Nr. 98/2022 Úrskurður

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Hinn 24. febrúar 2022 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 98/2022

í stjórnsýslumáli nr. KNU21120006

Beiðni [...] um endurupptöku

I.       Málsatvik

Hinn 10. júní 2021 staðfesti kærunefnd útlendingamála ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 19. febrúar 2021, um að taka umsókn einstaklings er kveðst heita [...], vera fæddur [...] og vera ríkisborgari Afganistan (hér eftir nefndur kærandi), um alþjóðlega vernd á Íslandi ekki til efnismeðferðar og vísa honum frá landi. Niðurstaða kærunefndar var birt kæranda hinn 14. júní 2021. Hinn 21. júní 2021 barst kærunefnd beiðni kæranda um frestun réttaráhrifa á úrskurði nefndarinnar og hinn 28. júní 2021 barst kærunefnd beiðni kæranda um endurupptöku málsins auk greinargerðar. Hinn 6. júlí 2021 var beiðnum kæranda synjað. Hinn 20. september 2021 barst kærunefnd í annað sinn beiðni kæranda um endurupptöku og synjaði kærunefnd þeirri beiðni með úrskurði nefndarinnar hinn 18. nóvember 2021.

Kærandi lagði í þriðja sinn fram beiðni um endurupptöku hinn 4. desember 2021 og þá barst kærunefnd viðbótargreinargerð í málinu hinn 14. desember 2021. Upplýsingar um málsmeðferð í máli kæranda bárust kærunefnd hinn 16. desember 2021 frá stoðdeild ríkislögreglustjóra og Útlendingastofnun. Athugasemdir bárust frá kæranda hinn 22. desember 2021.

Beiðni kæranda um endurupptöku byggir á 24. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.

II.        Málsástæður og rök kæranda

Beiðni kæranda um endurupptöku málsins byggir á því að heilsufar hans sé annað og verra en miðað hafi verið við í úrskurði kærunefndar frá 10. júní 2021. Kærandi glími við hættulegan andlegan sjúkdóm sem muni ógna lífi hans og heilsu, verði hann fluttur úr landi. Meðfylgjandi greinargerð kæranda fylgi læknabréf þar sem andlegu ástandi hans sé lýst og áhyggjum læknis af afleiðingum þess að kærandi verið sendur úr landi.

Þá byggir beiðni kæranda um endurupptöku á því að frestur samkvæmt 1. mgr. 29. gr. reglugerðar Evrópuþingsins og ráðsins (ESB) nr. 604/2013 (hér eftir nefnd Dyflinnarreglugerðin) sé liðinn. Lokaákvörðun í máli kæranda hafi verið tekin hinn 10. júní 2021 og því hafi frestur samkvæmt umræddri grein runnið út hinn 10. desember 2021.

Þá óskar kærandi eftir endurupptöku á máli sínu á grundvelli 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016, sbr. úrskurður kærunefndar í máli nr. KNU17090040 frá 24. október 2017.

III.       Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Samkvæmt 24. gr. stjórnsýslulaga á aðili máls rétt á því að mál sé tekið upp á ný ef ákvörðun hefur byggst á ófullnægjandi eða röngum upplýsingum um málsatvik eða íþyngjandi ákvörðun um boð eða bann hefur byggst á atvikum sem breyst hafa verulega frá því að ákvörðun var tekin.

Í 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga er mælt fyrir um að umsókn um alþjóðlega vernd skuli tekin til efnismeðferðar nema undantekningar sem greindar eru í a-, b- og c-liðum ákvæðisins eigi við. Samkvæmt c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga er stjórnvöldum heimilt að synja því að taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef krefja má annað ríki, sem tekur þátt í samstarfi á grundvelli samninga sem Ísland hefur gert um viðmiðanir og fyrirkomulag við að ákvarða hvaða ríki skuli fara með beiðni um alþjóðlega vernd sem lögð er fram hér á landi eða í einhverju samningsríkjanna, um að taka við umsækjanda. Í samræmi við samning ráðs Evrópusambandsins og Íslands og Noregs um þátttöku hinna síðarnefndu í framkvæmd, beitingu og þróun Schengen-gerðanna samþykkti Ísland Dyflinnarreglugerðina, sbr. auglýsingu í C-deild Stjórnartíðinda nr. 1/2014.

Í III. kafla Dyflinnarreglugerðarinnar koma fram viðmið, í ákveðinni forgangsröð, um hvaða ríki skuli bera ábyrgð á umsókn um alþjóðlega vernd. Hinn 25. september 2020 samþykktu þýsk stjórnvöld að taka við kæranda og umsókn hans um alþjóðlega vernd. Byggði samþykki Þýskalands á d-lið 1. mgr. 18. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar.

Við rekstur máls sem fer samkvæmt fyrirkomulagi Dyflinnarreglugerðarinnar þurfa stjórnvöld að gæta að tilteknum tímafrestum, sbr. m.a. 1. og 2. mgr. 29. gr. reglugerðarinnar sem fjallar um fyrirkomulag og fresti. Í því ákvæði felst m.a. að flutningur á umsækjanda skal fara fram innan sex mánaða frá því að lokaákvörðun var tekin um kæru eða endurskoðun. Þó er heimilt í undantekningartilvikum að framlengja frest til flutnings í að hámarki 18 mánuði ef hlutaðeigandi einstaklingur hleypst á brott (e. abscond). Ef umræddir frestir líða leiðir það til þess að ábyrgð á viðkomandi umsókn um alþjóðlega vernd færist sjálfkrafa yfir til þess aðildarríkis sem leggur fram beiðni, sbr. til hliðsjónar dómur Evrópudómstólsins í máli Shiri, C-201/16, frá 25. október 2017 (26.-34. mgr. dómsins). Ef frestir samkvæmt 29. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar líða er íslenskum stjórnvöldum því ekki lengur heimilt að krefja viðkomandi ríki um viðtöku einstaklings í skilningi c-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Í úrskurði kærunefndar í máli nr. KNU19040090 frá 9. maí 2019 ákvað kærunefnd að þegar mál hefur verið kært til kærunefndar og réttaráhrifum frestað yrði upphafstími þessa frests miðaður við dagsetningu birtingar úrskurðar kærunefndar. Eins og að framan greinir samþykktu þýsk stjórnvöld endurviðtökubeiðni íslenskra stjórnvalda hinn 25. september 2020. Þá var endanleg niðurstaða á stjórnsýslustigi birt fyrir kæranda hinn 14. júní 2021. Rann því upphaflegur sex mánaða frestur til þess að flytja kæranda úr landi út hinn 14. desember 2021. Í tilkynningu frá Framkvæmdastjórn Evrópusambandsins frá 16. apríl 2020, C(2020) 2516 final, kemur fram að ekkert ákvæði Dyflinnarreglugerðarinnar heimili frávik frá 2. mgr. 29. gr. reglugerðarinnar við aðstæður sambærilegar þeim sem leiða af Covid-19 faraldrinum.

Hinn 16. desember 2021 óskaði kærunefnd eftir upplýsingum frá Útlendingastofnun og stoðdeild ríkislögreglustjóra er varðar atriði tengdum flutningi kæranda til viðtökuríkis. Hinn sama dag barst svar frá Útlendingastofnun þar sem fram kemur að kærandi hafi verið ósamvinnufús við fulltrúa stoðdeildar ríkislögreglustjóra og ekki verið á þeim stað sem hann hafi sagt ætla að vera á, þ.e. skráðu heimilisfangi, og ekki látið ná í sig þegar kærandi hafi átt að fara í fyrirhugaða Covid-19 sýnatöku. Vegna þessa hafi kærandi verið skráður horfinn frá og með 29. nóvember 2021. Meðfylgjandi svari Útlendingastofnunar var tilkynning til þýskra stjórnvalda um framlengingu á fresti til að flytja kæranda þar sem hann hefði hlaupist á brott (e. absconded), sbr. 2. mgr. 29. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar. Svar frá stoðdeild ríkislögreglustjóra barst kærunefnd hinn 17. desember 2021 en af svörum stoðdeildar má sjá að bókuð hafi verið Covid-19 sýnataka fyrir kæranda hinn 29. nóvember 2021 og að fyrirhugað hafi verið að flutningur hans til viðtökuríkis færi fram hinn 30. nóvember 2021. Á fundi kæranda og stoðdeildar hinn 23. nóvember 2021, þar sem rætt hafi verið við hann um fyrirhugaða flutning, hafi kærandi brugðist illa við og greint stoðdeild frá því að ætla hvorki í Covid-19 sýnatöku né til viðtökuríkis. Hinn 29. nóvember 2021 hafi stoðdeild hringt í kæranda til að segja honum að hann þyrfti að fara í Covid-19 sýnatöku en hann greint frá því að ætla ekki í sýnatökuna. Kærandi hafi jafnframt neitað að greina starfsmanni stoðdeildar frá því hvar hann væri staddur og þá bað hann um að haft yrði samband við lögmann hans eða félagsþjónustu Reykjavíkurborgar.

Með tölvubréfi kærunefndar, dags. 17. desember 2021, var kærandi upplýstur um afstöðu Útlendingastofnunar og stoðdeildar ríkislögreglustjóra og gefinn frestur til að koma að andmælum í samræmi við 13. gr. stjórnsýslulaga. Andmæli kæranda bárust kærunefnd hinn 22. desember 2021. Í andmælum kæranda kemur m.a. fram að við meðferð málsins hafi stoðdeild verið að kanna afstöðu hans til fyrirhugaðs flutnings með almennum hætti. Þá er vakin athygli á því að kærunefnd útlendingamála hafi kveðið upp úrskurð sinn í máli kæranda hinn 10. júní 2021 og úrskurðurinn birtur örfáum dögum síðar. Þá séu engin gögn lögð fram af hálfu stjórnvalda sem sýni með ótvíræðum hætti að kærandi hafi verið boðaður í Covid-19 sýnatöku í nóvember en það væri í samræmi við góða og vandaða stjórnsýsluhætti að tryggja sönnur um slíkar aðgerðir stjórnvalda. Það eigi sérstaklega við þegar fyrir liggi að kærandi tali varla ensku og því sé nauðsynlegt að tilkynna allar upplýsingar með sannanlegum hætti með aðstoð túlks á móðurmáli hans. Þá liggi ekki fyrir nein frekari gögn um hvort stoðdeild hafi verið búin að undirbúa flutning með öðrum hætti, t.d. með því að bóka flugmiða eða útbúa ferðaskilríki. Þá hefur því verið mótmælt frá upphafi að kærandi hafi látið sig hverfa, enda hafi stoðdeild ávallt náð sambandi við hann. Engin gögn liggi fyrir sem staðfesti að kærandi hafi látið sig hverfa hinn 29. nóvember 2021. Að mati kæranda séu aðgerðir stoðdeildar og framkvæmd ómarkvissar en ekkert í málinu gefur til kynna að kærandi hafi tafið mál sitt með öðrum hætti en að neita að fara í Covid-19 sýnatöku en kærandi hafi til að mynda aldrei falið sig eða reynt að koma sér undan stjórnvöldum. Það standist því ekki skoðun að líta svo á að kærandi hafi tafið mál sitt með slíkum hætti, enda hafi kærunefnd áður komist að þeirri niðurstöðu að yfirlýsing þess efnis að vilja ekki undirgangast Covid-19 sýnatöku eða snúa aftur til viðkomandi móttökuríkis geti ekki ein og sér talist vera töf á afgreiðslu málsins. Af svari stoðdeildar megi ráða að ekki hafi verið gerðar frekari tilraunir af hálfu stoðdeildar til að undirbúa flutning á kæranda og framkvæmdin því ómarkviss. Kærandi vísar til úrskurða kærunefndar í málum nr. KNU21070020, dags. 26. ágúst 2021, og KNU21080008, dags. 22. september 2021, máli sínu til stuðnings.

Kærunefnd tekur fram að samkvæmt 29. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar er almennt lagt til grundvallar að flutningur hlutaðeigandi einstaklings til ábyrgs aðildarríkis skuli fara fram innan 6 mánaða frá þar tilgreindum tímamörkum, þ.e. til dæmis eftir að lokaákvörðun hefur verið tekin um kæru, hafi réttaráhrifum verið frestað. Framlenging á þeim tímafresti í 18 mánuði, sbr. 2. mgr. 29. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar, felur í sér undantekningu frá þeirri almennu reglu. Í því ljósi og með hliðsjón af því að sex mánaða tímafrestinum er ætlað að tryggja að flutningur fari fram eins skjótt og hægt er í þágu umsækjenda telur nefndin að stjórnvöld þurfi að sýna fram á í hverju tilviki fyrir sig og með fullnægjandi hætti að hlutaðeigandi einstaklingur hafi hlaupist á brott svo komið geti til beitingar 18 mánaða frests 2. mgr. 29. gr. reglugerðarinnar.

Í dómaframkvæmd Evrópudómstólsins hefur hugtakið að hlaupast á brott (e. abscond) í skilningi 29. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar verið skýrt sem svo að það geti gefið til kynna ásetning hlutaðeigandi einstaklings um að komast undan einhverju eða flýja einhvern, í þessu tilviki yfirvöld og fyrirhugaðan flutning á viðkomandi, sbr. til hliðsjónar dóm Evrópudómstólsins í máli Jawo, C-163/17, frá 19. mars 2019. Samkvæmt þeim dómi, sem kærunefnd telur að hafa megi nokkra hliðsjón af, verða þær kröfur þó ekki gerðar til stjórnvalda að þurfa að færa fram sönnur um ásetning umsækjenda um að hlaupast á brott. Samkvæmt dómi Evrópudómstólsins í máli Jawo taldi dómstóllinn að yfirgefi umsækjandi búsetuúrræði sitt án þess að upplýsa stjórnvöld um fjarveru sína geti stjórnvöld metið það svo að umsækjanda hefði staðið ásetningur til að hlaupast á brott, með þeim fyrirvara þó að umsækjanda hafi verið gerð grein fyrir þessari tilkynningarskyldu sinni og afleiðingum þess að henni sé ekki sinnt.

Í því máli sem hér er til meðferðar stóð til að flytja kæranda hinn 30. nóvember 2021 og í tengslum við fyrirhugaðan flutning hans var búið að bóka tíma í Covid-19 sýnatöku hinn 29. nóvember 2021. Af gögnum málsins er ljóst að kærandi hafði á fundi stoðdeildar hinn 23. nóvember 2021 lýst því yfir að hann hygðist ekki gangast undir Covid-19 sýnatöku í tengslum við flutning sinn til viðtökuríkis. Hinn 29. nóvember 2021 hafði stoðdeild samband við kæranda vegna fyrirhugaðrar Covid-19 sýnatöku en kærandi neitaði að gefa upp hvar hann væri niðurkominn. Í kjölfarið var kærandi skráður horfinn og tilkynning þess efnis send á þýsk stjórnvöld. Af gögnum málsins verður séð að kærandi hafi, við upphaf málsmeðferðar, m.a. verið leiðbeint um að honum væri skylt að gefa sig fram við Útlendingastofnun. Þá var kæranda kynnt að ef hann gæti ekki gefið lögmæta ástæðu fyrir fjarveru sinni þá gæti það orðið til þess að hann yrði skráður horfinn. Af framangreindu er ljóst að kæranda hafi með formlegum hætti verið leiðbeint um skyldur hans gagnvart stjórnvöldum við upphaf málsmeðferðar. Í andmælum kæranda kemur fram að hann mótmæli því mati stjórnvalda að hann hafi látið sig hverfa, enda hafi stoðdeild ávallt náð sambandi við hann. Þrátt fyrir að gögn málsins beri með sér að stoðdeild hafi yfirleitt náð sambandi við kæranda þá er ljóst að hinn 29. nóvember 2021 hafi kærandi neitað að gefa upp staðsetningu sína og þannig hamlað framkvæmd flutnings til viðtökuríkis. Framangreindur dómur í máli Jawo ber með sér að upplýsingagjöf og leiðbeiningar til umsækjenda um alþjóðlega vernd hafi vægi við mat á því hvort talið verði að viðkomandi einstaklingur hafi hlaupist á brott. Af gögnum málsins verður ráðið að kæranda hafi verið leiðbeint með fullnægjandi hætti við meðferð málsins um skyldur sínar gagnvart stjórnvöldum og hvaða afleiðingar það hefði í för með sér ef hann sinnti ekki umræddum skyldum sínum. Þá er ljóst að kæranda var kynnt á fundi stoðdeildar hinn 23. nóvember 2021 að fyrirhugað væri að hann færi í Covid-19 sýnatöku hinn 29. nóvember 2021 auk þess sem að stoðdeild var í sambandi við kæranda á sýnatökudaginn. Það er því mat kærunefndar að kærandi hafi hlaupist á brott í skilningi 2. mgr. 29. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar þegar hann neitaði að gefa upp hvar hann væri í samskiptum við stoðdeild hinn 29. nóvember 2021.

Í ljósi framangreinds er því ljóst að frestur til að flytja kæranda til viðtökuríkis er ekki liðinn og ber Þýskaland enn ábyrgð á umsókn kæranda um alþjóðlega vernd. Af því leiðir að skilyrði 1. mgr. 29. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar fyrir því að Íslandi beri ábyrgð á umsókn kæranda um alþjóðlega vernd eru ekki uppfyllt.

Vegna tilvísunar kæranda í andmælum sínum til úrskurða kærunefndar í málum nr. KNU21070020 frá 26. ágúst 2021 og KNU21080008 frá 22. september 2021 tekur kærunefnd fram að málin eru ekki sambærileg því máli sem hér er til umfjöllunar. Í tilvitnuðum úrskurðum byggði krafa kærenda á því að skilyrði 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga væru uppfyllt en í því máli sem hér er til meðferðar fékk kærandi send gögn í andmæli sem sneru að því hvort kærandi uppfyllti skilyrði 1. mgr. 29. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar.

Er varðar kröfu kæranda um að mál hans verði endurupptekið með vísan til 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga þar sem meira en 12 mánuðir hafa liðið frá því að umsókn um alþjóðlega vernd barst fyrst íslenskum stjórnvöldum áréttar kærunefnd að hún hefur tekið þegar tekið afstöðu til umræddrar málsástæðu kæranda í úrskurði nefndarinnar í máli nr. KNU21090069 frá 18. nóvember 2021. Að mati kærunefndar er því ekki tilefni til þess að fjalla frekar um umrædda kröfu kæranda.

Kærandi byggir beiðni sína um endurupptöku einnig á því að heilsufar hans sé annað og verra en þegar kærunefnd úrskurðaði í máli hans hinn 10. júní 2021. Kærandi glími við hættulegan andlegan sjúkdóm og byggir á því að flutningur hans til viðtökuríkis verði hættulegur lífi hans og heilsu. Til stuðnings beiðni um endurupptöku lagði kærandi fram læknabréf frá Heilsugæslu Hamraborgar, dags. 25. nóvember 2021, sem ber með sér að kærandi sé með áfallastreituröskun. Þá kemur fram það mat heimilislæknis í læknabréfi að verði hann sendur til viðtökuríkis sé líklegt að hann muni taka eigið líf og að flutningur geti valdið skaða á heilsu hans.

Í úrskurði kærunefndar í máli kæranda lágu fyrir heilbrigðisgögn um andlegt heilsufar hans og að hann hafi verið greindur með áfallastreituröskun. Kærunefnd komst að þeirri niðurstöðu að kærandi glími ekki við alvarleg veikindi, s.s. skyndilegan eða lífshættulegan sjúkdóm, og meðferð við honum er aðgengileg hér á landi en ekki í viðtökuríki, sbr. 32. gr. a reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017. Eins og að framan greinir á aðili máls rétt á því samkvæmt 24. gr. stjórnsýslulaga að mál sé tekið upp á ný ef ákvörðun hefur byggst á ófullnægjandi eða röngum upplýsingum um málsatvik eða íþyngjandi ákvörðun um boð eða bann hefur byggst á atvikum sem breyst hafa verulega frá því að ákvörðun var tekin. Það er skilyrði fyrir því að mál verði endurupptekið á grundvelli ákvæðisins að hinar nýju upplýsingar hafi verulega þýðingu fyrir málið þannig að líkur séu á að úrlausn þess hefði orðið önnur hefðu þær legið fyrir í upphafi eða að atvik hafi breyst verulega frá því að ákvörðun var tekin. Kærunefnd hefur farið yfir beiðni kæranda um endurupptöku á úrskurði nefndarinnar frá 10. júní 2021, ásamt því fylgigagni sem liggur fyrir í málinu. Þrátt fyrir að framlagt heilsufarsgagn gefi til kynna að andlegri heilsu kæranda hafi hrakað frá því að nefndin úrskurðaði upphaflega í máli hans telur nefndin ljóst að kærandi uppfylli ekki framangreind skilyrði 32. gr. a reglugerðar um útlendinga og að þar sé að finna sambærilegar upplýsingar og lágu fyrir þegar kærunefnd kvað upp úrskurð sinn hinn 10. júní 2021. Kærunefnd vísar í því samhengi til umfjöllunar um aðstæður og aðbúnað umsækjenda um alþjóðlega vernd í Þýskalandi í framangreindum úrskurði kærunefndar í máli kæranda. Að mati kærunefndar bendir ekkert til þess að aðstæður kæranda hafi breyst svo verulega að tilefni sé til að endurupptaka fyrri úrskurð nefndarinnar.

Að teknu tilliti til gagna málsins er það mat kærunefndar að þrátt fyrir að kærandi hafi lagt fram nýtt heilsufarsgagn bendir ekkert til þess að aðstæður kæranda hafi breyst svo verulega að tilefni sé til að endurupptaka fyrri úrskurð nefndarinnar. Kærunefnd vill þó vekja athygli kæranda á því að Útlendingastofnun getur frestað framkvæmd ákvörðunar með vísan til 2. mgr. 103. gr. laga um útlendinga vegna sérstakra aðstæðna útlendings eða vegna þess að ómögulegt sé að framkvæma ákvörðun að svo stöddu, t.a.m. vegna bágs heilsufars. Þá áréttar kærunefnd að samkvæmt 31. og 32. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar skuli miðla upplýsingum um heilsufar umsækjenda um alþjóðlega vernd til yfirvalda í viðtökuríki, að uppfylltum skilyrðum ákvæðanna, þannig að flutningur viðkomandi fari fram með þeim hætti að heilsufari þeirra verði ekki stefnt í hættu.

Í ljósi alls framangreinds er það niðurstaða kærunefndar að ekki sé hægt að fallast á að úrskurður kærunefndar útlendingamála, dags. 10. júní 2021, hafi byggt á ófullnægjandi eða röngum upplýsingum um málsatvik eða að atvik málsins hafi breyst verulega frá því að fyrrgreindur úrskurður var kveðinn upp, sbr. 1. og 2. tölul. 1. mgr. 24. gr. stjórnsýslulaga.

Að öllu framangreindu virtu er kröfu kæranda um endurupptöku málsins því hafnað.

Úrskurðarorð:

Kröfu kæranda er hafnað.

The appellant‘s request is denied.

Tómas Hrafn Sveinsson

Bjarnveig Eiríksdóttir                                                Sandra Hlíf Ocares