15 Orkumál

Skilgreining málefnasviðs

Starfsemi á þessu málefnasviði er á ábyrgð ráðherra umhverfis-, orku- og loftslagsmála. Undir málefnasviðinu er einn málaflokkur 15.10 Stjórnun og þróun orkumála sem sjá má í eftirfarandi töflu. Þar má jafnframt sjá fjárhagslega þróun málefnasviðsins og einstakra málaflokka á tímabilinu 2023–2025. Helstu áherslum, framtíðarsýn og meginmarkmiðum á málefnasviðinu er lýst í fjármálaáætlun.

Heildaryfirlit útgjalda og breytingar eftir tilefnum

Myndin hér á eftir sýnir sundurliðaðar breytingar á útgjaldaramma málefnasviðsins eftir helstu tilefnum, sem nánar er greint frá í inngangskafla málefnasviða.

Heildargjöld málefnasviðs 15 Orkumál árið 2025 eru áætluð 14.370,7 m.kr. og lækka um 410,2 m.kr. á föstu verðlagi fjárlaga 2024, eða sem svarar til 2,8%. Þegar tekið er tillit til áhrifa af almennum launa- og verðlagsbreytingum lækka útgjöldin um 299,8 m.kr. milli ára, eða sem svarar til 2%.

Myndin endurspeglar þá útfærslu og forgangsröðun sem unnin er út frá stefnumótun málefnasviðsins. Sú niðurstaða getur eftir atvikum vikið frá þeim viðmiðum sem sett voru í fjármálaáætlun, t.a.m. þannig að nýju útgjaldasvigrúmi hafi að einhverju leyti verið jafnað á móti aðhaldsmarkmiði. Aðhaldsmarkmiðið felur m.a. í sér sértækar afkomubætandi aðhalds­ráðstafanir á málefnasviðum og er nánar fjallað um þær í kafla 5 Gjöld ríkissjóðs.

Hagræn skipting útgjalda

Í eftirfarandi töflu eru útgjöld málefnasviðsins, þróun fjárheimilda og fjármögnun frá árinu 2023 greind í fjóra þætti eftir hagrænni skiptingu, eins og nánar er greint frá í inngangskafla málefnasviða. Hagræn skipting útgjalda niður á málaflokka birtist í fylgiriti með fjárlögum.

15.10 Stjórnun og þróun orkumála

Frá og með 1. janúar 2025 er starfsemi málaflokksins í höndum nýrrar Umhverfis- og orku­stofnunar sem kom til með sameiningu Orkustofnunar og hluta af starfsemi Umhverfis­stofnunar. Hin nýja stofnun mun heyra undir málaflokk 17.50 Stjórnsýsla umhverfismála á málefnasviði 17 Umhverfismál, enda sinnir stofnunin stjórnsýslulegu hlutverki. Nánar er fjallað um málaflokkinn í fjármálaáætlun, þar á meðal ábyrgðarskiptingu, helstu áskoranir og tækifæri, markmið og mælikvarða um árangur o.fl.

Í eftirfarandi töflu má sjá helstu verkefni málaflokksins árið 2025 og tengingu þeirra við markmið ásamt helstu breytingum sem verða á fjárveitingum á milli ára. Eingöngu eru sýndar breytingar sem verða á fjárveitingum til verkefna frá fjárlögum ársins 2024. Þannig endur­spegla fjárhæðir ekki heildarfjárveitingar til verkefna nema í tilvikum þar sem breyting á milli ára felur í sér heildarfjármögnun verkefnisins.

* Með breytingu á lögum um niðurgreiðslur húshitunar í júní 2022 var styrkjakerfi einfaldað til kaupa á orkusparandi búnaði til húshitunar (s.s. varmadælum) á svæðum þar sem ekki er hitaveita. Áætlað heildarumfang nemur 1–1,3 ma.kr. næstu 8–10 ár frá og með 2023. Verkefnið styður einnig við markmið 3 í sama málaflokki.

** Alþingi samþykkti, að tillögu fjárlaganefndar, að veita 450 m.kr. til átaksverkefnis um leit og nýtingu jarðhita á árunum 2023–2025 í fjárlögum 2023.

*** Leiðir af vinnu átakshóps stjórnvalda um uppbyggingu innviða. Heildarumfang verkefnisins er áætlað 600 m.kr. á árunum 2021–2025. Þar af er tillaga að fjármögnun 275 m.kr. af byggðaáætlun. Styður einnig við markmið 1.

**** Um er að ræða jafnréttisaðgerðir sem er ætlað að stuðla að jafnara kynjahlutfalli og aukinni fjölbreytni í hópi styrkþega. Markmið verður skilgreint í fjármálaáætlun 2026–2030.

Heildarfjárheimild til málaflokksins fyrir árið 2025 er áætluð 14.370,7 m.kr. og lækkar um 410,2 m.kr. frá gildandi fjárlögum að frátöldum almennum launa- og verðlagsbreytingum en þær nema 110,4 m.kr.

Helstu breytingar á fjárheimildum málaflokksins eru eftirtaldar:

1. Fjárheimild málaflokksins lækkar um 829,9 m.kr. vegna sameiningar Orkustofnunar og hluta Umhverfisstofnunar inn í nýja Umhverfis- og orkustofnun. Við þessa sameiningu flytjast umræddar fjárheimildir Orkustofnunar yfir á málefnasvið 17 Umhverfismál og málaflokk 17.50 Stjórnsýsla umhverfismála en ný stofnun fellur undir viðfangsefni þess málaflokks.
2. Fjárheimild málaflokksins hækkar um 225,4 m.kr. vegna sameiningar Loftslagssjóðs við nýjan Loftslags- og orkusjóð. Við þessa sameiningu flytjast umræddar fjár­heimildir Loftslagssjóðs yfir á málefnasvið 15 Orkumál og málaflokk 15.10 Stjórnun og þróun orkumála en nýr sjóður fellur undir viðfangsefni þessa málaflokks.
3. Fjárheimild málaflokksins hækkar um 25,3 m.kr. vegna tekjuáætlunar jöfnunargjalds til jöfnunar á kostnaði við dreifingu raforku.
4. Almennt útgjaldasvigrúm málaflokksins eykst varanlega um 500 m.kr. sem ætlað er til ráðstöfunar í orkumál með áherslu á græna orkuöflun þar sem virkir notendur framleiða fyrir eigin notkun og selja umframorku, á stuðning við ör- og smávirkjanir og verkefni sem stuðla að bættri orkunýtni. Auk þess eykst almennt útgjaldasvigrúm á árinu um 13 m.kr. sem bættist við málaflokkinn á árinu 2023 en var frestað um tvö ár.
5. Fjárheimild málaflokksins lækkar um 250 m.kr. vegna tímabundinnar fjárheimildar af loftslagsfjármagni á málefnasviði 17 sem fellur niður.
6. Fjárheimild málaflokksins lækkar um 7,3 m.kr. vegna breytinga á sértekjuáætlun málaflokksins.
7. Hlutdeild málaflokksins í aðhaldskröfu málefnasviðsins nemur 101,3 m.kr. Við útdeilingu á aðhaldskröfu málaflokksins er beitt hlutfallslegri skiptingu niður á fjárlagaliði að teknu tilliti til stöðu og áhættumats. Lögð er sérstök áhersla á að standa vörð um þau verkefni og stofnanir sem hafa lítið fjárhagslegt svigrúm.