Ný skýrsla OECD um íslenskt efnahagslíf: Styrkar stoðir efnahagslífsins en aðhalds þörf

Stoðir íslensks efnahagslífs eru sterkar og viðnámsþróttur mikill. Þetta kemur fram í nýrri skýrslu Efnahags- og framfarastofnunarinnar (OECD) um Ísland, sem birt var í dag. Skýrslur af þessu tagi eru gefnar út á tveggja ára fresti. Mathias Cormann, framkvæmdastjóri OECD, kynnti helstu niðurstöður skýrslunnar á blaðamannafundi ásamt Daða Má Kristóferssyni, fjármála- og efnahagsráðherra.

Auk venjubundinnar umfjöllunar um íslensk efnahagsmál var að þessu sinni fjallað sérstaklega um menntamál, raforkumál og umbætur í lagaumhverfi viðskiptalífsins. Meðal þess sem OECD telur mikilvægt eru umbætur á grunnskólakerfinu með upptöku samræmds námsmats, markvissari aðalnámskrá, betri kennsla og áhersla á íslenskukennslu barna af erlendum uppruna, umbætur í umgjörð raforkumarkaðar með það fyrir augum að flýta leyfisveitingaferlum fyrir nýjar virkjunarframkvæmdir, aukin flutningsgeta með það fyrir augum að tryggja þannig framboð raforku. Þegar kemur að rekstrarumhverfi fyrirtækja leggur OECD til að einfalda stjórnsýsluferla við stofnun fyrirtækja, ekki síst til að greiða fyrir erlendri fjárfestingu.

Í skýrslunni er birt mat á áhrifum umbóta á tekjur fólks yfir tíu ára tímabil. Þar kemur m.a. fram að aukin raforkuframleiðsla í takt við eftirspurnarspá til ársins 2035 geti aukið tekjur á mann um 2,5% á tíu ára tímabili. Samanlögð áhrif markvissra umbóta í skólakerfinu, á raforkumarkaði og rekstrarumhverfi fyrirtækja geta haft veruleg áhrif á afkomu fólks á næstu áratugum.

OECD telur íslenska hagkerfið í megindráttum sýna styrk. Vikið er að upptöku stöðugleikareglu sem lið í að stuðla að sjálfbærni opinberra fjármála.

Samantekt á áherslum og tilmælum OECD í skýrslunni:

Hagkerfið sýnir styrk en þar til verðbólga hefur náð jafnvægi þarf að:

• Viðhalda aðhaldi í ríkisfjármálum og fylgjast með mögulegum áhrifum slakari peningastefnu á fjármálastöðugleika.
• Auka framboð húsnæðis s.s. með umbótum varðandi landnotkun og leyfisveitingaferli.
• Auka mögulega heimildir lífeyrissjóða til að fjárfesta í leiguhúsnæði.
• Beina húsnæðisstuðningi með markvissari hætti að lágtekjuheimilum.
• Taka upp stöðugleikareglu í stað afkomureglu í opinberum fjármálum eins og er í farvatninu.
• Taka upp endurmat útgjalda byggt á reynslu af tilraunaverkefnunum.
  • Efla fjármálaráð. Hlutverk þess nái til mats á stöðu efnahags- og ríkisfjármála ásamt hlutverki framleiðniráðs.
• Auka hvata til að snúa aftur á vinnumarkað eftir veikindi og önnur áföll með snemmbúnum inngripum og fjárhagsstuðningi við að fara í hlutastarf.
• Draga úr undanþágum í virðisaukaskattskerfinu, m.a. með því að færa ferðaþjónustuna í almenna þrepið.
• Tengja eftirlaunaaldur við lífslíkur með lengingu eftirlaunaaldurs í litlum skrefum á hverju ári.
• Afnema samsköttun tekjuskatts hjóna á milli skattþrepa.
• Hverfa frá inngripum í kjarasamninga með útgjaldaloforðum.
• Halda áfram innleiðingu á lagaumgjörð um peningaþvott og efla eftirfylgni laganna.

Auka þarf grunnfærni og bæta gæði menntunar:

• Flýta umbótum í menntakerfinu í takt við menntastefnu 2030 með áherslu á gæði kennslu, einfalda markvissa námsskrá og námsmat nemenda.
• Setja upp umgjörð fyrir samræmt námsmat til að fylgjast með námsárangri nemenda og kennsluháttum. Efla upplýsingaöflun og miðlun um nemendur og skóla. Taka mið af niðurstöðum samræmds námsmats við innritun í framhaldsskóla alla vega að hluta.
• Hvetja kennara til að sérhæfa sig, einkum í raunvísindum. Styrkja stuðning við börn af erlendum uppruna einkum með skipulagðri íslenskukennslu.
• Efla mat á þjónustuþörfum barna í viðkvæmri stöðu og auka stuðning við þau í takti við það.
• Endurspegla starfsreynslu kennara, gæði kennslu og álagstengdar vinnuaðstæður í skólum í launaþróun og greiðslum til kennara.
• Auka tíma kennara í kennslustofunni og takmarka notkun snjalltækja í skólum.

Efla þarf raforkuframleiðslu:

• Breikka skattstofna fyrir kolefnisskatta og íhuga að skattleggja metan og köfnunarefnisoxíð.
• Innleiða kílómetra- og mengunarskatta á jarðeldsneytisbíla.
• Móta stefnu um orkuöryggi. Innleiða stefnu til að forgangsraða og flýta innleiðingu orkuflutningsverkefna og raforkuframleiðslu. Setja upp einn afgreiðslustað fyrir allar leyfisveitingar. Setja tímamörk á afgreiðslu þannig að þögn sé sama og samþykki.
• Fjárfesta í aukinni flutningsgetu raforku byggðu á kostnaðar-ábata greiningu og í takt við aukna raforkuframleiðslu.
• Fjárfesta í vindorku og tryggja framboð öruggrar orku á móti til að bæta upp óreglulegt framboð hennar. Nota verð til að stýra því að álag verði ekki of mikið þegar vindur er ekki til staðar.
•  Setja á fót hraðafgreiðslu fyrir orkuframkvæmdir sem hafa verið settar í forgang eða nýtingarflokk af þinginu. Auka hlutdeild sveitarfélaga af tekjum af orkuframleiðslu og innviðum. Stuðla að sameiginlegri afgreiðslu sveitarfélaga vegna orkuverkefna þvert á sveitarfélög.
• Útvíkka heildsölumarkað fyrir raforku og auka gagnsæi. Huga að því að setja á laggirnar uppboðssvæði, í það minnsta tímabundið, á meðan flutningskerfið ræður ekki við orkuflutning á milli landshluta. Auðvelda aðgengi nýrra þátttakenda á markaðinn t.d. í vindorku. Létta á hömlum á erlendri fjárfestingu í orkugeiranum.
• Innleiða breytilegt verð á mismunandi tímum dags eða árstíðum til að létta á álagi.
• Undirbúa viðeigandi regluverk og grunninnviði til að aðlagast loftlagsbreytingum t.d. flóðavarnir, landnotkunarstefnu og aðlaganir í landbúnaði og fiskiðnaði.

  Umbætur í lagaumhverfi viðskiptalífsins:

• Setja á fót einn afgreiðslustað fyrir frumkvöðla til að stofna fyrirtæki og fá tilskilin leyfi og samhæfa afgreiðsluferli mismunandi leyfisveitenda.
• Einfalda stjórnsýsluferla við stofnun fyrirtækja m.a. með fækku viðkomustaða.
• Innleiða að þögn sé sama og samþykki ef leyfisveitendur hafa ekki brugðist við leyfisóskum innan ákveðins tíma.
• Fara markvisst yfir leyfisþörf fyrir atvinnurekstur og endurskoða regluverkið.
• Tryggja samkeppnishæfni vöruflutninga og annarra flutninga með flugi.
• Stuðla að meiri erlendri fjárfestingu með því að afnema rýni á efnahagslegum forsendum og auka gegnsæi með því að skilgreina viðmiðin sem erlend fjárfestingarverkefni eru metin út frá.
•  Afnema kröfu um að erlend fyrirtæki leggi fram mat á áhrifum af samruna yfir landamæri, leyfi ráðherra fyrir erlendri fjárfestingu og skilgreina þær kröfur sem gilda, búsetukröfu stjórnarmanna og stjórnenda fyrirtækja í erlendri eigu
• Auðvelda búsetu eða dvöl erlendra starfsmanna fjölþjóðlegra fyrirtækja á Íslandi og samningsbundinna erlendra þjónustuaðila.
• Einfalda og samhæfa umgjörð tollafgreiðslu með einni afgreiðslustöð.
• Umbætur í gjaldþrotaumhverfi fyrirtækja sem auðveldar kröfuhöfum að hefja endurskipulagningu þeirra.
• Setja tímamörk á verndun eigna fyrirtækja á meðan gjaldþrotaskiptum stendur.
• Hafa alla kröfuhafa með í ákvörðunartökuferlinu um gjaldþrotaskipti. Tryggja ósamþykkum kröfuhöfum að lágmarki uppgjörsvirði krafna sinna.
• Innleiða forgjaldþrotaskipti eftir fyrir fram skilgreindum verkferlum. Hvetja til notkunar þeirra með því að leyfa skuldara að halda áfram í stjórn.
• Kynna einfaldað gjaldþrotakerfi fyrir lítil og meðalstór fyrirtæki til að lágmarka kostnað og hvetja til endurskipulagningar þeirra.

• Skýrsla OECD