp neti hleðslustöðva við gististaði vítt og breitt um landið.
• Frumvarp liggur fyrir Alþingi um afslætti (niðurfellingu á virðisaukaskatti) af raf-hjólum, reiðhjólum, vistvænni strætisvögnum, hleðslustöðvum fyrir heimahús og fleira. Þetta bætist við margvíslegar ívilnanir til kaupa á vistvænni bifreiðum.
• Stjórnvöld hafa lagt stóraukna áherslu á breyttar ferðavenjur og má þar nefna viðamikla áætlun um uppbyggingu almenningssamgangna á höfuðborgarsvæðinu með sveitarfélögum á svæðinu.
• Þegar er unnið eftir afar umfangsmikilli áætlun um kolefnisbindingu sem hefur áhrif langt inn í framtíðina. Umfang landgræðslu og skógræktar verður tvöfaldað og endurheimt votlendis tífölduð á næstu fjórum árum. Áætlað er að það muni skila um 50% meiri árlegum loftslagsávinningi árið 2030 en núverandi binding og 110% meiri ávinningi árið 2050.

Nýsköpun og grænir skattar

Gripið hefur verið til fjölmargra annarra aðgerða. Hér eru nokkur dæmi:

• Opnað hefur verið fyrir umsóknir í Loftslagssjóð en í gegnum hann verður hálfum milljarði króna varið á fimm árum til nýsköpunar, s.s. vegna nýrra loftslagsvænni tæknilausna, og til fræðslu um loftslagsmál.
• Kolefnisgjald hefur verið hækkað í áföngum og nýir grænir skattar verið kynntir til sögunnar til að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda.
• Gripið hefur verið til aðgerða til að draga úr matarsóun.
• Gert hefur verið að skyldu að gera ráð fyrir hleðslu rafbíla við allt nýbyggt húsnæði á landinu.
• Loftslagsráð hefur verið stofnað og lögfest.
• Stóraukið hefur verið við vöktun á súrnun sjávar, jöklum, skriðuföllum og fleiri þáttum hér á landi.
• Fest hefur verið í lög að unnar skuli vísindaskýrslur um áhrif loftslagsbreytinga á náttúrufar og samfélag á Íslandi og að þær skuli m.a. taka mið af skýrslum IPCC.
• Stofnaður hefur verið samstarfsvettvangur stjórnvalda og atvinnulífs um loftslagsmál og grænar lausnir. Þar verður m.a. unnið að aðgerðum í samræmi við markmið um kolefnishlutleysi Íslands árið 2040.
• Stjórnvöld hafa fengið öll stóriðjufyrirtæki á Íslandi og Orkuveitu Reykjavíkur til að þróa og rannsaka hvort og         hvernig megi draga úr losun frá verksmiðjum stóriðju-fyrirtækja með niðurdælingu CO2 í berglög.
• Lögð hefur verið sú skylda á Stjórnarráð Íslands, stofnanir ríkisins, fyrirtæki í meirihlutaeigu ríkisins og sveitarfélög að setja sér loftslagsstefnu og markmið um samdrátt í losun gróðurhúsalofttegunda.
• Þann 1. janúar taka gildi stórlega hertar kröfur varðandi eldsneyti í íslenskri landhelgi – sem banna í raun notkun svartolíu hér við land. Ég undirritaði reglugerðina nú fyrir helgi.

Upptalningin hér að ofan er langt í frá tæmandi. Endurskoðun aðgerðaáætlunarinnar er í fullum gangi og vítt og breitt um stjórnkerfið er unnið hörðum höndum að loftslagsmálunum.

Loftslagsráðstefna Sameinuðu þjóðanna stendur nú yfir í Madrid. Skilaboð Íslands til ríkja heims og stórfyrirtækja eru að orðum verði að fylgja aðgerðir. Það er mikilvægara en nokkru sinni fyrr. Saman getum við gert kraftaverk