23. maí 2017 Dómsmálaráðuneytið

Nr. 286/2017 - Úrskurður

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Þann 23. maí 2017 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 286/2017

í stjórnsýslumáli nr. KNU17030025

Kæra [...]

á ákvörðun

Útlendingastofnunar

I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Þann 20. mars 2017 kærði [...], fd. [...], ríkisborgari [...] (hér eftir nefndur kærandi), ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 2. mars 2017, um að taka ekki til efnismeðferðar umsókn hans um alþjóðlega vernd á Íslandi og endursenda hann til Ítalíu.Kærandi krefst þess að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að Útlendingastofnun verði gert að taka umsókn hans um alþjóðlega vernd til efnislegrar meðferðar með vísan til 3. mgr. 36. gr., sbr. 42. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016 og 2. mgr. 36. gr. sömu laga. Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.

II. Málsmeðferð

Kærandi lagði fram umsókn um alþjóðlega vernd á Íslandi þann 6. desember 2016. Við leit að fingraförum kæranda í Eurodac gagnagrunninum, þann sama dag, kom í ljós að fingraför hans höfðu verið skráð í grunninn af yfirvöldum í Þýskalandi, Noregi, Svíþjóð, Danmörku, Finnlandi og á Ítalíu. Þann 12. desember 2016 var beiðni um viðtöku kæranda og umsóknar hans um alþjóðlega vernd beint til yfirvalda á Ítalíu, sbr. b-lið 1. mgr. 18. gr. reglugerðar Evrópuþingsins og ráðsins nr. 604/2013 (hér eftir nefnd Dyflinnarreglugerðin). Þar sem ítölsk stjórnvöld svöruðu ekki beiðninni innan tilskilinna tímamarka var það talið jafngilda samþykki, sbr. 7. tölul. 22. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar. Útlendingastofnun ákvað þann 2. mars 2017 að taka ekki umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi til efnismeðferðar og að hann skyldi endursendur til Ítalíu. Kærandi kærði ákvörðunina þann 20. mars 2017 til kærunefndar útlendingamála. Greinargerð kæranda barst kærunefnd 10. apríl 2017.

III. Ákvörðun Útlendingastofnunar

Niðurstaða ákvörðunar Útlendingastofnunar var sú að umsókn kæranda um alþjóðlega vernd yrði ekki tekin til efnismeðferðar hér á landi og hann skyldi endursendur til Ítalíu. Lagt var til grundvallar að Ítalía virði ákvæði mannréttindasáttmála Evrópu og flóttamannasamnings Sameinuðu þjóðanna, þar með talið bann við endursendingu til ríkis þar sem líf og frelsi kæranda kynni að vera í hættu (non-refoulement). Því fæli flutningur kæranda til Ítalíu ekki í sér brot gegn 42. gr. laga um útlendinga. Ekki var talið að kærandi hefði slík tengsl við Ísland að ástæða væri til að beita ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Þá var það mat stofnunarinnar að sérstakar aðstæður í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga væru ekki til staðar í málinu. Enn fremur taldi stofnunin kæranda ekki vera í sérstaklega viðkvæmri stöðu sem áhrif hefði á mál hans. Þá væru aðstæður hans ekki slíkar að þær féllu undir 16. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar eða að ástæða væri til að beita 1. mgr. 17. gr. reglugerðarinnar í málinu. Kærandi skyldi yfirgefa Ísland og bæri að senda hann til Ítalíu, sbr. c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kom fram að ítölsk yfirvöld hafi verið gagnrýnd vegna þess aðbúnaðar sem umsækjendur um alþjóðlega vernd þurfi að búa við og jafnframt það hversu langan tíma það geti tekið fyrir umsækjendur að fá umsóknir sínar skráðar en skráning umsóknar sé skilyrði til að eiga rétt á húsnæði og fjárhagslegri aðstoð. Vísaði stofnunin til skýrslu norsku flóttamannastofnunarinnar frá apríl 2011 og skýrslu svissnesku flóttamannanefndarinnar frá október 2013 varðandi framangreint. Í skýrslu norsku flóttamannastofnunarinnar komi m.a. fram að mælt sé með því að aðildarríki Dyflinnarreglugerðarinnar endursendi ekki viðkvæma einstaklinga, s.s. fylgdarlaus börn, sjúka einstaklinga eða einstæðar mæður með ung börn, til Ítalíu nema gengið sé úr skugga um að þeir muni hljóta viðeigandi meðferð þar í landi. Þá fjallaði Útlendingastofnun um niðurstöðu Mannréttindadómstóls Evrópu í máli Samsam Mohammed Hussein o.fl. gegn Hollandi og Ítalíu (mál nr. 27725/10) frá 2. apríl 2013. Auk þess vísaði Útlendingastofnun til þess að samkvæmt ítölskum lögum geti kærandi sótt um langtíma dvalarleyfi á Ítalíu enda uppfylli hann þau skilyrði sem sett séu um að viðkomandi hafi ekki brotið af sér eða sé sérstök ógn við ítalskt samfélag. Kærandi hafi dvalið löglega á Ítalíu í fimm ár og ætti því að geta sótt um slíkt leyfi.

Útlendingastofnun vísaði til þess að kærunefnd útlendingamála hafi í nýlegum úrskurðum sínum staðfest endursendingar til móttökuríkja þrátt fyrir meinta mismunun og kynþáttahatur í þeim ríkjum. Vísar stofnunin í úrskurð kærunefndar frá 14. febrúar 2017 í máli nr. KNU16110060 máli sínu til stuðnings en segir jafnframt að stöðu viðkomandi verði ekki jafnað saman þó sambærilegar aðstæður séu gagnrýndar í málum beggja. Í ákvörðun Útlendingastofnunar kom einnig fram að kærandi hafi borið fyrir sig að verða fyrir mismunun á grundvelli kynþáttar á Ítalíu. Um þetta atriði segir Útlendingastofnun að það sé mat stofnunarinnar að ekkert bendi til annars en að kærandi geti leitað til lögreglu eða annarra yfirvalda telji hann sig verða fyrir mismunun þar í landi.

Jafnframt vísaði Útlendingastofnun í ákvörðun Mannréttindadómstóls Evrópu í máli A.M.E. gegn Hollandi frá 13. janúar 2015 (mál nr. 51428/10). Þar hafi dómstóllinn talið að umsækjandi, sem hafði fengið viðbótarvernd á Ítalíu en dvalarleyfi hans runnið úr gildi, hafi ekki sýnt fram á að framtíðarhorfur hans, yrði hann sendur til Ítalíu, fælu í sér raunverulega og yfirvofandi hættu á erfiðleikum nógu alvarlegum til að falla undir gildissvið 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Þyrfti slæm meðferð í skilningi 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu að ná tilteknu alvarleikastigi til að falla undir gildissvið ákvæðisins.

IV. Málsástæður og rök kæranda

Í greinargerð kæranda kemur fram að í viðtali hjá Útlendingastofnun þann 26. janúar 2017 hafi hann gert athugasemdir við að vera sendur aftur til Ítalíu. Hann hafi komið til Ítalíu með bát en við komuna hafi fingraför hans verið tekin af lögreglu og honum komið fyrir á dvalarstað til bráðabirgða þar sem hann hafi fengið fæði. Kærandi hafi greint frá því í viðtalinu að umsækjendum um alþjóðlega vernd á Ítalíu gefist ekki kostur á að búa í bráðabirgðahúsnæði sem til séu sökum fjölda umsækjenda og þeim sé vísað frá skömmu eftir þeir koma til landsins og þurfi því að bjarga sér sjálfir. Kærandi hafi einnig greint frá því í viðtalinu að hann hafi ekki notið lögfræðiaðstoðar við málsmeðferðina á Ítalíu þar sem greiða þyrfti háa fjárhæð fyrir slíka þjónustu. Kærandi hafi dvalið í u.þ.b. eitt ár á Ítalíu en hann hafi ekki haft fjárhagslega getu til að greiða fyrir leiguhúsnæði og því hafi hann dvalið í stóru opnu plasttjaldi í miðbænum. Kærandi hafi ekki notið fjárhagslegs styrks frá ítölskum yfirvöldum þar sem slíkt hafi ekki verið í boði, hann hafi unnið tímabundið á tómataakri við tína tómata og hafi fengið tvær til fimm evrur á dag fyrir vinnuframlag sitt. Kærandi hafi margsinnis verið beittur ofbeldi af heimamönnum og hann hafi ávallt óttast að verða fyrir líkamsárásum er hann svæfi. Hann hafi leitað til lögreglu vegna líkamsárásanna en hún hafi ekkert aðhafst vegna þeirra. Þá hafi kærandi einnig upplifað mikla fordóma í samfélaginu vegna hörundslitar síns.

Kærandi byggir aðallega á því að þó það komi til greina að fella mál hans undir c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga þá sé ótækt að beita heimildinni í hans tilviki. Kærandi telji þvert á móti að hann njóti verndar 3. mgr. 36. gr. sömu laga sem mæli fyrir um non-refoulement reglu 42. gr. laga um útlendinga. Reglan kveði á um að ekki megi samkvæmt lögum senda útlending til svæðis þar sem hann hafi ástæðu til að óttast ofsóknir sem geti leitt til þess að hann teljist flóttamaður. Telji kærandi ljóst að í framkvæmd geti ítölsk stjórnvöld ekki tryggt honum þau réttindi sem séu öllum lífsnauðsynleg og þeim beri skylda til að tryggja. Kærandi standi því frammi fyrir raunverulegri hættu á að sæta ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð sem brjóti í bága við 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu verði hann sendur til Ítalíu. Að auki myndi endursending kæranda brjóta í bága við 1. mgr. 68. gr. stjórnarskrárinnar, 7. gr. alþjóðasamnings um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi og 33. gr. flóttamannasamnings Sameinuðu þjóðanna.

Verði ekki fallist á að endursending kæranda til Ítalíu brjóti í bága við framangreind ákvæði laga um útlendinga, og önnur sambærileg ákvæði alþjóðasamninga og íslenskra laga um bann við ómannúðlegri og vanvirðandi meðferð, byggir kærandi á því að taka skuli mál hans til efnislegrar meðferðar vegna sérstakra ástæðna, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Ljóst sé að afar sérstakar aðstæður séu á Ítalíu um þessar mundir og þá hafi kærandi orðið fyrir líkamlegu ofbeldi, kynþáttahatri og m.a. þurft að búa í plasttjaldi á meðan dvöl hans stóð á Ítalíu.

Í greinargerð kæranda er aðstæðum, aðbúnaði og réttarstöðu umsækjenda um alþjóðlega vernd á Ítalíu lýst. Fram kemur að mikið álag hafi verið á hæliskerfinu á Ítalíu undanfarin ár en vegna legu landsins væri Ítalía gjarnan fyrsti áfangastaður fólksins sem kæmi til Evrópu. Þá hafi komið fram gagnrýni á aðbúnað og aðstæður umsækjenda um alþjóðlega vernd á Ítalíu í skýrslum fjölmargra stofnana, m.a. í skýrslu Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna frá júlí 2013; skýrslu evrópska ráðsins um flóttamenn (e. European Council on Refugees and Exiles) frá desember 2015; skýrslu norsku flóttamannasamtakanna (n. Norsk Organisasjon for Asylokerne) frá 2011 og í dómum Mannréttindadómstóls Evrópu, m.a. í máli Tarakhel gegn Sviss. Í skýrslu Flóttamannastofnunarinnar frá 2013 geri stofnunin m.a. athugasemdir við brotakennd móttökuskilyrði og aðbúnað umsækjenda um alþjóðlega vernd á Ítalíu. Þá hafi stofnunin gagnrýnt að aðstoð við sérstaklega viðkvæma umsækjendur og fjöldi rýma ætluð umsækjendum með sérþarfir sé ófullnægjandi. Þá komi fram í skýrslu evrópska ráðsins um flóttamenn um ástand í hæliskerfinu á Ítalíu frá 2015 að þrátt fyrir að umsækjendur um alþjóðlega vernd eigi rétt á húsnæði í beinu framhaldi af umsókn um alþjóðlega vernd og fingrafaratöku þá hafi framkvæmdin verið sú að þeir fái aðgang að húsnæði einungis þegar að formlegri skráningu sé lokið. Slíkt geti tekið marga mánuði og því geti umsækjendur þurft að hafast við á götunni þar til að skráningu sé lokið.

Kærandi vísar í fjóra úrskurði belgíska ráðsins í málefnum útlendinga. Í þremur þeirra hafi verið ákveðið að umsækjendur um alþjóðlega vernd yrðu ekki sendir til Ítalíu á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar þar sem meðal annars hafi skort fullnægjandi rannsókn á því hvaða aðstæður biðu umsækjendanna þar og gæti það brotið í bága við 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Þá hafi niðurstaðan í fjórða úrskurðinum verið sú að ekki hafi farið fram fullnægjandi rannsókn á því hvort þær aðstæður er biðu umsækjanda á Ítalíu brytu gegn 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Jafnframt er vísað í dóm stjórnsýsludóms í Þýskalandi frá mars 2016 þar sem dómstóllinn hafi komist að þeirri niðurstöðu að banna skyldi endursendingar umsækjenda um alþjóðlega vernd til Ítalíu á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar vegna kerfisbundins ágalla á móttökuskilyrðunum þar í landi. Kærandi bendi á að þrátt fyrir að íslensk stjórnvöld séu ekki bundin af fordæmum erlendra dómstóla sé það ekki óeðlileg krafa að stjórnvöld hafi slíka úrskurði til hliðsjónar í ljósi þess að um túlkun á samevrópsku regluverki í málum umsækjenda um alþjóðlega vernd sé að ræða.

Kærandi vísar einnig til þess í greinargerð að í ákvörðun Útlendingastofnunar í máli hans sé gengið út frá því að við endursendingu eigi hann kost á að sækja um langtíma dvalarleyfi á Ítalíu þar sem hann hafi dvalið þar löglega í meira en fimm ár. Í þessu samhengi vilji kærandi vekja athygli á því að hann sé hvorki með gilda heimild til komu né dvalar á Ítalíu en dvalarleyfi hans hafi runnið út 2. febrúar 2017. Þá sé kveðið á um það í ítölskum lögum að umsókn um endurnýjun dvalarleyfis þurfi að vera lögð fram minnst 90 dögum áður en leyfið renni út. Staða kærandi við endursendingu til Ítalíu yrði því á upphafsreit hvað umsókn um alþjóðlega vernd varði og standi hann því frammi fyrir því að vera húsnæðislaus og muni ekki njóta sömu réttinda og aðrir einstaklingar sem endursendir séu á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar þar sem honum hafi áður verið veitt dvalarleyfi á Ítalíu.

Jafnframt vísar kærandi í greinargerð innanríkisráðuneytisins frá desember 2015 um endursendingar umsækjenda um alþjóðlega vernd til Ítalíu. Í greinargerðinni sé tekið fram að þeir sem teljist vera í sérstaklega viðkvæmri stöðu skuli ekki endursendir til Ítalíu. Geti ungir einstæðir karlmenn einnig talist vera í sérstaklega viðkvæmri stöðu í ljósi einstaklingsbundinna aðstæðna þeirra eða sögu eða þeirra aðstæðna sem bíða þeirra í móttökuríki.

V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Fyrir liggur í máli þessu að krefja má ítölsk stjórnvöld um viðtöku kæranda á grundvelli 7. mgr. 22. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar, en Ísland skuldbatt sig til að fylgja reglugerðinni með samningi Íslands, Noregs og Evrópusambandsins frá 19. janúar 2001, um viðmiðanir og fyrirkomulag við að ákvarða hvaða ríki skuli fara með beiðni um alþjóðlega vernd sem lögð er fram í aðildarríki eða á Íslandi eða í Noregi. Í III. kafla Dyflinnarreglugerðarinnar koma fram viðmið, í ákveðinni forgangsröð, um hvaða ríki skuli bera ábyrgð á umsókn um alþjóðlega vernd. Þar sem ítölsk svöruðu ekki endurviðtökubeiðni íslenskra stjórnvalda innan tilskilins frests teljast ítölsk stjórnvöld hafa samþykkt viðtöku á kæranda, sbr. 7. mgr. 22. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar.

Í c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016 kemur fram að umsókn um alþjóðlega vernd skv. 37. gr. skuli tekin til efnismeðferðar nema heimilt sé að krefja annað ríki sem tekur þátt í samstarfi á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar um að taka við umsækjanda. Í 2. mgr. 36. gr. kemur fram að ef svo standi á sem greini í 1. mgr. skuli þó taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef útlendingurinn hefur slík sérstök tengsl við landið að nærtækast sé að hann fái hér vernd eða ef sérstakar ástæður mæli annars með því. Ef meira en 12 mánuðir hafa liðið frá því að umsókn um alþjóðlega vernd barst fyrst íslenskum stjórnvöldum og tafir á afgreiðslu hennar eru ekki á ábyrgð umsækjanda sjálfs skal taka hana til efnismeðferðar.

Þá er í 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga tekið fram að ef beiting 1. mgr. myndi leiða til þess að brotið væri gegn 42. gr., t.d. vegna aðstæðna í því landi sem senda á umsækjanda til, skuli taka umsókn til efnismeðferðar. Í 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er kveðið á um að ekki sé heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan útlending til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Þá segir í 2. mgr. ákvæðisins að 1. mgr. eigi einnig við um sendingu útlendings til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr.

Við mat á því hvort senda eigi umsækjanda um alþjóðlega vernd til ríkis, sem hefur samþykkt að taka við honum á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar, ber stjórnvöldum jafnframt að leggja sjálfstætt mat á hvort aðstæður þar brjóti gegn 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Þá ber stjórnvöldum að leggja mat á hvort málsmeðferð vegna umsókna um alþjóðlega vernd tryggi umsækjendum raunhæfa leið til að ná fram rétti sínum, sbr. 13. gr. sáttmálans. Í samræmi við framkvæmd Mannréttindadómstóls Evrópu skal mat á meðferð umsókna um alþjóðlega vernd og móttöku og aðbúnaði umsækjenda taka mið af einstaklingsbundnum aðstæðum í hverju máli.

Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður og málsmeðferð á Ítalíu, m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum og gögnum:

Asylum Information Database. Country Report – Italy (European Council on Refugees and Exiles, febrúar 2017),
Amnesty International Report 2016/17 (Amnesty International, 21. febrúar 2017),
Annual Report on the Situation of Asylum in the European Union 2015 (European Asylum Support Office, 8. júlí 2016),
Endursendingar hælisleitenda til Ítalíu, greinargerð innanríkisráðuneytisins í desember 2015 (Innanríkisráðuneytið, desember 2015),
Is mutual trust enough – The situation of persons with special reception needs upon return to Italy (Danska flóttamannaráðið, 9. febrúar 2017),
Italy 2016 Human Rights Report (United States Department of State, mars 2017),
Information note, Dublin transfers post-Tarakhel: update on European case law and practice (Elena, European legal network on asylum, október 2015),
Reception conditions in Italy: Report on the current situation of asylum seekers and beneficiaries of protection, in particular Dublin returnees (Swiss Refugee Council, október 2013),
Reception conditions in Italy. Report of the current situation of asylum seekers and beneficiaries of protection, in particular Dublin returnees (Swiss Refugee Council, ágúst 2016),
Submission by the United Nations High Commissioner for Refugees. For the Office of the High Commissioner for Human Rights’ Compilation Report – Universal Periodic Review: Italy (UNHCR, mars 2014),
UNHCR Recommendations on Important Aspects of Refugee Protection in Italy (UNHCR, júlí 2013),
Upplýsingar á síðu ítalska flóttamannaráðsins (í. Consiglio Italiano per I Rifugiati - http://www.cir-onlus.org/en/) og
Upplýsingar á síðu hjálparsamtakanna Baobab Experience (https://baobabexperience.org/)

Í gögnum málsins hefur komið fram að kærandi hafi verið með dvalarleyfi á Ítalíu á grundvelli mannúðarsjónarmiða sem runnið hafi út 2. febrúar 2017.

Af framangreindum gögnum má sjá að ítölsk stjórnvöld hafa verið gagnrýnd vegna aðbúnaðar umsækjenda um alþjóðlega vernd og flóttamanna þar í landi. Hefur Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna meðal annars gagnrýnt skipulag og bolmagn ítalska hæliskerfisins til að taka við skyndilegu eða verulegu flæði flóttamanna til landsins. Þá hefur stofnunin einnig gert athugasemdir við brotakennd móttökuskilyrði og aðbúnað umsækjenda um alþjóðlega vernd og flóttamanna. Jafnframt hefur Flóttamannastofnunin gagnrýnt að aðstoð við sérstaklega viðkvæma umsækjendur um alþjóðlega vernd sé oft ófullnægjandi vegna skorts á samhæfingu þjónustuaðila og eftirfylgni. Verður af framangreindu ráðið að ítölsk stjórnvöld hafa átt við margvíslegan vanda að etja í þessum málaflokki. Hins vegar hefur Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna ekki lagst gegn endursendingu umsækjenda um alþjóðlega vernd til Ítalíu á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar.

Í september 2015 samþykktu ítölsk stjórnvöld tilskipun nr. LD 142/2015 sem innleiðir ýmsar betrumbætur á ítalska hæliskerfinu. Opnaðar hafa verið stöðvar með gistirýmum þar sem þeir einstaklingar sem koma inn fyrir landamæri Ítalíu eru skráðir og fingraför þeirra eru tekin. Um er að ræða samstarf ítalskra stjórnvalda við meðal annars Evrópustofnun um framkvæmd samvinnu á ytri landamærum aðildarríkja Evrópusambandsins (e. Frontex) og Evrópulögreglunnar (e. Europol) og er markmiðið með stöðvunum meðal annars að auka skilvirkni í málum umsækjenda um alþjóðlega vernd. Þeir einstaklingar sem skilgreindir eru sem umsækjendur um alþjóðlega vernd eru fluttir frá stöðvunum á svæðisbundnar miðstöðvar sem skulu leysa af hólmi móttökumiðstöðvar á fyrsta stigi. Þar sækja þeir svo um alþjóðlega vernd í landinu. Hið svokallaða SPRAR kerfi móttökumiðstöðva fer nú stækkandi og er fjölgun gistirýma í kerfinu meðal annars svar við skorti á gistirýmum í hæliskerfi landsins.

Í ofangreindum gögnum og skýrslum um aðstæður og málsmeðferð á Ítalíu kemur fram að umsækjendur um alþjóðlega vernd á Ítalíu geta lagt fram umsókn hjá lögreglunni (í. Questura) eða hjá landamæralögreglunni (í. Polizia di Frontiera). Fái umsækjandi um alþjóðlega vernd synjun á umsókn sinni þá hefur hann kost á því að bera synjunina undir stjórnsýsludómstól (í. Tribunale Civile) og neikvæðri niðurstöðu frá stjórnsýsludómstóli má áfrýja til æðri dómstóls (í. Corte di Cassazione). Fái umsækjandi um alþjóðlega vernd endanlega synjun á umsókn sinni á hann möguleika á því að leggja fram viðbótarumsókn um alþjóðlega vernd hjá ítölskum stjórnvöldum. Ef nýjar upplýsingar eða gögn liggja fyrir í máli umsækjanda, aðstæður hafa breyst í máli hans eða verulegir annmarkar voru á fyrri málsmeðferð, geta skilyrði viðbótarumsóknar verið uppfyllt. Jafnframt eiga umsækjendur um alþjóðlega vernd þess kost að leggja fram beiðni fyrir Mannréttindadómstóli Evrópu um bráðabirgðaráðstöfun skv. 39. gr. málsmeðferðarreglna dómstólsins, telji þeir endanlega niðurstöðu um synjun á umsókn um alþjóðlega vernd og brottvísun til heimaríkis hafa í för með sér hættu á ofsóknum eða að um meðferð sé að ræða sem brjóti í bága við ákvæði mannréttindasáttmálans.

Umsækjendur um alþjóðlega vernd á Ítalíu eiga ekki rétt á gjaldfrjálsri lögfræðiaðstoð við að leggja fram umsókn um alþjóðlega vernd en geta leitað til frjálsra félagasamtaka eins og til dæmis ítalska flóttamannaráðsins (í. Consiglio Italiano per i Rifugati) og hjálparsamtakanna Baobab Experience. Umsækjendur sem fengið hafa synjun á umsókn sinni og ákveða að áfrýja þeirri ákvörðun til dómstóla geta lagt fram beiðni um lögfræðiaðstoð kostaða af ítalska ríkinu.

Við mat á aðstæðum á Ítalíu tekur kærunefnd jafnframt mið af dómi Hæstaréttar frá 1. október 2015 í máli nr. 114/2015 þar sem fjallað var um málsmeðferð og skilyrði til móttöku umsækjenda um alþjóðlega vernd á Ítalíu og komist að þeirri niðurstöðu að ekki væri fyrir hendi kerfislægur galli sem leiddi til þess að umsækjendur standi frammi fyrir raunverulegri hættu á að sæta þar ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð, sbr. 45. gr. þágildandi laga um útlendinga nr. 96/2002.

Kærunefndin vill einnig benda á að Mannréttindadómstóll Evrópu hefur ítrekað í dómum sínum og ákvörðunum, sbr. t.d. í dómi í máli A.S. gegn Sviss (nr. 39350/13) frá 30. júní 2015 og í ákvörðun í máli Samsam Mohammed Hussein o.fl. gegn Hollandi og Ítalíu (nr. 27725/10) frá 2. apríl 2013, að ekki sé hægt að túlka 3. gr. mannréttindasáttmálans á þá vegu að krafa sé á aðildarríkjunum að sjá öllum einstaklingum innan lögsögu þeirra fyrir heimili. Dómstóllinn hefur þó ekki útilokað að komið geti til ábyrgðar ríkis undir 3. gr. sáttmálans þegar einstaklingur, sem er alfarið háður stuðningi ríkisins, verður fyrir afskiptaleysi af hálfu hins opinbera sem leiðir til alvarlegs skorts eða aðstæðna sem eru ekki í samræmi við mannlega reisn.

Innanríkisráðuneytið gaf út greinargerð um endursendingar umsækjenda um alþjóðlega vernd til Ítalíu í desember 2015. Þar kemur fram að ráðuneytið meti svo að ágallar á aðbúnaði og móttökuskilyrðum umsækjenda um alþjóðlega vernd á Ítalíu séu ekki slíkir að þeir gefi ástæðu til að ætla að endursendingar þangað muni almennt brjóta gegn alþjóðlegum skuldbindingum íslenskra stjórnvalda. Lagt er til að meta skuli aðstæður í hverju tilviki fyrir sig og enn fremur að þeir sem teljist vera í sérstaklega viðkvæmri stöðu skuli ekki sendir til Ítalíu.

Athugun kærunefndar á aðstæðum umsækjenda um alþjóðlega vernd á Ítalíu hefur ekki leitt í ljós gögn sem gefa tilefni til að líta svo á að aðstæður eða móttökuskilyrði þeirra þar í landi séu þess eðlis að hætta sé á að endursending umsækjenda um alþjóðlega vernd til Ítalíu brjóti í bága við 1. eða 2. mgr. 42. gr. laga um útlendinga eða 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Þá benda öll gögn til þess að umsækjendum um alþjóðlega vernd séu tryggð úrræði til að leita réttar síns á Ítalíu bæði fyrir landsrétti og fyrir Mannréttindadómstól Evrópu, sbr. 13. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Enn fremur er haft til hliðsjónar að Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna hefur ekki lagst gegn endursendingu umsækjenda um alþjóðlega vernd til Ítalíu á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar.

Í greinargerð kæranda kemur fram að hann hafi orðið fyrir líkamlegu ofbeldi og kynþáttahatri á Ítalíu. Af þeim gögnum sem kærunefnd hefur kynnt sér má ráða að kærandi getur leitað aðstoðar yfirvalda á Ítalíu óttist hann að á honum verði brotið.

Kærandi, sem er ungur einstæður karlmaður, kvaðst í viðtali hjá Útlendingastofnun þann 26. janúar 2017 vera við góða líkamlega og andlega heilsu. Í gögnum málsins er ekkert sem bendir til þess að kærandi sé í sérstaklega viðkvæmri stöðu, sbr. 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga. Að teknu tilliti til einstaklingsbundinna aðstæðna kæranda er það mat kærunefndar að ekki séu fyrir hendi sérstakar ástæður sem mæli með því að mál hans verði tekið til efnismeðferðar hér á landi, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Kærandi kvaðst í viðtali hjá Útlendingastofnun þann 26. janúar 2017 ekki hafa sérstök tengsl við Ísland. Þar að auki er ekkert í gögnum málsins sem bendir til þess að kærandi hafi slík tengsl við landið að beita beri ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Þá telur kærunefnd ljóst að síðari málsliður 2. mgr. 36. gr. eigi ekki við í máli kæranda þar sem ekki eru liðnir 12 mánuðir frá því að kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi, en hann lagði fram umsókn sína þann 6. desember 2016.

Í máli þessu hafa ítölsk stjórnvöld fallist á að taka við kæranda og umsókn hans um alþjóðlega vernd á grundvelli ákvæða Dyflinnarreglugerðarinnar. Í ljósi alls ofangreinds er það niðurstaða kærunefndar að rétt sé að synja því að taka til efnismeðferðar umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi og senda kæranda til Ítalíu með vísan til c-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Ákvörðun Útlendingastofnunar er því staðfest.

Athygli kæranda er vakin á því að skv. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum frá birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.

Úrskurðarorð

Ákvörðun Útlendingastofnunar er staðfest.

The decision of the Directorate of Immigration is affirmed.

Anna Tryggvadóttir

Þorbjörg Inga Jónsdóttir Erna Kristín Blöndal

Efnisorð

Kærunefnd útlendingamála