Mál nr. 389/2021 - Úrskurður

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 389/2021

Fimmtudaginn 4. nóvember 2021

A

gegn

Vinnumálastofnun

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Arnar Kristinsson lögfræðingur.

Með kæru, dags. 30. júlí 2021, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 4. maí 2021, um að fella niður bótarétt hennar í tvo mánuði.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um atvinnuleysisbætur hjá Vinnumálastofnun 14. júní 2020 og var umsókn hennar samþykkt 28. ágúst 2020. Þann 24. mars 2021 bárust Vinnumálastofnun upplýsingar um að kærandi hefði hafnað starfi hjá B en ferilskrá kæranda hafði verið send til fyrirtækisins þann 10. mars 2021. Með bréfi Vinnumálstofnunar, dags. 13. apríl 2021, var óskað eftir skriflegri afstöðu kæranda vegna höfnunar á atvinnutilboðinu. Skýringar bárust frá kæranda samdægurs. Með ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 4. maí 2021, var kæranda tilkynnt að bótaréttur hennar yrði felldur niður í tvo mánuði á grundvelli 57. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 30. júlí 2021. Með bréfi, dags. 3. ágúst 2021, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar ásamt gögnum málsins. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst 30. ágúst 2021 og var hún send kæranda til kynningar með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 1. september 2021. Athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Kærandi greinir frá því að hún hafi fengið boð í atvinnuviðtal hjá B um miðjan apríl 2021 vegna 100% starfs í sex mánuði. Kærandi hafi þá verið búin að taka að sér verkefni sem sjálfstætt starfandi þýðandi í tvær vikur í apríl og eina viku í maí. Kærandi hafi því fengið verkbeiðnir frá tveimur mismunandi kúnnum áður en atvinnutilboð B hafi komið til og hafi að sjálfsögðu samþykkt þær þar sem sú vinna hefði getað leitt til nánara samstarfs við kúnna. Kærandi hafi því verið bundin því að ljúka þeim verkefnum.

B hafi þurft að fá starfsmann sem gæti byrjað strax sem kærandi hafi ekki getað því að hún hafi verið með verkefni á borðinu og hafi ekki verið að þiggja atvinnuleysisbætur fyrir það tímabil sem hún hafi verið búin að skrá hjá Vinnumálastofnun. Því hafi kærandi ekki hentað í starfið. Í kjölfarið hafi atvinnuleysisbætur verið felldar niður í tvo mánuði þar sem Vinnumálastofnun hafi ekki talið skýringar hennar nógu góðar.

Með ‏því að taka að sér ‏þessi verktakaverkefni hafi kærandi einungis verið að sýna viðleitni og reyna að styrkja tengsl sín við ‏kúnnana í von um að fá í framhaldinu fleiri verkefni,‏ enda hafi atvinnutilboðum ekki beint rignt inn frá Vinnumálstofnun eða annars staðar frá síðastliðna mánuði. Mestallan tímann sem kærandi hafi þegið skertar atvinnuleysisbætur hafi hún nefnilega tekið að sér eitt og eitt verktakaverkefni sem hún hafi skráð samviskusamlega inni á Mínar síður hjá Vinnumálastofnun. Eins og flestir viti fari stór hluti verktakagreiðslna í skatt og því hafi það stundum komið verr út fyrir hana fjárhagslega að rembast við að sanka að sér verkefnum og skrá það hjá Vinnumálastofnun heldur en að sitja auðum höndum og þiggja fullar atvinnuleysisbætur. Skilaboðin sem Vinnumálastofnun sendi með þessu séu þau að hún hefði í raun betur sleppt því að sýna viðleitni með því að leita uppi kúnna/verkefni því að þá hefði hún getað þegið atvinnuviðtalið hjá B.

Einnig finnist kæranda óskiljanlegt að eftir tveggja mánaða refsingu fyrir að hafna atvinnuviðtali á vegum Vinnumálastofnunar fái hún heldur ekki greiddar atvinnuleysisbætur þriðja mánuðinn í röð. Ástæðan sem Vinnumálastofnun hafi gefið sé sú að hluta refsitímabilsins í júnímánuði hafi hún skráð inni á Mínar síður að hún væri með verktakavinnu. Um hafi verið að ræða verkefni sem hún hafi verið svo heppin að fá á meðan á refsitímabilinu hafi staðið, um 300.000 kr. verktakagreiðsla eða um 150.000 kr. í vasann. Skilaboðin séu enn og aftur þau að hún hefði betur setið af sér þetta tímabil aðgerða- og tekjulaus. Eins og staðan sé ‏þegar ‏rökstuðningur með kæru sé ritaður bíði hún enn svara vegna þessa.

Að því sögðu óski kærandi eftir því að þetta mál verði tekið til endurskoðunar. Hvort réttmætt hafi verið að fella niður greiðslur í tvo mánuði, þrátt fyrir ofangreindar uppl‎‎ýsingar. Ef niðurstaðan verði sú sama þurfi Vinnumálastofnun að endurskoða reglur sínar hvað varði verktaka. Það geti varla talist sanngjarnt að láta það sama ganga yfir verktaka hvað varði höfnun á atvinnutilboði. Verktaki sem skrái með sannarlegum hætti vinnu sína og hafni atvinnutilboði sem komi á sama tíma og hann hafi skuldbundið sig til að sinna, hl‎‎‎jóti að teljast nægilega góð sk‎‎‎ýring. Annað hvetji verktaka ekki til að s‎‎‎ýna frumkvæði og leita uppi verkefni vegna hræðslu við að eiga von á refsingu fyrir að hafna atvinnuviðtali sem dúkki upp einmitt þegar verktakaverkefni sé á borðinu.

III.  Sjónarmið Vinnumálastofnunar

Í greinargerð Vinnumálastofnunar kemur fram að kærandi hafi sótt um greiðslu atvinnuleysisbóta með umsókn, dags. 14. júní 2020. Með bréfi Vinnumálastofnunar, dags. 28. ágúst 2020, hafi kæranda verið tilkynnt að umsókn hennar hefði verið samþykkt og að útreiknaður bótaréttur væri 100%. Þann 24. mars 2021 hafi Greiðslustofu Vinnumálastofnunar borist þær upplýsingar að kærandi hefði hafnað starfi hjá B sem textasmiður. Samkvæmt skýringum atvinnurekanda hafi kærandi ekki haft áhuga á starfinu. Ferilskrá kæranda hafi verið send til umrædds fyrirtækis þann 10. mars 2021.

Lög nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar gildi um atvinnuleysistryggingar launamanna eða sjálfstætt starfandi einstaklinga á innlendum vinnumarkaði þegar þeir verði atvinnulausir, sbr. 1. gr. laganna. Fyrir liggi að kærandi hafi hafnað atvinnutilboði hjá B. Ágreiningur í máli þessu snúi að því hvort ástæður kæranda vegna umræddrar höfnunar séu gildar í skilningi laga um atvinnuleysistryggingar.

Markmið laga um atvinnuleysistryggingar sé að tryggja þeim sem tryggðir séu og misst hafi fyrra starf sitt tímabundna fjárhagsaðstoð á meðan þeir séu að leita sér að nýju starfi. Með þessu sé verið að tryggja stöðu og öryggi fólks í atvinnuleysi. Því sé gert ráð fyrir að þeir sem teljist tryggðir innan atvinnuleysistryggingakerfisins séu í virkri atvinnuleit þann tíma og séu jafnframt reiðubúnir að taka þátt í þeim vinnumarkaðsaðgerðum sem þeim standi til boða. Atvinnuleysistryggingar veiti þannig þeim sem tryggðir séu fjárhagslegt úrræði í tímabundnu atvinnuleysi sínu. Ríkar kröfur beri að gera til þeirra sem hafni starfi á innlendum vinnumarkaði að þeir hafi til þess gildar ástæður samkvæmt lögunum, enda eigi almennt ekki að þiggja atvinnuleysisbætur í stað þess að gegna launuðu starfi.

Eitt af skilyrðum þess að umsækjandi um atvinnuleysisbætur eigi rétt til greiðslu atvinnuleysistrygginga sé að vera í virki atvinnuleit, sbr. a. lið 1. mgr. 13. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Í 14. gr. laganna sé nánar kveðið á um hvað teljist til virkrar atvinnuleitar. Þar sé útlistað að umsækjandi þurfi meðal annars að vera reiðubúinn að taka hvert það starf sem greitt sé fyrir, vera reiðubúinn að taka starfi hvar sem er á Íslandi án sérstaks fyrirvara og hafa til þess vilja og getu. Að öðrum kosti verði ekki litið á hlutaðeigandi í virkri atvinnuleit. 

Í 1. mgr. 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar sé kveðið á um viðurlög vegna höfnunar á starfi eða atvinnuviðtali. Ákvæðið sé svohljóðandi: 

,,Sá sem hafnar starfi sem honum býðst með sannanlegum hætti eftir að hafa verið í atvinnuleit í a.m.k. fjórar vikur frá móttöku Vinnumálastofnunar á umsókn um atvinnuleysisbætur skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila, sbr. þó 5. mgr. Hið sama á við um þann sem hafnar því að fara í atvinnuviðtal vegna starfs sem honum býðst með sannanlegum hætti eða sinnir ekki atvinnuviðtali án ástæðulausrar tafar.“

Þá segi orðrétt í 4. mgr. sömu greinar:

,,Vinnumálastofnun skal meta við ákvörðun um viðurlög skv. 1. mgr. hvort ákvörðun hins tryggða um að hafna starfi hafi verið réttlætanleg vegna aldurs hans, félagslegra aðstæðna sem tengjast skertri vinnufærni eða umönnunarskyldu vegna ungra barna eða annarra náinna fjölskyldumeðlima. Enn fremur er Vinnumálastofnun heimilt að líta til heimilisaðstæðna hins tryggða þegar hann hafnar starfi fjarri heimili sínu sem og til ráðningar hans í ótímabundið starf innan tiltekins tíma. Þá er heimilt að taka tillit til aðstæðna þess sem getur ekki sinnt tilteknum störfum vegna skertrar vinnufærni samkvæmt vottorði sérfræðilæknis. Getur þá komið til viðurlaga skv. 59. gr. hafi hinn tryggði leynt upplýsingum um skerta vinnufærni.“

Vinnumálastofnun sé gert að meta skýringar atvinnuleitenda vegna höfnunar á atvinnutilboði með hliðsjón af þeirri ríku skyldu sem hvíli á umsækjendum um atvinnuleysisbætur til að vera reiðubúnir að taka hvert það starf sem greitt sé fyrir, án sérstaks fyrirvara, og hafa til þess vilja og getu.

Kærandi hafi gefið skýringar á höfnun til Vinnumálastofnunar. Í máli þessu liggi fyrir að kærandi hafi hafnað starfstilboði hjá B. Kærandi segi að hún hafi hafnað starfi sem textasmiður vegna þess að henni hafði boðist verkefni sem sjálfstætt starfandi þýðandi tvær vikur í apríl og eina viku í maí. Hún kveðist hafa fengið verkbeiðnir frá tveimur mismunandi kúnnum áður en umrætt atvinnutilboð frá B hafi borist og segist kærandi hafa samþykkt þær þar sem sú vinna geti leitt til nánara samstarfs. Af þeim sökum sé hún bundin því að ljúka þeim verkefnum. Auk þess segi kærandi að hún komist ekki í 100% starf og að óvissa fylgi því að von sé á barni í fjölskylduna. Þetta hafi valdið því að hún hafi svarað B að starfið hafi ekki hentað henni. Þá segi kærandi að atvinnurekandi hafi verið sammála því.

Vinnumálastofnun telji skýringar kæranda ekki réttlæta höfnun á starfi samkvæmt 57. gr. laganna. Líkt og áður hafi verið rakið hvíli skylda á atvinnuleitendum að taka því starfi sem þeim bjóðist, enda eigi almennt ekki að þiggja atvinnuleysisbætur í stað þess að gegna launuðu starfi. Að mati Vinnumálastofnunar séu skýringar kæranda ekki þess eðlis að þær réttlæti höfnun á atvinnutilboði. Það sé því mat Vinnumálastofnunar að þær skýringar sem kærandi hafi fært fram í máli þessu geti ekki talist gildar í skilningi laga um atvinnuleysistryggingar. Telji Vinnumálastofnun því að kærandi skuli sæta viðurlögum á grundvelli 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.

Með vísan til framangreindra sjónarmiða sé það niðurstaða Vinnumálastofnunar að kærandi skuli sæta biðtíma í tvo mánuði frá ákvörðunardegi, sbr. 1. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

IV.  Niðurstaða

Mál þetta lýtur að þeirri ákvörðun Vinnumálastofnunar að fella niður bótarétt kæranda í tvo mánuði á grundvelli 1. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Ákvæði 1. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006 er svohljóðandi:

„Sá sem hafnar starfi sem honum býðst með sannanlegum hætti eftir að hafa verið í atvinnuleit í a.m.k. fjórar vikur frá móttöku Vinnumálastofnunar á umsókn um atvinnuleysisbætur skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila, sbr. þó 5. mgr. Hið sama á við um þann sem hafnar því að fara í atvinnuviðtal vegna starfs sem honum býðst með sannanlegum hætti eða sinnir ekki atvinnuviðtali án ástæðulausrar tafar.“

Þá segir svo í 4. mgr. 57. gr. laganna:

„Vinnumálastofnun skal meta við ákvörðun um viðurlög skv. 1. mgr. hvort ákvörðun hins tryggða um að hafna starfi hafi verið réttlætanleg vegna aldurs hans, félagslegra aðstæðna sem tengjast skertri vinnufærni eða umönnunarskyldu vegna ungra barna eða annarra náinna fjölskyldumeðlima. Enn fremur er Vinnumálastofnun heimilt að líta til heimilisaðstæðna hins tryggða þegar hann hafnar starfi fjarri heimili sínu sem og til ráðningar hans í ótímabundið starf innan tiltekins tíma. Þá er heimilt að taka tillit til aðstæðna þess sem getur ekki sinnt tilteknum störfum vegna skertrar vinnufærni samkvæmt vottorði sérfræðilæknis. Getur þá komið til viðurlaga skv. 59. gr. hafi hinn tryggði leynt upplýsingum um skerta vinnufærni.“

Óumdeilt er að kærandi hafnaði atvinnutilboði en ágreiningur málsins lýtur að því hvort ástæður kæranda fyrir þeirri höfnun hafi verið réttlætanlegar í skilningi 4. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006. Kærandi hefur gefið þær skýringar að hún hafi þegar verið búin að taka að sér verkefni sem sjálfstætt starfandi þýðandi í tvær vikur í apríl og eina viku í maí þegar hún hafi fengið atvinnutilboðið í marsmánuði. Hún hafi því verið bundin af því að ljúka þeim verkefnum og sú vinna hefði getað leitt til nánara samstarfs. Að mati úrskurðarnefndarinnar er ekki réttlætanlegt að hafna tilboði um 100% starf í sex mánuði á þeirri forsendu að þriggja vikna verktakavinna væri í boði nokkru síðar sem gæti hugsanlega leitt til frekari vinnu. Að því virtu er það mat úrskurðarnefndarinnar að þær ástæður og skýringar sem kærandi hefur gefið séu ekki þess eðlis að þær réttlæti höfnun á starfinu, sbr. 4. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006. Úrskurðarnefndin bendir á að í 1. mgr. 13. gr. laganna er fjallað um almenn skilyrði þess að vera tryggður samkvæmt lögunum. Eitt af þeim skilyrðum er að vera í virkri atvinnuleit samkvæmt 14. gr., en í því felst meðal annars að vera reiðubúinn að taka hvert það starf sem greitt er fyrir, sbr. c. lið 1. mgr. ákvæðisins.

Með vísan til framangreinds er hin kærða ákvörðun staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 4. maí 2021, um að fella niður bótarétt A, í tvo mánuði, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir