Hoppa yfir valmynd
24. júní 2010 Dómsmálaráðuneytið

Mannanafnanefnd, úrskurðir 24. júní 2010

Úrskurður mannanafnanefndar í tilefni af afturköllun ákvörðunar í máli 71/2009.

Mál nr. 71/2009

Eiginnafn: Hávarr

Á fundi mannanafnanefndar 20. júlí 2009 var tekin fyrir beiðni um eiginnafnið og ritháttinn Hávarr (kk.). Í kjölfarið mun umsækjendum hafa verið tilkynnt með tölvupósti, dags. 25. júlí 2009 að nefndin hefði synjað beiðninni. Fyrir mistök virðist hins vegar ekki hafa verið birtur formlegur úrskurður nefndarinnar í málinu.

Málið var tekið fyrir að nýju af hálfu mannanafnanefndar á fundi 14. janúar 2010. Er ástæðum þess lýst í þeim úrskurði, en þær lúta fyrst og fremst að áðurnefndum skorti á birtingu fyrri úrskurðar. Í úrskurðinum frá 14. janúar var beiðni um eiginnafnið og ritháttinn Hávarr (kk.) synjað.

 

Umsækjandi leitaði í kjölfar þess úrskurðar til umboðsmanns Alþingis og lagði fram kvörtun vegna úrskurðar mannanafnanefndar. Nefndin ritaði umboðsmanni Alþingis ítarlegt skýringarbréf vegna málsins, dags. 12. mars en einnig áttu fulltrúar í nefndinni fund með umboðsmanni 4. júní 2010. Á þeim fundi óskaði umboðsmaður m.a. skýringa á því hvernig nefndin hefði í framkvæmd beitt ákvæðum vinnulagsreglna um skýringu hugtaksins hefð í lögum um mannanöfn. Það er í kjölfar nánari skoðunar málsins á þeim grundvelli, sem mannanafnanefnd hefur nú ákveðið að afturkalla fyrri ákvörðun sína frá 14. janúar 2010, og kveða upp nýjan úrskurð í tilefni af umræddri beiðni. Eftir því sem við á verður þó vísað til þeirra röksemda sem fram koma í fyrri úrskurði.

 

Eiginnafnið Hávar (kk.) er á mannanafnaskrá. Það nafn með rithættinum Hávarr hefur hins vegar ekki verið fært á skrána. Hér þarf því að taka til þess afstöðu hvort umræddur ritháttur fullnægi skilyrðum laga nr. 45/1996, um mannanöfn. Þegar um almennt eiginnafn er að ræða, og ekki reynir á nafnrétt manna af erlendum uppruna, eins og hér er, verður nafn að fullnægja skilyrðum 5. gr. laga um mannanöfn. Í því ákvæði segir svo:

 

„Eiginnafn skal geta tekið íslenska eignarfallsendingu eða hafa unnið sér hefð í íslensku máli. Nafnið má ekki brjóta í bág við íslenskt málkerfi. Það skal ritað í samræmi við almennar ritreglur íslensks máls nema hefð sé fyrir öðrum rithætti þess.

Stúlku skal gefa kvenmannsnafn og dreng skal gefa karlmannsnafn.

Eiginnafn má ekki vera þannig að það geti orðið nafnbera til ama.“

 

Í 1. mgr. ákvæðisins koma fram þrjú skilyrði sem nafn skal fullnægja. (1) Nafn má ekki brjóta í bág við íslenskt málkerfi. Þessi regla er án undantekninga. (2) Nafn skal geta tekið íslenska eignarfallsendingu. Undantekningu frá þessu skilyrði má gera ef nafn hefur unnið sér hefð í íslensku máli. (3) Nafn skal ritað í samræmi við almennar ritreglur íslensks máls. Undantekningu frá þessu skilyrði má gera ef hefð er fyrir öðrum rithætti þess.

 

Rithátturinn Hávarr (kk.) fullnægir öllum ofangreindum skilyrðum nema því síðastgreinda. Litið hefur verið svo á að sá ritháttur, sem sótt er um í máli þessu, að nafnið endi á –arr, sé ekki í samræmi við almennar ritreglur íslensks máls. Á 14. öld virðist „langt r“ í bakstöðu (þ.e. aftast í orði) í áherslulitlum endingum hafa styst. Dæmi: Ragnarr > Ragnar, hamarr > hamar, jöfurr > jöfur. Slík orð eru ævinlega rituð með einu r-i skv. stafsetningu nútímamáls. „Langt r“ kemur hins vegar fyrir í bakstöðu í áhersluatkvæðum í ýmsum orðum, sbr. kjarr og kurr. Dæmi um rithátt sem fallist hefur verið á af hálfu mannanafnanefndar í samræmi við framangreint er millinafnið Gnarr, sem beiðandi hefur vísað til í erindi sínu um skráningu á eiginnafninu Hávarr.

 

Af þessu leiðir að niðurstaða um það hvort rétt sé að fallast á ritháttinn Hávarr veltur á því hvort hann teljist hefðaður, í skilningi 5. gr. laga um mannanöfn.

 

Túlkun mannanafnefndar á hugtakinu hefð, bæði í 5. og 6. gr. mannanafnalaga, styðst við eftirfarandi vinnureglur sem nefndin setti sér á fundi 1. júlí 2004 og byggðar eru á greinargerð með frumvarpi að mannanafnalögum:

 

1.   Ungt tökunafn telst hafa unnið sér hefð í íslensku máli ef það fullnægir einhverju eftirfarandi skilyrða:

a.      Það er nú borið af a.m.k. 15 Íslendingum;

b.      Það er nú borið af 10‑14 Íslendingum og hinn elsti þeirra hefur náð a.m.k. 30 ára aldri;

c.       Það er nú borið af 5‑9 Íslendingum og hinn elsti þeirra hefur náð a.m.k. 60 ára aldri;

d.      Það er nú borið af 1‑4 Íslendingum og kemur þegar fyrir í manntalinu 1910;

e.       Það er ekki borið af neinum Íslendingi nú en kemur a.m.k. fyrir í tveimur manntölum frá 1703‑1910.

 

2.  Með Íslendingum er átt við þá sem öðlast hafa íslenskan ríkisborgararétt án umsóknar og eiga eða hafa átt lögheimili á Íslandi.

 

3.  Tökunafn getur verið hefðað, þó að það komi ekki fyrir í manntölum, ef það hefur unnið sér menningarhelgi. Nafn telst hafa unnið sér menningarhelgi komi það fyrir í alkunnum ritum, frumsömdum og þýddum, í nafnmynd sem ekki brýtur í bág við íslenskt málkerfi.

 

Í fyrri úrskurði, dags. 14. janúar 2010, varð það niðurstaða nefndarinnar að jafnvel þó að ofangreind skilyrði um hefð væru túlkuð beiðanda í hag gæti nefndin ekki fallist á að ritháttur teldist hefðaður væru einvörðungu til um hann dæmi í forníslensku. Ástæða þess er fyrst og fremst sú að í fornum ritum er stafsetning með ýmsu móti og hún er ekki samræmd eins og nú er. Um þetta er rétt að gefa dæmi. Í Möðruvallabók, AM 152 fol, stóru miðaldahandriti sem hefur að geyma fjölda Íslendingasagna, eru ýmis dæmi um að nafnið Hávar sé ritað með litlu h (havarr), oft er ritað u í stað v (hauarr) og jafnvel f í stað v (hafarr). Engin dæmi eru þarna um að nafnið sé ritað með broddi yfir a. Í þessu sama handriti er nafnið Njáll gjarna ritað Niall (niall) eða Níall (níall) og fyrir kemur að nafnið Þórarinn sé ritað þorarenn. Samkvæmt þessu verður því vart vísað til hinna fornu handrita sem heimilda um hefð tiltekins ritháttar nafns, þó þau verði eftir atvikum notuð sem heimildir um tilvist og viðurkenningu ákveðinna nafna sem slíkra.

 

Í fyrri úrskurði var hins vegar ekki tekin til þess afstaða hvort líta mætti svo á að rithátturinn Hávarr (kk.) væri hefðaður á grundvelli þess að hann kæmi fram í öðrum alkunnum ritum en hinum fornu ritum sjálfum, þ.e. síðari tíma útgáfum þeirra sem telja má alkunnar hér á landi.

 

Eiginnafnið Hávarr (kk.) kemur fyrir, með þeim rithætti, í ýmsum alþekktum útgáfum, s.s. útgáfum Hins íslenzka fornritafélags að Fóstbræðrasögu (Íslenzk fornrit VI) og Landnámabók (Íslenzk fornrit I). Með hliðsjón af því er hægt að líta svo á að rithátturinn sé hefðaður í skilningi 3. gr. vinnulagsreglna mannanafnanefndar, sbr. 5. gr. laga nr. 45/1996, um mannanöfn.

 

Fallist er á beiðni um eiginnafnið og ritháttinn Hávarr (kk.). Nafnið beygist svo: Hávarr - Hávar - Hávari - Hávars. Til leiðbeiningar skal tekið fram að framburður nafnsins er sá sami í nefnifalli og þolfalli, rétt eins og Héðinn (nefnifall) er borið fram eins og Héðin (þolfall).

 

Úrskurðarorð: 

Beiðni um eiginnafnið og ritháttinn Hávarr (kk.) er samþykkt og skal nafnið fært á mannanafnaskrá.

 

 

 

Mál nr. 44/2010                    Eiginnafn / millinafn: Fenris

                                              

Hinn 24. júní kveður mannanafnanefnd upp svohljóðandi úrskurð í máli 44/2010:

Öll skilyrði 1. mgr. 5. gr. laga nr. 45/1996 um mannanöfn þurfa að vera uppfyllt svo að mögulegt sé að samþykkja nýtt eiginnafn og færa það á mannanafnaskrá. Skilyrðin eru þessi: (1) Eiginnafn skal geta tekið íslenska eignarfallsendingu eða hafa unnið sér hefð í íslensku máli. (2) Nafnið má ekki brjóta í bág við íslenskt málkerfi. (3) Það skal ritað í samræmi við almennar ritreglur íslensks máls nema hefð sé fyrir öðrum rithætti þess. Með almennum ritreglum íslensks máls er vísað til auglýsinga nr. 132/1974 og 261/1977 um íslenska stafsetningu.

Í máli þessu reynir á skilyrði nr. tvö hér að ofan. Í athugasemdum um frumvarp til laga um mannanöfn frá 1995 segir að íslenskt málkerfi sé samsafn þeirra reglna sem unnið hafa sér hefð í íslensku máli. Þarna segir að skilyrðinu sé einkum ætlað að koma í veg fyrir að rótgrónum nöfnum sé breytt til horfs sem stríðir gegn hefð þeirra. Nöfn eins og Guðmund og Þorstein (í nefnifalli) eru því óheimil. Orðmyndin Fenris er eignarfallsmynd nafnsins Fenrir sem þekkt er úr norrænni goðafræði og er á mannanafnaskrá. Að nota Fenris í nefnifalli stríðir gegn hefð nafnsins Fenrir og er því ekki mögulegt að fallast á það sem eiginnafn.

 

Til þess að hægt sé að samþykkja að taka nýtt millinafn á mannanafnaskrá þurfa öll skilyrði 6. gr. laga nr. 45/1996 að vera uppfyllt. Þar segir m.a. að millinafn skuli dregið af íslenskum orðstofnum eða hafa unnið sér hefð í íslensku máli, en má þó ekki hafa nefnifallsendingu. Í 2. mgr. 6. gr. segir berum orðum að eignarfallsmyndir eiginnafna séu ekki heimilar sem millinöfn. Því er ekki mögulegt að fallast á Fenris sem millinafn.

 

Úrskurðarorð:

Beiðni um eiginnafnið Fenris (kk.) er hafnað.

Beiðni um millinafnið Fenris er hafnað.

 

 

 

 

Mál nr. 46/2010                    Eiginnafn:     Freya

 

Hinn 24. júní kveður mannanafnanefnd upp svohljóðandi úrskurð í máli 46/2010:

Öll skilyrði 1. mgr. 5. gr. laga nr. 45/1996 um mannanöfn þurfa að vera uppfyllt svo að mögulegt sé að samþykkja nýtt eiginnafn og færa það á mannanafnaskrá. Skilyrðin eru þessi: (1) Eiginnafn skal geta tekið íslenska eignarfallsendingu eða hafa unnið sér hefð í íslensku máli. (2) Nafnið má ekki brjóta í bág við íslenskt málkerfi. (3) Það skal ritað í samræmi við almennar ritreglur íslensks máls nema hefð sé fyrir öðrum rithætti þess. Með almennum ritreglum íslensks máls er vísað til auglýsinga nr. 132/1974 og 261/1977 um íslenska stafsetningu.

Í máli þessu reynir á skilyrði nr. þrjú hér að ofan. Ritháttur nafnsins Freya (kvk.) getur ekki talist í samræmi við almennar ritreglur íslensks máls þar sem ávallt er ritað j á milli ey og a, sbr. eyja, meyja, heyja og treyja. Á nafnið er því aðeins heimilt að fallast ef umbeðinn ritháttur þess telst hefðaður samkvæmt lögum um mannanöfn.

Hugtakið hefð í mannanafnalögum varðar einkum erlend nöfn frá síðari öldum sem ekki hafa aðlagast ritreglum íslensks máls. Þau eru stundum nefnd ung tökunöfn og koma fyrst fram í íslensku máli árið 1703 þegar manntal á Íslandi var tekið fyrsta sinni. Túlkun mannanafnanefndar á hugtakinu hefð í 5. og 6. gr. laga nr. 45/1996 styðst við eftirfarandi vinnulagsreglur sem nefndin setti sér á fundi 14. nóvember 2006 og sem eru byggðar á greinargerð með frumvarpi að mannanafnalögum og eldri vinnulagsreglum:

1.   Ungt tökunafn telst hafa unnið sér hefð í íslensku máli ef það fullnægir einhverju eftirfarandi skilyrða:

a.   Það er nú borið af a.m.k. 15 Íslendingum;

b.   Það er nú borið af 10–14 Íslendingum og hinn elsti þeirra hefur náð a.m.k. 30 ára aldri;

c.   Það er nú borið af 5–9 Íslendingum og hinn elsti þeirra hefur náð a.m.k. 60 ára aldri;

d.   Það er nú borið af 1–4 Íslendingum og kemur þegar fyrir í manntalinu 1910;

e.   Það er ekki borið af neinum Íslendingi nú en kemur a.m.k. fyrir í tveimur manntölum frá 1703–1910.

2.   Með Íslendingum er átt við þá sem öðlast hafa íslenskan ríkisborgararétt án umsóknar og eiga eða hafa átt lögheimili á Íslandi.

3.   Tökunafn getur verið hefðað þó að það komi ekki fyrir í manntölum ef það hefur unnið sér menningarhelgi. Nafn telst hafa unnið sér menningarhelgi komi það fyrir í alkunnum ritum, frumsömdum eða þýddum, í nafnmynd sem ekki brýtur í bág við íslenskt málkerfi.

Samkvæmt gögnum Þjóðskrár er bera þrjár konur eiginnafnið Freya sem uppfylla skilyrði ofangreindra vinnulagsreglna og er sú elsta þeirra fædd árið 1997. Það telst því ekki vera hefð fyrir þessum rithætti.

Eiginnafnið Freya uppfyllir þar af leiðandi ekki öll ákvæði 5. gr. laga nr. 45/1996 um mannanöfn og því er ekki mögulegt að fallast á það.

 

Úrskurðarorð:

Beiðni um eiginnafnið Freya (kvk.) er hafnað.

 

 

 

Mál nr. 51/2010                    Eiginnafn:     Mjöllnir

 

Hinn 24. júní kveður mannanafnanefnd upp svohljóðandi úrskurð í máli 51/2010:

 

Eiginnafnið Mjöllnir (kk.) tekur íslenskri beygingu í eignarfalli, Mjöllnis, og telst að öðru leyti uppfylla ákvæði 5. gr. laga nr. 45/1996 um mannanöfn.

 

Úrskurðarorð:

Beiðni um eiginnafnið Mjöllnir (kk.) er samþykkt og skal nafnið fært á mannanafnaskrá.

 

 

 

Mál nr. 49/2010                    Eiginnafn:     Gói

 

Hinn 24. júní kveður mannanafnanefnd upp svohljóðandi úrskurð í máli 49/2010:

 

Eiginnafnið Gói (kk.) tekur íslenskri beygingu í eignarfalli, Góa, og telst að öðru leyti uppfylla ákvæði 5. gr. laga nr. 45/1996 um mannanöfn.

 

Úrskurðarorð:

Beiðni um eiginnafnið Gói (kk.) er samþykkt og skal nafnið fært á mannanafnaskrá.

 

 

 

Mál nr. 48/2010                    Eiginnafn:     Glóa

 

Hinn 24. júní kveður mannanafnanefnd upp svohljóðandi úrskurð í máli 48/2010:

 

Eiginnafnið Glóa (kvk.) tekur íslenskri beygingu í eignarfalli, Glóu, og telst að öðru leyti uppfylla ákvæði 5. gr. laga nr. 45/1996 um mannanöfn.

 

Úrskurðarorð:

Beiðni um eiginnafnið Glóa (kvk.) er samþykkt og skal nafnið fært á mannanafnaskrá.

 

 

 

 

Mál nr. 47/2010                    Eiginnafn:     Refur

 

Hinn 24. júní kveður mannanafnanefnd upp svohljóðandi úrskurð í máli 47/2010:

 

Eiginnafnið Refur (kk.) tekur íslenskri beygingu í eignarfalli, Refs, og telst að öðru leyti uppfylla ákvæði 5. gr. laga nr. 45/1996 um mannanöfn.

 

Úrskurðarorð:

Beiðni um eiginnafnið Refur (kk.) er samþykkt og skal nafnið fært á mannanafnaskrá.

 

 

 

 

Mál nr. 52/2010                    Eiginnafn:     Duncan

                                               Eiginnafn:     Harriet

 

Hinn 24. júní kveður mannanafnanefnd upp svohljóðandi úrskurð í máli 52/2010:

Í máli þessu reynir á hvort tvö systkin megi að íslenskum lögum bera eiginnafnið Duncan (kk.) annars vegar og Harriet (kvk.) hins vegar. Annað foreldrið er ekki af íslenskum uppruna. Hér á því við ákvæði 2. mgr. 10. gr. laga um mannanöfn, en þar segir svo:

„Sé annað foreldri barns erlendur ríkisborgari eða hafi verið það er heimilt að barninu sé gefið eitt eiginnafn og/eða millinafn sem víkur frá ákvæðum 5.–7. gr. ef unnt er að sýna fram á að hið erlenda nafn sé gjaldgengt í heimalandi hins erlenda foreldris. Barnið skal þó ávallt bera eitt eiginnafn sem samrýmist 5. gr.

Af umsókn málsins er hins vegar ljóst að farið er fram á að viðkomandi beri einungis þau nöfn sem sótt er um, en ekki samhliða öðru eiginnafni. Þar sem hvorki DuncanHarriet er á mannanafnaskrá verður hér tekin til þess afstaða hvort þessi nöfn fullnægi skilyrðum til að á þau verði fallist sem ný eiginnöfn samkvæmt gildandi lögum.

Öll skilyrði 1. mgr. 5. gr. laga nr. 45/1996 um mannanöfn þurfa að vera uppfyllt svo að mögulegt sé að samþykkja nýtt eiginnafn og færa það á mannanafnaskrá. Skilyrðin eru þessi: (1) Eiginnafn skal geta tekið íslenska eignarfallsendingu eða hafa unnið sér hefð í íslensku máli. (2) Nafnið má ekki brjóta í bág við íslenskt málkerfi. (3) Það skal ritað í samræmi við almennar ritreglur íslensks máls nema hefð sé fyrir öðrum rithætti þess. Með almennum ritreglum íslensks máls er vísað til auglýsinga nr. 132/1974 og 261/1977 um íslenska stafsetningu.

Í máli þessu reynir á skilyrði nr. þrjú hér að ofan. Ritháttur nafnanna Duncan (kk.) og Harriet (kvk.) getur ekki talist í samræmi við almennar ritreglur íslensks máls. Bókstafurinn c er ekki í íslensku stafrófi og rithátturinn Harriet getur ekki talist í samræmi við almennar ritreglur íslensks máls miðað við að nafnið sé borið fram Harríet .  Á nöfn er því aðeins heimilt að fallast ef umbeðinn ritháttur þeirra telst hefðaður samkvæmt lögum um mannanöfn.

Hugtakið hefð í mannanafnalögum varðar einkum erlend nöfn frá síðari öldum sem ekki hafa aðlagast ritreglum íslensks máls. Þau eru stundum nefnd ung tökunöfn og koma fyrst fram í íslensku máli árið 1703 þegar manntal á Íslandi var tekið fyrsta sinni. Túlkun mannanafnanefndar á hugtakinu hefð í 5. og 6. gr. laga nr. 45/1996 styðst við eftirfarandi vinnulagsreglur sem nefndin setti sér á fundi 14. nóvember 2006 og sem eru byggðar á greinargerð með frumvarpi að mannanafnalögum og eldri vinnulagsreglum:

1.   Ungt tökunafn telst hafa unnið sér hefð í íslensku máli ef það fullnægir einhverju eftirfarandi skilyrða:

a.   Það er nú borið af a.m.k. 15 Íslendingum;

b.   Það er nú borið af 10–14 Íslendingum og hinn elsti þeirra hefur náð a.m.k. 30 ára aldri;

c.   Það er nú borið af 5–9 Íslendingum og hinn elsti þeirra hefur náð a.m.k. 60 ára aldri;

d.   Það er nú borið af 1–4 Íslendingum og kemur þegar fyrir í manntalinu 1910;

e.   Það er ekki borið af neinum Íslendingi nú en kemur a.m.k. fyrir í tveimur manntölum frá 1703–1910.

2.   Með Íslendingum er átt við þá sem öðlast hafa íslenskan ríkisborgararétt án umsóknar og eiga eða hafa átt lögheimili á Íslandi.

3.   Tökunafn getur verið hefðað þó að það komi ekki fyrir í manntölum ef það hefur unnið sér menningarhelgi. Nafn telst hafa unnið sér menningarhelgi komi það fyrir í alkunnum ritum, frumsömdum eða þýddum, í nafnmynd sem ekki brýtur í bág við íslenskt málkerfi.

Samkvæmt gögnum Þjóðskrár er ber einn karl eiginnafnið Duncan sem uppfyllir skilyrði ofangreindra vinnulagsreglna og er hann fæddur árið 2007. Ein kona er skráð með eiginnafnið Harriet sem uppfyllir skilyrði vinnulagsreglnanna og er hún fædd árið 1928. Það telst því ekki vera hefð fyrir rithætti umræddra nafna.

Eiginnöfnin Duncan og Harriet uppfylla þar af leiðandi ekki öll ákvæði 5. gr. laga nr. 45/1996 um mannanöfn og því er ekki mögulegt að fallast á þau.

Úrskurðarorð:

Beiðni um eiginnafnið Duncan (kk.) og eiginnafnið Harriet (kvk.) er hafnað.

 

 

 

Mál nr. 43/2010                     Eiginnafn:       Gunnarr

Hinn 24. júní kveður mannanafnanefnd upp svohljóðandi úrskurð í máli 43/2010:

 

Eiginnafnið Gunnar (kk.) er á mannanafnaskrá. Það nafn, með rithættinum Gunnarr, hefur hins vegar ekki verið fært á skrána. Hér þarf því að taka til þess afstöðu hvort umræddur ritháttur fullnægi skilyrðum laga nr. 45/1996, um mannanöfn. Þegar um almennt eiginnafn er að ræða, og ekki reynir á nafnrétt manna af erlendum uppruna, eins og hér er, verður nafn að fullnægja skilyrðum 5. gr. laga um mannanöfn. Í því ákvæði segir svo:

 

„Eiginnafn skal geta tekið íslenska eignarfallsendingu eða hafa unnið sér hefð í íslensku máli. Nafnið má ekki brjóta í bág við íslenskt málkerfi. Það skal ritað í samræmi við almennar ritreglur íslensks máls nema hefð sé fyrir öðrum rithætti þess.

Stúlku skal gefa kvenmannsnafn og dreng skal gefa karlmannsnafn.

Eiginnafn má ekki vera þannig að það geti orðið nafnbera til ama.“

 

Í 1. mgr. ákvæðisins koma fram þrjú skilyrði sem nafn skal fullnægja. (1) Nafn má ekki brjóta í bág við íslenskt málkerfi. Þessi regla er án undantekninga. (2) Nafn skal geta tekið íslenska eignarfallsendingu. Undantekningu frá þessu skilyrði má gera ef nafn hefur unnið sér hefð í íslensku máli. (3) Nafn skal ritað í samræmi við almennar ritreglur íslensks máls. Undantekningu frá þessu skilyrði má gera ef hefð er fyrir öðrum rithætti þess.

 

Rithátturinn Gunnarr (kk.) fullnægir öllum ofangreindum skilyrðum nema því síðastgreinda. Litið hefur verið svo á að sá ritháttur, sem sótt er um í máli þessu, að nafnið endi á –arr, sé ekki í samræmi við almennar ritreglur íslensks máls. Á 14. öld virðist „langt r“ í bakstöðu (þ.e. aftast í orði) í áherslulitlum endingum hafa styst. Dæmi: Ragnarr > Ragnar, hamarr > hamar, jöfurr > jöfur. Slík orð eru ævinlega rituð með einu r-i skv. stafsetningu nútímamáls. „Langt r“ kemur hins vegar fyrir í bakstöðu í áhersluatkvæðum í ýmsum orðum, sbr. kjarr og kurr. Dæmi um rithátt sem fallist hefur verið á af hálfu mannanafnanefndar í samræmi við framangreint er millinafnið Gnarr.

 

Af þessu leiðir að niðurstaða um það hvort rétt sé að fallast á ritháttinn Gunnarr veltur á því hvort hann teljist hefðaður, í skilningi 5. gr. laga um mannanöfn.

 

Túlkun mannanafnefndar á hugtakinu hefð, bæði í 5. og 6. gr. mannanafnalaga, styðst við eftirfarandi vinnureglur sem nefndin setti sér á fundi 1. júlí 2004 og byggðar eru á greinargerð með frumvarpi að mannanafnalögum:

 

1.   Ungt tökunafn telst hafa unnið sér hefð í íslensku máli ef það fullnægir einhverju eftirfarandi skilyrða:

a.      Það er nú borið af a.m.k. 15 Íslendingum;

b.      Það er nú borið af 10‑14 Íslendingum og hinn elsti þeirra hefur náð a.m.k. 30 ára aldri;

c.       Það er nú borið af 5‑9 Íslendingum og hinn elsti þeirra hefur náð a.m.k. 60 ára aldri;

d.      Það er nú borið af 1‑4 Íslendingum og kemur þegar fyrir í manntalinu 1910;

e.       Það er ekki borið af neinum Íslendingi nú en kemur a.m.k. fyrir í tveimur manntölum frá 1703‑1910.

 

2.  Með Íslendingum er átt við þá sem öðlast hafa íslenskan ríkisborgararétt án umsóknar og eiga eða hafa átt lögheimili á Íslandi.

 

3.  Tökunafn getur verið hefðað, þó að það komi ekki fyrir í manntölum, ef það hefur unnið sér menningarhelgi. Nafn telst hafa unnið sér menningarhelgi komi það fyrir í alkunnum ritum, frumsömdum og þýddum, í nafnmynd sem ekki brýtur í bág við íslenskt málkerfi.

 

Samkvæmt 3. lið tilvitnaðra reglna getur nafn m.a. talist hefðað ef það kemur fyrir í alkunnum ritum. Mannanafnanefnd hefur að vísu litið svo á að ritháttur teljist vart hefðaður í þessum skilningi séu eingöngu til um hann dæmi í forníslensku. Ástæða þess er fyrst og fremst sú að í fornum ritum er stafsetning með ýmsu móti og hún er ekki samræmd eins og nú er. Hins vegar þarf einnig í þessu sambandi að hafa í huga hvort rithátturinn Gunnarr (kk.) teljist hefðaður á grundvelli þess að hann komi fram í öðrum alkunnum ritum en hinum fornu ritum sjálfum, þ.e. síðari tíma útgáfum þeirra sem telja má alkunnar hér á landi.

 

Eiginnafnið Gunnarr (kk.) kemur fyrir, með þeim rithætti, í ýmsum alþekktum útgáfum, s.s. útgáfu Hins íslenzka fornritafélags að Brennu-Njáls sögu (Íslenzk fornrit XII). Með hliðsjón af því er hægt að líta svo á að rithátturinn sé hefðaður í skilningi 3. lið vinnulagsreglna mannanafnanefndar, sbr. 5. gr. laga nr. 45/1996, um mannanöfn.

 

Fallist er á beiðni um eiginnafnið og ritháttinn Gunnarr (kk.). Nafnið beygist svo: Gunnarr - Gunnar - Gunnari - Gunnars. Til leiðbeiningar skal tekið fram að framburður nafnsins er sá sami í nefnifalli og þolfalli, rétt eins og Héðinn (nefnifall) er borið fram eins og Héðin (þolfall).

 

Úrskurðarorð:

Beiðni um eiginnafnið og ritháttinn Gunnarr (kk.) er samþykkt og skal nafnið fært á mannanafnaskrá.

Efnisorð

Hafa samband

Ábending / fyrirspurn
Ruslvörn
Vinsamlegast svaraðu í tölustöfum