6. september 2019 Fjármála- og efnahagsráðuneytið

Fjárlagafrumvarp fyrir árið 2020: Öflug fjárfesting og skattalækkanir

Bjarni Benediktsson kynnti fjárlagafrumvarpið á blaðamannafundi í dag. - mynd — Bjarni Benediktsson kynnti fjárlagafrumvarpið á blaðamannafundi í dag.

Tekjuskattur einstaklinga lækkar – lækkunarferli flýtt
Tryggingagjald lækkar
Öflug opinber fjárfesting
Samgöngumál efld
Rannsóknastarf styrkt
Stuðningur við húsnæðismál tekjulægri hópa
Skuldir ríkisins lækka áfram
Hvetjandi aðgerðir til orkuskipta

Fjárlagafrumvarp fyrir árið 2020 er kynnt í dag, en það verður lagt fram á Alþingi þriðjudaginn 10. september nk. Kynning hefur ekki áður farið fram jafntímanlega fyrir fyrstu umræðu, en tilgangurinn er sá að mæta óskum þingmanna um betri fyrirvara til að kynna sér efni málsins.

Meðal stærstu tíðinda frumvarpsins er að tekjuskattur einstaklinga verður lækkaður hraðar en áform voru um, þannig að lækkunin kemur að fullu fram árið 2021 í stað 2022. Við þessa aðgerð hækka ráðstöfunartekjur þeirra tekjulægstu um rúmlega 120 þúsund krónur á ári. Er heildarumfang hennar á ári um 21 ma.kr. sem samsvarar um 10% af tekjum ríkisins af tekjuskatti einstaklinga. Er þetta mikilvægur liður í því að styðja við heimilin þegar hægir á í atvinnulífinu.

Auk lækkunar tekjuskatts kemur til framkvæmdar seinni hluti 0,5 prósentustiga lækkunar tryggingagjalds, en gjaldið var lækkað um 0,25 prósentustig í upphafi árs 2019. Um áramót hefur tryggingagjald því verið lækkað frá árinu 2013, úr 7,69% í 6,35% sem styður við atvinnusköpun og rekstrargrundvöll fyrirtækja.

Framfarir og aukin lífsgæði

Tryggður er framgangur margra góðra mála. Þannig má nefna að breytingar á LÍN eru fjármagnaðar, ráðist verður í aðgerðir til auka nýliðun kennara og efla starfsnám og framlög til vísinda- og rannsóknasamstarfs verða aukin.

Framundan er stórsókn í vegamálum og stefnt er að kostnaðarþátttöku í flugfargjöldum innanlands fyrir íbúa landsbyggðarinnar.

Orkuskipti verða styrkt með skattaívilnunum og styrkjum úr Orkusjóði. Framlög til loftslagslagsmála hækka og renna meðal annars til bindingar kolefnis með skógrækt, landgræðslu og endurheimt votlendis, en einnig aukast framlög til landvörslu og miðhálendisþjóðgarðs.

Undirbúnar verða aðgerðir sem miða að því að bæta mönnun í hjúkrun, áfram verður unnið að eflingu heilsugæslunnar sem fyrsta viðkomustaðar, og uppbyggingu hjúkrunarrýma.

Unnið er að því að auka gæði í þjónustu við fötluð börn og foreldra þeirra og framlög aukin í samræmi við fyrri áform til að bæta kjör öryrkja. Stuðlað verður að atvinnuþátttöku aldraðra, réttur foreldra til fæðingarorlofs lengdur og framlög til barnabóta aukin.

Einnig verða framlög tryggð til húsnæðismála í tengslum við nýlega lífskjarasamninga og boðaðar eru aðgerðir til að bregðast við húsnæðisvanda á landsbyggðinni.

Heildarafkoma í jafnvægi

Gert er ráð fyrir að heildarafkoma ríkissjóðs verði í jafnvægi árið 2020, sem er í samræmi við nýlega endurskoðun á fjármálastefnu til fimm ára, þótt dregið verði úr áður fyrirhuguðum afgangi af rekstri ríkissjóðs. Er þetta gert til þess að skapa skilyrði fyrir hagkerfið til að leita fyrr jafnvægis og fá fótfestu fyrir nýtt hagvaxtarskeið, með það að leiðarljósi að stuðla að stöðugleika og bættum lífskjörum.

Umhverfis- og loftslagsmál

Áherslur í loftslags- og umhverfismálum koma skýrt fram, en framlög til umhverfismála hafa vaxið um liðlega 24% að raungildi frá því að ríkisstjórnin tók við völdum. Þau hafa m.a. skilað sér í viðamiklum aðgerðum í loftslagsmálum, stórfelldri uppbyggingu innviða á friðlýstum svæðum og aukinni landvörslu. Auk þess má nefna jákvæða hvata í umhverfismálum, þar sem gert er ráð fyrir auknum stuðningi við kaup á heimahleðslustöðvum og útleigu umhverfisvænna bifreiða.

Velferðar- og heilbrigðismál í forgrunni

Í tengslum við gerð kjarasamninga á almenna vinnumarkaðnum gaf ríkisstjórnin út yfirlýsingu um aðgerðir til stuðnings samningunum. Heildarumfang boðaðra aðgerða á tímabili samninganna er áætlað um 80 ma.kr. en áhrif aðgerðanna á árinu 2020 munu nema ríflega 16 ma.kr. Auk breytinga á tekjuskattskerfinu sem kynntar voru í aðdraganda kjarasamninga, fela aðgerðir ríkisins í sér lengra fæðingarorlof, hærri barnabætur og fjölmargar aðgerðir til að auðvelda íbúðarkaup. Flestar þessara aðgerða koma til framkvæmda á árinu 2020 og birtast í auknum framlögum, einkum til félags- og húsnæðismála.

Mótvægi við hagsveifluna

Góð staða ríkisfjármálanna gefur stjórnvöldum tækifæri til að veita efnahagslífinu viðspyrnu og vinna gegn niðursveiflunni með öflugri opinberri fjárfestingu, nú þegar dregur úr atvinnuvegafjárfestingu. Alls nema framlög til fjárfestinga ríflega 78 ma.kr. og hafa aukist um rúma 27 ma.kr. að raungildi frá árinu 2017.

Meðal stórra verkefna má nefna:

Fjárfestingar í samgöngum upp á 28 ma.kr
Aukinn kraft í uppbyggingu nýs Landspítala, 8,5 ma.
Kaup á þyrlum fyrir Landhelgisgæsluna
Framlög vegna smíði nýs hafrannsóknarskips
Byggingu Húss íslenskunnar

Svigrúm ríkissjóðs til þess að bregðast við hægari gangi í hagþróuninni má fyrst og fremst þakka agaðri fjármálastjórn undangenginna ára. Jákvæð afkoma, stöðugleikaframlög vegna losunar fjármagnshafta og aðrar óreglulegar tekjur á borð við arðgreiðslur hafa nýst til að lækka skuldir ríkisins verulega, sem á næsta ári er gert ráð fyrir að fari í 22%.

Einnig leggst sveigjanlegt gengi krónunnar á sömu sveif, sem og lækkandi vextir Seðlabanka Íslands, en meginvextir hans hafa aldrei verið lægri. Þá hafa aðilar vinnumarkaðarins lagt sitt af mörkum með nýlegum kjarasamningum, sem renna frekari stoðum undir efnahagslegan stöðugleika.

Aukin tiltrú á tökum stjórnvalda á hagstjórninni hefur að sama skapi endurspeglast í góðu lánshæfismati ríkissjóðs, sem aldrei áður hefur boðist jafngóð kjör á skuldabréfamörkuðum.

Framsetning fjárlagafrumvarps

Fjárlög byggjast á fjármálastefnu og fjármálaáætlun. Lögð eru fram tvö skjöl, annars vegar frumvarpið sjálft og hins vegar fylgirit. Fylgiritið sýnir meðal annars skiptingu fjárheimilda í fjárveitingar til ríkisaðila í A-hluta, verkefna og í varasjóði málaflokka.