Úrskurður nr. 144/2017
KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA
Þann 14. mars 2017 er kveðinn upp svohljóðandi
úrskurður nr. 144/2017
í stjórnsýslumáli nr. KNU16120043
Kæra [...]
á ákvörðun
Útlendingastofnunar
I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild
Þann 28. desember 2016 kærði [...], fd. [...], ríkisborgari [...] (hér eftir nefndur kærandi) ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 5. desember 2016, um að taka ekki til efnismeðferðar umsókn hans um alþjóðlega vernd á Íslandi og endursenda hann til Noregs.
Kærandi krefst þess að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að Útlendingastofnun verði gert að taka umsókn hans um alþjóðlega vernd til efnislegrar meðferðar. Til vara er þess krafist að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að Útlendingastofnun verði gert að taka málið til meðferðar að nýju.
Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 1. mgr. 30. gr. þágildandi laga um útlendinga nr. 96/2002 og barst kæran fyrir lok kærufrests, sbr. 3. mgr. 30. gr. sömu laga.
Þann 1. janúar 2017 tóku gildi ný lög um útlendinga nr. 80/2016. Samkvæmt 2. mgr. 121. gr. laganna gilda ákvæði þeirra um mál sem bárust kærunefnd útlendingamála fyrir gildistöku laganna en höfðu ekki verið afgreidd með úrskurði. Fer því um mál þetta samkvæmt ákvæðum laga nr. 80/2016.
II. Málsmeðferð
Kærandi lagði fram umsókn um alþjóðlega vernd á Íslandi þann 11. september 2016. Við leit að fingraförum kæranda í svokölluðum Eurodac gagnagrunni, þann sama dag, kom í ljós að fingraför hans höfðu verið skráð í grunninn af yfirvöldum í Noregi. Þann 13. september 2016 var beiðni um viðtöku kæranda og umsóknar hans um alþjóðlega vernd beint til yfirvalda í Noregi, sbr. b-lið 1. mgr. 18. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar. Þann 15. september 2016 barst svar frá norskum yfirvöldum þess efnis að þau samþykktu viðtöku kæranda á grundvelli d-liðar 1. mgr. 18. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar.
Útlendingastofnun ákvað þann 13. október 2016 að taka ekki umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi til efnismeðferðar og að hann skyldi endursendur til Noregs. Ákvörðun Útlendingastofnunar var birt kæranda þann 18. október 2016. Kærandi kærði þá ákvörðun til kærunefndar útlendingamála þann 1. nóvember 2016 en afturkallaði kæruna þann 23. nóvember 2016 eftir að kærandi hafði lagt fram beiðni um endurupptöku hjá Útlendingastofnun þann 11. nóvember 2016. Í kjölfar framkominnar afturköllunar tilkynnti kærunefnd kæranda þann 6. janúar 2017 að mál hans hefði verið fellt niður hjá kærunefnd.
Útlendingastofnun féllst á að endurupptaka mál kæranda á grundvelli 2. tölul. 1. mgr. 24. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 vegna breyttra aðstæðna kæranda frá því að ákvörðun var tekin í október 2016. Eftir að hafa endurupptekið mál kæranda ákvað Útlendingastofnun þann 5. desember 2016 að taka ekki umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi til efnismeðferðar og að hann skyldi endursendur til Noregs. Ákvörðun Útlendingastofnunar var birt kæranda þann 13. desember 2016. Þann sama dag óskaði kærandi eftir frestun réttaráhrifa á hinni kærðu ákvörðun á meðan mál hans væri til meðferðar. Fallist var á frestun réttaráhrifa á meðan málið væri til kærumeðferðar með bréfi kærunefndar, dags. 13. desember 2016. Kærandi kærði ákvörðunina þann 28. desember 2016 til kærunefndar útlendingamála. Greinargerð kæranda, ásamt fylgigögnum, barst kærunefnd 19. janúar 2017. Þann 1. mars 2017 bárust kærunefnd viðbótargögn í málinu. Í greinargerð óskaði kærandi eftir að fá að tjá sig við nefndina um efni málsins. Kærunefnd taldi ekki ástæðu til að gefa kæranda kost á að koma fyrir nefndina, sbr. 7. mgr. 8. gr. laga um útlendinga.
Kæra þessi hefur hlotið hefðbundna málsmeðferð, gagnaöflun er lokið og er málið hér með tekið til úrskurðar.
III. Ákvörðun Útlendingastofnunar
Niðurstaða ákvörðunar Útlendingastofnunar var sú að umsókn kæranda um alþjóðlega vernd yrði ekki tekin til efnismeðferðar hér á landi og hann skyldi endursendur til Noregs. Lagt var til grundvallar að Noregur virði ákvæði mannréttindasáttmála Evrópu og flóttamannasamnings Sameinuðu þjóðanna, þar með talið bann við endursendingu til ríkis þar sem líf og frelsi kæranda kynni að vera í hættu (non-refoulement). Því fæli flutningur kæranda til Noregs ekki í sér brot gegn 45. gr. þágildandi laga um útlendinga nr. 96/2002. Þá var talið að kærandi hefði ekki slík tengsl við Ísland að ástæða væri til að beita ákvæði 2. mgr. 46. gr. a sömu laga. Aðstæður kæranda féllu ekki undir 16. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar og væru ekki slíkar að ástæða væri til að beita 1. mgr. 17. gr. reglugerðarinnar í málinu. Kærandi skyldi yfirgefa Ísland og bæri að senda hann til Noregs, sbr. d-lið 1. mgr. 46. gr. a þágildandi laga um útlendinga.
Í beiðni kæranda um endurupptöku byggði kærandi mál sitt á því að hann [...]. Í ákvörðun Útlendingastofnunar er tekið fram að þjónustuteymi Útlendingastofnunar hafi óskað eftir [...]þann 31. október 2016 eftir að [...]. Í niðurstöðu Útlendingastofnunar er tekið fram að [...]liggi ekki enn fyrir í málinu en allt að einu fallist Útlendingastofnun á að kærandi sé [...] og því í sérstaklega viðkvæmri stöðu og hafi rökstuðningur Útlendingastofnunar tekið mið af því ástandi kæranda. Í niðurstöðu Útlendingastofnunar er tekið fram að heilbrigðiskerfið í Noregi sé með því allra besta sem völ er á í heiminum og engin gögn liggi fyrir í málinu sem bendi til þess að heilbrigðiskerfið í Noregi sé ekki í stakk búið til að sinna þörfum kæranda.
Í niðurstöðu Útlendingastofnunar er jafnframt vísað í dóm Mannréttindadómstóls Evrópu í máli A.S. gegn Sviss (nr. 39350/13) frá 30. júní 2015. Útlendingastofnun vísar til niðurstöðu dómsins en þar komi fram að mál einstaklingsins fæli ekki í sér þær mjög óvenjulegu aðstæður sem þyrfti til að ná alvarleikastigi 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Í niðurstöðu Útlendingastofnunar er tekið fram að með hliðsjón af framangreindum dómi og því að heilbrigðiskerfið í Noregi sé í háum gæðaflokki þá sé það mat Útlendingastofnunar að unnt sé að senda kæranda til Noregs þrátt fyrir [...].
IV. Málsástæður og rök kæranda
Í greinargerð kæranda kemur fram að hann mótmæli því að vera sendur til Noregs [...]. Heilsa kæranda hafi versnað til muna eftir að honum var birt ákvörðun í máli sínu þann 18. október 2016 hjá Útlendingastofnun [...]. Þá hafi kærandi þann 11. nóvember 2016 óskað eftir endurupptöku á ákvörðun Útlendingastofnunar frá 13. október 2016 í ljósi framangreinds. Kæranda hafi verið birt ný ákvörðun Útlendingastofnunar þann 13. desember 2016. Kærandi taki fram að um samskonar ákvörðun hafi verið að ræða og honum hafi verið birt þann 18. október 2016. [...].
[...]Jafnframt kemur fram í greinargerð kæranda að ekki hafi verið fjallað um veikindi hans af norskum stjórnvöldum. Þau gögn sem nú liggi fyrir í málinu um hið alvarlega ástand kæranda séu til komin eftir að hann hafi fengið endanlega ákvörðun í máli sínu í Noregi og ákveðið hafi verið að senda hann til [...]. Verði kæranda snúið aftur til Noregs standi hann frammi fyrir mjög erfiðum málarekstri til að fá mál sitt endurupptekið á grundvelli hinna nýju upplýsinga án lögfræðiaðstoðar og einnig vegna [...]heilsu og viðkvæmrar stöðu sinnar. Þá sé líklegt að endanleg ákvörðun um endursendingu kæranda til Noregs muni valda verulegu og mögulega óafturkræfu bakslagi á [...]ástand kæranda og vísar kærandi því til hliðsjónar til minnisblaðs ritað af [...], dags. 14. desember 2016, og máls annars umsækjanda um alþjóðlega vernd hér á landi þar sem ákveðið var að flytja ábyrgð á efnislegri meðferð umsóknar viðkomandi yfir á íslensk stjórnvöld, þrátt fyrir staðfestingu sænskra stjórnvalda á ábyrgð þeirra, vegna heilbrigðisástands viðkomandi.
Í greinargerð kæranda kemur fram að þann 1. janúar 2017 hafi tekið gildi ný lög um útlendinga nr. 80/2016. Kærandi bendi á að réttarstaða manna ákvarðist af lögum eins og þau séu hverju sinni. Fari því um mál þetta samkvæmt ákvæðum laga nr. 80/2016 þegar þau leggi ekki þrengri skorður við réttindum kæranda en eldri lög hafi gert þar sem hann sótti um alþjóðlega vernd hér á landi fyrir 1. janúar 2017 og vegna sjónarmiða um bann við afturvirkni íþyngjandi laga.
Þá er vísað til c-liðar 1. mgr. og 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016 og lögskýringargagna að baki þeim. Vísað er til þess að ákvæði 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga kveði á um heimild til að synja um efnismeðferð en ekki skyldu og að 2. mgr. ákvæðisins geri kröfu um að mat fari fram í hverju tilviki fyrir sig varðandi hvort sérstakar ástæður mæli með því að umsókn verði tekin til efnismeðferðar. Þá er vísað til þess að ákvæði 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga kveði á um að ef beiting 1. mgr. 36. gr. laganna leiði til þess að brotið sé gegn 42. gr. sömu laga skuli taka mál til efnismeðferðar hér á landi.
Í greinargerð kæranda kemur fram að nýlega hafi orðið breytingar á stefnu Noregs í málefnum umsækjenda um alþjóðlega vernd sem muni geta leitt til þess að stefna landsins í þeim efnum verði ein sú strangasta í Evrópu. Hafi Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna gert fjölmargar athugasemdir við fyrirhugaðar breytingar Noregs á löggjöf í þessum málaflokki. Einnig hafi norsk yfirvöld m.a. tekið upp tímabundið eftirlit á landamærum landsins til að stemma stigu við gríðarlegum fjölda umsækjenda um alþjóðlega vernd. Þá hafi norsk yfirvöld tekið upp á því að dreifa upplýsingum á helstu samfélagsmiðlum í því skyni að letja fólk frá því að leita alþjóðlegrar verndar í Noregi. Enn fremur séu heimildir um vaxandi andúð í garð umsækjenda um alþjóðlega vernd í Noregi og reglulega berist fréttir af íkveikjum í móttökumiðstöðvum landsins.
Í greinargerð kæranda eru aðstæður í [...], heimalandi kæranda, raktar og greint frá því að kærandi hafi orðið fyrir ofsóknum m.a. af hendi [...]. Bent er á að norsk stjórnvöld hafi synjað kæranda um alþjóðlega vernd og hann muni verða sendur til höfuðborgar [...]. Kærandi taki fram að Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna hafi [...]gefið út afstöðu sína varðandi endursendingar til [...]en stofnunin hvetji ríki til að snúa ekki nokkrum einstaklingi gegn vilja sínum til þessara svæða. Stofnunin telji að fyrir þá sem flýja ofsóknir eða alvarlegan skaða af hálfu [...]sé vernd af hálfu ríkisins ekki möguleg í [...]. Sé því ljóst að ákvörðun norskra stjórnvalda um að synja kæranda um vernd og endursenda hann til [...]sé í trássi við grundvallarreglur þjóðarréttar um bann við endursendingu einstaklings þangað sem líf hans eða frelsi sé í hættu en reglan sé lögfest í 42. gr. laga um útlendinga. Því sé ljóst að verði kærandi endursendur til Noregs standi hann frammi fyrir raunverulegri hættu á að vera sendur til svæðis þar sem Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna telji einstaklinga eiga hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Kærandi vísar, máli sínu til stuðnings, einnig til 1. mgr. 68. gr. stjórnarskrárinnar, 2. og 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, 6. og 7. gr. alþjóðasamnings um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi og 33. gr. flóttamannasamnings Sameinuðu þjóðanna.
Jafnframt kemur fram í greinargerð kæranda að kerfisbundinn galli á aðbúnaði og meðferð umsækjenda um alþjóðlega vernd í aðildarríki sé ekki ákvörðunarástæða fyrir því að umsókn sé tekin til meðferðar í öðru aðildarríki en því sem ber ábyrgð skv. Dyflinnarreglugerðinni. Það fái stoð í greinargerð innanríkisráðuneytisins um endursendingar umsækjenda um alþjóðlega vernd til Ítalíu, frá desember 2015. Þar komi meðal annars fram að nýlegir dómar Mannréttindadómstóls Evrópu hafi skýrt að það sé ekki nauðsynlegt að sýna fram á kerfislæga annmarka á málsmeðferð eða móttöku umsækjenda í viðtökulandinu heldur skuli miða við það hvort veruleg ástæða sé til að ætla að hlutaðeigandi einstaklingur standi frammi fyrir raunverulegri hættu á að sæta meðferð í viðtökuríkinu sem samrýmist ekki 3. gr. mannréttindasáttmálans.
Kærandi byggir kröfur sínar jafnframt á því að með ákvörðun sinni hafi Útlendingastofnun brotið gegn rannsóknarreglu stjórnsýsluréttarins sem lögfest sé í 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 og 2. mgr. 23. gr. laga um útlendinga. Kærandi bendi á að hin kærða ákvörðun hafi verið tekin á grundvelli ófullnægjandi upplýsinga og einnig hafi skort á einstaklingsbundið mat á aðstæðum kæranda. Þá bendi kærandi á 22. gr. stjórnsýslulaga um að ákvarðanir stjórnvalds verði að vera rökstuddar með fullnægjandi hætti. Kærandi telji það alvarlegan annmarka á rannsókn Útlendingastofnunar á máli sínu að bíða ekki eftir niðurstöðu [...] kæranda sem Útlendingastofnun hafi óskað eftir þann 31. október 2016. Útlendingastofnun hafi tekið ákvörðun í máli kæranda varðandi beiðni um endurupptöku áður en niðurstaða [...]hafi legið fyrir. Útlendingastofnun líti því þannig á að mat á heilsu umsækjanda um alþjóðlega vernd skipti engu máli nema í tengslum við það hvort hann muni fá þá þjónustu sem hann þurfi í móttökuríkinu. Kærandi mótmælir þessari túlkun og vísar í 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga um skyldu stjórnvalda til að taka tillit til persónulegra aðstæðna umsækjenda um alþjóðlega vernd, svo sem vegna heilsufars. Það sé ekki ætlun löggjafans að setja það sem skilyrði fyrir töku máls til efnismeðferðar að einstaklingi bjóðist ekki nauðsynleg þjónusta í móttökuríkinu. Athugun á heilbrigðiskerfinu í Noregi ein og sér geti ekki uppfyllt skyldu stjórnvalda um leggja mat á hvort sérstakar ástæður samkvæmt 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga eigi við í máli kæranda og slík athugun veiti engar vísbendingar um persónulegt ástand kæranda.
Þá gerir kærandi jafnframt athugasemd við það með hvaða hætti staðið hafi verið að birtingu hinnar kærðu ákvörðunar. Útlendingastofnun hafi ekki látið kæranda vita að ákveðið hafi verið að endurupptaka mál kæranda í kjölfar beiðni hans og telji kærandi þennan hátt vera í andstöðu við 1. mgr. 20. gr. stjórnsýslulaga. Fyrir liggi að kærandi sé [...]og hafi ekki verið undirbúinn undir þá ákvörðun sem honum hafi verið birt.
Kærandi lagði fram viðbótargögn í máli sínu þann 1. mars 2017 þar sem fram kemur yfirlit yfir [...]ásamt ákvörðun útlendingastofnunar Noregs í máli kæranda. Þá bendir kærandi á nýlegan dóm Evrópudómstólsins í máli C.K. og fleiri gegn Slóveníu (nr. C-578/16) frá 16. febrúar 2017 en þar komi fram aukin vernd mannréttinda umsækjenda um alþjóðlega vernd sem falli undir ákvæði Dyflinnarreglugerðarinnar. Í niðurstöðunni komi fram að skylda hvíli á aðildarríkjum til að skoða hvert mál fyrir sig og taka tillit til sérstöðu hvers umsækjanda. Í málinu hafi verið talið óheimilt að endursenda einstakling á grundvelli ákvæða Dyflinnarreglugerðarinnar með tilliti til [...]ástands. Kærandi telji dóminn styðja enn frekar við að óheimilt sé að endursenda hann til Noregs.
V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála
Fyrir liggur í máli þessu að norsk stjórnvöld hafa samþykkt viðtöku á kæranda á grundvelli d-liðar 1. mgr. 18. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar, en Ísland skuldbatt sig til að fylgja reglugerðinni með samningi Íslands, Noregs og Evrópusambandsins frá 19. janúar 2001, um viðmiðanir og fyrirkomulag við að ákvarða hvaða ríki skuli fara með beiðni um alþjóðlega vernd sem lögð er fram í aðildarríki eða á Íslandi eða í Noregi. Í III. kafla Dyflinnarreglugerðarinnar koma fram viðmið, í ákveðinni forgangsröð, um hvaða ríki skuli bera ábyrgð á umsókn um alþjóðlega vernd. Samþykki Noregs er byggt á því að kærandi hafi fengið synjun á umsókn sinni um alþjóðlega vernd þar í landi.
Í c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga kemur fram að umsókn um alþjóðlega vernd skv. 37. gr. skuli tekin til efnismeðferðar nema heimilt sé að krefja annað ríki sem tekur þátt í samstarfi á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar um að taka við umsækjanda. Í 2. mgr. 36. gr. kemur fram að ef svo standi á sem greini í 1. mgr. skuli þó taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef útlendingurinn hefur slík sérstök tengsl við landið að nærtækast sé að hann fái hér vernd eða ef sérstakar ástæður mæli annars með því. Ef meira en 12 mánuðir hafa liðið frá því að umsókn um alþjóðlega vernd barst fyrst íslenskum stjórnvöldum og tafir á afgreiðslu hennar eru ekki á ábyrgð umsækjanda sjálfs skal taka hana til efnismeðferðar.
Þá er í 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga tekið fram að ef beiting 1. mgr. myndi leiða til þess að brotið væri gegn 42. gr., t.d. vegna aðstæðna í því landi sem senda á umsækjanda til, skuli taka umsókn til efnismeðferðar. Í 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er kveðið á um að ekki sé heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan útlending til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Þá segir í 2. mgr. ákvæðisins að 1. mgr. eigi einnig við um sendingu útlendings til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæði sem greinir í 1. mgr.
Við mat á því hvort senda eigi umsækjanda um alþjóðlega vernd til ríkis, sem hefur samþykkt að taka við honum á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar, ber stjórnvöldum jafnframt að leggja sjálfstætt mat á hvort aðstæður þar brjóti gegn 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Þá ber stjórnvöldum að leggja mat á hvort málsmeðferð vegna umsókna um alþjóðlega vernd tryggi umsækjendum raunhæfa leið til að ná fram rétti sínum, sbr. 13. gr. sáttmálans. Í samræmi við framkvæmd Mannréttindadómstóls Evrópu skal mat á meðferð umsókna um alþjóðlega vernd og móttöku og aðbúnaði umsækjenda taka mið af einstaklingsbundnum aðstæðum í hverju máli.
Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður og málsmeðferð í Noregi, m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum og gögnum:
· Norway 2016 Human Rights Report (United States Department of State, mars 2017)
· Freedom in the World 2016 – Norway (Freedom House, 12. ágúst 2016),
· Amnesty Interantional Report 2016-2017 – Norway (Amnesty International, 22. febrúar 2017),
· Information for asylum seekers in Norway (Norwegian Organisation for Asylum Seekers, 2011),
· Information Note, Dublin transfers post-Tarakhel: Update on European case law and practice (European Council on Refugees and Exiles, október 2015),
· Submission by the United Nations High Commissioner for Refugees: For the Office of the High Commissioner for Human Rights‘ Compilation Report – Universal Periodic Review: NORWAY (UNHCR, september 2013),
· UNHCR Observations on the proposed amendments to the Norwegian Immigration Act and Regulation: Høring – Endringer i utlendingslovgivningen (Innstramninger II) (UNHCR, 12. febrúar 2016),
· UNHCR proposals to address current and future arrivals of asylum-seekers, refugees and migrants by sea to Europe (UNHCR, mars 2015),
· Guidelines on international protection: "Internal Flight or Relocation Alternative" within the Context of Article 1A(2) of the 1951 Convention and/or 1967 Protocol relating to the Status of Refugees (23. júlí 2003) og
· Upplýsingar af vefsíðum landinfo (www.landinfo.no), norsku útlendingastofnunarinnar (www.udi.no), norsku kærunefndar útlendingamála (www.une.no), norskra dómstóla (www.domstol.no), norskra stjórnvalda (www.regjeringen.no), norska heilbrigðisráðuneytisins (www.legemiddelverket.no), um heilbrigðiskerfið í Noregi (www.helsenorge.no), norskra hjálparsamtaka fyrir umsækjendur um alþjóðlega vernd (www.noas.no og www.seif.no) og norskra laganema (www.jussbuss.no, www.jusshjelpa.no og www.jussformidlingen.no).
Vegna athugasemda í greinargerð varðandi hugsanlega erfiðleika kæranda við að fá mál sitt endurupptekið í Noregi án lögfræðiaðstoðar þá kemur fram í ofangreindum gögnum að umsækjendur um alþjóðlega vernd í Noregi geta fengið ákveðinn fjölda klukkustunda í lögfræðiþjónustu ef umsókn þeirra um vernd hefur verið synjað af útlendingastofnun Noregs. Umsækjendur eiga því rétt á lögfræðiaðstoð á öllum stigum málsins hjá kærunefnd Noregs og hafa þeir nokkurt val um hvaða lögfræðingur sinni þeirra máli. Þá geta umsækjendur um alþjóðlega vernd leitað til mannúðarsamtaka og laganema sem veita lögfræðiþjónustu. Þá eiga umsækjendur rétt á ókeypis lögfræðiaðstoð varðandi umsókn þeirra um alþjóðlega vernd eða gegn banni við að vísa brott eða endursenda þangað sem líf þess eða frelsi kann að vera í hættu bæði hjá útlendingastofnun Noregs og kærunefndinni ef málið telst varða grundvallarhagsmuni Noregs eða stefnu landsins í utanríkismálum.
Í greinargerð kæranda kemur fram að norsk stjórnvöld hafi ekki fjallað um veikindi hans og hin nýju gögn um hið alvarlega [...] ástand kæranda séu til komin eftir að kærandi hafi fengið ákvörðun í máli sínu í Noregi. Af framangreindum skýrslum og gögnum má ráða að á meðan umsókn um alþjóðlega vernd er til meðferðar hjá norskum stjórnvöldum geta umsækjendur lagt fram gögn í málinu sem styðja við umsóknina. Þá er hægt að óska þess að mál séu tekin upp að nýju á grundvelli nýrra gagna. Útlendingastofnun Noregs (n. Utlendingsdirektoratet) tekur ákvarðanir er varða umsóknir um alþjóðlega vernd þar í landi. Neikvæða ákvörðun útlendingastofnunar er þá hægt að kæra til sérstakrar kærunefndar útlendingamála (n. Utlendingsnemnda). Fái umsækjandi um alþjóðlega vernd í Noregi synjun á umsókn sinni hjá útlendingastofnun eða kærunefnd á hann möguleika á því að bera málið undir dómstóla eða leggja fram beiðni um endurupptöku á máli sínu hjá kærunefndinni. Ef nýjar upplýsingar eða gögn liggja fyrir í máli kæranda, aðstæður hafa breyst í máli hans eða ef verulegir annmarkar voru á fyrri málsmeðferð, geta skilyrði endurupptöku verið uppfyllt. Þá geta umsækjendur um alþjóðlega vernd borið mál sitt undir norska dómstóla sé endurupptökubeiðni þeirra synjað. Jafnframt eiga umsækjendur um alþjóðlega vernd þess kost að leggja fram beiðni fyrir Mannréttindadómstóli Evrópu um bráðabirgðaráðstöfun skv. 39. gr. málsmeðferðarreglna dómstólsins, telji þeir endanlega niðurstöðu um synjun á alþjóðlegri vernd og brottvísun til heimaríkis hafa í för með sér hættu á ofsóknum eða að um meðferð sé að ræða sem brjóti í bága við ákvæði mannréttindasáttmálans.
Kærandi ber fyrir sig að norsk yfirvöld sendi [...]umsækjendur um alþjóðlega vernd aftur til heimaríkis þrátt fyrir að Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna hvetji ríki til að snúa ekki nokkrum einstaklingi gegn vilja sínum til svæða í [...]. Það sama eigi við um [...]þar sem borgin sé ekki örugg þeim sem flýja ofsóknir eða alvarlegan skaða af hálfu [...]. Kærunefnd telur að skilgreining norskra yfirvalda á tilteknum hlutum [...]sem öruggum svæðum gefi ekki ein og sér til kynna að meðferð umsókna um alþjóðlega vernd kunni að brjóta í bága við bann við endursendingu útlendinga til svæðis þar sem líf þeirra eða frelsi kunni að vera í hættu, sbr. 42. gr. laga um útlendinga. Að mati kærunefndar bera gögn málsins það með sér að í Noregi sé almennt veitt fullnægjandi vernd gegn brottvísun umsækjenda um alþjóðlega vernd til landa þar sem einstaklingar eiga á hættu að verða fyrir ofsóknum og lífi þeirra og frelsi ógnað (non-refoulement), sbr. 73. gr. norskra laga um útlendinga (n. lov om utlendingers adgang til riket og deres opphold her). Er þá sérstaklega litið til þess að þau gögn sem kærunefnd hefur kynnt sér benda eindregið til þess að málsmeðferð norskra yfirvalda sé nægilega vönduð og veiti umsækjendum um alþjóðlega vernd viðunandi úrræði til að tryggja að réttur sé ekki á þeim brotinn og að einstaklingsbundið mat verði lagt á aðstæður þeirra. Ekkert bendi til þess að sómölskum umsækjendum sé synjað sjálfkrafa um alþjóðlega vernd í Noregi eða þeir endursendir til heimaríkis án þess að leyst sé úr málum þeirra á einstaklingsgrundvelli. Í því sambandi tekur kærunefnd jafnframt fram að gögn sem kærandi hefur lagt fram varðandi mál sitt hjá norskum stjórnvöldum benda eindregið til þess að farið hafi fram einstaklingsbundið mat á aðstæðum hans hjá norskum stjórnvöldum.
Athugun kærunefndar á aðstæðum umsækjenda um alþjóðlega vernd í Noregi hefur ekki leitt í ljós gögn sem gefa tilefni til að líta svo á að aðstæður eða móttökuskilyrði þeirra þar í landi séu þess eðlis að hætta sé á að endursending umsækjenda um alþjóðlega vernd til Noregs brjóti í bága við 1. eða 2. mgr. 42. gr. laga um útlendinga eða 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Þá benda öll gögn til þess að umsækjendum um alþjóðlega vernd séu tryggð úrræði til að leita réttar síns í Noregi bæði fyrir landsrétti og fyrir Mannréttindadómstól Evrópu, sbr. 13. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Ennfremur er haft til hliðsjónar að Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna hefur ekki lagst gegn endursendingu umsækjenda um alþjóðlega vernd til Noregs á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar.
Skilgreiningu á einstaklingi í sérstaklega viðkvæmri stöðu er að finna í 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga en þar kemur fram að átt sé við einstaklinga sem vegna tiltekinna persónulegra eiginleika eða aðstæðna hafa sérþarfir sem taka þarf tillit til við meðferð máls eða geta ekki að fullu eða með engu móti nýtt sér rétt eða uppfyllt skyldur sem kveðið er á um í lögunum án aðstoðar eða sérstaks tillits, t.d. fólk með geðraskanir eða geðfötlun og alvarlega veikir einstaklingar. Í viðtali hjá Útlendingastofnun lýsti kærandi því að hann [...]. Það er mat kærunefndar að í ljósi gagna um veikindi kæranda teljist hann vera í sérstaklega viðkvæmri stöðu, sbr. 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga.
Heilsufar er eitt af þeim þáttum sem stjórnvöldum ber að líta til við mat á því hvort aðstæður umsækjanda um alþjóðlega vernd teljist sérstakar í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga og mæli þannig með því að umsókn hans verði tekin til efnismeðferðar. Fara þarf fram heildstætt mat á aðstæðum umsækjanda þar sem litið er til heilsufarsupplýsinga og upplýsinga um þær aðstæður sem bíða kæranda í viðtökuríki, þ.m.t. hvort sú heilbrigðisþjónusta sem umsækjandi hefur aðgang að í viðtökuríki sé fullnægjandi. Kærunefnd leggur áherslu á að mat á því hvort heilsufar umsækjanda teljist sérstakar aðstæður er ekki bundið við skoðun á heilbrigðiskerfi móttökuríkis heldur þarf matið að fara fram á einstaklingsgrundvelli með hliðsjón af atvikum málsins. Meðal þeirra atvika sem sérstaklega þarf að líta til eru áhrif flutnings til viðtökuríkis á heilsufar umsækjanda að teknu tilliti til aðstæðna við flutnings, sbr. einkum 29. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar. Verði niðurstaða heildstæðs mats á atvikum málsins sú að gögn málsins bendi eindregið til þess að framkvæmd synjunar á efnismeðferð umsóknar komi til með að hafa verulegar og óafturkræfar neikvæðar afleiðingar á andlega eða líkamlega heilsu umsækjanda telur kærunefnd að taka beri slíkar umsóknir til efnismeðferðar, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga, enda sé þá öruggt að einstaklingur verði ekki fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð við framkvæmd slíkrar ákvörðunar, sbr. 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu og 68. gr. stjórnarskrárinnar.
Til stuðnings þeirri kröfu kæranda að umsókn hans verði tekin til efnismeðferðar er vísað til nýlegs dóm Evrópudómstólsins í máli C.K. og fleiri gegn Slóveníu (nr. C-578/16) frá 16. febrúar 2017. Það er mat kærunefndar að áðurnefndur dómur er skýr um að ekki sé útilokað að flytja veikan einstakling nema ástand hans sé sérstaklega alvarlegt og hætta sé á ómannúðlegri og vanvirðandi meðferð í skilningi 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu og 4. gr. sáttmála Evrópusambandsins um grundvallarréttindi. Með ómannúðlegri og vanvirðandi meðferð sé átt við þegar flutningur skerðir heilsu einstaklings verulega eða flutningur verði til þess að valda óafturkræfum skaða á heilsu einstaklingsins og skiptir þá engu máli í matinu hvort umönnun í viðtökuríkinu uppfylli lágmarkskröfur sem Evrópusambandið gerir til móttöku umsækjenda um alþjóðlega vernd. Þá kemur fram í niðurstöðu dómsins að heimilt sé að flytja einstakling þegar hann geti ferðast en stjórnvöld verði að eyða öllum efasemdum um hvaða áhrif endursending hafi á heilsufar einstaklings með því að gera nauðsynlegar varúðarráðstafanir fyrir flutninginn þannig að flutningurinn fari fram á viðeigandi hátt og núverandi heilsu umsækjanda sé nægilega tryggð í ljósi 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Því sé samstarf við viðtökuríki vegna flutnings á veikum einstaklingi nauðsynlegt, t.d. til að tryggja nauðsynlega heilbrigðisþjónustu fyrir, á meðan og eftir flutning. Aðildarríki þurfi því að skipuleggja flutning þannig að einstaklingurinn sé með lyf, búnað eða aðra heilbrigðisþjónustu sem komi í veg fyrir versnandi heilsu viðkomandi. Þá er skylt að tilkynna viðtökuríkinu um ástand þess sem er fluttur svo hægt sé að gera nauðsynlegar ráðstafanir og aðstoða einstaklinginn við málsmeðferð sína í viðtökulandinu og veita nauðsynlega umönnun eftir flutninginn. Þá sé skylt að hætta við flutning ef slíkar varúðarráðstafanir dugi ekki til að koma í veg fyrir versnandi heilsu einstaklingsins. Heilsufarsástæður einstaklingsins geti því hamlað flutningi og réttlætt frestun á flutningi, sbr. 1. mgr. 29. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar. Ef hugsanlegt sé að veikindin vari í lengri tíma eða frestun flutnings í langan tíma auki á veikindi einstaklingsins er hugsanlegt að beita 1. mgr. 17. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar og í einstaka tilvikum er aðildarríkinu skylt að beita ákvæðinu. Geti því persónulegar aðstæður umsækjanda um alþjóðlega vernd komið í veg fyrir flutning þrátt fyrir að enginn kerfisbundinn galli sé í viðtökuríkinu og varúðarráðstafanir dugi ekki til að tryggja að flutningur umsækjanda feli ekki í sér raunverulega hættu á verulegum og óafturkræfum skerðingum af hálfu stjórnvalda á heilsu viðkomandi.
Í fyrrgreindum skýrslum og gögnum sem kærunefnd hefur kynnt sér um aðstæður og aðbúnað umsækjenda um alþjóðlega vernd í Noregi kemur fram að umsækjendum er tryggður aðgangur að heilbrigðisþjónustu í norskum lögum hvort sem það er á spítala eða heilsugæslu. Þar kemur fram að umsækjandi um alþjóðlega vernd eigi rétt á heilbrigðisþjónustu vegna líkamlegra eða andlegra vandamála ásamt tannlæknaþjónustu sem og aðstoð vegna fíknivanda. Sveitarfélagið þar sem umsækjandi um alþjóðlega vernd dvelst í hefur milligöngu um að útvega umsækjanda lækni og aðra heilbrigðisþjónustu við hæfi. Greiða þarf komugjald vegna heimsóknar á heilsugæslu en innlögn á spítala er umsækjanda að kostnaðarlausu. Umsækjendum um alþjóðlega vernd sem hafa fengið synjun í máli sínu í Noregi en dvelja enn þar í landi eiga rétt á nauðsynlegri heilbrigðisþjónustu gegn greiðslu en ef umsækjandi getur ekki greitt fyrir slíka þjónustu er kostnaðurinn greiddur af sveitarfélaginu eða opinberum aðilum. Það er því mat kærunefndar að kærandi hafi aðgang að nauðsynlegri heilbrigðisþjónustu í Noregi.
[...]Samkvæmt framansögðu bera gögn málsins með sér að kærandi þjáist af [...]veikindum og er það mat [...]að hann hafi að öllum líkindum þörf fyrir [...]. Aftur á móti bera gögnin með sér mat lækna á því að veikindi kæranda séu ekki nægilega alvarleg að þau hafi gefið tilefni til innlagnar eða frekari meðferðar á Landspítalanum. Það er því mat kærunefndar að gögn málsins beri ekki með sér að heilsufar kæranda sé með þeim hætti að framkvæmd synjunar á efnismeðferð umsóknar hans hafi í för með sér verulegar og óafturkræfar afleiðingar fyrir heilsufar hans. Í ljósi aðstæðna í Noregi og að teknu tilliti til einstaklingsbundinna aðstæðna kæranda, meðal annars sérstaklega viðkvæmrar stöðu kæranda, er það því mat kærunefndar að aðstæður kæranda séu ekki slíkar að sérstakar ástæður mæli með því að mál hans verði tekið til efnismeðferðar hér á landi, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Hins vegar beinir kærunefndin því til Útlendingastofnunar að tryggja að fyrir endursendingu kæranda verði norsk stjórnvöld upplýst um heilsufar kæranda í samræmi við 32. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar.
Þá telur kærunefnd ljóst að síðari málsliður 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga eigi ekki við í máli kæranda þar sem ekki eru liðnir 12 mánuðir frá því að kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi, en hann lagði fram umsókn sína þann 11. september 2016.
Í niðurstöðu ákvörðunar Útlendingastofnunar er tekið fram að Útlendingastofnun hafi óskað eftir [...]fyrir kæranda. Af gögnum málsins verður ekki séð að beðið hafi verið eftir niðurstöðu [...]heldur hafi Útlendingastofnun fallist á að kærandi sé [...]og því í sérstaklega viðkvæmri stöðu. Í rökstuðningi Útlendingastofnunar er aðeins lagt mat á heilsu kæranda með tilliti til þess hvort hann muni fá viðeigandi heilbrigðisþjónustu í viðtökuríkinu. Kærunefnd bendir á að skylda hvílir á Útlendingastofnun til að leggja mat á hvort sérstakar ástæður samkvæmt 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga eigi við í máli kæranda en athugun á heilbrigðiskerfi Noregs ein og sér uppfyllir ekki þá skyldu. Nauðsynlegt sé að leggja persónulegt mat á ástand kæranda og þá sérstaklega með tilliti til þess hver áhrif flutnings til viðtökuríkis myndu hafa á kæranda. Kærunefnd telur þó annmarkann ekki það verulegan að fella verði hina kærðu ákvörðun úr gildi og er varakröfu kæranda því hafnað um að Útlendingastofnun verði gert að taka málið til nýrrar meðferðar. Þá er það mat kærunefndar að í ákvörðun stofnunarinnar sé gerð grein fyrir þeim meginsjónarmiðum sem voru ráðandi við mat Útlendingastofnunar á því hvort rétt væri að synja umsókn kæranda um efnismeðferð og helstu málsatvik sem höfðu verulega þýðingu við úrlausn málsins, sbr. 22. gr. stjórnsýslulaga. Telur kærunefnd því ekki tilefni til að gera frekari athugasemd við rökstuðning Útlendingastofnunar í málinu.
Í máli þessu hafa norsk stjórnvöld fallist á að taka við kæranda og umsókn hans um alþjóðlega vernd á grundvelli ákvæða Dyflinnarreglugerðarinnar. Í ljósi alls ofangreinds er það niðurstaða kærunefndar að rétt sé að synja því að taka til efnismeðferðar umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi og senda kæranda til Noregs með vísan til c-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Ákvörðun Útlendingastofnunar er því staðfest.
Athygli kæranda er vakin á því að skv. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum frá birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.
Úrskurðarorð
Ákvörðun Útlendingastofnunar er staðfest.
The decision of the Directorate of Immigration is affirmed.
Anna Tryggvadóttir
Þorbjörg Inga Jónsdóttir Erna Kristín Blöndal