• Tilmæli um að takmarka eggjatöku og hlunnindaveiðar í sumar
• Frekari aðgerðir skoðaðar í samráði við vísindamenn og hagsmunaaðila
• Veiðitími á lunda og öðrum svartfuglum hugsanlega styttur á næsta ári

Mikil fækkun og afkomubrestur hefur verið undanfarið hjá flestum svartfuglum einkum vegna skorts á helstu fæðutegundum þeirra, sandsíli og loðnu, einkum við sunnan- og vestanvert landið. Ljóst er að veiði svartfugla endurspeglar þessar stofnstærðarbreytingar. Þótt eggjataka og veiði teljist ekki helsti áhrifavaldur breytinganna eru þetta þeir þættir sem hægt er að hafa áhrif á til þess að styrkja stofnana og draga úr álagi á fuglinn, einkum á varptíma.

Í tilefni af þessu beinir Svandís Svavarsdóttir umhverfisráðherra þeim tilmælum til landeigenda og handhafa hlunnindakorta að eggjataka og hlunnindaveiðar í sumar verði takmarkaðar eða felldar niður á þessu ári vegna lélegs ástands fuglastofnanna og fæðubrests undanfarin ár. Frekari aðgerðir verða skoðaðar í kjölfarið í samráði við vísindamenn, stofnanir og hagsmunaaðila til þess að tryggja betri viðgang sjófuglastofna og sjálfbærar veiðar á þeim. 

Þá hefur umhverfisráðherra ákveðið í kjölfar ábendingar frá Fuglavernd og á grundvelli upplýsinga um lélegt ástand margra sjófuglastofna að skoða hvort ástæða sé til þess að takmarka veiðitíma á lunda og fleiri tegundum svartfugla á vorin. Veiðitími á álku, langvíu, lunda, stuttnefju og teistu nær frá 1. septemger til 10. maí utan hlunnindaveiðitíma, en m.a. vegna breytinga í veðurfari er fuglinn farinn að koma á varpstöðvar og hefja varp í apríl um sunnan- og vestanvert landið.

Vísindamenn hafa um nokkurt skeið haft áhyggjur af fækkun í nokkrum stofnum sjófugla og viðkomubresti hjá þeim. Upplýsingar um þróun og stöðu sjófugla voru teknar saman á nýlegri málstofu umhverfisráðuneytisins og Náttúrufræðistofnunar Íslands. Þar kom fram að veruleg fækkun hefur verið í nokkrum stofnum og segja má að hrun hafi verið í lundastofninum. Lélegur varpárangur hefur verið hjá lunda, sérstaklega á sunnanverðu landinu, sl. 4-5 ár og í fyrra varð algjör viðkomubrestur í lundavarpi á Suðurlandi. Stuttnefju hefur fækkað um allt land og álku og langvíu um sunnan- og vestanvert landið, en stofnar þeirra hafa haldið nokkuð í horfinu um norðanvert landið.

Orsakir fækkunar og viðkomubrests sjófugla virðast að mestu leyti vera fæðuskortur, en fuglarnir lifa einkum á sandsíli og loðnu. Hrun varð á sandsílastofninum árið 2000 og hefur hann ekki náð sér á strik síðan. Loðnustofninn hefur verið í lægð sl. áratug og breytingar hafa verið á göngumynstri loðnunnar. Breytingar í umhverfi sjávar, m.a. vegna hnattrænnar hlýnunar, hafa haft áhrif á stofna og göngur sandsílis og loðnu og annarra fisktegunda. Veiðar á sjófuglum eru ekki taldar hafa veruleg áhrif á fækkun stofna þeirra, en eru hins vegar sá þáttur sem mest er hægt að hafa áhrif á til að milda áfallið.

Fækkun sjófugla hefur haft mikil áhrif á veiðar. Þannig voru yfir 200.000 lundar veiddir árið 1996, en veiðin hefur farið jafnt og þétt minnkandi síðan og var komin undir 50.000 fugla 2009. Veiði á álku, langvíu og stuttnefju hefur einnig dregist verulega saman á sama tíma (sjá línurit). Ljóst er að veiðin endurspeglar stofnbreytingar. Nú er heimilt að veiða þessar tegundir frá 1. september til 10. maí, en sá tími verður líklega styttur um 10 til 20 daga næsta vor, eins og áður segir. Frekari aðgerðir til að verndunar stofnum svartfugla verða skoðaðar, s.s. með því að setja reglur um hlunnindaveiði og nýtingu að sumarlagi, stækka verndarsvæði í kringum fuglabjörg og heimila ekki söfnun eggja til dýragarða. Einnig verður skoðað hvort ástæða sé til þess að takmarka veiðitíma annarra tegunda sjófugla, en heimilt er nú að veiða fýl, dílaskarf, hettumáf, hvítmáf, ritu og toppskarf frá 1. september til 15. mars.

Auk þess að birta tilmæli ráðherra á heimasíðu umhverfisráðuneytis mun Umhverfisstofnun koma þeim á framfæri við handhafa hlunnindakorta.

Tilmæli ráðherra.