Mál nr. 7/2025-Úrskurður

Mál nr. 7/2025

Úrskurður kærunefndar jafnréttismála

A

gegn

óþekktum notanda á TikTok

Frávísun. Áreitni. Gildissvið.

Kærð voru ummæli óþekkts notanda á samfélagsmiðli. Að mati kærunefndar fólu ummælin í sér áreitni í skilningi laga nr. 85/2018. Þar sem ummælin voru hins vegar ekki viðhöfð í tengslum við athafnir stjórnvalda eða einkaaðila, svo sem við meðferð opinbers valds, veitingu þjónustu eða kaup á vörum og þjónustu, féllu þau utan gildissviðs þeirra. Var málinu því vísað frá kærunefndinni.

1. Á fundi kærunefndar jafnréttismála 8. maí 2025 er tekið fyrir mál nr. 7/2025 og kveðinn upp svohljóðandi úrskurður:
2. Með kæru, dags. 17. febrúar 2025, kærði A athugasemd sem hann fékk á samfélagsmiðlinum TikTok, frá notandanum […] þar sem skrifað var; „Fremdu sjálfsmorð svarta ógeð“. Kærandi telur ummælin vera brot á 7. gr. laga nr. 85/2018, um jafna meðferð utan vinnumarkaðar, og teljist þetta áreitni í skilningi 4. tölul. 3. gr. sömu laga og feli í sér mismunun á grundvelli kynþáttar.
3. Með bréfi kærunefndar, dags. 25. mars 2025, var óskað eftir nánari skýringum kæranda á efni kærunnar, þ.e. um tilefni þeirra samskipta sem kæran varðaði, ef það ætti við, m.a. hvort kæruefnið tengdist veitingu þjónustu eða annarri starfsemi. Þá var einnig óskað eftir upplýsingum um hvort kæruefnið hefði komið til umfjöllunar hjá lögreglu.
4. Með tölvupósti kæranda, dags. 7. apríl 2025, kom fram að athugasemdin hefði ekki verið í tengslum við þjónustu eða starfsemi. Kærandi hefði fengið þessa athugasemd á TikTok-síðu sinni þar sem hann hlaði upp myndböndum. Þá hafi málið ekki komið til umfjöllunar hjá lögreglu.

   NIÐURSTAÐA

    

5. Í 1. mgr. 1. gr. laga nr. 85/2018, um jafna meðferð utan vinnumarkaðar, kemur fram að lögin gildi um jafna meðferð einstaklinga óháð kynþætti, þjóðernisuppruna, trú, lífs­skoðun, fötlun, aldri, kynhneigð, kynvitund, kyneinkennum eða kyntjáningu á öllum sviðum samfélagsins, utan vinnumarkaðar, sbr. lög um jafna meðferð á vinnumarkaði. Þá kemur fram í lokamálslið 2. mgr. 1. gr. að lögin gildi ekki á sviði einka- og fjölskyldulífs. Í 2. gr. sömu laga kemur fram að markmið laganna sé að vinna gegn mismunun og koma á og viðhalda jafnri meðferð einstaklinga á öllum sviðum samfélagsins, utan vinnu­markaðar, óháð þeim þáttum sem um geti í 1. mgr. 1. gr.
6. Samkvæmt 4. tölul. 3. gr. laga nr. 85/2018 er áreitni skilgreind sem hegðun tengd kyn­þætti, þjóðernisuppruna, trú, lífsskoðun, fötlun, aldri, kynhneigð, kynvitund, kyneinkenn­um eða kyntjáningu þess sem fyrir henni verður og hefur þann tilgang eða þau áhrif að misbjóða virðingu viðkomandi og skapa aðstæður sem eru ógnandi, fjandsamlegar, niðurlægjandi, auðmýkjandi eða móðgandi fyrir viðkomandi.
7. Í 1. mgr. 7. gr. laga nr. 85/2018 kemur fram að hvers kyns mismunun á öllum sviðum samfélagsins, utan vinnumarkaðar, hvort heldur bein eða óbein, vegna einhverra þeirra þátta sem getur um í 1. mgr. 1. gr. sé óheimil, sbr. einnig lög um jafna meðferð á vinnu­markaði. Fjölþætt mismunun sé einnig óheimil. Fyrirmæli um mismunun vegna einhverra þeirra þátta sem geti um í 1. mgr. 1. gr. teljist einnig mismunun samkvæmt lögum þessum sem og áreitni þegar hún tengist einhverjum þeim þáttum.
8. Samkvæmt 1. gr. laga nr. 151/2020, um stjórnsýslu jafnréttismála, gilda lögin um stjórn­sýslu á sviði jafnréttismála á því sviði sem löggjöf um jafnréttismál tekur til, m.a. laga um jafna meðferð utan vinnumarkaðar, og um störf kærunefndar jafnréttismála. Samkvæmt 1. mgr. 8. gr. laganna tekur kærunefnd jafnréttismála til meðferðar kærur sem til hennar er beint samkvæmt framansögðu og kveður upp skriflegan úrskurð um hvort ákvæði laganna hafi verið brotin.
9. Kærandi byggir í máli þessu á því að athugasemd frá óþekktum notanda á síðu hans á samfélagsmiðlinum TikTok hafi falið í sér áreitni í skilningi 4. tölul. 3. gr. laga nr. 85/2018 sem sé brot á 7. gr. þeirra um bann við mismunun. Að mati kærunefndar er ljóst að ummælin verði að teljist hegðun sem tengist kynþætti og sem hafa þann tilgang eða áhrif að misbjóða virðingu og skapa aðstæður sem voru sérlega fjandsamlegar, niður­lægjandi og móðgandi fyrir kæranda í skilningi 4. tölul. 3. gr. laga nr. 85/2018.
10. Gildissvið laga nr. 85/2018 tekur hins vegar til jafnrar meðferðar á öllum sviðum sam­félagsins í tengslum við athafnir stjórnvalda eða einkaaðila, svo sem við meðferð opin­bers valds, veitingu þjónustu eða við kaup á vörum og þjónustu, sbr. III. kafla laganna. Áreitni í formi athugasemdar telst því ekki ein og sér brot á lögunum nema hún sé í tengslum við aðra mismununarþætti, svo sem ef aðila væri synjað um þjónustu á grund­velli kynþáttar eða þjóðernisuppruna.
11. Eins og mál þetta liggur fyrir geta því ummæli óþekkts notanda á samfélagsmiðli gagn­vart kæranda ekki falið í sér mismunun í skilningi 7. gr. laga nr. 85/2018, sbr. og lokamálslið 2. mgr. 1. gr., enda þótt þau teljist áreitni í skilningi laganna. Að því athuguðu verður ekki hjá því komist að vísa málinu frá kærunefndinni, sbr. 1. mgr. 23. gr. reglugerðar nr. 1320/2024 um kærunefnd jafnréttismála.
12. Nefndin tekur að síðustu fram að í 233. gr. a almennra hegningarlaga, nr. 19/1940, er mælt fyrir um að sá sem opinberlega hæðist að, rógber, smánar eða ógnar manni eða hópi manna með ummælum eða annars konar tjáningu, svo sem með myndum eða táknum, vegna þjóðernisuppruna eða þjóðlegs uppruna, litarháttar, kynþáttar, trúar­bragða, fötlunar, kyneinkenna, kynhneigðar eða kynvitundar, eða breiðir slíkt út, skal sæta sektum eða fangelsi allt að tveimur árum. Slík mál heyra undir refsivörslu­kerfið. Telur nefndin því ástæðu til að benda kæranda á að hann geti leitað til lögreglu vegna málsins.

Ú r s k u r ð a r o r ð

Máli þessu er vísað frá kærunefnd jafnréttismála.

Ari Karlsson

Andri Árnason

Maren Albertsdóttir