07 Nýsköpun, rannsóknir og þekkingargreinar

Skilgreining málefnasviðs

Starfsemi á þessu málefnasviði er á ábyrgð fjögurra ráðherra. Forsætisráðherra ber ábyrgð á starfsemi Vísinda- og nýsköpunarráðs. Háskóla-, iðnaðar- og nýsköpunarráðherra ber ábyrgð á vísindum, nýsköpun og hugverkaiðnaði. Menningar- og viðskiptaráðherra ber ábyrgð á málefnum skapandi greina og faggildingar ásamt endurgreiðslum vegna kvikmyndagerðar og hljóðritunar á tónlist. Matvælaráðherra ber ábyrgð á málefnum Matvælasjóðs. Málefnasviðið skiptist í tvo málaflokka sem sjá má í eftirfarandi töflu. Þar má jafnframt sjá fjárhagslega þróun málefnasviðsins og einstakra málaflokka á tímabilinu 2023–2025. Helstu áherslum, framtíðar­sýn og meginmarkmiðum á málefnasviðinu er lýst í fjármálaáætlun.

Heildaryfirlit útgjalda og breytingar eftir tilefnum

Myndin hér á eftir sýnir sundurliðaðar breytingar á útgjaldaramma málefnasviðsins eftir helstu tilefnum sem nánar er greint frá í inngangskafla málefnasviða.

Heildargjöld málefnasviðs 07 Nýsköpun, rannsóknir og þekkingargreinar árið 2025 eru áætluð 37.725,1 m.kr. og aukast um 4.606,7 m.kr. á föstu verðlagi fjárlaga 2024, eða sem svarar til 14%. Þegar tekið er tillit til áhrifa af almennum launa- og verðlagsbreytingum hækka útgjöldin um 4.778,9 m.kr. milli ára, eða sem svarar til 14,5%.

Myndin endurspeglar þá útfærslu og forgangsröðun sem unnin er út frá stefnumótun málefnasviðsins. Sú niðurstaða getur eftir atvikum vikið frá þeim viðmiðum sem sett voru í fjármálaáætlun, t.a.m. þannig að nýju útgjaldasvigrúmi hafi að einhverju leyti verið jafnað á móti aðhaldsmarkmiði. Aðhaldsmarkmiðið felur m.a. í sér sértækar afkomubætandi aðhalds­ráðstafanir á málefnasviðum og er nánar fjallað um þær í kafla 5 Gjöld ríkissjóðs.

Hagræn skipting útgjalda

Í eftirfarandi töflu eru útgjöld málefnasviðsins, þróun fjárheimilda og fjármögnun frá árinu 2023 greind í fjóra þætti eftir hagrænni skiptingu, eins og nánar er greint frá í inngangskafla málefnasviða. Hagræn skipting útgjalda niður á málaflokka birtist í fylgiriti með fjárlögum.

07.10 Vísindi og samkeppnissjóðir í rannsóknum

Málaflokkurinn nær yfir starfsemi Vísinda- og nýsköpunarráðs, samkeppnissjóði á sviðum vísinda og nýsköpunar, s.s. Rannsóknasjóð, Tækniþróunarsjóð og Innviðasjóð, stefnumótandi fjármögnun, svo sem Markáætlun, og Matvælasjóð, og samstarfsáætlanir ESB 2021–2027. Nánar er fjallað um málaflokkinn í fjármálaáætlun, þar á meðal ábyrgðarskiptingu, helstu áskoranir og tækifæri, markmið og mælikvarða um árangur o.fl. Tengsl eru milli áskorana, tækifæra, markmiða og verkefna í málaflokki 7.1 og á málefnasviði 21.

Í eftirfarandi töflu má sjá helstu verkefni málaflokksins árið 2025 og tengingu þeirra við markmið ásamt helstu breytingum sem verða á fjárveitingum á milli ára. Eingöngu eru sýndar breytingar sem verða á fjárveitingum til verkefna frá fjárlögum ársins 2024. Þannig endurspegla fjárhæðir ekki heildarfjárveitingar til verkefna nema í tilvikum þar sem breyting á milli ára felur í sér heildarfjármögnun verkefnisins.

Heildarfjárheimild til málaflokksins fyrir árið 2025 er áætluð 12.776,6 m.kr. og hækkar um 516,9 m.kr. frá gildandi fjárlögum að frátöldum almennum launa- og verðlagsbreytingum en þær nema 113,9 m.kr.

Ekki er um miklar breytingar á hagrænni skiptingu innan málaflokksins að ræða.

Helstu breytingar á fjárheimildum málaflokksins eru eftirtaldar:

1. Fjárheimild málaflokksins er aukin um 956,7 m.kr. til standa straum af kostnaði Íslands við þátttöku í rammaáætlun ESB um menntun, rannsóknir og tækniþróun. Kostnaðarhlutdeild Íslands eykst milli ára því hún ræðst af landsframleiðslu aðildarríkja sem hefur aukist meira að meðaltali á Íslandi en í öðrum löndum sem eiga aðild að áætluninni.
2. Fjárheimild málaflokksins hækkar um 79,6 m.kr. vegna þess að tímabundið aðhald fyrri ára á Rannsóknasjóð, Tækniþróunarsjóð og Innviðasjóð gengur til baka.
3. Hlutdeild málaflokksins í aðhaldskröfu málefnasviðsins nemur 537,5 m.kr. og munar þar mest um aðgerðir ríkisstjórnarinnar um lækkun fjárframlaga í samkeppnis- og styrktarsjóði hins opinbera. Rannsóknasjóður fær hlutfallslega minnsta lækkun sjóða á málefnasviðinu.

07.20 Nýsköpun, samkeppni og þekkingargreinar

Málaflokkurinn nær yfir stuðningsumhverfi og aðgerðir í þágu nýsköpunar, hugvitsiðnaðar og skapandi greina. Undir málaflokkinn heyra m.a. Nýsköpunarsjóðurinn Kría, Hugverkastofa, styrkir til nýsköpunarfyrirtækja í formi skattendurgreiðslna vegna rannsókna og þróunar og endurgreiðslur vegna kvikmyndagerðar og hljóðritunar á tónlist.

Nánar er fjallað um málaflokkinn í fjármálaáætlun, þar á meðal ábyrgðarskiptingu, helstu áskoranir og tækifæri, markmið og mælikvarða um árangur o.fl. Tengsl eru milli áskorana, tækifæra, markmiða og verkefna í málaflokkum 07.20 og 11.20 Fjarskipti.

Í eftirfarandi töflu má sjá helstu verkefni málaflokksins árið 2025 og tengingu þeirra við markmið ásamt helstu breytingum sem verða á fjárveitingum á milli ára. Eingöngu eru sýndar breytingar sem verða á fjárveitingum til verkefna frá fjárlögum ársins 2024. Þannig endurspegla fjárhæðir ekki heildarfjárveitingar til verkefna nema í tilvikum þar sem breyting á milli ára felur í sér heildarfjármögnun verkefnisins.

Heildarfjárheimild til málaflokksins fyrir árið 2025 er áætluð 24.948,5 m.kr. og hækkar um 4.089,8 m.kr. frá gildandi fjárlögum að frátöldum almennum launa- og verðlagsbreytingum en þær nema 58,3 m.kr. 

Ekki er um breytingar á hagrænni skiptingu innan málaflokksins að ræða. 

Helstu breytingar á fjárheimildum málaflokksins eru eftirtaldar: 

1. Fjárheimild málaflokksins er aukin um 3.569,1 m.kr. í formi tímabundins framlags til endurgreiðslna vegna kvikmyndagerðar á Íslandi í samræmi við fyrirliggjandi vilyrði til endurgreiðslna á árinu 2025.
2. Fjárheimild málaflokksins lækkar um 53,2 m.kr. þar sem tímabundnar aðgerðir vegna hönnunarstefnu ganga til baka. Aðgerðirnar voru fjármagnaðar af tíma­bundnu fjárfestingarátaki ríkisstjórnarinnar til menningarmála.
3. Fjárheimild málaflokksins lækkar um 15 m.kr. þar sem tímabundið framlag til Hönnunarsjóðs gengur til baka. Aðgerðin var fjármögnuð af tímabundnu fjárfestingarátaki ríkisstjórnarinnar til menningarmála.
4. Fjárheimild málaflokksins er aukin um 2.631,2 m.kr. í samræmi við aukna fjár­festingu fyrirtækja í rannsóknum og þróun sem ríkið endurgreiðir. Viðhalda á auknum stuðningi við nýsköpunarfyrirtæki sem jókst mikið í heimsfaraldri Covid-19 þegar gerðar voru tímabundnar breytingar á lögum um stuðning við nýsköpunarfyrirtæki.
5. Hlutdeild málaflokksins í aðhaldskröfu málefnasviðsins nemur 2.105 m.kr. Þar af eru 2.000 m.kr. til þess að draga úr útgjaldavexti styrkja til nýsköpunar­fyrirtækja, m.a. með auknu eftirliti með endurgreiðslum til nýsköpunarfyrirtækja.