Þróunarsamvinna byggð á gagnsæi og ábyrgð

Undanfarið ár hafa þjóðir heims hafa staðið frammi fyrir einstökum áskorunum vegna heimsfaraldurs kórónuveiru. Fátækari ríki heims glíma við ný vandamál sem hafa bæst við þau sem fyrir voru – og voru þau þó ærin. Ísland heldur áfram að leggja sitt af mörkum til að styðja við þessi ríki með margvíslegum hætti. Samkvæmt nýjum tölum frá þróunarsamvinnunefnd Efnahags- og framfarastofnunarinnar (OECD DAC) vörðu Íslendingar á síðasta ári sem nemur 0,29 prósentum af vergum þjóðartekjum til þróunarsamvinnu. Með framlagi okkar sýnum við enda ábyrgð í samfélagi þjóðanna og leggjum okkar af mörkum við að uppræta fátækt og bæta lífskjör.

Um leið berum við einnig ábyrgð gagnvart íslenskum skattgreiðendum um ráðdeild og skynsemi í nýtingu opinbers fjár. Gagnsæi og ábyrgð er lögð til grundvallar meðferð slíkra fjármuna og stendur Ísland skil á öllum tengdum útgjöldum gagnvart OECD DAC. Sífellt er unnið að umbótum í starfi en ég vil þó nefna sérstaklega tvö viðfangsefni sem nú er unnið að innan utanríkisráðuneytisins.

Staðlað verklag í alþjóðlegri þróunarsamvinnu byggist meðal annars á úttektum sem hafa reynst gagnlegar til að ná fram margvíslegum umbótum í starfi. Ég hef ákveðið að gerð verði úttekt á þeim útgjöldum sem falla til vegna þjónustu innanlands við umsækjendur um alþjóðlega vernd og kvótaflóttafólk en sá hluti telst vera hluti af alþjóðlegri þróunarsamvinnu. Þessi útgjöld námu hartnær 1,5 milljarði króna á árinu 2020 og rúmum sjö milljörðum króna á tímabilinu 2015 til 2019. Fjögur önnur ráðuneyti veita tengda þjónustu og hef ég því leitað eftir samvinnu við þau vegna úttektarinnar.

Þá er einnig unnið að því að opna gagnagrunn um stuðning Íslands í alþjóðlegri þróunarsamvinnu. Þar mun almenningi og haghöfum gefast kostur á að kynna sér hvernig stuðningi Íslands er háttað, að hvaða þróunarsamvinnuverkefnum er unnið og hvert og hvernig framlag íslenskra skattgreiðenda skilar sér.

Viðhorfskannanir benda til þess að mikill stuðningur sé meðal Íslendinga við alþjóðlega þróunarsamvinnu. Þannig leiddi könnun sem Maskína gerði fyrir utanríkisráðuneytið í fyrra í ljós að langflestum þykir mikilvægt að íslensk stjórnvöld veiti þróunarríkjum og íbúum þeirra aðstoð (77,8 prósent). Sérstaklega á það við um mannúðaraðstoð þar sem ríflega 90 prósent aðspurðra telur hana mjög eða fremur mikilvæga. Umfangið er hins vegar umtalsvert og er því mikil ábyrgð falin í að fara með þau stjórnarmálefni er varða þróunarsamvinnu. Þörf fátækustu ríkja veraldar fyrir aðstoð helst í hendur við þær margþættu áskoranir sem tengjast heimsfaraldri, auknar efnahagsþrengingar og loftslagstengdar hamfarir svo fátt eitt sé nefnt.

Við lifum á miklum umbrotatímum og við verðum að gera þá kröfu að sú aðstoð sem við Íslendingar bjóðum fram sé nýtt á sem allra skilvirkastan máta. Þetta kallar jafnframt á sífellda endurskoðun á stuðningi og starfi Íslands innan allra málaflokka, auk þess sem leggja þarf gagnsæi og ábyrga meðferð fjármuna til grundvallar öllu starfi í alþjóðlegri þróunarsamvinnu Íslands. Mikilvæg skref verða stigin í þá átt á komandi mánuðum.