12. febrúar 2019 Dómsmálaráðuneytið

Nr. 59/2019 - Úrskurður

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Þann 12. febrúar 2019 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 59/2019

í stjórnsýslumáli nr. KNU18120057

Kæra [...]

á ákvörðun

Útlendingastofnunar

I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Þann 27. desember 2018 kærði einstaklingur er kveðst heita [...], vera fæddur [...] og vera ríkisfangslaus (hér eftir nefndur kærandi) ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 10. desember 2018, um að taka ekki til efnismeðferðar umsókn hans um alþjóðlega vernd á Íslandi og vísa honum frá landinu.

Kærandi krefst þess að ákvörðun Útlendingastofnunar verði felld úr gildi og að stofnuninni verði gert að taka umsókn kæranda um alþjóðlega vernd til efnislegrar meðferðar hér á landi með vísan til 19. gr. reglugerðar Evrópuþingsins og ráðsins (ESB) nr. 604/2013 (hér eftir nefnd Dyflinnarreglugerðin). Til vara er þess krafist að ákvörðun Útlendingastofnunar verði felld úr gildi og að stofnuninni verði gert að taka umsókn kæranda um alþjóðlega vernd til efnislegrar meðferðar hér á landi með vísan til 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016.

Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.

II. Málsmeðferð

Kærandi sótti upphaflega um alþjóðlega vernd hér á landi þann 15. september 2017. Útlendingastofnun ákvað þann 22. janúar 2018 að taka ekki umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi til efnismeðferðar og að hann skyldi endursendur til Belgíu. Var ákvörðun Útlendingastofnunar staðfest með úrskurði kærunefndar útlendingamála nr. 131/2018 þann 20. mars 2018.

Kærandi lagði fram umsókn um alþjóðlega vernd á Íslandi í annað sinn þann 7. ágúst 2018. Við leit að fingraförum kæranda í Eurodac gagnagrunninum, þann sama dag, kom í ljós að fingraför hans höfðu verið skráð í grunninn af yfirvöldum í Belgíu. Þann 16. ágúst 2018 var beiðni um viðtöku kæranda og umsóknar hans um alþjóðlega vernd beint til yfirvalda í Belgíu, sbr. b-lið 1. mgr. 18. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar. Í svari frá belgískum yfirvöldum, dags. 21. ágúst 2018, samþykktu þau viðtöku kæranda á grundvelli c-liðar 1. mgr. 18. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar. Útlendingastofnun ákvað þann 10. desember 2018 að taka ekki umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi til efnismeðferðar og að honum skyldi vísað frá landinu. Ákvörðunin var birt fyrir kæranda þann 11. desember 2018 og kærði kærandi ákvörðunina þann 27. desember 2018 til kærunefndar útlendingamála. Greinargerð kæranda barst kærunefnd 11. janúar 2019 ásamt fylgigögnum.

III. Ákvörðun Útlendingastofnunar

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kom fram að belgísk stjórnvöld bæru ábyrgð á meðferð umsóknar kæranda um alþjóðlega vernd á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar. Fram kom að skv. 1., 2. og 3. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar sé ljóst að ríkisfangslausir einstaklingar heyri undir reglugerðina. Umsóknin yrði því ekki tekin til efnismeðferðar, sbr. c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga, enda fæli flutningur kæranda til Belgíu ekki í sér brot gegn 42. gr. laga um útlendinga, sbr. jafnframt 3. mgr. 36. gr. laganna. Þá hefði kærandi ekki slík tengsl við Ísland að nærtækast væri að hann fengi hér vernd eða að sérstakar aðstæður væru fyrir hendi þannig að taka bæri umsókn kæranda til efnismeðferðar, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Kæranda var vísað frá landinu, sbr. c-lið 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, og skyldi hann fluttur til Belgíu.

IV. Málsástæður og rök kæranda

Í greinargerð kæranda er rakið það sem fram hafi komið í viðtali kæranda hjá Útlendingastofnun. Kærandi hafi mótmælt því að vera sendur aftur til Belgíu þar sem hann hafi yfirgefið Schengen-svæðið í þrjá mánuði. Hann hafi dvalið í Rússlandi frá 4. maí 2018 til 4. ágúst 2018. Að sögn kæranda hafi hann fengið neikvæða niðurstöðu á máli sínu í Belgíu þann 4. maí 2018 og verið gert að yfirgefa landið. Að kvöldi 4. maí 2018 hafi hann yfirgefið Belgíu og ferðast til Rússlands, n.t.t. Moskvu, á vegabréfi annars manns og þaðan hafi hann ferðast til Vyborg. Þann 8. maí 2018 hafi hann verið handtekinn í Vyborg fyrir að hafa farið ólöglega yfir landamæri Rússlands. Kærandi hafi lagt fram greinargerð um handtöku, dags. 8. maí 2018, í viðtali hjá Útlendingastofnun. Kærandi greindi frá því að hann hafi verið í fangelsi í Rússlandi frá 8. maí til 3. ágúst 2018. Hann hafi verið í haldi hjá öryggissveitinni, FSB, til 4. ágúst 2018 en þá hafi hann verið sendur úr landi. Kærandi hafi lagt fram úrskurðarorð frá saksóknara í Rússlandi, dags. 3. ágúst 2018, til sönnunar á framburði sínum. Þar komi fram að kærandi hafi verið handtekinn 8. maí 2018 fyrir ólöglega för yfir landamæri og að hann skyldi leystur úr haldi við landamæri [...]. Þann 4. ágúst hafi hann verið sendur til [...]. Kærandi kveður að þaðan hafi hann ferðast til Þýskalands og Belgíu þann 5. ágúst 2018, síðan til Noregs þann 6. ágúst s.á. og þaðan til Íslands þann 7. ágúst s.á. Kærandi hafi greint frá því að hann hafi upplifað fordóma í Belgíu og oft á tíðum lent í slagsmálum. Hann hafi ekki notið aðstoðar lögfræðings í Belgíu þegar hann hafi verið sendur þangað frá Íslandi. Þá hafi hann ekki átt rétt á heilbrigðisaðstoð í Belgíu enda fái fólk sem dvelji ólöglega í landinu ekki heilbrigðisaðstoð. Aðspurður um heilsufar hafi kærandi greint frá því að hann sé með verki í baki, hnjám og kjálka. Þá eigi hann erfitt með svefn og sé ávallt með höfuðverk. Kærandi hafi greint frá því að hann hafi verið ríkisfangslaus í 19 ár og að það hafi haft áhrif á hann. Hann hafi hvorki fengið ríkisborgararétt í [...]. Þá kvað kærandi að fangelsisvist hans í Rússlandi hafi haft slæm áhrif á hann en aðstæður hafi ekki verið góðar.

Í greinargerð kæranda eru gerðar athugasemdir við hina kærðu ákvörðun. Vísað er til frásagnar kæranda í viðtali hjá Útlendingastofnun en hann hafi greint frá því að hann hafi ferðast á vegabréfi kærasta vinkonu hans frá Belgíu til Rússlands en ekki viljað greina frá nöfnum þeirra þar sem hann vilji ekki koma þeim í vandræði. Útlendingastofnun hafi talið framangreint rýra trúverðugleika frásagnar kæranda. Af hálfu kæranda er trúverðugleikamat Útlendingastofnunar gagnrýnt og rök kæranda álitin trúverðug. Þá er einnig bent á að kærandi hafi komið hingað til lands á fölsuðu vegabréfi og virðist þannig eiga auðvelt með að verða sér úti um vegabréf til að ferðast á milli landa enda verið ríkisfangslaus í 19 ár.

Í hinni kærðu ákvörðun komi þá fram að belgísk yfirvöld beiti að jafnaði varðhaldi til að framfylgja brottvísun og hafi kærandi ekki skýrt hvernig honum hafi verið unnt að komast úr landi. Því til stuðnings hafi Útlendingastofnun vísað til tiltekinnar vefsíðu, en af hálfu kæranda eru gerðar alvarlegar athugasemdir við það. Í fyrsta lagi þar sem á vefsíðunni komi fram að umsækjendur sem hafi fengið synjun um alþjóðlega vernd í Belgíu eða ákvörðun um brottvísun en hafi ekki yfirgefið landið sjálfviljugir innan þess frests sem þeim sé veittur megi setja í varðhald. Kæranda hafi verið birt ákvörðun belgískra yfirvalda um brottvísun þann 4. maí 2018 þar sem fram komi að hann skuli yfirgefa landið innan sjö daga frá tilkynningu. Kærandi hafi yfirgefið landið samdægurs og því ekki komið til varðhalds. Í öðru lagi hefði Útlendingastofnun verið í lófa lagið að afla skýringa á því hvernig kæranda hafi verið unnt að komast úr landi, t.a.m. með því að spyrja hann út í það. Í þriðja lagi hafi kærandi lagt fram gögn frá rússneskum yfirvöldum þar sem fram komi að hann hafi dvalið þar í landi. Kærandi hafi þannig sannað á fullnægjandi hátt að hann hafi yfirgefið Belgíu og ferðast til Rússlands. Þá meti Útlendingastofnun gögn sem kærandi hafi lagt fram frá Rússlandi ekki fullnægjandi þar sem um afrit sé að ræða. Kærandi hafi hins vegar greint frá því í viðtali hjá stofnuninni að ómögulegt sé að fá frumrit umræddra gagna enda haldi rússnesk yfirvöld frumritinu. Þá komi fram í ákvörðun Útlendingastofnunar að einu gögnin, ef þau yrðu metin trúverðug, sem sýni fram á að kærandi hafi verið í Rússlandi, væri greinargerð um handtöku í borginni Vyborg í Rússlandi. Telur kærandi að erfitt sé að henda reiður á það hvers vegna afrit af úrskurðarorðum frá saksóknara í Rússlandi hafi ekki sambærilegt vægi.

Í greinargerð er því haldið fram að rannsókn málsins og rökstuðningur fyrir niðurstöðu þess sé svo verulega áfátt að leiði til þess að ákvörðunin sé ógildanleg. Þá sé ljóst að Útlendingastofnun hafi brotið gegn rannsóknarreglu stjórnsýsluréttar auk reglna um rökstuðning stjórnvaldsákvarðana við meðferð málsins. Með tilliti til hagsmuna kæranda af því að fá skjóta úrlausn í máli sínu sé þó ekki gerð krafa um að stofnuninni verði gert að taka málið til meðferðar að nýju heldur sé þess farið á leit að kærunefndin bæti úr ágöllum á hinni kærðu ákvörðun og geri Útlendingastofnun að taka umsókn kæranda um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar.

Fram kemur í greinargerð að í hinni kærðu ákvörðun sé vísað til 32. gr. a reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017, með síðari breytingum, í tengslum við túlkun ákvæðis 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Útlendingastofnun gangi út frá því að skilyrði sem fram komi í reglugerðarákvæðinu þurfi að vera uppfyllt til þess að sérstakar ástæður teljist vera uppi í málinu en í 32. gr. a í reglugerðinni komi hins vegar fram að þau viðmið sem sett séu fram í greininni séu nefnd í dæmaskyni. Í ljósi þessa hafi stofnuninni borið að framkvæma heildarmat á einstaklingsbundnum aðstæðum kæranda en ekki einungis að horfa til afmarkaðra og þröngra skilyrða umræddrar reglugerðar sem nefnd séu í dæmaskyni.

Aðalkrafa kæranda byggir á því að íslensk stjórnvöld beri ábyrgð á meðferð umsóknar kæranda á grundvelli 19. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar og er þess krafist að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og Útlendingastofnun gert að taka umsókn kæranda til efnislegrar meðferðar. Kærandi hafi lagt fram gögn sem sýni fram á dvöl hans í Rússlandi og ljóst sé að 19. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar eigi við í máli kæranda og að ábyrgð belgískra stjórnvalda á umsókn hans um alþjóðlega vernd sé þar með fallin niður. Þá er vísað til handbókar um réttarstöðu flóttamanna þar sem fram komi að þegar umsækjandi hafi aflað allra tiltækra sannana og þær hafi verið athugaðar, og þegar embættismaður telji almennt að umsækjandi sé trúverðugur skuli hann njóta vafans. Þá skuli hann njóta vafans ef frásögn hans virðist trúverðug, nema góðar og gildar ástæður mæli á móti því.

Varakrafa kæranda byggir á því að taka skuli mál hans til efnislegrar meðferðar vegna sérstakra ástæðna, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Vísað er til þess að kærunefnd hafi í tilteknum úrskurðum komist að þeirri niðurstöðu að ummæli í lögskýringargögnum sem fylgt hafi breytingarlögum nr. 81/2017 gefi með nægilega skýrum hætti til kynna að viðkvæm staða umsækjenda skuli hafa aukið vægi andspænis sjónarmiðum er tengist m.a. skilvirkni við meðferð umsókna og mikilvægis samvinnu aðildarríkja Dyflinnarsamstarfsins. Vísað er þá til greinargerðar kæranda til Útlendingastofnunar varðandi ítarlega umfjöllun um aðstæður og réttindi umsækjenda um alþjóðlega vernd í Belgíu.

Í greinargerð kæranda er lögð áhersla á mikilvægi þess að mat á sérstaklega viðkvæmri stöðu kæranda sé heildstætt og við mat á því hvort sérstakar ástæður í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga eigi við þurfi að kanna hvort kærandi muni eiga erfitt uppdráttar í viðtökuríki, vegna einstaklingsbundinna aðstæðna eða almennra aðstæðna í viðtökuríki. Þá bendi heimildir til þess að víða megi finna bresti í belgíska hæliskerfinu. Í fyrra máli kæranda hér á landi hafi belgísk yfirvöld samþykkt endurviðtöku á kæranda á grundvelli d-liðar 18. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar en nú á grundvelli c-liðar, sem passi ekki við frásögn kæranda en hann kveði að honum hafi verið synjað. Í ljósi stöðu kæranda, þá sérstaklega með tilliti til þess að hann hafi búið við ótta og óvissu í mörg ár og sé jafnframt ríkisfangslaus, verði að telja að uppi séu sérstakar ástæður í máli kæranda, í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga, sem skyldi íslensk stjórnvöld til þess að taka mál hans til efnislegrar meðferðar.

V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Ákvæði 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga

Í 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga er mælt fyrir um að umsókn um alþjóðlega vernd skuli tekin til efnismeðferðar nema undantekningar sem greindar eru í a-, b- og c-liðum ákvæðisins eigi við. Samkvæmt c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga er stjórnvöldum heimilt að synja því að taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef krefja má annað ríki, sem tekur þátt í samstarfi á grundvelli samninga sem Ísland hefur gert um viðmiðanir og fyrirkomulag við að ákvarða hvaða ríki skuli fara með beiðni um alþjóðlega vernd sem lögð er fram hér á landi eða í einhverju samningsríkjanna, um að taka við umsækjanda. Í samræmi við samning ráðs Evrópusambandsins og Íslands og Noregs um þátttöku hinna síðarnefndu í framkvæmd, beitingu og þróun Schengen-gerðanna samþykkti Ísland áðurnefnda Dyflinnarreglugerð, sbr. auglýsingu í C-deild Stjórnartíðinda nr. 1/2014.

Í III. kafla Dyflinnarreglugerðarinnar koma fram viðmið, í ákveðinni forgangsröð, um hvaða ríki skuli bera ábyrgð á umsókn um alþjóðlega vernd. Kærandi byggir á því að umsókn hans skuli tekin til efnismeðferðar hér á landi þar sem hann hafi dvalið lengur en þrjá mánuði utan Schengen-svæðisins eftir að hann sótti um alþjóðlega vernd í Belgíu, sbr. 19. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar. Í 2. mgr. 19. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar segir að skuldbindingarnar sem um getur í 1. mgr. 18. gr. reglugerðarinnar skuli falla niður ef aðildarríkið sem ber ábyrgð getur sannað, þegar það er beðið um að taka aftur við umsækjanda eða öðrum einstaklingi eins og um getur í c- eða d-lið 1. mgr. 18. gr., að viðkomandi einstaklingur hafi yfirgefið yfirráðasvæði aðildarríkjanna um a.m.k. þriggja mánaða skeið, nema hann hafi undir höndum gilt dvalarskjal, gefið út af aðildarríkinu sem ber ábyrgð. Framangreint ákvæði felur í sér, samkvæmt orðanna hljóðan, möguleika fyrir aðildarríki til þess að sanna að ábyrgð þess á umsókn um alþjóðlega vernd sé fallin niður fyrir þær sakir að umsækjandi hafi yfirgefið yfirráðasvæði aðildarríkja Dyflinnarreglugerðarinnar. Í dómi Dómstóls Evrópusambandsins í máli George Karim gegn Migrationsverket (mál nr. C-155/15 frá 7. júní 2016) var komist að þeirri niðurstöðu að umsækjandi um alþjóðlega vernd eigi rétt á að koma að vörnum sem lúta að réttri beitingu skilyrða Dyflinnarreglugerðarinnar fyrir endursendingu að því er varðar hvort 2. mgr. 19. gr. reglugerðarinnar leiði til þess að líta beri svo á að umsækjandi hafi lagt fram nýja umsókn um alþjóðlega vernd eftir dvöl utan yfirráðasvæðis aðildarríkja Dyflinnarreglugerðarinnar sem ekki verði framsend til annars ríkis.

Við meðferð málsins hefur kærandi greint frá því að hann hafi fengið neikvæða niðurstöðu í mál sitt í Belgíu þann 4. maí 2018 og þann sama dag hafi hann yfirgefið Belgíu og flogið til Moskvu, á vegabréfi annars manns. Að sögn kæranda hafi hann dvalið í Rússlandi á tímabilinu 4. maí til 4. ágúst 2018. Þann sama dag hafi kærandi farið til [...] og daginn eftir, þann 5. ágúst, hafi hann farið til Þýskalands og Belgíu.

Kærandi hefur lagt fram tiltekin gögn til stuðnings frásögn sinni, þ.e.a.s. afrit af gagni sem að sögn kæranda er skjal frá rússneskum yfirvöldum um lengd dvalar kæranda þar í landi sem ber með sér inngöngu í Rússland 4. maí 2018, afrit af því sem kærandi kveður vera greinargerð um handtöku, dags. 8. maí 2018 og afrit af því sem hann kveður vera úrskurðarorð saksóknara frá 3. ágúst 2018. Kærandi hefur ekki lagt fram vegabréf eða önnur gögn sem sanna auðkenni hans. Þá hefur hann ekki lagt fram önnur gögn um ferðir hans til og frá Rússlandi, t.a.m. afrit af flugmiðum eða önnur ferðaskjöl. Gögn sem kærandi hefur lagt fram, einkum um inngöngu í Rússland frá 4. maí 2018, bera með sér að kærandi hafi þá haft undir höndum vegabréf eða annað ferðaskilríki. Í því samhengi tekur kærunefnd jafnframt fram að í viðtali hjá Útlendingastofnun hélt kærandi því fram að hann hefði ferðast til Rússlands á vegabréfi annars manns en að í umræddum gögnum um inngöngu í Rússland er nafn hans og fæðingardagur sá sami og hann hefur gefið upp hjá íslenskum stjórnvöldum. Að mati kærunefndar stendur kæranda nærri að leggja fram gögn til að sýna fram á auðkenni sitt og ferðir til og frá Schengen svæðinu. Í því ljósi er það mat kærunefndar að kæranda hafi ekki tekist að sýna fram á samfellda dvöl utan Schengen svæðisins í þrjá mánuði, sbr. 2. mgr. 19. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar og er það niðurstaða kærunefndar að ákvæði Dyflinnarreglugerðarinnar standi ekki í vegi fyrir því að yfirvöld í Belgíu verði krafin um að taka við kæranda, sbr. c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Fram kemur í gögnum frá belgískum stjórnvöldum að kærandi sé ríkisborgari [...]en við meðferð málsins hefur kærandi borið fyrir sig að hann sé ríkisfangslaus. Í 1. mgr. 39. gr. laga um útlendinga kemur fram að ríkisfangslaus einstaklingur sem staddur er hér á landi en telst ekki flóttamaður skv. 37. gr., og er ekki útilokaður frá réttarstöðu ríkisfangsleysis skv. 41. gr., hafi sjálfstæðan rétt til alþjóðlegrar verndar á grundvelli ríkisfangsleysis síns samkvæmt umsókn. Í lögskýringargögnum við ákvæðið kemur fram að komi upp að umsækjandi um alþjóðlega vernd á grundvelli flóttamannasamningsins óski jafnframt eftir stöðu ríkisfangslauss einstaklings skuli leysa úr þeim málum samhliða. Kærunefnd ítrekar að samkvæmt c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga er stjórnvöldum heimilt að synja því að taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef heimilt sé að krefja annað ríki sem tekur þátt í samstarfi á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar um að taka við umsækjanda. Líkt og áður hefur komið fram hafa belgísk stjórnvöld samþykkt viðtöku á kæranda á grundvelli c-liðar 1. mgr. 18. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar. Eru skilyrði c-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga því uppfyllt.

Í 1. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar er mælt fyrir um viðmiðanir og fyrirkomulag við að ákvarða hvaða aðildarríki beri ábyrgð á meðferð umsóknar um alþjóðlega vernd sem ríkisborgari þriðja lands eða ríkisfangslaus einstaklingur leggur fram í einu aðildarríkjanna. Í c-lið 2. gr. reglugerðarinnar kemur fram að skilgreiningin á umsækjanda sé ríkisborgari þriðja lands eða ríkisfangslaus einstaklingur sem hefur lagt fram umsókn um alþjóðlega vernd sem enn liggur ekki endanleg ákvörðun fyrir um. Í 1. mgr. 3. gr. reglugerðarinnar kemur m.a. fram að aðildarríkin skuli taka til meðferðar sérhverja umsókn um alþjóðlega vernd sem ríkisborgari þriðja lands eða ríkisfangslaus einstaklingur leggur fram á yfirráðasvæði einhvers aðildarríkjanna. Er því ljóst af þessum ákvæðum Dyflinnarreglugerðarinnar að ríkisfangslausir einstaklingar heyra undir reglugerðina. Þá er ekkert sem bendir til annars en að belgísk stjórnvöld skoði og taki tillit til þess ef kærandi kveðst vera ríkisfangslaus en Belgía er m.a. aðili að samningi um réttarstöðu ríkisfangslausra einstaklinga.

Þótt orðalag 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga bendi til þess að ákvæðið taki eingöngu til umsókna um alþjóðlega vernd skv. 37. gr. laga um útlendinga telur kærunefnd, með vísan til heimildar til að krefja Belgíu um að taka við umsókn hans um alþjóðlega vernd á grundvelli Dyflinnarsamstarfsins, og í ljósi þess að efnismeðferð umsókna um alþjóðlega vernd og umsókn um stöðu ríkisfangsleysis einstaklinga haldast í hendur skv. lögum um útlendinga, að heimild til að synja efnismeðferð umsóknar kæranda nái til málsástæðna sem varða umsókn um alþjóðlega vernd, bæði á grundvelli ríkisfangsleysis og á þeim grundvelli að hann sé flóttamaður. Er því ekki tilefni til frekari umfjöllunar um málsástæður kæranda sem varða ríkisfangsleysi.

Að öllu framangreindu virtu telur kærunefnd að skilyrði c-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga séu uppfyllt.

Einstaklingsbundnar aðstæður kæranda

Kærandi er að sögn [...] ára gamall einstæður karlmaður. Í viðtali hjá Útlendingastofnun greindi kærandi m.a. frá því að hann þjáist af verkjum í höfði og stoðkerfi og eigi erfitt með svefn. Þá finni hann fyrir doða í hendinni í kjölfar bílslyss. Fram kemur í framlögðum gögnum frá Göngudeild sóttvarna að kærandi hafi kvartað undan bakverkjum og fengið aðstoð við þeim, m.a. með ráðleggingum um viðeigandi æfingar auk þess sem hann hafi fengið uppáskrifuð verkjalyf. Að mati kærunefndar bera gögn málsins, þ. á m. framlagðar komunótur, ekki með sér að heilsufar kæranda sé svo alvarlegt að hann teljist í sérstaklega viðkvæmri stöðu, sbr. 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga.

Kærandi hefur borið fyrir sig að hann hafi orðið fyrir fordómum í viðtökuríki og að hann sé í hættu þar í landi, m.a. sökum þess að glæpahópar hafi reynt að fá hann til liðs við sig. Þá hefur kærandi vísað til erfiðrar stöðu sem ríkisfangslaus einstaklingur.

Aðstæður í Belgíu

Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður og málsmeðferð umsókna um alþjóðlega vernd í Belgíu, m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum og gögnum:

Amnesty International Report 2017/18 – Belgium (Amnesty International, 22. febrúar 2018),
Asylum Information Database, Country Report: Belgium (European Council on Refugees and Exiles, mars 2018),
Belgium 2017 Human Rights Report (United States Department of State, 20. apríl 2018),
Freedom in the World 2018 – Belgium (Freedom House, 1. ágúst 2018),
The Organisation of Reception Facilities in Belgium (European Migration Network, ágúst 2013),
upplýsingar af vefsíðu Global Detention Project (www.globaldetentionproject.com) og
upplýsingar af heimasíðu Fedasil (www.fedasil.be).

Í framangreindum gögnum kemur fram að einstaklingar geta sótt um alþjóðlega vernd á flugvellinum við komuna til Belgíu eða hjá útlendingastofnun (f. Office des étrangers) þar í landi. Stofnun sem fer með umsóknir um alþjóðlega vernd (f. Commissariat général aux réfugiés et aux apatrides (CGRA)) tekur ákvarðanir um umsóknir um alþjóðlega vernd á fyrsta stjórnsýslustigi. Ákvarðanir stofnunarinnar eru kæranlegar til stjórnsýsludómstóls í útlendingamálum (f. Conseil du contentieux des étrangers (CCE)). Möguleiki er á því að kæra ákvarðanir CCE til æðra setts stjórnsýsludómstóls. Æðri dómstóllinn tekur ekki efnislega á málum en úrskurðar um það hvort CCE hafi fylgt formkröfum. Hafi formkröfum ekki verið fylgt getur dómstóllinn ógilt úrskurð CCE og sent málið til nýrrar endurskoðunar. Fái umsækjendur endanlega synjun á umsókn sinni eiga þeir möguleika á því að leggja fram viðbótarumsókn hjá útlendingastofnun. Þá getur jafnframt verið litið á umsóknir umsækjenda sem eru endursendir til Belgíu á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar sem viðbótarumsóknir. CGRA leggur mat á það hvort viðbótarumsókn sé tæk til meðferðar og skal það gert innan 10 daga. Grundvallast matið m.a. á því hvort nýjar upplýsingar liggi fyrir í málinu sem auki möguleika viðkomandi umsækjanda á því að fá alþjóðlega vernd. Sé umsóknin samþykkt fer málið í flýtimeðferð og ákvörðun skal tekin innan 15 virkra daga. Sé viðbótarumsókn samþykkt á umsækjandi rétt á félagslegri aðstoð. Umsækjendur geta borið mál sitt undir belgíska dómstóla sé viðbótarumsókn þeirra synjað. Jafnframt eiga umsækjendur þess kost að leggja fram beiðni fyrir Mannréttindadómstól Evrópu um bráðabirgðaráðstöfun skv. 39. gr. málsmeðferðarreglna dómstólsins, telji þeir endanlega niðurstöðu um synjun á alþjóðlegri vernd hafa í för með sér hættu á ofsóknum eða meðferð sem brýtur í bága við ákvæði mannréttindasáttmála Evrópu. Þá eiga umsækjendur um alþjóðlega vernd í Belgíu rétt á lögfræðiþjónustu án endurgjalds á öllum stigum málsins, þ. á m. við að leggja fram viðbótarumsókn.

Af framangreindum gögnum um málsmeðferð í Belgíu má ráða að þar fari fram fullnægjandi mat á því hvort umsækjendur um alþjóðlega vernd séu í sérstaklega viðkvæmri stöðu t.d. með því að leggja fyrir umsækjendur skimunarpróf. Þá geta læknar sem þjónusta umsækjendur þar í landi komið á framfæri tillögum að breyttri og bættri þjónustu fyrir umsækjendur í viðkvæmri stöðu. Þá eru starfandi hópar innan CGRA sem aðstoða starfsfólk við að meta einstaklingsbundnar aðstæður og þjónustustörf umsækjenda um alþjóðlega vernd sem eru í sérstaklega viðkvæmri stöðu. Þessir hópar eru þjálfaðir í að meta aðstæður einstaklinga í viðkvæmri stöðu m.a. með viðtölum.

Í fyrrgreindum skýrslum sem kærunefnd hefur kynnt sér um aðstæður og aðbúnað umsækjenda í Belgíu kemur fram að umsækjendur um alþjóðlega vernd eiga rétt á vasapeningum og húsaskjóli á vegum stjórnvalda en flestir umsækjendur dvelja í móttökumiðstöðvum eða íbúðum. Hafi umsækjandi fengið lokasynjun á umsókn sinni, og möguleikar hans til að kæra ákvörðunina eru fullnýttir, á hann rétt á húsnæði á vegum yfirvalda þar til frestur hans til að yfirgefa landið hefur runnið út en slíkur frestur er að jafnaði 0 til 30 dagar. Sé umsækjanda veitt vernd á hann rétt á að dvelja áfram í húsnæðisúrræði sínu í tvo mánuði á meðan hann finnur sér annað húsnæði. Þá kemur fram í skýrslu European Council on Refugees and Exiles frá mars 2018 að umsækjendum um alþjóðlega vernd er tryggður aðgangur að nauðsynlegri heilbrigðisþjónustu, þeim að kostnaðarlausu, á meðan mál þeirra er til meðferðar en einnig eftir að umsókn er synjað. Í sumum tilvikum getur það þó verið vandkvæðum bundið fyrir umsækjendur um alþjóðlega vernd að nálgast téða heilbrigðisþjónustu, t.a.m. fyrir þá umsækjendur sem búa ekki í móttökumiðstöðvum. Þá gætu umsækjendur þurft að leggja út fyrir lækniskostnaði. Í framangreindum gögnum kemur fram að rekin séu úrræði, m.a. miðstöðvar á vegum stjórnvalda, vegna andlegra veikinda en þar séu gjarnan langir biðlistar sem takmarki oft á tíðum aðgengi umsækjenda um alþjóðlega vernd að þeim.

Af framangreindum gögnum má ráða að í einhverju tilvikum séu umsækjendur um alþjóðlega vernd settir í varðhald við komuna til Belgíu. Þessir einstaklingar eiga möguleika á því að skjóta ákvörðun um varðhaldsvist til dómstóla og eiga þeir rétt á endurgjaldslausri lögfræðiaðstoð.

Ákvæði 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga

Í 3. mgr. 36. gr. laganna kemur fram að ef beiting 1. mgr. myndi leiða til þess að brotið væri gegn 42. gr., t.d. vegna aðstæðna í því ríki sem senda á umsækjanda til, skuli taka umsókn til efnismeðferðar. Í 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er kveðið á um að ekki sé heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan útlending til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Þá segir í 2. mgr. ákvæðisins að 1. mgr. eigi einnig við um sendingu útlendings til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr. Við túlkun á inntaki 42. gr. laga um útlendinga telur kærunefnd jafnframt að líta verði til þess að ákvörðun aðildarríkis um brottvísun eða frávísun sem setur einstakling í raunverulega hættu á að verða fyrir pyndingum, ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu er í andstöðu við 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994, sbr. jafnframt 68. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands, nr. 33/1944.

Með vísan til umfjöllunar um aðstæður og móttökuskilyrði umsækjenda um alþjóðlega vernd í Belgíu er það niðurstaða kærunefndar að synjun á efnismeðferð umsóknar kæranda um alþjóðlega vernd leiði ekki til brots gegn 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga, sbr. jafnframt 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Þá er Belgía aðili að samningi Sameinuðu þjóðanna um réttarstöðu ríkisfangslausra einstaklinga frá 1954.

Að mati kærunefndar bera gögn málsins jafnframt með sér að í Belgíu sé veitt raunhæf vernd gegn því að fólki sé vísað brott eða endursent til ríkja þar sem einstaklingar eiga á hættu að verða fyrir ofsóknum eða þar sem lífi þeirra og frelsi er ógnað. Er þá sérstaklega litið til þess að þau gögn sem kærunefnd hefur kynnt sér benda eindregið til þess að málsmeðferð belgískra yfirvalda sé fullnægjandi og veiti umsækjendum um alþjóðlega vernd viðunandi úrræði til að tryggja að réttur þeirra sé ekki brotinn og að einstaklingsbundið mat verði lagt á aðstæður þeirra, þ.m.t. aðstæður einstaklinga sem kveðjast vera ríkisfangslausir. Að mati kærunefndar bendir ekkert til þess að umsækjendum sé synjað sjálfkrafa um alþjóðlega vernd í Belgíu eða þeir endursendir til heimaríkis án þess að leyst sé úr málum þeirra á einstaklingsgrundvelli. Þá benda gögn málsins til þess að kærandi hafi raunhæf úrræði í Belgíu, bæði fyrir landsrétti og fyrir Mannréttindadómstól Evrópu, sbr. jafnframt 13. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sem tryggja að hann verði ekki sendur áfram til annars ríkis þar sem líf hans eða frelsi kann að vera í hættu, sbr. 2. mgr. 42. gr. laga um útlendinga.

Samkvæmt framansögðu kemur 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga ekki í veg fyrir að umsókn kæranda verði synjað um efnismeðferð.

Ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga

Í 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga kemur fram að ef svo standi á sem greini í 1. mgr. skuli þó taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef útlendingurinn hefur slík sérstök tengsl við landið að nærtækast sé að hann fái hér vernd eða ef sérstakar ástæður mæli annars með því. Í 32. gr. a og 32. gr. b reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017, sbr. 4. mgr. 36. gr. laganna, koma fram viðmið varðandi mat á því hvort taka skuli umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar vegna sérstakra tengsla eða ef sérstakar ástæður mæla með því. Þá segir í 2. mgr. 36. gr. laganna að ef meira en 12 mánuðir hafa liðið frá því að umsókn um alþjóðlega vernd barst fyrst íslenskum stjórnvöldum og tafir á afgreiðslu hennar eru ekki á ábyrgð umsækjanda sjálfs skal taka hana til efnismeðferðar.

Aðstæðum kæranda hefur þegar verið lýst og telur kærunefnd að þær séu ekki þess eðlis að viðmið sem talin eru upp í dæmaskyni í 32. gr. a reglugerðar um útlendinga eigi við í málinu. Í því sambandi hefur nefndin m.a. litið til þess að heilsufar kæranda sé ekki með þeim hætti að hann teljist glíma við mikil og alvarleg veikindi eða að aðstæður hans að því leyti séu svo einstaklingsbundnar og sérstakar að ekki verði framhjá þeim litið.

Kærandi hefur greint frá því að hann hafi orðið fyrir fordómum í viðtökuríki og að hann sé í hættu þar í landi, m.a. sökum þess að glæpahópar hafi reynt að fá hann til liðs við sig. Það er mat kærunefndar, m.t.t. þeirra upplýsinga sem liggja fyrir um aðstæður umsækjenda um alþjóðlega vernd í Belgíu, að þarlend yfirvöld séu í stakk búin til þess að veita umsækjendum fullnægjandi vernd gegn ofbeldi og hótunum og að kærandi geti leitað til lögreglunnar og annarra yfirvalda verði hann fyrir ofbeldi eða annars konar áreiti. Þá telur kærunefnd að gögn málsins beri ekki með sér að kærandi muni eiga erfitt uppdráttar í viðtökuríki vegna alvarlegrar mismununar eða að hann geti af sömu ástæðu vænst þess að staða hans verði verulega síðri en staða almennings í viðtökuríki vegna framangreindra ástæðna eða annarra sem varða ætlað ríkisfangsleysi hans.

Kærandi hefur greint frá því að hann hafi fengið synjun á máli sínu í Belgíu. Í ljósi þess er áréttað að framangreindar landaupplýsingar um aðstæður í Belgíu benda til þess að kærandi geti lagt fram viðbótarumsókn, svo sem ef nýjar upplýsingar liggja fyrir í máli hans. Líkt og áður kom fram eiga umsækjendur um alþjóðlega vernd rétt á endurgjaldslausri lögfræðiaðstoð við framlagningu viðbótarumsóknar. Fram kemur í skýrslu Asylum Information Database frá mars 2018 að það geti þó í einhverjum tilvikum verið vandkvæðum bundið að nálgast téða þjónustu. Að því sögðu er það mat kærunefndar að gögn málsins bendi ekki til þess að heilsufar kæranda eða aðstæður hans að öðru leyti séu þess eðlis að kærandi geti ekki sjálfur lagt fram og haldið upp slíkri umsókn.

Að teknu tilliti til einstaklingsbundinna aðstæðna kæranda er það mat kærunefndar að ekki séu fyrir hendi sérstakar ástæður sem mæli með því að mál hans verði tekið til efnismeðferðar hér á landi, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Kærandi kvaðst í viðtali hjá Útlendingastofnun þann 1. nóvember 2018 eiga vini á Íslandi. Er það mat kærunefndar að vináttutengsl teljist ekki til sérstakra tengsla í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Þá er ekkert í gögnum málsins sem bendir til þess að kærandi hafi slík tengsl við landið að beita beri ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Þá telur kærunefnd ljóst að síðari málsliður 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga eigi ekki við í máli kæranda þar sem ekki eru liðnir 12 mánuðir frá því að kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi, en hann lagði fram umsókn sína þann 7. ágúst 2018.

Athugasemdir við ákvörðun Útlendingastofnunar

Svo sem fram hefur komið gerir kærandi í greinargerð sinni athugasemdir við ákvörðun Útlendingastofnunar, n.t.t. við trúverðugleikamat Útlendingastofnunar, beitingu 32. gr. a reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017 og rannsókn og rökstuðning hinnar kærðu ákvörðunar.

Eins og að framan greinir hefur kærunefnd lagt einstaklingsbundið mat á umsókn kæranda og komist að niðurstöðu um að synja honum um efnismeðferð með vísan til ákvæða laga um útlendinga eins og þau hafa verið útfærð í reglugerð um útlendinga. Er niðurstaða í málinu byggð á túlkun kærunefndar á framangreindum ákvæðum og sjónarmiðum sem nefndin telur málefnaleg en áður hefur komið fram í úrskurðum kærunefndar að reglugerðina skorti ekki lagastoð. Kærunefnd hefur endurskoðað alla þætti málsins og komist að sömu niðurstöðu og Útlendingastofnun. Að mati kærunefndar er því ekki tilefni til frekari umfjöllunar um athugasemdir kæranda.

Frávísun

Kærandi kom hingað til lands þann 7. ágúst 2018 og sótti um alþjóðlega vernd sama dag. Eins og að framan greinir hefur umsókn hans um alþjóðlega vernd verið synjað um efnismeðferð og hefur hann því ekki tilskilin leyfi til dvalar enda verður að líta á umsókn hans um alþjóðlega vernd sem áform um að dveljast í landinu meira en 90 daga, sbr. til hliðsjónar 3. mgr. 42. gr. reglugerðar um útlendinga. Verður kæranda því vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, sbr. 2. og 5. mgr. 106. gr. laganna, enda hafði hann verið hér á landi í innan við níu mánuði þegar málsmeðferð umsóknar hans hófst hjá Útlendingastofnun.

Kærandi skal fluttur til Belgíu eigi síðar en 6 mánuðum eftir birtingu þessa úrskurðar, sbr. til hliðsjónar 29. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar, nema ákveðið verði að fresta réttaráhrifum úrskurðar þessa að kröfu kæranda, sbr. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga.SamantektÍ máli þessu hafa belgísk stjórnvöld fallist á að taka við kæranda og umsókn hans um alþjóðlega vernd á grundvelli ákvæða Dyflinnarreglugerðarinnar. Í ljósi alls ofangreinds er það niðurstaða kærunefndar að rétt sé að synja því að taka til efnismeðferðar umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi og senda kæranda til Belgíu með vísan til c-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Ákvörðun Útlendingastofnunar er því staðfest.

Athygli kæranda er vakin á því að skv. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum frá birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.

Úrskurðarorð

Ákvörðun Útlendingastofnunar er staðfest.

The decision of the Directorate of Immigration is affirmed.

Anna Tryggvadóttir Þorbjörg Inga Jónsdóttir

Efnisorð

Kærunefnd útlendingamála