Nr. 412/2025 Úrskurður
Hinn 22. maí 2025 er kveðinn upp svohljóðandi
úrskurður nr. 412/2025
í stjórnsýslumáli nr. KNU25010091
Kæra [...]
I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild
Hinn 23. janúar 2025 kærði [...], fd. [...], ríkisborgari Albaníu (hér eftir kærandi), ákvörðun lögreglustjórans á Suðurnesjum, dags. 21. janúar 2025, um frávísun frá Íslandi.
Kærandi krefst þess að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi.
Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.
Lagagrundvöllur
Í máli þessu koma einkum til skoðunar ákvæði laga um útlendinga nr. 80/2016 ásamt síðari breytingum, reglugerð um útlendinga nr. 540/2017 ásamt síðari breytingum, ákvæði stjórnsýslulaga nr. 37/1993, ákvæði laga um landamæri nr. 136/2022, reglugerð um för yfir landamæri nr. 866/2017, reglugerð Evrópuþingsins og ráðsins 2016/399 um för yfir landamæri (Schengen-landamærareglurnar), stjórnarskrá lýðveldisins Íslands, sbr. lög nr. 33/1944, mannréttindasáttmáli Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994, auk annarra alþjóðlegra skuldbindinga Íslands á sviði mannréttinda eftir því sem tilefni er til.
II. Málsatvik og málsmeðferð
Kærandi kom til landsins 20. janúar 2025 með flugi frá Amsterdam, Hollandi. Með ákvörðun lögreglustjórans á Suðurnesjum, dags. 21. janúar 2025, var kæranda vísað frá landinu. Í ákvörðun lögreglu kemur fram að kæranda hafi verið frávísað frá landinu á grundvelli d-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga. Í skýrslu lögreglu, dags. 27. janúar 2025, kemur fram að kærandi hafi verið á ferð með bróður sínum, sem búsettur væri hér á landi. Að sögn kæranda myndi bróðir hans sjá honum fyrir uppihaldi á meðan Íslandsdvöl stæði og kvaðst hann halda að bróðirinn hefði bókað farmiða fyrir hann úr landi að nýju. Í skýrslunni kemur fram að kærandi hafi eingöngu haft 100 evrur í peningum og kvaðst hann að öðru leyti ætla að nota greiðslukort bróður síns. Í fyrstu kvaðst kærandi ekki hafa nein ferðaplön en síðar hafi hann breytt framburði sínum á þá leið að hann myndi skoða fossa og náttúrulaugar. Fram kemur að kæranda hafi verið boðið að ráðfæra sig við lögmann og undirritaði hann umboð lögmanns þar að lútandi. Lögreglumenn hafi þó ekki getað ábyrgst fjárræði kæranda og því ekki vottað umboðið. Í kjölfarið hafi verið tekin ákvörðun um að frávísa kæranda á grundvelli d-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga sökum ónógs fjármagns. Honum var síðar gefinn frestur til þess að afla sér farmiða úr landi sem bróðir hans hafi haft milligöngu um. Kærandi flaug að nýju til Amsterdam að kvöldi 22. janúar 2025.
Kærandi kærði ákvörðun lögreglustjórans á Suðurnesjum til kærunefndar útlendingamála 23. janúar 2025. Í samræmi við 3. mgr. 13. gr. laga um útlendinga og 1. mgr. 42. gr. reglugerðar um útlendinga var kæranda skipaður talsmaður með bréfi Útlendingastofnunar, dags. 27. janúar 2025. Greinargerð og fylgigögn voru lögð fram af talsmanni kæranda 23. janúar og 2. febrúar 2025.
III. Málsástæður og rök kæranda
Í greinargerð kæranda rekur hann málsatvik og málsmeðferð hjá lögreglu ásamt efni hinnar kærðu ákvörðunar og lagaskilyrði sem ákvörðunin grundvallast á.
Fram kemur að kærandi hafi verið á ferð með bróður sínum, K, og mágkonu, og ber kærandi fyrir sig að K sé tímabundið umsjónarmaður kæranda sökum einhverfugreiningar og kveðst kærandi hafa þroska á við tíu ára barn. Fram kemur að kærandi hafi verið í tilkynningarskyldu í um hálfan sólarhring þar til hann hafi aflað sér lögmannsaðstoðar en á þeim tímapunkti hafi lögregla ekki verið búin að birta honum ákvörðun um frávísun. Kveðst kærandi ekki hafa fengið aðgengi að mat á meðan honum hafi borið að halda sig á afmörkuðu svæði. Fram kemur að kærandi hafi undirritað umboð lögmanns en umboðið hafi ekki verið vottað af starfsmönnum lögreglu. Í samskiptum lögmanns og lögreglu 21. janúar hafi lögmaður kæranda jafnframt verið upplýstur um að ekki hefði verið tekin ákvörðun um frávísun. Kærandi ber fyrir sig að hafa fengið skilaboð frá lögreglu þess efnis að ekki yrði haft frekara samband við lögmann hans vegna málsins og vísar til þess að ákvörðun um frávísun hafi verið birt fyrir honum aðfaranótt 22. janúar 2025. Ber kærandi jafnframt fyrir sig að sökum geðsjúkdóms sé hann ófær um að ferðast einn, og hafi bróðir hans í kjölfarið haft milligöngu um farmiðakaup og ferðast með honum til Amsterdam.
Um málsástæður sínar vísar kærandi í fyrsta lagi til þess að hann hafi haft nægileg fjárráð til dvalar hérlendis og til heimferðar. Telur kærandi að líta þurfi til fjármuna bróður síns enda hafi lögregla verið upplýst að bróðirinn færi með fjármál kæranda og myndi ábyrgjast framfærslu hans sökum geðsjúkdóms. Vísar kærandi til lögmætisreglu stjórnsýsluréttarins hvað þetta varðar. Verði ekki fallist á þá málsástæðu telur kærandi að brotið hafi verið gegn form- og efnisreglum stjórnsýsluréttarins. Hafi lögreglu verið í lófa lagið að óska eftir frekari gögnum, t.a.m. brottfararmiða úr landi, þegar lá fyrir að hann hefði trygga gistingu hjá bróður sínum, sem hafi jafnframt tjáð lögreglu að hann myndi ábyrgjast kæranda. Um framangreint vísar kærandi til 7. og 10. gr. stjórnsýslulaga en að hans sögn hafi meðferð málsins leitt til efnislega rangrar ákvörðunar. Enn fremur telur kærandi að brotið hafi verið gegn rétti hans til að njóta aðstoðar lögmanns, sbr. a-lið 1. mgr. 11. gr. laga um útlendinga. Hafi lögmaður kæranda gert ítrekaðar tilraunir til þess að hafa samband við lögreglu á Keflavíkurflugvelli en ekki fengið skýr svör um framgang málsins. Telur kærandi að lögregla hafi með framangreindu útilokað rétt hans til þess að njóta aðstoðar lögmanns, og einnig rétt hans til andmæla. Enn fremur telur kærandi að lögregla hafi ekki skilmerkilega skráð andmæli hans í samræmi við fyrirmæli upplýsingalaga nr. 40/2012, sbr. til hliðsjónar úrskurð kærunefndar nr. 722/2024, dags. 28. ágúst 2024. fullnægjandi andmælaréttur hefði getað komið í veg fyrir réttarspjöll. Vísar kærandi einnig til úrskurðar nefndarinnar nr. 1167/2024, dags. 20. nóvember 2024 þar að lútandi.
Að auki ber kærandi fyrir sig að ákvörðunin hafi ekki verið rökstudd með fullnægjandi hætti, sbr. 22. gr. stjórnsýslulaga, þar sem ákvörðunin hafi eingöngu útlistað efni d-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga án umfjöllunar um sjónarmið sem ráðandi hafi verið við mat lögreglu. Enn fremur byggir kærandi á því að honum hafi verið haldið of lengi á Keflavíkurflugvelli sem hann telji brjóta gegn 9. og 12. gr. stjórnsýslulaga. Loks ber kærandi fyrir sig að ákvörðunin hafi brotið gegn réttmætisreglu stjórnsýsluréttarins og meginreglu um réttmætar væntingar, þar sem hann hafi talið sig eiga rétt á landgöngu. Loks beri kærandi fyrir sig að meðferð lögreglu hafi verið ómannúðleg og vanvirðandi, og varði að hans sögn 1. mgr. 68. gr. stjórnarskrár og 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu.
IV. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála
Kærandi er ríkisborgari Albaníu og þarf því ekki vegabréfsáritun til landgöngu hér á landi, enda sé hann handhafi vegabréfs með lífkennum, sbr. viðauka 9 við reglugerð um vegabréfsáritanir nr. 795/2022, og má dvelja hér á landi í 90 daga á hverju 180 daga tímabili.
Ákvörðun lögreglustjórans á Suðurnesjum um frávísun kæranda, dags. 21. janúar 2025, byggir á d-lið 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga.
Í 106. gr. laga um útlendinga er kveðið á um frávísun við komu til landsins. Samkvæmt ákvæðinu er m.a. heimilt að vísa útlendingi frá landi við komu til landsins eða allt að sjö sólarhringum frá komu ef hann getur ekki sýnt fram á að hann hafi eða eigi tryggð nægileg fjárráð til dvalar hér á landi og til heimferðar. Fram kemur í athugasemdum við ákvæðið að meta þurfi hverju sinni hvenær útlendingur teljist hafa nægileg fjárráð til framfærslu og til heimferðar. Þá yrði skilyrðum um nægileg fjárráð til heimferðar t.d. fullnægt með framvísun farmiða. Samkvæmt 2. mgr. 5. gr. reglugerðar um för yfir landamæri skal við mat á því hvort útlendingur teljist hafa nægileg fjárráð m.a. tekið mið af lengd og tilgangi dvalar. Mat á fjárráðum megi byggja á reiðufé, ferðatékkum og greiðslukortum sem útlendingur sé handhafi að.
Samkvæmt framburði kæranda og gögnum sem kærandi lagði fram við meðferð málsins hjá lögreglu liggur fyrir að hann gat ekki framvísað sönnun á því að hann ætti bókaðan farmiða úr landi að nýju. Kærandi hafði 100 evrur meðferðis og hugðist reiða sig á bróður sinn að öðru leyti. Á kærustigi hefur kærandi áréttað þann málatilbúnað að hann myndi reiða sig á bróður, bæði varðandi gistingu og aðra framfærslu. Kærandi hefur einnig borið fyrir sig einhverfugreiningu sem hann lýsir sem geðsjúkdómi og að bróðir hans sé tímabundið umsjónarmaður kæranda.
Með hliðsjón af tilvísunum 2. mgr. 5. gr. reglugerðar um för yfir landamæri til reiðufjár, ferðatékka og greiðslukorta sem útlendingur sé handhafi að er ljóst að umrædd viðmið grundvallast á þeirri meginreglu að einstaklingar beri ábyrgð á eigin framfærslu. Frá því mætti þó tilgreina málefnalegar undantekningar í tilvikum þar sem einstaklingar bera framfærsluskyldu gagnvart öðrum, svo sem í tilfellum hjúskaparmaka og barna, sbr. t.d. VII. kafla hjúskaparlaga nr. 31/1993 og IX. kafla barnalaga nr. 76/2003. Bróðir kæranda ber ekki lögbundna framfærsluskyldu gagnvart kæranda. Hvorki við meðferð málsins hjá lögreglu né á kærustigi hafa verið lögð fram gögn sem sýna fram á sviptingu sjálf-, fjár-, eða lögræðis kæranda né heldur gögn sem bera með sér að bróðir kæranda sé lögráðamaður hans. Verða málsástæður um framfærslu af hálfu bróður kæranda því ekki lagðar til grundvallar við úrlausn málsins.
Sem áður segir lagði kæranda ekki fram farmiða til sönnunar á fyrirhugaðri brottför af landinu og hafði ekki næg fjárráð til dvalar hér á landi. Því er ekki unnt að slá því föstu hversu lengi kærandi myndi dvelja á landinu. Í því samhengi er einnig litið til þess að kærandi hefur áður dvalið umfram lögbundið hámark hér á landi og saga kæranda því til marks um að gera skuli strangari kröfur til framlagningar gagna og trúverðugleika framburðar hans. Að framangreindu virtu er lagt til grundvallar að kærandi hafi ekki sýnt fram á nægileg fjárráð til dvalar hér á landi og til heimferðar. Verður ákvörðun lögreglu um frávísun kæranda á grundvelli d-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga því staðfest.
Athugasemdir við málsmeðferð lögreglu
Í greinargerð kæranda eru gerðar athugasemdir við málsmeðferð lögreglustjórans á Suðurnesjum, einkum varðandi aðgengi að lögmanni, andmælarétt, rannsóknarreglu, leiðbeiningarskyldu og rökstuðning. Kærunefnd hefur nú yfirfarið hina kærðu ákvörðun, fylgigögn málsins, málatilbúnað kæranda og málsmeðferð lögreglu, og telur ekki ástæðu til þess að gera athugasemdir við þessa þætti í meðferð málsins. Kærunefnd áréttar sérstaklega að aðgengi kæranda að lögmanni við úrlausn málsins hafi verið tryggt þegar í upphafi málsmeðferðar, sbr. a-lið 1. mgr. 11. gr. laga um útlendinga. Gögn málsins bera ekki annað með sér en að kærandi hafi undirritað umboð til lögmanns og hafi þeir átt í virkum samskiptum við meðferð málsins. Hafi lögreglumenn sem aðkomu höfðu að málinu ekki verið í aðstöðu til þess að votta um fjárræði kæranda, og verður ekki séð að skortur á vottun þeirra hafi skert málsmeðferðarréttindi kæranda að þessu leyti. Vegna athugasemda kæranda um að lögregla hafi beitt sig ómannúðlegri og vanvirðandi meðferð, sbr. 1. mgr. 68. gr. stjórnarskrár og 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, er honum bent á að bera umkvartanir um vinnubrögð lögreglu undir nefnd um eftirlit með lögreglu eða héraðssaksóknara, sbr. VII. kafla lögreglulaga nr. 90/1996, telji hann ástæðu til.
Úrskurðarorð
Ákvörðun lögreglustjórans á Suðurnesjum er staðfest.
The decision of the Police Commissioner of Suðurnes District is affirmed.
Þorsteinn Gunnarsson Valgerður María Sigurðardóttir