Inngangur

Í þessari könnun voru hagir og líðan aldraðra á Íslandi kannaðir. Í nóvember 2020 til janúar 2021 voru þátttakendur meðal annars spurðir um almennt heilbrigði, viðhorf til heilbrigðisþjónustu, aðstoð sem þau nýta sér, félagslega virkni og fleira. Í þessari skýrslu er gerð grein fyrir niðurstöðum þeirra spurninga. Könnunin náði til 1800 manns af landinu öllu sem voru 67 ára eða eldri.

Framkvæmd og heimtur

Tekið var 1800 manna tilviljunarúrtak 67 ára og eldri úr Þjóðskrá. Gagnaöflun hófst 16. nóvember 2020 og lauk 16. janúar 2021. Alls svöruðu 1033 könnuninni og er brúttó svarhlutfall því 57%. Alls voru 69 einstaklingar sem gátu ekki tekið þátt í könnuninni sökum veikinda eða vegna þess að þeir töluðu ekki íslensku. Eftir að hafa tekið tillit þess brottfalls er nettó svarhlutfall 60% (sjá töflu 1). Hringt var í einstaklinga í úrtakinu, rannsóknin kynnt og þeim boðið að taka þátt í gegnum síma eða að fá sendan hlekk á könnun í vefpósti. Tæpur helmingur þátttakenda (42%) kaus að svara könnuninni í gegnum síma.

Í töflu 2 má sjá dreifingu meðal svarenda og í þýði eftir kyni, aldri og búsetu. Gögn voru ekki vigtuð, þar sem dreifing svarenda eftir þessum þremur breytum var keimlík því sem var í þýði.

Úrvinnsla

Svör í könnuninni voru greind með þeirri tölfræði sem er viðeigandi fyrir hverja spurningu. Í töflum skýrslunnar eru hlutfallstölur reiknaðar út og eru aðeins birt svör þeirra sem tóku afstöðu til spurningarinnar. Af þeim sökum er mismunandi fjöldi svara á bak við hverja töflu. Töflurnar sýna hlutföll og fjölda svara skipt niður eftir bakgrunnsþáttunum kyni, aldri, búsetu, hjúskaparstöðu, stöðu á vinnumarkaði, menntun, ráðstöfunartekjum heimilis, líkamlegri heilsu og hvort viðkomandi fær heimaþjónustu. Sums staðar sýna súlurnar í töflunum samlagningu tveggja hlutfalla sem birtast í töflunni. Í þeim tilvikum getur það gerst að hlutfallið við súlurnar sé ekki nákvæmlega það sama og það hlutfall sem fæst þegar hlutföllin í töflunni eru lögð saman. Ástæða þessa er að í töflunum er námundað að næsta aukastaf.

Marktektarprófið kí-kvaðrat var notað til að meta hvort tölfræðilega marktækur munur væri á hlutföllum mismunandi hópa. Ef tölfræðileg marktekt kemur fram er það gefið til kynna með stjörnum. Ein stjarna þýðir að innan við 5% líkur eru á því að munur sem sést á milli hópa svarenda komi til ef enginn munur er á milli hópanna í þýðinu (p ≤ 0,05), þ.e. meðal allra Íslendinga sem eru 67 ára eða eldri. Tvær stjörnur þýða að innan við 1% líkur eru á því að munur sem sést á milli hópa svarenda komi til ef enginn munur er á milli hópanna í þýðinu (p ≤ 0,01) og þrjár stjörnur þýða að innan við 0,1% líkur eru á því að munur sem sést á milli hópa svarenda komi til ef enginn munur er á milli hópanna í þýðinu (p ≤ 0,001). Reynist marktektarpróf ógilt vegna fámennis í hópum er skammstöfunin óg notuð.

Dreifigreining (one-way analysis of variance) var notuð til að sjá hvort marktækur munur væri á meðaltölum ólíkra hópa. Dreifigreining prófar þá núlltilgátu að úrtök hópa séu dregin úr þýðum sem hafa sömu meðaltöl. Ef próf er marktækt við 0,05 mörk (p ≤ 0,05) má segja að innan við 5% líkur séu á að draga úrtök sem gefa þessi ólíku meðaltöl ef enginn munur er á milli hópanna í þýði.

Bakgrunnsupplýsingar

Niðurstöður

Almennt heilbrigði

Greining 9. Myndir þú segja að andleg heilsa þín sé almennt góð eða slæm?

• Tíðnitafla
• Bakgrunnsgreining

	Fjöldi	Hlutfall	Vikmörk +/-	Hlutfall
Mjög slæm	8	1%	1%	1%
Frekar slæm	31	3%	1%	3%
Hvorki góð né slæm	75	7%	2%	7%
Frekar góð	466	45%	3%	45%
Mjög góð	447	44%	3%	44%
Fjöldi svara	1027	100%
Vil ekki svara	6
Hætt(ur) að svara	0
Alls	1033

	Frekar eða mjög slæm	Hvorki góð né slæm	Frekar góð	Mjög góð	Fjöldi	Frekar eða mjög góð
Heild	4%	7%	45%	44%	1027	89%
Kyn
Karl	3%	8%	46%	44%	503	89%
Kona	5%	7%	45%	43%	524	88%
Aldur óg
67-69 ára	4%	6%	46%	44%	238	90%
70-72 ára	3%	7%	46%	44%	217	90%
73-75 ára	5%	10%	34%	51%	154	85%
76-79 ára	2%	9%	50%	39%	171	89%
80-87 ára	6%	5%	48%	41%	193	89%
88 ára og eldri	2%	9%	46%	43%	54	89%
Búseta
Höfuðborgarsvæði	4%	7%	44%	45%	618	89%
Landsbyggð	3%	7%	48%	41%	409	89%
Hjúskaparstaða
Ógift(ur) og ekki í sambúð	4%	9%	43%	44%	136	87%
Gift(ur) eða í sambúð	3%	7%	47%	43%	692	90%
Ekkill/ekkja	6%	7%	44%	43%	176	87%
Staða á vinnumarkaði ***
Í launaðri vinnu	1%	3%	40%	56%	167	96%
Ekki í launaðri vinnu	4%	8%	46%	41%	839	87%
Menntun óg
Grunnskólanám	7%	9%	47%	37%	288	84%
Verklegt nám á framhaldsskólastigi	3%	9%	47%	42%	372	89%
Bóklegt nám á framhaldsskólastigi	5%	5%	47%	44%	86	91%
Háskólanám	1%	5%	42%	52%	241	94%
Ráðstöfunartekjur heimilisins óg
250 þús kr. eða lægri	10%	14%	38%	38%	29	76%
251-500 þús kr.	3%	10%	45%	42%	310	87%
501-750 þús kr.	2%	4%	51%	44%	178	94%
Yfir 750 þús kr.	2%	2%	37%	60%	63	97%
Eigið mat á líkamlegri heilsu ***
Hvorki góð né slæm, frekar eða mjög slæm	10%	16%	53%	21%	318	74%
Frekar eða mjög góð	1%	3%	42%	54%	701	96%
Heimaþjónusta ***
Fær ekki heimaþjónustu	3%	7%	45%	46%	850	90%
Fær heimaþjónustu	10%	9%	48%	33%	163	81%
Marktækur munur er á hópum: *p < 0,05; **p < 0,01; ***p < 0,001. óg merkir að gögnin uppfylltu ekki forsendur marktektarprófs.

Greining 10. Myndir þú segja að líkamleg heilsa þín sé almennt góð eða slæm?

• Tíðnitafla
• Þróun
• Bakgrunnsgreining

	Fjöldi	Hlutfall	Vikmörk +/-	Hlutfall
Mjög slæm	30	3%	1%	3%
Frekar slæm	141	14%	2%	14%
Hvorki góð né slæm	152	15%	2%	15%
Frekar góð	471	46%	3%	46%
Mjög góð	231	23%	3%	23%
Fjöldi svara	1025	100%
Vil ekki svara	8
Hætt(ur) að svara	0
Alls	1033

	Frekar eða mjög slæm	Hvorki góð né slæm	Frekar góð	Mjög góð	Fjöldi	Frekar eða mjög góð
Heild	17%	15%	46%	23%	1025	68%
Kyn
Karl	15%	14%	45%	25%	501	70%
Kona	18%	15%	47%	20%	524	67%
Aldur **
67-69 ára	14%	16%	47%	23%	236	71%
70-72 ára	14%	19%	37%	30%	218	67%
73-75 ára	12%	15%	51%	22%	155	73%
76-79 ára	20%	13%	47%	20%	170	67%
80-87 ára	23%	11%	51%	15%	191	66%
88 ára og eldri	22%	13%	40%	25%	55	65%
Búseta
Höfuðborgarsvæði	16%	16%	45%	23%	617	69%
Landsbyggð	18%	14%	47%	22%	408	68%
Hjúskaparstaða
Ógift(ur) og ekki í sambúð	19%	18%	47%	16%	135	64%
Gift(ur) eða í sambúð	16%	15%	46%	24%	690	69%
Ekkill/ekkja	19%	12%	45%	24%	177	69%
Staða á vinnumarkaði ***
Í launaðri vinnu	4%	15%	44%	36%	165	81%
Ekki í launaðri vinnu	19%	15%	46%	20%	840	66%
Menntun **
Grunnskólanám	22%	18%	41%	18%	290	60%
Verklegt nám á framhaldsskólastigi	16%	15%	45%	23%	370	68%
Bóklegt nám á framhaldsskólastigi	20%	13%	49%	19%	86	67%
Háskólanám	9%	12%	50%	28%	240	78%
Ráðstöfunartekjur heimilisins óg
250 þús kr. eða lægri	24%	10%	41%	24%	29	66%
251-500 þús kr.	20%	14%	46%	21%	312	66%
501-750 þús kr.	13%	13%	51%	23%	175	74%
Yfir 750 þús kr.	6%	13%	44%	37%	63	81%
Eigið mat á líkamlegri heilsu ***
Hvorki góð né slæm, frekar eða mjög slæm	53%	47%	0%	0%	323	0%
Frekar eða mjög góð	0%	0%	67%	33%	702	100%
Heimaþjónusta ***
Fær ekki heimaþjónustu	13%	15%	47%	25%	850	72%
Fær heimaþjónustu	34%	16%	40%	10%	162	50%
Marktækur munur er á hópum: *p < 0,05; **p < 0,01; ***p < 0,001. óg merkir að gögnin uppfylltu ekki forsendur marktektarprófs.

Greining 11. Hversu oft í viku stundar þú að jafnaði eftirfarandi hreyfingu: Rösklega göngu

• Tíðnitafla
• Bakgrunnsgreining

	Fjöldi	Hlutfall	Vikmörk +/-	Hlutfall
Aldrei	245	25%	3%	25%
Sjaldnar en einu sinni í viku	82	8%	2%	8%
Einu sinni í viku	81	8%	2%	8%
2-3 sinnum í viku	218	22%	3%	22%
4-6 sinnum í viku	177	18%	2%	18%
Daglega	193	19%	2%	19%
Fjöldi svara	996	100%
Vil ekki svara	28
Hætt(ur) að svara	9
Alls	1033

	Aldrei	Einu sinni í viku eða sjaldnar, en oftar en aldrei	2-3 sinnum í viku	4-6 sinnum í viku	Daglega	Fjöldi	Oftar en aldrei
Heild	25%	16%	22%	18%	19%	996	75%
Kyn
Karl	22%	17%	22%	18%	22%	485	78%
Kona	27%	16%	22%	18%	17%	511	73%
Aldur ***
67-69 ára	11%	25%	26%	21%	17%	232	89%
70-72 ára	17%	18%	25%	21%	19%	207	83%
73-75 ára	25%	16%	25%	17%	18%	150	75%
76-79 ára	29%	13%	19%	17%	21%	163	71%
80-87 ára	38%	11%	17%	13%	21%	190	62%
88 ára og eldri	46%	4%	9%	15%	26%	54	54%
Búseta
Höfuðborgarsvæði	25%	17%	24%	18%	17%	600	75%
Landsbyggð	24%	16%	19%	18%	23%	396	76%
Hjúskaparstaða ***
Ógift(ur) og ekki í sambúð	33%	12%	16%	20%	19%	132	67%
Gift(ur) eða í sambúð	20%	18%	25%	18%	19%	673	80%
Ekkill/ekkja	37%	14%	13%	16%	20%	176	63%
Staða á vinnumarkaði ***
Í launaðri vinnu	14%	28%	27%	17%	14%	159	86%
Ekki í launaðri vinnu	27%	14%	21%	18%	20%	824	73%
Menntun ***
Grunnskólanám	33%	15%	16%	14%	22%	282	67%
Verklegt nám á framhaldsskólastigi	24%	17%	22%	18%	19%	362	76%
Bóklegt nám á framhaldsskólastigi	24%	18%	29%	14%	15%	84	76%
Háskólanám	16%	17%	27%	24%	17%	236	84%
Ráðstöfunartekjur heimilisins **
250 þús kr. eða lægri	31%	10%	10%	21%	28%	29	69%
251-500 þús kr.	27%	18%	20%	15%	19%	308	73%
501-750 þús kr.	20%	18%	26%	18%	18%	172	80%
Yfir 750 þús kr.	8%	17%	29%	33%	13%	63	92%
Eigið mat á líkamlegri heilsu ***
Hvorki góð né slæm, frekar eða mjög slæm	45%	18%	17%	10%	10%	308	55%
Frekar eða mjög góð	15%	16%	24%	22%	24%	683	85%
Heimaþjónusta ***
Fær ekki heimaþjónustu	19%	17%	24%	19%	21%	832	81%
Fær heimaþjónustu	51%	11%	13%	11%	13%	158	49%
Marktækur munur er á hópum: *p < 0,05; **p < 0,01; ***p < 0,001. óg merkir að gögnin uppfylltu ekki forsendur marktektarprófs.

Greining 12. Hversu oft í viku stundar þú að jafnaði eftirfarandi hreyfingu: Sund

• Tíðnitafla
• Bakgrunnsgreining

	Fjöldi	Hlutfall	Vikmörk +/-	Hlutfall
Aldrei	681	69%	3%	69%
Sjaldnar en einu sinni í viku	107	11%	2%	11%
Einu sinni í viku	34	3%	1%	3%
2-3 sinnum í viku	93	9%	2%	9%
4-6 sinnum í viku	40	4%	1%	4%
Daglega	32	3%	1%	3%
Fjöldi svara	987	100%
Vil ekki svara	37
Hætt(ur) að svara	9
Alls	1033