Skýrsla um störf Norrænu ráðherranefndarinnar 2002

Virðulegi forseti. Ég mæli fyrir skýrslu samstarfsráðherra um störf Norrænu ráðherranefndarinnar árið 2002.

Formennskuáætlun Norðmanna
Málefni barna og unglinga voru í brennidepli í formennskuáætlun Norðmanna, sem voru við stjórnvölinn á starfsárinu. Áætlunin bar yfirskriftina "Norðurlönd morgundagsins". Þar var megin áhersla lögð á að auka vægi þessa mikilvæga málaflokks á öllum sviðum starfseminnar.

Jafnframt var lögð áhersla á að auka aðkomu ungmenna að ákvarðanatöku í þjóðfélaginu um þau mál er snerta hagsmuni þeirra. Því var á árinu haldinn fundur 13 norrænna ráðherra með fulltrúum æskulýðssamtaka á Norðurlöndum um málefni barna. Meðal ráðherranna voru fulltrúar úr hópi menntamála-, félagsmála-, dómsmála- og samstarfsráðherra.

Ýmsir fleiri viðburðir er snertu börn og ungmenni voru á dagskrá ráðherranefndarinnar þar sem fjölmenningarsamfélagið, barna- og unglingamenning ásamt málefnum barna og unglinga á grannsvæðunum voru í fyrirrúmi.

Sjálfbær Norðurlönd
Áætlunin Sjálfbær Norðurlönd til ársins 2020 gekk í gildi 2001. Meginmarkmið hennar er að flétta smám saman aðgerðir sem stuðla að sjálfbærri þróun inn í öll svið samstarfsins. Þetta starf hefur gengið vel og áætlunin var kynnt á leiðtogafundi ESB í Barcelona í vor og á leiðtogafundi S.þ. í Jóhannesarborg síðastliðið haust. Þannig lögðu Norðurlönd í sameiningu sitt af mörkum til að auka svæðisbundið alþjóðlegt samstarf um umhverfismál.

Matvælaöryggi
Eins og ljóst má vera af því sem ég hef nefnt um málefni barna og Sjálfbær Norðurlönd eru mörg brýnustu samstarfsverkefni ráðherranefndarinnar þess eðlis að forsenda árangurs er að samstarf eigi sér stað þvert á hefðbundin samstarfssvið. Glöggt dæmi þessa eru verkefni tengd matvælaframleiðslu og öryggi matvæla. Því var ný ráðherranefnd um sjávarútvegsmál, landbúnað, skógrækt og matvælamál stofnuð síðla árs 2001. Undir hennar stjórn lauk á árinu stóru þverfaglegu verkefni um aukið matvælaöryggi á Norðurlöndum. Á grundvelli þeirrar vinnu samþykkti ráðherranefndin annars vegar samstarfsáætlun fyrir næstu ár og hins vegar yfirlýsingu sem lögð var fyrir Norðurlandaráðsþingið í Helsinki um að Norðurlönd skuli sameiginlega á alþjóðavettvangi vinna að því að tryggja gæði matvæla.

Norrænt samstarf við önnur fjölþjóðleg samtök
Samstarf og samráð um Evrópumál á sér stað á nánast öllum sviðum samstarfsins. Frá þeim störfum er greint í sérstakri skýrslu sem gefin er út árlega.

Í lok ársins var samþykkt áætlun um aukið og markvissara samstarf milli Norrænu ráðherranefndarinnar og annarra opinberra fjölþjóðlegra samtaka á svæðinu umhverfis Norðurlönd. Áætlunin tekur til samstarfs við Evrópusambandið (ESB), Eystrasaltsráðið, Norðurskautsráðið og Barentsráðið. Ætlunin er m.a. að taka virkan þátt í framkvæmd áætlunar ESB um Norðlægu víddina.

Ísland hefur með höndum formennsku í Norðurskautsráðinu um þessar mundir, á árabilinu 2002-2004. Á síðari hluta formennskutímabilsins gegnum við Íslendingar líka formennsku í Norrænu ráðherranefndinni. Þá gefst gott færi á því að leiða samstarf milli þessara tveggja mikilvægu stofnana um mál sem við setjum í forgang. Ég bind vonir við að við getum nýtt það tækifæri vel næsta ár.

Norrænt samstarf við grannsvæðin
Brennidepill norræns grannsvæðasamstarfs mun í kjölfar aðildar Eystrasaltsríkjanna að ESB flytjast frá Eystrasaltsríkjunum og til rússneskra grannsvæða við Eystrasalt, þ.m.t. Kaliningrad, og til rússneskra grannsvæða á Barentssvæðinu. Undirbúningur þessara breytinga, sem hafa all víðtæk áhrif, er þegar hafinn. Upplýsingaskrifstofurnar í Eystrasaltsríkjunum verða starfræktar áfram næstu ár, en ljóst er að starfsemin muni taka breytingum.

Vægi norræns samstarfs um málefni Norðurskautssvæðanna hefur verið að aukast undanfarið og á starfsárinu var samþykkt sérstök áætlun fyrir þetta samstarf sem tók gildi við síðustu áramót. Í brennidepli á starfsárinu voru umhverfismál. Á þeim vettvangi fór samstarfið fram samkvæmt sérstakri áætlun um vernd náttúru og menningarverðmæta á Norðurskautssvæðunum. Einnig var áhersla lögð á fjarkennsluverkefni og uppbyggingu menntanets á norðurslóðum.

Þá var á árinu skipaður starfshópur um aukið samstarf Norðurlanda við norð-vestlæg grannsvæði. Ætlunin er að tillögur hans verði grundvöllur pólitískt markvissara svæðasamstarfs á Vestur-Norðurlöndum og aukinna norrænna samskipta við grannsvæðin í Skotlandi, á skosku eyjunum og á austurströnd Kanada um sameiginleg hagsmunamál. Þessi vinna er í samræmi við tilmæli sem Norðurlandaráð samþykkti á þingi sínu í Helsinki 2002.

Samstarfið við Norðurlandaráð
Þær breytingar sem gerðar hafa verið á skipulagi Norðurlandaráðs hafa leitt til þess að pólitískt samráð milli ráðherranefndarinnar og ráðsins um verkefnaval og stefnu hefur aukist. Þetta er ánægjuleg þróun því opin og upplýst umræða á norrænum vettvangi milli þingmanna og ráðherra um starfsemi ráðherranefndarinnar er samstarfinu eins nauðsynleg og umræða á þjóðþingi um stjórnarfrumvörp og stefnu ríkisstjórnar. Í hópi samstarfsráðherranna hefur því farið fram umræða um leiðir til að bæta þetta samráð við Norðurlandaráð enn frekar. Við munum því leggja á það höfuðáherslu að ráðherrar svari jafnan, þegar því verður við komið, kalli Norðurlandaráðs um samráðsfundi, jafnvel um mál þar sem afstaða ráðherranefndar liggur ekki fyrir. Í slíkum tilvikum verður að sjálfsögðu einungis unnt að gefa til kynna afstöðu viðkomandi ráðherra. Eins var ákveðið að bæta meðferð ráðherranefndarinnar á tilmælum ráðsins, sem oft hefur mátt betur fara. Ein helsta ástæða þess að erfiðleikum hefur verið bundið að fylgja tilmælum ráðsins eftir með nægilegum krafti er fjöldi þeirra tilmæla sem á hverjum tíma er á dagskrá. Því ákváðu samstarfsráðherrarnir að beina því til Norðurlandaráðs að stefna að því að gera tilmælin beinskeyttari og pólitískt markvissari og minnka eftir megni fjöldann.

Formennska Svía
Svíar tóku við síðustu áramót við formennsku á vettvangi Norrænu ráðherranefndarinnar úr hendi Norðmanna. Yfirskrift formennskuáætlunar þeirra er "Integration Norden" eða Norðurlöndin sem heild. Markmið hennar er fjórþætt. Stefnt er í fyrsta lagi að aukinni þátttöku og áhrifum nýbúa á Norðurlöndum á stjórnmál, menningarlíf og þjóðfélagsumræðu. Þá er stefnt að áframhaldandi norrænum samruna í þeim skilningi að áfram verði unnið að því að auðvelda fólki flutninga og för milli landanna og atvinnulífi og félagasamtökum norrænt samstarf. Eins verði áfram stefnt að auknum norrænum tungumálaskilningi. Í þriðja lagi er stefnt að frekari aðlögun og þróun samstarfsins milli Norðurlanda og grannsvæðanna. Þá er í fjórða lagi stefnt að auknu norrænu samstarfi á vettvangi evrópska efnahagssvæðisins (EES) og ESB.

Við Íslendingar tökum um næstu áramót við formennsku í Norrænu ráðherranefndinni. Undirbúningur þess hefst fyrir alvöru um mitt þetta ár en miklu skiptir að hann verði vel úr garði gerður til að nýta sem best þetta tækifæri til að koma áherslumálum okkar á framfæri í norrænu samstarfi.

Ég hef hér, virðulegi forseti, gripið niður í nokkra þætti skýrslunnar án þess að hafa getað gefið heildarmynd af samstarfinu vegna umfangs þess. Því vísa ég að öðru leyti til skýrslunnar sjálfrar, sem að venju er gerð í samstarfi allra ráðuneytanna.

Ég tel norrænt samstarf liðins árs hafa verið gott. Mikilvæg þróun á sér nú stað varðandi samstarfið við grannsvæðin og við önnur alþjóðleg samtök. Þessi þróun er tákn um þær breytingar sem nú eiga sér stað á alþjóðlegri stöðu nágrannaríkja Norðurlanda. Hún er einnig tákn um að svæðisbundin samtök eins og Norræna ráðherranefndin þurfa að svara kalli tímans og snúa kröftunum ekki bara inn á við heldur styrkja samstarfið út á við til að ná tilætluðum árangri – til að ná auknum lífsgæðum á Norðurlöndum og auknum áhrifum Norðurlanda á alþjóðavettvangi.