Mál nr. 185/2020

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 185/2020

Miðvikudaginn 16. september 2020

A

gegn

Tryggingastofnun ríkisins

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Rakel Þorsteinsdóttir lögfræðingur, Eva Dís Pálmadóttir lögfræðingur og Anna Rut Kristjánsdóttir lögfræðingur.

Með rafrænni kæru, móttekinni 16. apríl 2020, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála synjun Tryggingastofnunar ríkisins frá 24. mars 2020 um heimilisuppbót.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um heimilisuppbót frá Tryggingastofnun ríkisins frá 10. mars 2018 með rafrænni umsókn 9. mars 2020. Með ákvörðun, dags. 24. mars 2020, var umsókn kæranda synjað með þeim rökum að samkvæmt upplýsingum úr Þjóðskrá væri hún í skráðri sambúð. Kærandi fór fram á rökstuðning fyrir ákvörðun stofnunarinnar með tölvubréfi 27. mars 2020 og var hann veittur með bréfi, dags. 3. apríl 2020.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála þann 16. apríl 2020. Með bréfi, dags. 22. apríl 2020, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins ásamt gögnum málsins. Greinargerð Tryggingastofnunar barst með bréfi, dags. 6. maí 2020. Með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 13. maí 2020, var greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins send kæranda til kynningar. Viðbótargögn bárust frá kæranda 4. ágúst 2020 og voru þau send Tryggingastofnun til kynningar með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 28. ágúst 2020. Efnislegar athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Ráða má af kæru að kærandi óski eftir því að umsókn hennar um heimilisuppbót verði samþykkt.

Í kæru kemur fram að kærandi hafi sýnt fram á það með gögnum frá sýslumanni og Þjóðskrá að hún og barnsfaðir hennar búi ekki lengur saman og hafi ekki gert síðan X. Mál hennar sé afar erfitt þar sem þau standi í deilu um umgengni og meðlag og hann standi með þeim hætti í vegi fyrir því að sambúðarslit gangi í gegn. Það sé ólíðandi að það skerði rétt hennar til greiðslna frá Tryggingastofnun.

III.  Sjónarmið Tryggingastofnunar ríkisins

Í greinargerð Tryggingastofnunar kemur fram að kærð sé synjun á greiðslu heimilisuppbótar.

Málavextir séu þeir að með bréfi Tryggingastofnunar, dags. 24. mars 2020, hafi kæranda verið synjað um greiðslu heimilisuppbótar þar sem hún væri í skráðri sambúð samkvæmt Þjóðskrá. Kærandi hafi óskað eftir rökstuðningi fyrir ákvörðuninni með tölvupósti 27. mars 2020 sem hafi verið svarað með bréfi, dags. 3. apríl 2020.

Samkvæmt 8. gr. laga nr. 99/2007 um félagslega aðstoð sé heimilt að greiða einhleypingi, sem nýtur óskertrar tekjutryggingar samkvæmt lögum um almannatryggingar og sé einn um heimilisrekstur án þess að njóta fjárhagslegs hagræðis af sambýli eða samlögum við aðra um húsnæðisaðstöðu eða fæðiskostnað, að auki heimilisuppbót. Eigi viðkomandi rétt á skertri tekjutryggingu samkvæmt lögum um almannatryggingar skuli lækka heimilisuppbótina eftir sömu reglum.

Í 13. og 14. gr. laga um félagslega aðstoð segi að ákvæði laga um almannatryggingar gildi um bætur laganna. Nánar sé fjallað um heimilisuppbót og uppbætur á lífeyri í reglugerð nr. 1052/2009 ásamt reglugerðarbreytingum.

Í 49. gr. laga nr. 100/2007 um almannatryggingar sé fjallað um réttarstöðu sambýlisfólks en þar segi að einstaklingar sem séu í óvígðri sambúð, sbr. 7. tölul. 2. gr., njóti sömu réttinda og beri sömu skyldur og hjón samkvæmt lögum þessum.

Kærandi hafi sótt um greiðslu heimilisuppbótar með umsókn, dags. 9. mars 2020. Samkvæmt upplýsingum frá Þjóðskrá sé kærandi í sambúð með barnsföður sínum og deili lögheimili með honum og hafi gert frá 1. janúar 2000.

Með umsókn hafi kærandi lagt fram bréf frá lögfræðingi sínum, dags. 9. mars 2020. Þar komi fram að kærandi og barnsfaðir hennar hafi slitið samvistum í apríl X og hafi ekki búið saman síðan þá, en þar sem þau hafi ekki komið sér saman um forsjá og umgengni barna sinna séu þau enn skráð í sambúð og með lögheimili á sama stað. Einnig hafi fylgt með vottorð um sáttameðferð og tölvupóstsamskipti við Þjóðskrá.

Í málinu liggi fyrir að kærandi sé enn skráð í sambúð með barnsföður sínum samkvæmt upplýsingum úr Þjóðskrá og sé með lögheimili á sama stað og hann. Þó að gögn sýni að kærandi og barnsfaðir hennar hafi slitið samvistum og deili ekki lögheimili sé Þjóðskrárstaða kæranda enn slík og Tryggingastofnun beri að fara eftir þeirri skráningu. Í skilningi laga sé kærandi enn í sambúð.

Samkvæmt skilgreiningu á orðinu einhleypur í Íslenskri nútímamálsorðabók, sem birt sé á netinu og unnin hjá Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræðum, þá sé um að ræða einstakling sem sé hvorki í sambúð né hjónabandi. Úrskurðarnefndin hafi staðfest að skilyrði laganna um að vera einhleypur eigi ekki við um þá einstaklinga sem enn séu í hjúskap, þrátt fyrir að búa ekki saman, sbr. úrskurði nr. 469/2017 og 57/2019.

Með vísan til ofangreinds og þess að einstaklingar í óvígðri sambúð njóti sömu réttinda og beri sömu skyldur og hjón samkvæmt lögunum telji Tryggingastofnun að þegar svo hátti til sem hér segi, þ.e. að um einstakling í sambúð sé að ræða, þá séu skilyrði heimilisuppbótar ekki uppfyllt þar sem kærandi sé ekki einhleyp. Kærandi eigi því ekki rétt á greiðslu heimilisuppbótar.

Tryggingastofnun telji ljóst að synjun stofnunarinnar á heimilisuppbót til kæranda hafi að fullu og öllu verið í samræmi við lög, reglugerðir og úrskurði úrskurðarnefndar almannatrygginga þar sem ekki sé hægt að veita heimilisuppbót til einstaklinga sem séu skráðir í sambúð. Á þeim forsendum telji Tryggingastofnun ekki ástæðu til þess að breyta fyrri ákvörðun sinni.

IV.  Niðurstaða

Mál þetta varðar ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins um að synja umsókn kæranda um heimilisuppbót.

Í 8. gr. laga nr. 99/2007 um félagslega aðstoð, með síðari breytingu, segir að heimilt sé að greiða heimilisuppbót til einhleyps lífeyrisþega sem búi einn og sé einn um heimilisrekstur, án þess að njóta fjárhagslegs hagræðis af sambýli eða samlögum við aðra um húsnæðisaðstöðu eða fæðiskostnað. Í 2. kafla reglugerðar nr. 1200/2018 um heimilisuppbót er fjallað nánar um heimilisuppbót.

Samkvæmt 14. gr. laga um félagslega aðstoð gilda ákvæði laga nr. 100/2007 um almannatryggingar um bætur félagslegrar aðstoðar eftir því sem við á. Í 7. tölul. 2. gr. laga um almannatryggingar er eftirfarandi orðskýring:

„Óvígð sambúð: Sambúð tveggja einstaklinga, sem skráð er í þjóðskrá, enda eigi þeir barn saman, eigi von á barni saman eða hafi verið í sambúð samfleytt lengur en eitt ár.“

Til þess að eiga rétt á heimilisuppbót þurfa öll skilyrði 8. gr. laga um félagslega aðstoð að vera uppfyllt. Tryggingastofnun ríkisins synjaði greiðslu heimilisuppbótar til kæranda á þeirri forsendu að hún uppfyllti ekki skilyrði 8. gr. laganna um að vera einhleyp. Skilgreining á orðinu einhleypur samkvæmt Íslenskri nútímamálsorðabók, sem birt er á netinu og unnin hjá orðfræðisviði Stofnunar Árna Magnússonar í íslenskum fræðum, er sú að um sé að ræða einstakling sem sé hvorki í sambúð né í hjónabandi. Þá er óvígð sambúð skilgreind í lögum um almannatryggingar sem sambúð tveggja einstaklinga sem skráð er í Þjóðskrá, enda eigi þeir barn saman, eigi von á barni saman eða hafi verið í sambúð samfleytt lengur en eitt ár. Samkvæmt gögnum málsins hefur kærandi verið skráð í óvígða sambúð í Þjóðskrá frá 1. janúar 2000.

Með hliðsjón af framangreindu er það mat úrskurðarnefndar velferðarmála að kærandi var ekki einhleyp í skilningi 8. gr. laga um félagslega aðstoð þegar hin kærða ákvörðun var tekin og hún hafi því ekki uppfyllt skilyrði fyrir greiðslu heimilisuppbótar samkvæmt ákvæðinu.

Kærandi byggir á því í kæru að ástæða þess að hún og barnsfaðir hennar séu enn skráð í sambúð sé áralangur ágreiningur um sambúðarslit og að taka beri tillit til þess. Úrskurðarnefnd velferðarmála telur að engin heimild sé til staðar til að víkja frá því skýra skilyrði 8. gr. laga um félagslega aðstoð um að lífeyrisþegi sé einhleypur með vísan til framangreindrar málsástæðu kæranda.

Ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins frá 24. mars 2020 um að synja umsókn kæranda um heimilisuppbót er því staðfest.

Undir rekstri málsins barst úrskurðarnefndinni frá kæranda staðfesting Sýslumannsins á höfuðborgarsvæðinu á samkomulagi um forsjá, lögheimili og meðlag á milli kæranda og barnsföður hennar. Úrskurðarnefndin vill benda kæranda á að hún geti sótt um heimilisuppbót að nýju til Tryggingastofnunar í ljósi nýrra forsendna.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins um að synja A um heimilisuppbót, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Rakel Þorsteinsdóttir