Heildstæð aðgerðaáætlun til losunar fjármagnshafta kynnt
- 1.200 milljarða króna vandi leystur og stöðugleiki tryggður
- Stöðugleikaskilyrði og stöðugleikaskattur á slitabú fallinna fjármálafyrirtækja
- Gjaldeyrisuppboð fyrir aflandskrónueigendur í haust
Ríkir almannahagsmunir krefjast þess að losun fjármagnshafta nái fram að ganga án þess að efnahagslegum og fjármálalegum stöðugleika sé ógnað. Markmið fyrirliggjandi áætlunar byggist á því meginsjónarmiði að höftum verði lyft í áföngum án þess að jafnvægi í hagkerfinu verði raskað og án þess að ríkissjóður eða almenningur taki á sig auknar fjárhagslegar byrðar.
Heildarumfang vandans sem tekið er á í aðgerðaráætlun stjórnvalda nemur um 1.200 milljörðum króna. Eignirnar felast í krónueignum slitabúa fallinna fjármálastofnana að fjárhæð 500 milljarða, kröfum slitabúanna í erlendri mynt gagnvart innlendum aðilum að fjárhæð 400 milljarða og aflandskrónum í eigu erlendra aðila að fjárhæð 300 milljarða. Með afnámsáætlun stjórnvalda er komið í veg fyrir að þessar eignir flæði inn á gjaldeyrismarkað og hafi þannig neikvæð áhrif á greiðslujöfnuð þjóðarbúsins.
Stöðugleikaskilyrði og stöðugleikaskattur á slitabú fallinna fjármálafyrirtækja
Lausn stjórnvalda gagnvart slitabúum fallinna fjármálafyritækja er tvíþætt: Annars vegar eru sett fram stöðugleikaskilyrði og hins vegar er lagður á stöðugleikaskattur. Stöðugleikaskilyrðin hafa verið samþykkt af ráðherranefnd um efnahagsmál og stýrinefnd um losun fjármagnshafta, en þeim er ætlað að koma í veg fyrir óæskileg áhrif vegna útgreiðslu fjármuna. Ljúki slitabú nauðasamningum fyrir árslok geta þau fengið að flytja fjármagn að því gefnu að þau uppfylli stöðugleikaskilyrðin, en að öðrum kosti verða þau felld undir stöðugleikaskattinn. Með frumvarpi til laga um breytingu á lögum nr. 161/2002, um fjármálafyrirtæki, er ætlunin að einfalda þær reglur sem gilda um framkvæmd nauðasamningsumleitana fjármálafyrirtækja frá því sem nú er. Auk þess er í frumvarpinu ákvæði um að frumvarp að nauðasamningi fjármálafyrirtækis skuli ekki hljóta staðfestingu héraðsdómara nema fyrir liggi mat Seðlabanka Íslands um að það raski ekki stöðugleika í gengis- og peningamálum eða fjármálastöðugleika.
Með frumvarpi um stöðugleikaskatt er lagður til 39% einskiptis skattur á heildareignir fallinna viðskiptabanka eða sparisjóða, eins og þær verða metnar 31. desember 2015. Skattinum er ætlað að mæta þeim neikvæðu áhrifum sem leiða myndu af óskertri útgreiðslu fjármuna í tengslum við lok slitameðferðar skattaðila. Eftir að skatturinn hefur verið greiddur, og að uppfylltum ákveðnum skilyrðum, fá skattaðilar undanþágu frá lögum nr. 87/1992 um gjaldeyrismál. Þeir aðilar sem nú sæta slitameðferð en ljúka henni með staðfestum nauðasamningi fyrir 31. desember 2015 teljast ekki til skattskyldra aðila.
Að auki er breytingum á lögum um gjaldeyrismál, sem Alþingi samþykkti í gærkvöldi, ætlað að treysta forsendur aðgerða ríkisstjórnarinnar til losunar fjármagnshafta og vega á móti þeirri áhættu sem skapast þegar fjármagnshreyfingar og gjaldeyrisviðskipti tiltekinna aðila eru losuð í skrefum.
Saman mynda þessi frumvörp heildstæða áætlun um lausn á þeim vanda sem útgreiðsla fjármuna frá föllnum fjármálafyrirtækjum til kröfuhafa við uppgjör þeirra myndi hafa að óbreyttu. Áætlað er að tekjur ríkissjóðs af stöðugleikaskatti geti orðið 682 milljarðar króna að teknu tilliti til frádráttarheimildar, en skattupphæð án frádráttar nemur tæpum 850 milljörðum króna. Stöðugleikaskilyrðin leysa vandann með áþekku umfangi og stöðugleikaskattur en samkvæmt annarri aðferðafræði og nálgun.
Mikilvægt er að fjármunir sem renna til ríkisins vegna stöðugleikaskilyrða eða skatts hafi ekki óæskileg áhrif á peningamagn eða önnur þensluhvetjandi áhrif sem gætu raskað efnahagslegum stöðugleika. Verður þessum fjármunum, eftir því sem tækifæri gefast, varið til lækkunar skulda hins opinbera, enda hefur ríkissjóður borið mikinn kostnað af hruni fjármálakerfisins. Þegar uppgjör slitabúanna og losun fjármagnshafta er lokið verður stórum óvissuþætti eytt um efnahag ríkissjóðs og gert er ráð fyrir að vaxtaálag og vaxtakostnaður lækki umtalsvert.
Gjaldeyrisuppboð fyrir aflandskrónueigendur
Aflandskrónur skapa vanda við losun fjármagnshafta þar sem um er að ræða auðseljanlegar krónueignir erlendra aðila sem gera má ráð fyrir að hefðu veruleg áhrif á gengisstöðugleika ef tilraun væri gerð til að losa þær út allar í einu. Aflandskrónuvandinn er leystur með uppboði á gjaldeyri og sölu skuldabréfa í íslenskum krónum og evrum með endurgreiðsluferil sem samræmist greiðslujöfnuði þjóðarbúsins. Eigendur aflandskróna geta valið milli þriggja kosta: Gjaldeyrisuppboðs, fjárfestinga í ríkisskuldabréfum til lengri tíma eða vaxtalausra og læstra reikninga. Uppboðsaðferðin tryggir að böndum verður komið á allar aflandskrónur. Þeir aflandskrónueigendur sem nýta uppboðið til að bjóða í gjaldeyri í skiptum fyrir íslenskar krónur munu greiða fyrir það álag og bera þannig nauðsynlegan kostnað af því að losna undan fjármagnshöftum.