Hoppa yfir valmynd
12. október 2006 Félags- og vinnumarkaðsráðuneytið

Mál nr. 6/2006: Dómur frá 12. október 2006

Ár 2006, fimmtudaginn 12. október, var í Félagsdómi í málinu nr. 6/2006:

 

Vélstjórafélag Íslands

(Jónas Þór Jónasson hdl.)

gegn

Samtökum atvinnulífsins vegna

Hitaveitu Suðurnesja hf.

(Ragnar Árnason hdl.)

 

kveðinn upp svofelldur

 

D Ó M U R :

 

Mál þetta var dómtekið 20. september sl. að loknum munnlegum málflutningi.

Málið dæma Eggert Óskarsson, Gylfi Knudsen, Kristjana Jónsdóttir, Valgeir Pálsson og Vilhjálmur H. Vilhjálmsson.

 

Stefnandi er Vélstjórafélag Íslands, kt. 690269-3419, Borgartúni 18, Reykjavík.

Stefndi er Samtök atvinnulífsins, kt. 680699-2919, Borgartúni 35, Reykjavík, vegna Hitaveitu Suðurnesja hf., kt. 680475-0169, Brekkustíg 36, 260 Reykjanesbæ.

 

Dómkröfur stefnanda 

Að viðurkennt verði með dómi að stefnda sé óheimilt að skerða vetrarfrí þeirra félagsmanna Vélstjórafélags Íslands sem starfa hjá Hitaveitu Suðurnesja hf. og vinna reglubundið á vöktum á aukafrídögum, samkvæmt grein 6.5 í gildandi kjarasamningi aðila, með hliðsjón af breytingum sem gerðar voru á vaktafyrirkomulagi félagsmanna með viðauka við kjarasamning aðila 28. maí 2001.

Að Samtök atvinnulífsins, vegna Hitaveitu Suðurnesja hf., verði dæmd til að greiða stefnanda málskostnað að skaðlausu.

 

Dómkröfur stefnda 

Að stefndi verði sýknaður af öllum kröfum stefnanda.

Að stefnandi verði dæmdur til að greiða stefnda málskostnað að mati dómsins.

 

Málsatvik

Ágreiningsefni málsaðila er um túlkun á ákvæði greinar 6.5 í kjarasamningi Vélstjórafélags Íslands og Samtaka atvinnulífsins, vegna Hitaveitu Suðurnesja hf., sem undirritaður var þann 16. september 2005. Í ákvæðinu er kveðið á um vetrarfrí vélfræðinga hitaveitunnar, félagsmanna stefnanda. Ákvæðið var samþykkt óbreytt frá fyrri kjarasamningi sömu aðila 4. janúar 2001. Í ákvæðinu segir orðrétt:

Auk framangreinds orlofs skulu vélfræðingar sem vinna reglubundið á vöktum á aukafrídögum fá án skerðingar á launum 12 vinnudaga (vaktir) á ári. Frídagar þessir skulu veittir á tímabilinu 15. september – 30. apríl með samfelldu fríi.

Vetrarfríákvæði greinar 6.5 framangreinds kjarasamnings, á rætur sínar að rekja til greinar 6.01 í kjarasamningi milli Hitaveitu Suðurnesja og Vélstjórafélags Suðurnesja frá 17. nóvember 1993, sbr. einnig kjarasamninga sömu aðila frá árunum 1995 og 1998. Í þessum samningum var að finna ákvæði um 14 daga vetrarfrí vélfræðinga hjá hitaveitunni, sem unnu reglubundið á vöktum á aukafrídögum. Ákvæðið var svohljóðandi:

Vélfræðingar sem vinna reglubundið á vöktum á aukafrídögum fá án skerðingar á launum 112 klst. frí á ári. Frídagar þessir skulu veittir á tímabilinu 15. september til 30. apríl með samfelldu fríi. Afleysingavélfræðingar skulu fá vetrarfrí í hlutfalli við staðnar vaktir.

Stefnandi byggir á því að allt frá gildistöku kjarasamnings stefnanda frá 2001, hafi ákvæði greinar 6.5 verið skýrt og túlkað þannig, að þeir vélfræðingar sem vinna samkvæmt tilteknu vaktafyrirkomulagi allan ársins hring, þ.e. vinna reglubundið á vöktum á aukafrídögum, fái án skerðingar 12 vetrarfrídaga. Stefnandi heldur því fram að ákvæðið hafi alla tíð verið túlkað með þessum hætti af samningsaðilum og hafi vélfræðingar hitaveitunnar því fengið 12 daga vetrarfrí, hafi þeir uppfyllt framangreint skilyrði.

Við endurskoðun á kjarasamningi stefnanda vegna vélfræðinga hjá Hitaveitu Suðurnesja hf., á árinu 2005, var svofelldu ákvæði bætt við vetrarfríákvæði greinar 6.5.:

Starfsmenn sem vinna skv. vinnutilhögun með blöndu af vöktum og hefðbundinni dagvinnu fá hlutfall framangreindra daga í samræmi við hlutfall vakta af heildarvinnutíma.

Nýr kjarasamningur milli stefnanda og Samtaka atvinnulífsins, vegna Hitaveitu Suðurnesja hf., með ofangreindri viðbót við grein 6.5, var undirritaður 23. júní 2005. Samningurinn var felldur í atkvæðagreiðslu félagsmanna stefnanda. Ástæðu þess telur stefnandi einkum hafa verið óánægju félagsmanna með viðbótina við grein 6.5.

Með uppsagnarbréfum Hitaveitu Suðurnesja hf. 22. ágúst 2005 til vélfræðinga fyrirtækisins,  var „viðbótarfrídögum starfsmanna“ sagt upp með vísan til þess, að sá fjöldi vetrarfrídaga sem starfsmenn á vöktum hefðu fengið, samkvæmt grein 6.5, væri umfram lágmarksákvæði kjarasamninga, en þar sem yfirborgunin hefði viðgengist um nokkurt skeið yrði hún ekki felld niður nema að undangengnum samningsbundnum uppsagnarfresti. Var „núverandi framkvæmd á töku vetrarfrís“ því sagt upp frá og með 1. janúar 2006 og kveðið á um að innvinnsla á grundvelli kjarasamnings hæfist frá þeim tíma. Starfsmenn héldu því fullum dagafjölda á árinu 2006 (vegna vinnu ársins 2005) en vetrarfrí árið 2007 m.v. óbreytt vaktakerfi yrði 6,15 dagar (vegna vinnu ársins 2006).

Hinn 16. september 2005 var skrifað undir nýjan kjarasamning milli stefnanda og Samtaka atvinnulífsins, vegna Hitaveitu Suðurnesja hf. Ákvæði greinar 6.5 kjarasamningsins um vetrarfrí var óbreytt frá fyrri samningi. Samningsaðilar voru hins vegar ekki á einu máli hvernig túlka bæri ákvæðið og lögðu báðir fram bókanir sama dag með túlkun þeirra á ákvæðinu.

Í bókun Samtaka atvinnulífsins var m.a. vísað til þeirra breytinga sem gerðar voru á vetrarfríákvæði kjarasamnings stefnanda og Landsvirkjunar frá 7. apríl 2005, með því viðbótarákvæði sem vélfræðingar Hitaveitu Suðurnesja hf. höfnuðu. Því var lýst yfir, að með fyrirhugaðri breytingu á vetrarfrítökuákvæði greinar 6.5, í kjarasamningi stefnanda og Samtaka atvinnulífsins, vegna Hitaveitu Suðurnesja hf., sem ekki náði fram að ganga, hafi ekki átt að felast nein efnisbreyting á gildandi vetrarfríákvæði, heldur væri einungis um að ræða „lýsingu á eldra ákvæði“. Hafi vélfræðingar hjá Landsvirkjun, sem höfðu unnið á vöktum ásamt dagvinnu, um árabil fengið hlutfall af 12 dögum í samræmi við hlutfall vakta af heildarvinnutíma. Hafi vélfræðingar í Kröflu (starfsmenn Landsvirkjunar) „sem unnið hafa í eins kerfi og vélfræðingar hjá Hitaveitu Suðurnesja“ fengið 6,15 daga á ári en ekki 12. Hafi Vélstjórafélagi Íslands verið kunnugt um það fyrirkomulag.

Í bókun Vélstjórafélags Íslands var túlkun Samtaka atvinnulífsins á grein 6.5 kjarasamnings aðila og uppsögn Hitaveitu Suðurnesja hf. á viðbótarfrídögum starfsmanna mótmælt. Var vísað til þess að grein 6.5 hafi ávallt verið túlkuð með þeim hætti, að þeir vélfræðingar sem hefðu unnið samkvæmt tilteknu vaktafyrirkomulagi allan ársins hring, hafi fengið án skerðingar 12 frídaga. Hafi Hitaveita Suðurnesja hf. ávallt gert upp við vélfræðingana í samræmi við þennan skilning samningsaðilanna. Bent var á það sérstaklega, að til hafi staðið að breyta fyrirkomulagi vetrarfría vélfræðinga hjá Hitaveitu Suðurnesja hf., sbr. tillögur um viðbótarákvæði við grein 6.5, en sökum andstöðu félagsmanna stefnanda, hafi kjarasamningurinn verið felldur í atkvæðagreiðslu þeirra. Þess var því krafist að fallið yrði frá fyrirhuguðum uppsögnum Hitaveitu Suðurnesja hf. á vetrarfrídögum vélfræðinga Hitaveitu Suðurnesja hf., enda stæðust ekki uppsagnir hitaveitunnar á kjarasamningsbundnum kjörum þeirra.

Hitaveita Suðurnesja hf. varð ekki við beiðni stefnanda um að fallið yrði frá fyrirhuguðum uppsögnum. Af þeim sökum hefur stefnandi höfðað mál þetta.

           

Málsástæður stefnanda

Stefnandi byggir á því að uppsagnir Hitaveitu Suðurnesja hf. 22. ágúst 2005 á fyrirkomulagi vetrarfría hjá vélfræðingum fyrirtækisins, félagsmönnum stefnanda, hafi verið óheimilar, þar sem um kjarasamningsbundin lágmarksréttindi sé að ræða, sbr. 1. gr. laga nr. 55/1980 og 7. gr. laga nr. 80/1938.

Fyrirsvarsmenn Hitaveitu Suðurnesja hf. hafi réttlætt uppsagnir sínar frá 22. ágúst 2005, frá og með 1. janúar 2006 „á núverandi framkvæmd á töku vetrarfrís“, með því að sumarið 2001 hafi nýtt vaktafyrirkomulag verið tekið upp hjá hitaveitunni, að fyrirmynd Kröflustöðvar hjá Landsvirkjun. Hafi þá farist fyrir að breyta framkvæmd vetrarfría vélfræðinganna til samræmis við nýja skipan vakta. Hafi það verið mat fyrirtækisins að vélfræðingum sem vinni ekki á vöktum allt árið bæri einungis að veita hlutfallslegt vetrarfrí og miðað við hlutfall vaktavinnu vélfræðinga hjá Hitaveitu Suðurnesja hf. í Svartsengi eigi þeir rétt á 6,15 dögum í vetrarfrí en ekki 12 dögum. Væri það fyrirkomulag sem í gildi hefði verið í raun yfirborgun umfram kjarasamning sem fyrirtækinu væri heimilt að fella niður. En þar sem yfirborgunin hefði viðgengist um nokkurt skeið yrði hún ekki felld niður nema að undangengnum samningsbundnum uppsagnarfresti.

Stefnandi mótmælir því sem fyrirsvarsmenn Hitaveitu Suðurnesja hf. halda fram, að réttur vélfræðinga Hitaveitu Suðurnesja hf., sem vinna reglubundið á vöktum á aukafrídögum, til 12 vetrarfrídaga á ári teljist til ráðningarbundinna kjara þeirra, að um sé að ræða yfirborgun sem hægt sé að segja upp með lögmætum fyrirvara. Þvert á móti heldur stefnandi því fram að um sé að ræða kjarasamningsbundin lágmarksréttindi, sem Hitaveita Suðurnesja hf. geti ekki einhliða skert.

Þessu til stuðnings er á það bent að vetrarfríákvæði kjarasamninga vélfræðinga sem starfað hafa hjá Hitaveitu Suðurnesja, nú hf., og framkvæmd ákvæðisins hafi verið óbreytt um langt árabil. Vélfræðingar hitaveitunnar, sem unnið hafi reglubundið á vöktum á aukafrídögum, hafi a.m.k. frá árinu 1993 fengið án skerðingar eða skilyrða 12-14 daga í vetrarfrí, sbr. kjarasamninga Vélstjórafélags Suðurnesja frá 1993, 1995 og 1998 og kjarasamninga Vélstjórafélags Íslands frá 2001 og 2005. Verði áralangri og venjubundinni framkvæmd kjarasamningsákvæðis því ekki einhliða breytt af öðrum samningsaðilanum á samningstíma kjarasamnings. Breytingar á þessari áralöngu, venjubundnu og athugasemdalausu framkvæmd kjarasamningsákvæðisins geti ekki komið til nema með samkomulagi allra þeirra aðila sem að viðkomandi kjarasamningi koma og þá helst með ótvíræðri breytingu á orðalagi viðkomandi kjarasamningsákvæðis, svo ekki fari milli mála hver endanlegur vilji samningsaðilanna sé.

Í uppsagnarbréfum Hitaveitu Suðurnesja hf. segi að þegar nýtt vaktafyrirkomulag var tekið upp í Svartsengi sumarið 2001, að fyrirmynd Kröflustöðvar hjá Landsvirkjun, hafi farist fyrir að breyta framkvæmd vetrarfrís „til samræmis við nýja skipan vakta“. Hér vakni óhjákvæmilega upp sú spurning, hvers vegna fyrirsvarsmenn hitaveitunnar hafi ekki strax gert breytingar á vetrarfríum vélfræðinga sinna, sumarið 2001 eða fljótlega þar á eftir, fyrst réttur þeirra til 12 daga vetrarfrís hafi einungis verið hluti af ráðningarbundnum kjörum en ekki kjarasamningsbundnum. Hvers vegna hafi gildandi fyrirkomulagi vetrarfría ekki verið sagt upp fyrr en rúmum fjórum árum síðar fyrst heimildin til uppsagnar á fyrirkomulagi vetrarfría hafi þá verið fyrir hendi. Og hvers vegna hafi fyrirsvarsmenn Hitaveitu Suðurnesja hf. yfir höfuð farið fram á það í kjarasamningsviðræðum árið 2005, að bætt yrði við grein 6.5 í kjarasamningnum ákvæði um skerðingu vetrarfrís með tilliti til dagvinnuvakta, fyrst hægt hafi verið einhliða að segja þágildandi fyrirkomulagi upp með venjubundnum uppsagnarfresti. Skýring á þessu sé augljós að mati stefnanda, og hún sé sú að fyrirsvarsmenn Hitaveitu Suðurnesja hf. hafi í raun ekki litið svo á sumarið 2001 þegar breytingar voru gerðar á vaktafyrirkomulagi, eða síðar, að um ráðningarbundin kjör væri að ræða því þá hefði fyrirtækið væntanlega strax breytt eða sagt upp greiðslum fyrir vaktavinnu vélfræðinganna.

Í bókun Samtaka atvinnulífsins frá 16. september 2005 sé, varðandi túlkun á vetrarfríákvæði greinar 6.5 í kjarasamningi Vélstjórafélags Íslands og Samtaka atvinnulífsins, vegna Hitaveitu Suðurnesja hf., vísað til sömu greinar í kjarasamningi Vélstjórafélags Íslands og Landsvirkjunar frá 7. apríl 2005, sem fjallar um vetrarfrí vélfræðinga hjá Landsvirkjun. Í bókuninni segir, að í viðbótinni, sem vélfræðingar Landsvirkjunar samþykktu en vélfræðingar Hitaveitu Suðurnesja hf. höfnuðu, fælist ekki efnisleg breyting á ákvæðinu, einungis væri um að ræða nánari lýsingu á eldra ákvæði. Í bókuninni sagði jafnframt, að vélfræðingar hjá Landsvirkjun, sem unnið hefðu á vöktum ásamt dagvinnu, hefðu um árabil fengið í vetrarfrí hlutfall af 12 dögum í samræmi við hlutfall vakta af heildarvinnutíma. Hafi vélfræðingar í Kröflu, sem unnið hafa í eins kerfi og vélfræðingar hjá Hitaveitu Suðurnesja hf., þannig fengið 6,15 daga í vetrarfrí á ári en ekki 12 eins og vélfræðingar Hitaveitu Suðurnesja hf.

Stefnandi telur það engu breyta fyrir áralanga túlkun á vetrarfríákvæði kjarasamnings vélfræðinga hjá Hitaveitu Suðurnesja hf., hvernig samhljóða ákvæði í kjarasamningi vélfræðinga hjá Landsvirkjun hafi verið túlkað. Stefnandi sé lögformlegur samningsaðili um kaup og kjör félagsmanna sinna, sbr. 1. mgr. 5. gr. laga nr. 80/1938 um stéttarfélög og vinnudeilur, og ráði málefnum sínum sjálfur, með þeim takmörkunum sem kveðið sé á um í lögum nr. 80/1938, sbr. 1. ml. 1. mgr. 3. gr. laga nr. 80/1938. Við kjarasamningsgerð f.h. tiltekins hóps félagsmanna sinna, sé stefnandi því ekki bundinn af samhljóða eða sambærilegum ákvæðum kjarasamninga annarra aðila vinnumarkaðarins eða annarra kjarasamninga sem hann sé aðili að eða því hvernig þessi samningsákvæði hafi verið túlkuð. Ákvæði hvers og eins kjarasamnings hafi afmarkaða og sjálfstæða þýðingu og gildi og kunni samhljóða eða sambærileg ákvæði kjarasamninga því að hafa verið túlkuð á mismunandi hátt og haft mismunandi þýðingu, eins og dæmin sanna. Við túlkun og samanburð á vetrarfríákvæðum kjarasamninga vélfræðinga hjá Hitaveitu Suðurnesja hf. annars vegar og hins vegar vélfræðinga Landsvirkjunar, verði einnig að horfa til þess að samningarnir séu ósambærilegir að mörgu leyti og njóti vélfræðingar Landsvirkjunar í ýmsu betri réttinda en vélfræðingar Hitaveitu Suðurnesja hf. Hér megi nefna réttindi er snúa að lífeyrissjóðsréttindum, yfirvinnu, greiðslum fyrir bakvaktir o.fl. Sé m.a. af þessum sökum ekki hægt, ef bera á saman framangreinda tvo kjarasamninga, að beina sjónum eingöngu að einum tilteknum réttindum og ætla að samræma túlkun þeirra án þess að annað og meira komi til, heldur verði að skoða samningana heildstætt og þá öll þau réttindi og skyldur sem í samningunum felist.

Stefnandi vísar einkum til kjarasamninga Vélstjórafélags Íslands og Samtaka atvinnulífsins, vegna Hitaveitu Suðurnesja hf., frá 2001 og 2005, einkum greinar 6.5. Einnig er vísað til kjarasamninga milli Vélstjórafélags Suðurnesja og Hitaveitu Suðurnesja frá 1993, 1995 og 1998, einkum ákvæða þeirra samninga um vetrarfrí vélfræðinga. Þá er vísað til greinar 6.5 í kjarasamningum Vélstjórafélags Íslands og Landsvirkjunar frá 2001 og 2005. Þá vísast til 1. gr. laga nr. 55/1980 og 7. gr. laga nr. 80/1938. Einnig til meginreglna vinnuréttar, einkum þeirrar að kjarasamningsbundnum réttindum launþega verði ekki einhliða breytt af vinnuveitanda á gildistíma kjarasamnings. Einnig þeirrar meginreglu vinnuréttar að venjubundinni túlkun og framkvæmd kjarasamnings, til margra ára, verði ekki einhliða breytt af öðrum samningsaðilanum. Mál þetta sé lagt fyrir Félagsdóm til úrlausnar m.t.t. 2. tl. 1. mgr. 44. gr. laga nr. 80/1938. Um málskostnað er vísað til 1. mgr. 130. gr. laga um meðferð einkamála, nr. 91/1991.

 

Málsástæður stefnda

Af hálfu stefnda er tekið fram að kjaramál vélfræðinga hjá stefnda hafi um árabil tekið mið af kjarasamningi stefnanda við Landsvirkjun. Sá kjarasamningur hafi verið talinn „hliðstæður samningur” í skilningi kjarasamninga stefnanda við fyrirtækið.

Haustið 2000 var hafin vinna við að samræma ákvæði og uppsetningu kjarasamninga Hitaveitu Suðurnesja annars vegar og Landsvirkjunar hins vegar og lauk þeirri vinnu með undirritun samningsins 4. janúar 2001. Var þá m.a. tekið orðrétt upp ákvæði um vetrarfrídaga vaktavinnumanna, sbr. gr. 6.5. í kjarasamningi frá 2001. Áréttað hafi verið í bókun 4 með samningnum að vetrarfrí vaktavinnumanna á 12 klst. vöktum skyldi vera það sama í klst. talið og í sambærilegum fyrirtækjum þar sem staðnar væru 12 klst. vaktir allt árið. Hafi þar verið átt við vélfræðinga hjá Landsvirkjun.

Í júní 2001 hafi verið tekið upp nýtt vaktakerfi hjá Hitaveitu Suðurnesja hf. og  þá tekin upp sú nýjung að vélfræðingar unnu að hluta á vöktum og að hluta sem dagvinnumenn. Fram til þess tíma höfðu þeir unnið á reglubundnum vöktum allt árið. Um hafi verið að ræða vinnufyrirkomulag sem Landsvirkjun notaði við Kröflu.

Við upptöku á nýrri vinnutilhögun hafi þau mistök verið gerð að fjölda vetrarfrídaga var ekki breytt til samræmis við vinnuskil á vöktum, þ.e. vélfræðingar fengu fullan fjölda vetrarfrídaga þótt þeir ynnu einungis um 6/10 hluta ársins á vöktum. Hinn hluta ársins unnu þeir sem dagvinnumenn og fengu launað frí á helgidögum. Því hafi verið um tvígreiðslu að ræða á helgidögum. Í stað þess að fá um 12 helgidaga samtals greidda á ári hafi starfsmenn fengið 16-17 daga greidda. Mistök þessi hafi uppgötvast árið 2003 en af ýmsum ástæðum hafi því ekki verið hrint í framkvæmd fyrr en árið 2005 að taka þessa tvígreiðslu af.

Í kjaraviðræðum aðila árið 2005 hafi tvígreiðsla þessi ekki komið til umræðu, enda ekki viðfangsefni kjarasamninga að fjalla um yfirborganir umfram kjarasamning.

Þegar gr. 6.5. var breytt með kjarasamningi dags. 23. júní 2005 hafi ekki verið litið á það sem efnisbreytingu af hálfu stefnda. Einungis væri verið að árétta eðlilega túlkun á ákvæðinu. Kjarasamningurinn hafi hins vegar verið felldur í atkvæðagreiðslu meðal starfsmanna.

Krafa stefnda um sýknu byggist á því að félagsmenn stefnanda vinni samkvæmt vinnufyrirkomulagi með blöndu af vaktavinnu og dagvinnu. Þeir vinni einungis hluta síns vinnutíma á vöktum og eigi því ekki rétt á óskertum fjölda vetrarfrídaga skv. gr. 6.5. Einungis þeir sem vinni reglubundið á vöktum allt árið geti gert tilkall til óskerts fjölda vetrarfrídaga skv. gr. 6.5.

Stefndi byggir á því að félagsmenn stefnda vinni samkvæmt kjarasamningsbundnu vinnufyrirkomulagi þar sem vinnutilhögun sé skipt í dagvinnuvikur og bakvaktavikur. Af hverjum 10 vikum vinni starfsmenn 6 vikur á vöktum og 4 vikur sem dagvinnumenn. Þegar félagsmenn stefnanda vinni sem dagvinnumenn þá fái þeir launað frí á helgidögum eins og aðrir dagvinnumenn og fái þar af leiðandi alla þá launuðu frídaga sem kjarasamningur aðila geri ráð fyrir.

Grundvöllur vetrarfrídagakerfis kjarasamninga

Hér verði að líta til tilgangs vetrarfrídaga samkvæmt kjarasamningum. Þeir séu ekki veittir sem aukabónus til handa vaktavinnumönnum heldur til að tryggja að vaktavinnumenn vinni ekki fleiri launaða daga á ári en dagvinnumenn.

Flestir á vinnumarkaði vinni dagvinnu og miðist fullt starf almennt við 40 klst. á viku. Launamenn eigi rétt á óskertu vikukaupi þótt samningsbundnir frídagar / helgidagar falli inn í vinnuvikuna. Frídagar sem falli á mánudaga til föstudaga séu þannig greiddir með dagvinnukaupi og komi starfsmaður til vinnu þessa daga haldi hann sínu dagvinnukaupi og fái greidda yfirvinnu eða stórhátíðarkaup að auki fyrir unnar stundir. Fjöldi vinnudaga á ári hjá dagvinnumönnum sé því sem hér segir:

Fjöldi virkra daga:                                 260 (5 dagar x 52 vikur)

Frídagar mánudaga til föstudaga:     11 (9 til 13 dagar á ári, meðaltal 11,2)

Orlof, að lágmarki:                                24

Samtals:                                                225 (x 8 = 1800 klst.)

 

Hjá vaktavinnumönnum sé tvenns konar kerfi við lýði. Annaðhvort fái þeir launað frí á þessum dögum eins og dagvinnumenn eða vetrarfrídaga.

Þeir vaktavinnumenn sem séu á vetrarfrídagakerfi fái hvorki yfirvinnu né stórhátíðarkaup fyrir vinnu á þessum dögum. Þeir fái vaktaálag eins og aðra daga.   Vaktaálag  á  almennum  frídögum   eins  og  um  helgar  en  á stórhátíðardögum sé greitt hærra vaktaálag. Með vetrarfrídögum séu vaktavinnumenn orðnir jafnsettir dagvinnumönnum hvað varðar fjölda vinnudaga á ári.

Vetrarfrídagar og launuð frí á helgidögum hjá Hitaveitu Suðurnesja

Kjarasamningur VSFÍ og SA vegna Hitaveitu Suðurnesja hf. byggist alfarið á ofangreindum sjónarmiðum, sbr. gr. 2.10. og 6.5. Vetrarfrídagar séu veitir þeim sem vinni á vöktum og fái ekki frí á lög- og samningsbundnum frídögum. Dagvinnumenn fái hins vegar greidda frídaga eins og segir í gr. 2.10:

Frídagar án frádráttar á föstum launum hjá dagvinnumönnum eru allir helgidagar þjóðkirkjunnar, sumardagurinn fyrsti, 1. maí, 17. júní og fyrsti mánudagur í ágúst. Ennfremur aðfangadagur jóla og gamlársdagur frá hádegi beri þeir upp á vinnudag.

Stórhátíðarvinna telst þó vinna á nýársdag, föstudaginn langa, páskadag, hvítasunnudag, 17. júní, jóladag og vinna á aðfangadag jóla og gamlársdag eftir kl. 12:00.

Samkvæmt ákvæðinu séu það einungis dagvinnumenn sem eigi rétt á launuðu fríi falli frídagur inn í vinnuvikuna. Vaktavinnumenn eigi engan rétt á grundvelli þessarar greinar en fái í staðinn vetrarfrídaga skv. gr. 6.5.

Félagsmenn stefnanda vinni bæði sem vaktavinnumenn og dagvinnumenn. Þeir eigi því rétt á vetrarfrídögum skv. gr. 6.5. í hlutfalli við unna vaktavinnu á árinu og launuðum frídögum skv. gr. 2.10. Þeir geti hins vegar ekki krafist þess að fá óskertan fjölda vetrarfrídaga skv. gr. 6.5. og til viðbótar launaða frídaga skv. gr. 2.10.

Skal vera sami stundafjöldi og hjá.”sambœrilegum fyrirtœkjum

Ekki sé hægt að líta einangrað á gr. 6.5. enda beri að túlka hana með hliðsjón af bókun 4 með kjarasamningi aðila. Þar segir:

 

 Um sameiginlegan skilning á gr. 6.5.

Aðilar eru sammála um að vetrarfrí vaktavinnumanna á 12 klst. vöktum verði hið sama í  klst. talið og í sambœrilegum fyrirtœkjum þar sem staðnar eru 12 klst. vaktir allt árið.

Landsvirkjun hafi verið talið „sambærilegt fyrirtæki” í skilningi kjarasamnings stefnanda og Hitaveitu Suðurnesja. Hjá Orkuveitu Reykjavíkur hafi félagsmenn stefnanda, sem vinni á reglubundnum vöktum allt árið, fengið 88 vinnuskyldustundir vegna helgidaga.

Því sé mótmælt sem fram komi í stefnu að gr. 6.5. hafi frá upphafi verið túlkuð með þeim hætti að félagsmenn stefnanda ættu rétt á óskertum 12 vetrarfrídögum. Það hafi verið sameiginleg niðurstaða aðila árið 2001 að samræma kjarasamninga Hitaveitu Suðurnesja og Landsvirkjunar enda hafði Hitaveitan fylgt Landsvirkjun um langt skeið. Hafi grein 6.5. m.a. verið tekin beint úr samningi Landsvirkjunar. Stefnanda hafi árið 2001 verið fullkunnugt um að ákvæði greinar 6.5. hafi ekki verið túlkað með þeim hætti að allir ættu rétt á óskertum 12 vetrarfrídögum. Félagsmenn stefnanda hjá Landsvirkjun hafi einungis fengið hlutfall þessara daga ef þeir unnu í blöndu af vaktavinnu og dagvinnu. Enginn ágreiningur hafi verið milli stefnanda og Landsvirkjunar um réttmæti þess.

Við endurnýjun kjarasamningsins vorið 2005 hafi engin krafa verið lögð fram af hálfu stefnda um að bæta við gr. 6.5. Þvert á móti hafi það verið krafa stefnanda að kjarasamningur stefnanda við Landsvirkjun frá 7. apríl 2005 yrði tekinn upp óbreyttur. Þótt kjarasamningur aðila frá 23. júní 2005 hafi ekki verið í öllum atriðum eins og samningur stefnanda við Landsvirkjun þá hafi hann falið í sér sömu kostnaðarbreytingu. Það sé því rangt sem greini í stefnu að ekki sé hægt að bera samningana saman.

Mótmælt sé þeirri ályktun stefnanda að breytingar á kjarasamningi aðila árið 2001 styðji kröfugerð hans. Í eldri kjarasamningum hafi sérstaklega verið áréttað að „afleysingavélfræðingar” ættu rétt til vetrarfrídaga í hlutfalli við staðnar vaktir. Engin efnisbreyting hafi verið gerð árið 2001 og eigi þeir áfram rétt á vetrarfrídögum falli helgidagur inn í vinnuvikuna.

Krafa um málskostnað sé studd við 130. gr. 1. nr. 91/1991 um meðferð einkamála.

 

Niðurstaða

Mál þetta á undir Félagsdóm samkvæmt 2. tölul. 1. mgr. 44. gr. laga nr. 80/1938, um stéttarfélög og vinnudeilur.

Ágreiningur máls þessa varðar skilning á grein 6.5 í kjarasamningi aðila sem er svohljóðandi:

Auk framangreinds orlofs skulu vélfræðingar sem vinna reglubundið á vöktum á aukafrídögum fá án skerðingar á launum 12 vinnudaga (vaktir) á ári. Frídagar þessir skulu veittir á tímabilinu 15. september - 30. apríl með samfelldu fríi.

Fram er komið að greint ákvæði á rætur að rekja til greinar 6.01 í kjarasamningi milli Hitaveitu Suðurnesja og Vélstjórafélags Íslands frá 17. nóvember 1993, sbr. og síðari kjarasamninga þessara aðila. Sá munur var á að í ákvæðum síðastgreindra kjarasamninga var miðað við 14 vetrarfrídaga, auk þess sem tekið var fram að afleysingavélfræðingar skyldu fá vetrarfrí í hlutfalli við staðnar vaktir.

Með kjarasamningi aðila frá 4. janúar 2001, sbr. bókun 1 í viðauka við kjarasamninginn, var ákveðið að taka upp breytt vinnufyrirkomulag vélfræðinga í orkuveri stefnda að Svartsengi og skyldu samningsaðilar innan fjögurra mánaða frá undirritun kjarasamningsins ganga frá samkomulagi þar sem sambærilegt vinnufyrirkomulag Landsvirkjunar yrði haft að leiðarljósi, að teknu tilliti til séraðstæðna. Með sérstökum viðauka við kjarasamninginn, sem undirritaður var af samningsaðilum hinn 28. maí 2001, var kveðið á um hið nýja og breytta vinnufyrirkomulag er koma skyldi til framkvæmda frá og með 4. júní 2001. Í meginatriðum fólst hin breytta vinnutilhögun í því að tekið var upp blandað kerfi vakta og hefðbundinnar dagvinnu í stað þess að áður höfðu vélfræðingar annaðhvort eingöngu unnið vaktavinnu eða eingöngu dagvinnu. Fram er komið að fyrirmynd hins nýja vinnufyrirkomulags var vinnutilhögun í Kröflustöð Landsvirkjunar.

Nýr kjarasamningur milli málsaðila var undirritaður hinn 23. júní 2005. Með 14. gr. samningsins var gert ráð fyrir að málsgrein yrði bætt við grein 6.5 í kjarasamningi aðila svohljóðandi:

Starfsmenn sem vinna skv. vinnutilhögun með blöndu af vöktum og hefðbundinni dagvinnu fá hlutfall framangreindra daga í samræmi við hlutfall vakta af heildarvinnutíma.

Fyrirmynd greindrar viðbótar við grein 6.5 í kjarasamningi aðila var 16. gr. í kjarasamningi Landsvirkjunar og stefnanda frá 7. apríl 2005. Fram er komið, sbr. bréf Landsvirkjunar, dags. 8. júní 2006, til Samtaka atvinnulífsins, að þótt greint ákvæði hafi ekki komið formlega inn í kjarasamning fyrr en með umræddum kjarasamningi frá 7. apríl 2005 hafi tilhögun vetrarfría verið framkvæmd á þennan hátt allt frá því að tekin var upp blönduð tilhögun vakta og dagvinnu í Blöndustöð árið 1991. Umrætt vinnufyrirkomulag sé nú í gildi í öllum aflstöðvum fyrirtækisins.

Afdrif umrædds kjarasamnings aðila frá 23. júní 2005 urðu þau, eins og fram er komið, að hann var felldur í atkvæðagreiðslu félagsmanna stefnanda og er fram komið af hálfu stefnanda að því hafi meðal annars valdið sérstök óánægja með viðbótina við grein 6.5. Hinn 16. september 2005 var nýr kjarasamningur milli aðila undirritaður. Var þar ekki fyrir að fara greindri viðbót við grein 6.5 í kjarasamningi aðila og ákvæði um svonefnt vetrarfrí því óbreytt frá fyrri samningi. Samningsaðilar voru hins vegar ekki á eitt sáttir um túlkun ákvæðisins. Í bókun stefnda frá 16. september 2005 í tengslum við undirritun kjarasamningsins kom fram að ekki væri um efnisbreytingu að ræða, heldur einungis lýsingu og túlkun á eldra ákvæði. Í bréfi lögmanns stefnanda til stefnda, dags. 16. september 2005, komu öndverð sjónarmið fram og talið að umsamin réttindi fælust í 12 daga vetrarfríi fyrir fasta starfsmenn, vélfræðinga, hjá stefnda, enda hefði ákvæðið hingað til verið túlkað þannig að þeir vélfræðingar stefnda, sem störfuðu á fyrirfram skipulögðum vöktum allt árið, hefðu fengið fullt 12 daga vetrarfrí á ári hverju. Áður en kom til undirritunar kjarasamningsins frá 16. september 2005 hafði stefndi sagt upp “framkvæmd vetrarfrís” frá og með 1. janúar 2006, sbr. fyrirliggjandi bréf, dags. 22. ágúst 2005, til tilgreindra vélfræðinga.

Í bókun 1 með kjarasamningi aðila frá 4. janúar 2001 kemur fram að samningurinn byggist á því að hann sé samræmdur samningi Landsvirkjunar og stefnanda, án sérákvæða vegna einstakra orkuvera og án einstakra sérákvæða sem einungis snerti annan hvorn aðila, t.d. vegna sérstakra staðhátta. Þá kemur fram í bókuninni að áformað sé að taka upp breytt vinnufyrirkomulag vélfræðinga í orkuveri stefnda, eins og fyrr greinir. Bókun 4 með greindum kjarasamningi fjallar um sameiginlegan skilning á grein 6.5. Bókunin hljóðar svo:

Aðilar eru sammála um að vetrarfrí vaktavinnumanna á 12 klst. vöktum verði hið sama í klst. talið og í sambærilegum fyrirtækjum þar sem staðnar eru 12 klst. vaktir allt árið.

Með hinu breytta vinnufyrirkomulagi, sem kom til framkvæmda 4. júní 2001, eins og fyrr greinir, var tekið upp blandað kerfi vaktavinnu og dagvinnu í stað fyrri tilhögunar sem að framan er lýst. Allt að einu og þrátt fyrir viðhorf stefnda var í raun ekki hróflað við fjölda vetrarfrídaga. Hefur stefndi skýrt þetta svo að um mistök hafi verið að ræða sem uppgötvast hafi á árinu 2003. Ekki hafi verið ráðist í leiðréttingu fyrr en á árinu 2005 til “að taka þessa tvígreiðslu af”, eins og segir í greinargerð stefnda.

Fyrir liggur að markmiðið með greindu ákvæði um vetrarfrídaga í grein 6.5 í kjarasamningi aðila er að tryggja að vaktavinnumenn vinni ekki fleiri launaða daga á ári en dagvinnumenn og þeir verði þannig með vetrarfrídögum jafnsettir dagvinnumönnum varðandi fjölda vinnudaga á ári hverju. Verður ekki séð að ágreiningur sé með aðilum um þennan skilning á tilgangi ákvæðisins.

Einsýnt þykir, miðað við greindan tilgang greinar 6.5 og forsögu ákvæðisins, sbr. meðal annars fyrrnefnda kjarasamninga Vélstjórafélags Suðurnesja og stefnda, að hinn tilgreindi fjöldi vetrarfrídaga byggðist á því að unnið væri alfarið samkvæmt vaktafyrirkomulagi allt árið. Ákvæði það varðandi afleysingavélfræðinga, sem var í síðastgreindum kjarasamningum, er meðal annars til vitnis um þetta. Þá er til þess að líta að í bókun 4 með kjarasamningi aðila frá 4. janúar 2001 kemur fram sameiginlegur skilningur aðila á hinni umdeildu grein 6.5 svo sem fyrr greinir. Samkvæmt bókuninni er tekið mið af vöktum allt árið með tilliti til tilgreiningar á vetrarfrídögum, sbr. og tilvísun til sambærilegra fyrirtækja sem augljóslega er Landsvirkjun, sbr. bókun 1 með kjarasamningnum.

Með vísan til þess, sem hér hefur verið rakið, verður að skýra orðalagið “reglubundið á vöktum” í grein 6.5 í kjarasamningi aðila svo að þar sé átt við að unnið sé reglubundið á vöktum allt árið. Er því fallist á skilning stefnda á ákvæðinu að þessu leyti.

Samkvæmt framansögðu er ljóst að við þær breytingar á vinnufyrirkomulagi sem urðu á árinu 2001, í kjölfar kjarasamnings aðila frá 4. janúar 2001, þar sem tekið var upp blandað kerfi vakta og dagvinnu, stóðst ekki að byggja á hinum tilgreinda fjölda vetrarfrídaga (12 dögum) samkvæmt grein 6.5 í kjarasamningnum, enda þýddi það að farið var á svig við það meginmarkmið jöfnunar árlegra vinnudaga sem ákvæðið byggðist á svo sem fyrr er lýst. Varð því að ákvarða vetrarfrídaga miðað við hlutfall vaktavinnu af heildarvinnutíma svo sem stefndi ákvað að gera á árinu 2005. Fólst ekki í því nein skerðing á vetrarfrídögum, eins og stefnandi heldur fram, enda leiddu umræddar breytingar á vinnufyrirkomulaginu til þess að þeir, sem áður höfðu einvörðungu unnið samkvæmt vaktafyrirkomulagi, öðluðust rétt til launaðra frídaga vegna dagvinnuhluta vinnunnar. Ekki verður talið að við þá framkvæmd, sem viðgekkst hjá stefnda um nokkurt skeið, hafi til samræmis við framkvæmdina, en andstætt fyrrgreindum skilningi á grein 6.5,  skapast venja um túlkun greinarinnar. Þá þykir ekki hafa orðið slíkur dráttur á því að stefndi hæfist handa um leiðréttingu á greindri framkvæmd að það standi því í vegi að sýknukrafa hans nái fram að ganga.

Með vísan til framanritaðs ber að sýkna stefnda af dómkröfum stefnanda í máli þessu.

Eftir þessari niðurstöðu ber að dæma stefnanda til að greiða stefnda málskostnað sem ákveðst 200.000 krónur.

 

D Ó M S O R Ð :

Stefndi, Samtök atvinnulífsins vegna Hitaveitu Suðurnesja hf., skal vera sýkn af kröfum stefnanda, Vélstjórafélags Íslands, í máli þessu.

Stefnandi greiði stefnda 200.000 krónur í málskostnað.

 

Eggert Óskarsson

Gylfi Knudsen

Kristjana Jónsdóttir

Valgeir Pálsson

Vilhjálmur H. Vilhjálmsson



Efnisorð

Hafa samband

Ábending / fyrirspurn
Ruslvörn
Vinsamlegast svaraðu í tölustöfum