1283/2025. Úrskurður frá 16. júní 2025
Hinn 16. júní 2025 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1283/2025 í máli ÚNU 25040014.
Kæra og málsatvik
Með erindi, dags. 22. apríl 2025, kærði FF 11 ehf. til úrskurðarnefndar um upplýsingamál ákvörðun embættis ríkislögreglustjóra að synja beiðni félagsins um aðgang að gögnum.
Með erindi, dags. 20. desember 2024, var fyrir hönd kæranda óskað eftir drónaupptökum sem sérsveit ríkislögreglustjóra hefði annast á vettvangi bruna sem varð í apríl 2018. Kærandi væri annar tveggja eigenda hússins sem hefði orðið eldi að bráð og hefði notið réttarstöðu brotaþola samkvæmt lögum um meðferð sakamála við rannsókn málsins. Í samskiptum við ríkislögreglustjóra í kjölfarið kom fram að tilgangur beiðni kæranda væri að afla gagna vegna yfirstandandi matsferlis í dómsmáli þar sem eigendur hússins og þáverandi leigutaka annars eigendanna greindi á um ábyrgð á tjóni vegna brunans.
Með erindi, dags. 28. febrúar 2025, var kæranda tjáð að þar sem sakamálinu væri lokið yrði aðgangur að gögnunum ekki byggður á lögum um meðferð sakamála heldur fyrirmælum ríkissaksóknara nr. 9/2017 um aðgang að gögnum sakamála sem er lokið. Um lagaheimild vísaðist til 6. mgr. 15. gr. stjórnsýslulaga, nr. 37/1993. Ríkislögreglustjóri hefði fengið staðfestingu þess efnis frá Lögreglunni á höfuðborgarsvæðinu að gögnin væru rannsóknargögn. Kærandi ætti rétt til þess að koma í hús til að kynna sér gögnin en hvorki rétt til afhendingar þeirra né afritunar. Samskipti við ríkislögreglustjóra héldu áfram fram í apríl og lyktaði með þeirri afstöðu ríkislögreglustjóra að 6. mgr. 15. gr. stjórnsýslulaga og fyrirmæli nr. 9/2017 yrðu ekki túlkuð þannig að þau veittu rétt til afhendingar gagnanna.
Í kæru til úrskurðarnefndarinnar kemur fram að kærandi telji að um rétt til aðgangs að gögnum fari samkvæmt 14. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, um rétt til aðgangs að gögnum um aðila sjálfan. Þar sem kærandi ætti ekki aðild að stjórnsýslumáli ætti takmörkun á gildissviði upplýsingalaga í 2. mgr. 4. gr. þeirra laga ekki við í málinu.
Málsmeðferð
Kæran var kynnt ríkislögreglustjóra með erindi, dags. 25. apríl 2025, og embættinu gefinn kostur á að koma á framfæri umsögn um kæruna. Þá var þess óskað að ríkislögreglustjóri afhenti úrskurðarnefnd um upplýsingamál þau gögn sem kæran varðar.
Umsögn ríkislögreglustjóra barst úrskurðarnefndinni 21. maí 2025. Umsögninni fylgdu þau gögn sem kæran varðar. Í umsögninni kemur fram að umbeðin gögn falli utan gildissviðs upplýsingalaga samkvæmt 1. mgr. 4. gr. upplýsingalaga þar sem gögnin séu ótvírætt hluti af rannsókn sakamáls. Sú staðreynd að rannsókn málsins sé lokið breyti ekki stöðu drónaupptakanna sem rannsóknargagna.
Umsögn ríkislögreglustjóra var kynnt kæranda með erindi, dags. 22. maí 2025, og félaginu gefinn kostur á að koma á framfæri frekari athugasemdum. Í athugasemdum kæranda, dags. 23. maí 2025, vísar hann til athugasemda við 4. gr. í greinargerð með frumvarpi því sem varð að upplýsingalögum, nr. 140/2012, þar sem segi að aðgangur að gögnum í sakamálum fari samkvæmt sérákvæpum laga um meðferð sakamála. Ríkislögreglustjóri hafi hafnað því að aðgangur kæranda verði byggður á lögum um meðferð sakamála. Kærandi telji ótækt að ríkislögreglustjóri líti svo á að kæru skuli vísað frá með vísan til þess að kærandi eigi ríkari rétt til aðgangs að gögnum samkvæmt lögum sem ríkislögreglustjóri hafi talið að eigi ekki við í málinu. Þá fái kærandi ekki séð að ríkislögreglustjóri fari með rannsókn eða saksókn nema í sérstökum málaflokkum sem ekki verði séð að mál kæranda falli undir.
Niðurstaða
Í máli þessu er deilt um rétt kæranda til aðgangs að upptökum í vörslu embættis ríkislögreglustjóra af bruna sem varð í húsnæði í eigu kæranda. Kærandi telur að réttur hans til aðgangs að gögnunum fari samkvæmt 14. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, og að hann eigi rétt á að fá afrit af þeim. Ríkislögreglustjóri telur að gagnið falli utan gildissviðs laganna þar sem það tilheyri sakamáli, sbr. 1. mgr. 4. gr. laganna.
Í 1. mgr. 4. gr. upplýsingalaga kemur fram að lögin gildi ekki um rannsókn sakamáls eða saksókn. Í nefndaráliti allsherjarnefndar um frumvarp það sem varð að upplýsingalögum, nr. 50/1996, kemur fram að talið hafi verið eðlilegra að lög um meðferð opinberra mála hefðu að geyma sérreglur í þessu sambandi. Þá segir í athugasemdum við 4. gr. í greinargerð með frumvarpi til upplýsingalaga, nr. 140/2012, að um aðgang að gögnum í slíkum málum fari að sérákvæðum laga um meðferð sakamála. Það hefur ekki þýðingu fyrir túlkun þessa ákvæðis hvort rannsókn sakamáls sé enn í gangi eða hvort henni sé lokið, sbr. til dæmis úrskurð nefndarinnar nr. A-144/2002. Um aðgang að gögnum sakamála sem er lokið fer samkvæmt fyrirmælum ríkissaksóknara þess efnis nr. 9/2017. Í 1. gr. fyrirmælanna er kveðið á um að heimila megi sakborningi og brotaþola aðgang að rannsóknargögnum sakamáls sem er lokið, sem og hverjum þeim sem sýni fram á að hann hafi lögvarinna hagsmuna að gæta.
Samkvæmt upplýsingum frá ríkislögreglustjóra, sem aflaði einnig staðfestingar þess efnis frá Lögreglunni á höfuðborgarsvæðinu, tilheyra gögn þau sem deilt er um aðgang að í máli þessu sakamáli sem laut að rannsókn í tengslum við bruna sem varð í húsnæði í eigu kæranda árið 2018. Úrskurðarnefndin hefur farið yfir gögnin, sem samanstanda af drónaupptökum af vettvangi brunans, og telur ekki ástæðu til að draga í efa að þau tilheyri umræddu sakamáli. Það hefur ekki þýðingu fyrir þessa niðurstöðu hvort ríkislögreglustjóri hafi annast rannsókn sakamálsins.
Samkvæmt 1. mgr. 20. gr. upplýsingalaga nr. 140/2012 er heimilt að bera synjun stjórnvalds um að veita aðgang að gögnum samkvæmt lögunum undir úrskurðarnefnd um upplýsingamál. Þau gögn sem deilt er um aðgang að í málinu falla samkvæmt framangreindu utan gildissviðs upplýsingalaga. Í því ljósi verður að vísa kæru í máli þessu frá úrskurðarnefnd um upplýsingamál.
Úrskurðarorð
Kæru FF 11 ehf., dags. 22. apríl 2025, er vísað frá úrskurðarnefnd um upplýsingamál.
Trausti Fannar Valsson, formaður
Hafsteinn Þór Hauksson
Sigríður Árnadóttir