25. júní 2020 Dómsmálaráðuneytið

Nr. 228/2020 Úrskurður

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Þann 25. júní 2020 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 228/2020

í stjórnsýslumáli nr. KNU20050013

Kæra [...]

á ákvörðun

Útlendingastofnunar

I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Þann 12. maí 2020 kærði [...], fd. [...], ríkisborgari [...] (hér eftir nefndur kærandi) ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 28. apríl 2020, um að taka ekki til efnismeðferðar umsókn hans um alþjóðlega vernd á Íslandi og vísa honum frá landinu.

Þess er krafist að hin kærða ákvörðun Útlendingastofnunar verði felld úr gildi og að stofnuninni verið gert að taka umsókn kæranda um alþjóðlega vernd til efnislegrar meðferðar hér á landi með vísan til 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016.

Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.

II. Málsmeðferð

Kærandi lagði fram umsókn um alþjóðlega vernd á Íslandi þann 18. febrúar 2020. Þar sem kærandi hafði fengið útgefna vegabréfsáritun til Hollands var þann 27. febrúar 2020 beiðni um viðtöku kæranda og umsóknar hans um alþjóðlega vernd beint til yfirvalda í Hollandi, sbr. 2. eða 3. mgr. 12. gr. reglugerðar Evrópuþingsins og ráðsins (ESB) nr. 604/2013 (hér eftir Dyflinnarreglugerðin). Í svari frá hollenskum yfirvöldum, dags. 31. mars 2020, samþykktu þau viðtöku kæranda á grundvelli 4. mgr. 12. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar. Útlendingastofnun ákvað þann 28. apríl 2020 að taka ekki umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi til efnismeðferðar og að honum skyldi vísað frá landinu. Ákvörðunin var birt fyrir kæranda þann 28. apríl 2020 og kærði kærandi ákvörðunina þann 12. maí 2020 til kærunefndar útlendingamála. Greinargerð kæranda barst kærunefnd 22. maí 2020 ásamt fylgigögnum. Þá bárust kærunefnd tölvupóstar frá talsmanni kæranda þann 22. júní 2020.

III. Ákvörðun Útlendingastofnunar

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kom fram að hollensk stjórnvöld bæru ábyrgð á meðferð umsóknar kæranda um alþjóðlega vernd á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar. Umsóknin yrði því ekki tekin til efnismeðferðar, sbr. c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga, enda fæli flutningur kæranda til Hollands ekki í sér brot gegn 42. gr. laga um útlendinga, sbr. jafnframt 3. mgr. 36. gr. laganna. Þá taldi Útlendingastofnun að kærandi hefði ekki slík tengsl við Ísland að nærtækast væri að hann fengi hér vernd eða að sérstakar ástæður mæltu annars með því að taka bæri umsókn kæranda til efnismeðferðar, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Kæranda var vísað frá landinu, sbr. c-lið 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, og skyldi hann fluttur til Hollands.

IV. Málsástæður og rök kæranda

Í greinargerð kæranda kemur fram að hann hafi í viðtölum hjá Útlendingastofnun m.a. greint frá því að hann hafi tengsl við Ísland en bróðir hans sé búsettur hér á landi. Þá hafi kærandi verið spurður út í heilsufar sitt sem hann kveði ekki vera gott. Hann glími við andlega vanlíðan og tiltekin líkamleg einkenni, s.s. orkuleysi, verki í eyrum og öxlum auk þess sem hann eigi erfitt með þvaglát. Kærandi kvaðst jafnframt vera stressaður fyrir mögulegri endursendingu til Hollands en hann óttist að mennirnir sem hafi hótað honum lífláti í heimaríki elti hann þangað. Þá greindi kærandi frá því að hann hafi einungis dvalið í tvo daga í Hollandi og hafi enga reynslu af aðstæðum þar í landi.Hvað varðar aðstæður og réttindi umsækjenda um alþjóðlega vernd í Hollandi vísar kærandi til greinargerðar sinnar til Útlendingastofnunar þar sem þeim hafi verið gerð ítarleg skil, m.a. m.t.t. stefnu hollenskra stjórnvalda í málefnum flóttamanna og umsækjenda um alþjóðlega vernd, málsmeðferðartíma, beitingu varðhalds gagnvart umsækjendum um alþjóðlega vernd og aðgengi að húsnæði, vinnumarkaði og lögfræðiþjónustu.Í greinargerð kæranda eru gerðar ýmsar athugasemdir við hina kærðu ákvörðun Útlendingastofnunar. Kærandi gerir m.a. athugasemd við trúverðugleikamat Útlendingastofnunar og það mat stofnunarinnar að kæranda sé tryggt húsnæði í Hollandi. Kærandi bendir á að raunin sé sú að hollensk stjórnvöld hafi skorið niður húsnæðisúrræði fyrir umsækjendur um alþjóðlega vernd auk þess sem að langur málsmeðferðartími valdi því að umsækjendur um alþjóðlega vernd dvelji lengur í móttökumiðstöðvum en áður. Þá skorti grunnþjónustu og framfærslu í tilteknum búsetuúrræðum í Hollandi. Kærandi vísar jafnframt til þess að hollenska flóttamannanefndin (e. The Dutch Council for Refugees) telji að hinn langi biðtími sem umsækjendur um alþjóðlega vernd búi við í Hollandi hafi áhrif á efnisleg móttökuskilyrði og andlega heilsu umsækjenda um alþjóðlega vernd. Þá gerir kærandi athugasemd við það mat Útlendingastofnunar að hann sé ekki einstaklingur í sérstaklega viðkvæmri stöðu í skilningi 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga. Kærandi hafi greint frá andlegri vanlíðan í viðtali hjá Útlendingastofnun og í læknisskoðun á Göngudeild sóttvarna auk þess sem hann hafi lýst líflátshótunum sem honum hafi borist frá tilteknum hópi í heimaríki. Kærandi gerir þá athugasemd við að Útlendingastofnun hafi ekki beðið með að birta ákvörðun í málinu þar til frekari upplýsingar lægju fyrir um andlega heilsu kæranda en það hafi legið fyrir að kærandi ætti bókaðan tíma hjá sálfræðingi.

Kærandi byggir á því að taka skuli mál hans til efnislegrar meðferðar hér á landi vegna sérstakra tengsla, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Í þeim efnum fjallar kærandi almennt um og gerir grein fyrir inntaki og túlkun á ákvæðinu, m.a. með hliðsjón af lögskýringargögnum og fyrri úrskurðum kærunefndar útlendingamála, s.s. úrskurð nefndarinnar nr. 247/2018. Kærandi hafi greint frá því að hann þekki engan í Hollandi og að bróðir hans sé búsettur á Íslandi. Til sönnunar á tengslum kæranda við bróður sinni hafi hann lagt fram fæðingarvottorð þeirra auk ljósmynda af þeim. Í ákvörðun Útlendingastofnunar hafi ekki verið fallist á að kærandi hafi sérstök tengsl við landið í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga, sbr. 32. gr. b reglugerðar um útlendinga, með vísan til þess að bróðir hans sé ekki með fasta búsetu hér á landi og að fyrirséð sé að svo muni ekki verða. Kærandi gerir athugasemd við að Útlendingastofnun setji fram fullyrðingu um niðurstöðu í máli bróður hans en hann hafi kært ákvörðun Útlendingastofnunar í máli sínu til kærunefndar útlendingamála sem hafi enn ekki úrskurðað í máli hans. Kærandi gerir jafnframt athugasemd við það að í ákvörðun Útlendingastofnunar sé ekkert fjallað um úrskurði kærunefndar útlendingamála nr. 302/2018 og 303/2018 sem kærandi hafi vísað til í greinargerð sinni til Útlendingastofnunar og talið að leggja ætti til grundvallar ákvarðanatöku í málinu. Í þessu sambandi vísar kærandi til úrskurðar kærunefndar útlendingamála nr. 702/2017 en í úrskurðinum sé m.a. fjallað um að af stöðu og hlutverki kærunefndar útlendingamála gagnvart Útlendingastofnun leiði að úrskurðir nefndarinnar séu bindandi sem fordæmi fyrir stofnunina. Þá vísar kærandi til úrskurðar kærunefndar nr. 37/2020 þar sem m.a. hafi verið tekið undir gagnrýni þess efnis að skort hafi á rökstuðning í ákvörðun Útlendingastofnunar hvað varðar tilvísun í fyrri úrskurði nefndarinnar. Í ljósi þessa gerir kærandi athugasemdir við rannsókn Útlendingastofnunar og skort á rökstuðningi fyrir því að framangreindir úrskurðir voru ekki lagðir til grundvallar ákvarðanatöku í málinu. Úrskurðir kærunefndar útlendingamála séu bindandi sem fordæmi fyrir Útlendingastofnun og að stofnuninni hafi því átt, í ljósi 11. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993, að leggja framangreind mál til grundvallar ákvarðanatöku í máli kæranda. Ef kærunefnd telji framangreinda úrskurði ekki hafa fordæmisgildi í því máli sem hér sé til umfjöllunar fer kærandi fram á að nefndin rökstyðji þá niðurstöðu. Þá vísar kærandi til þess að innihald hugtaksins sérstök tengsl í 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga sé rýmra en skilgreining Dyflinnarreglugerðarinnar á hugtakinu aðstandendur. Enginn vafi leiki á því að 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga gefi stjórnvöldum rýmra svigrúm til mats hverju sinni og að gert sé ráð fyrir því að byggt sé á heildstæðu mati á eðli og umfangi tengsla umsækjanda og þess einstaklings sem staddur sé hér á landi.

Kærandi byggir einnig á því að taka skuli mál hans til efnislegrar meðferðar á Íslandi vegna sérstakra ástæðna, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Kærandi hafi vísað til áreiðanlegra heimilda þar sem fjallað sé um aðstæður og réttindi umsækjenda um alþjóðlega vernd í Hollandi auk þess sem kærandi hafi greint frá ótta sínum í garð tiltekinna manna. Í hinni kærðu ákvörðun Útlendingastofnunar sé kærandi ekki metinn í sérstaklega viðkvæmri stöðu og gerir kærandi athugasemd við mat stofnunarinnar. Kærandi hafi sætt ofbeldi í formi líflátshótana og hann glími við tiltekna andlega erfiðleika. Áréttar kærandi að íslenskum stjórnvöldum beri að leggja heildstætt mat á einstaklingsbundnar aðstæður hans og þær afleiðingar sem endursending gæti haft í för með sér fyrir hann, bæði líkamlegar og andlegar, auk þess sem að meta þurfi hvort kærandi sé einstaklingur í sérstaklega viðkvæmri stöðu, sbr. 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga, sbr. 25. gr. sömu laga. Þá áréttar kærandi skyldu kærunefndar útlendingamála til að leggja ítarlegt mat á stöðu kæranda, sbr. 10. gr. stjórnsýslulaga, í ljósi fyrri reynslu hans og andlegrar vanlíðan. Þá gerir kærandi athugasemd við beitingu og lagastoð reglugerðar nr. 276/2018, um breytingu á reglugerð um útlendinga nr. 540/2017. Vísar kærandi m.a. til þess að þau viðmið sem séu sett fram í 32. gr. a reglugerðarinnar séu nefnd í dæmaskyni og því sé þar ekki að finna tæmandi talningu á þeim þáttum sem taka beri tillit til við mat á því hvort sérstakar ástæður eigi við. Ljóst sé að atriði sem talin séu upp í dæmaskyni í umræddri reglugerð geti með engum hætti komið í stað heildarmats á einstaklingsbundnum aðstæðum kæranda. Að teknu tilliti til aðstæðna í Hollandi fyrir umsækjendur um alþjóðlega vernd sé ljóst að staða kæranda verði mun síðri en staða almennings í Hollandi og að endursending hans þangað muni hafa slæmar afleiðingar í för með sér fyrir hann. Varðandi mat á því hvenær einstaklingur teljist eiga erfitt uppdráttar í viðtökuríki vísar kærandi til úrskurða kærunefndar útlendingamála nr. 550/2017, 552/2017, 583/2017 og 586/2017. Í ljósi alls framangreinds telji kærandi að í máli hans séu fyrir hendi sérstakar ástæður í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Að lokum byggir kærandi á því að uppi séu sérstakar ástæður í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga vegna Covid-19 faraldursins. Vísar kærandi m.a. til fréttar af heimasíðu dómsmálaráðuneytisins, dags. 31. mars 2020, um breytt mat Útlendingastofnunar vegna faraldursins. Í ákvörðun Útlendingastofnunar hafi verið fjallað um aðstæður í Hollandi með hliðsjón af áhrifum faraldursins og þeirra aðgerða sem stjórnvöld þar í landi hafi gripið til. Vegna hins síbreytilega ástands sem skapast hafi vegna Covid-19 faraldursins telji kærandi rétt að kærunefnd útlendingamála kanni hvaða áhrif faraldurinn hafi haft í Hollandi og leggi mat á það hvort taka skuli umsókn kæranda til efnislegrar meðferðar hér á landi á grundvelli sérstakra ástæðna, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga, í ljósi Covid-19 faraldursins.

V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Ákvæði 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga

Í 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga er mælt fyrir um að umsókn um alþjóðlega vernd skuli tekin til efnismeðferðar nema undantekningar sem greindar eru í a-, b- og c-liðum ákvæðisins eigi við. Samkvæmt c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga er stjórnvöldum heimilt að synja því að taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef krefja má annað ríki, sem tekur þátt í samstarfi á grundvelli samninga sem Ísland hefur gert um viðmiðanir og fyrirkomulag við að ákvarða hvaða ríki skuli fara með beiðni um alþjóðlega vernd sem lögð er fram hér á landi eða í einhverju samningsríkjanna, um að taka við umsækjanda. Í samræmi við samning ráðs Evrópusambandsins og Íslands og Noregs um þátttöku hinna síðarnefndu í framkvæmd, beitingu og þróun Schengen-gerðanna samþykkti Ísland áðurnefnda Dyflinnarreglugerð, sbr. auglýsingu í C-deild Stjórnartíðinda nr. 1/2014.

Í III. kafla Dyflinnarreglugerðarinnar koma fram viðmið, í ákveðinni forgangsröð, um hvaða ríki skuli bera ábyrgð á umsókn um alþjóðlega vernd. Ábyrgð Hollands á umsókn kæranda er byggð á 4. mgr. 12. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar þar sem kærandi hafi fengið útgefna vegabréfsáritun til Hollands. Samkvæmt framansögðu er heimilt að krefja hollensk stjórnvöld um að taka við kæranda, sbr. c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Aðstæður í Hollandi

Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður og málsmeðferð umsókna um alþjóðlega vernd í Hollandi, m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum og gögnum:

2019 Country Reports on Human Rights Practices – The Netherlands (U.S. Department of State, 11. mars 2020);
Amnesty International Report 2017/18 - Netherlands (Amnesty International, 22. febrúar 2018);
Asylum Information Database, Country Report: Netherlands (European Council on Refugees and Exiles, 2. apríl 2020);
Asylum Information Database, Housing out of reach. The reception of refugees and asylum seekers in Europe (European Council on Refugees and Exiles, 29. maí 2019);
ECRI Report on the Netherlands (fifth monitoring cycle) (European Commission against Racism and Intolerance, 4. júní 2019);
Freedom in the World 2019 - Netherlands (Freedom House, 4. febrúar 2019);
Upplýsingar af vefsíðu hollenska öryggis- og dómsmálaráðuneytisins, (www.government.nl/topics/asylum-policy);
Upplýsingar af vefsíðu COA (The Central Agency for the Reception of Asylum Seekers, www.coa.nl/en);
Upplýsingar af vefsíðu hollensku útlendingastofnunarinnar (www.ind.nl/en) og
World Report 2020 - European Union (Human Rights Watch, 14. janúar 2020).

Í framangreindum skýrslum kemur fram að þegar umsækjendur um alþjóðlega vernd eru sendir til Hollands á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar þá býðst þeim að leggja fram umsókn um alþjóðlega vernd þegar við komu til landsins. Á Schiphol flugvelli í Hollandi er umsóknarmiðstöð (h. Aanmeldcentrum) þar sem skráning umsókna um alþjóðlega vernd fer fram og er hún í höndum löggæsluyfirvalda (h. Koninklijke Marechaussee) þar í landi. Útlendingastofnun Hollands (h. Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND)) ber ábyrgð á meðferð umsókna um alþjóðlega vernd. Í hefðbundnu umsóknarferli fara umsækjendur um alþjóðlega vernd í tvö viðtöl, með aðstoð túlks sé talin þörf á því, áður en ákvörðun er tekin í máli þeirra. Umsækjendur sem hafa fengið synjun á umsókn sinni hjá IND geta kært niðurstöðuna til héraðsdómstóls og þeim dómi er í kjölfarið unnt að áfrýja til æðsta stjórnsýsludómstóls ríkisins (h. Afdeling Bestuursrechtspraak de Raad van State). Umsækjendur sem hefur verið synjað um alþjóðlega vernd eiga að auki möguleika á að leggja fram viðbótarumsókn hjá IND. Ef nýjar upplýsingar eða gögn liggja fyrir í máli umsækjenda geta skilyrði viðbótarumsóknar verið uppfyllt. Þá eiga umsækjendur þess kost að leggja fram beiðni fyrir Mannréttindadómstól Evrópu um bráðabirgðaráðstöfun skv. 39. gr. málsmeðferðarreglna dómstólsins, telji þeir endanlega niðurstöðu um synjun á umsókn um alþjóðlega vernd hafa í för með sér hættu á ofsóknum eða meðferð sem brjóti í bága við ákvæði mannréttindasáttmála Evrópu.

Af þeim gögnum sem kærunefnd hefur kynnt sér verður talið að hollensk yfirvöld uppfylli skyldur sínar um lögfræðiaðstoð til handa umsækjendum um alþjóðlega vernd skv. tilskipun Evrópuþingsins og ráðsins nr. 32/2013 um málsmeðferð við veitingu og afturköllun alþjóðlegrar verndar, sbr. 19. og 20. gr. hennar. Um leið og umsókn hefur verið tekin til meðferðar hjá útlendingastofnun Hollands eiga umsækjendur rétt á gjaldfrjálsri lögfræðiaðstoð þar til ákvörðun hefur verið tekin í máli þeirra. Ákveði umsækjendur að bera synjun á umsókn sinni um alþjóðlega vernd undir dómstóla eiga þeir að auki rétt á gjaldfrjálsri lögfræðiaðstoð á meðan áfrýjunarferlinu stendur. Uppfylli umsækjendur um alþjóðlega vernd ekki ákveðin skilyrði löggjafar um útlendinga í Hollandi, s.s. að geta sýnt fram á gild skilríki eða vegabréfsáritun sem heimili þeim inngöngu í landið eða að almenningi stafi ekki ógn af þeim, geta yfirvöld ákveðið að úrskurða þá í varðhald í tiltekinn tíma. Að meginreglu er enginn hópur umsækjenda undanþeginn því að geta sætt varðhaldi, séu skilyrði þess uppfyllt, en fjölskyldur með börn þurfa þó almennt ekki að sæta varðhaldi. Þá eiga umsækjendur sem sæta varðhaldi rétt á heilbrigðisþjónustu, þ. á m. geðheilbrigðisþjónustu. Umsækjendur geta borið lögmæti varðhaldsúrskurðar undir dómstóla og eiga þeir jafnframt rétt á gjaldfrjálsri lögfræðiaðstoð við þá umleitan.

Holland er aðildarríki Evrópusambandsins og hefur innleitt tilskipanir sambandsins vegna meðferðar og móttöku umsækjenda um alþjóðlega vernd. Í þeim gögnum sem kærunefnd hefur kynnt sér um aðstæður og aðbúnað umsækjenda um alþjóðlega vernd í Hollandi kemur fram að umsækjendum séu tryggð búsetuúrræði og fjárhagsleg aðstoð fyrir nauðsynlegum útgjöldum, s.s. matarinnkaupum, sé þörf á því. Eftir að skráningu umsóknar um alþjóðlega vernd er lokið eru umsækjendur fluttir í móttökumiðstöðvar þar sem þeir dvelja þar til leyst hefur verið úr umsókn þeirra.

Umsækjendur fá aðgang að atvinnumarkaðnum í Hollandi sex mánuðum eftir að umsókn um alþjóðlega vernd hefur verið lögð fram. Vinnuveitandi verður þó að sækja um atvinnuleyfi fyrir umsækjendur um alþjóðlega vernd áður en þeir geta hafið störf og hefur það því reynst erfitt fyrir umsækjendur að finna sér störf. Öllum umsækjendum um alþjóðlega vernd er tryggt aðgengi að nauðsynlegri heilbrigðisþjónustu, þ. á m. geðheilbrigðisþjónustu. Við meðferð umsókna er að auki tekið tillit til þarfa einstaklinga sem teljast vera í viðkvæmri stöðu.

Undanfarin ár hefur mátt greina aukna andúð í viðhorfi gagnvart innflytjendum í Hollandi, þ. á m. gagnvart múslimum. Frá árinu 2009 hefur verið komið upp 38 skrifstofum um landið sem starfa gegn mismunun (e. Anti-Discrimination Bureaus) og veita þolendum mismununar aðstoð og ráðgjöf ásamt því að skrásetja tilvik þar sem einstaklingar hafa orðið fyrir mismunun. Mannréttindastofnun Hollands (e. The Netherlands Institute for Human Rights) ákvarðar í málum þar sem hvers konar mismunun er til skoðunar og gefur út óbindandi álit sem er að meginstefnu farið eftir. Stofnunin hefur að auki vald til að fara með mál fyrir dómstóla sem hún telur að geti haft fordæmisgildi. Þá eru mál, þar sem ofbeldi sem rekja má til kynþáttafordóma er til skoðunar, saksótt með skilvirkum hætti séu þau tilkynnt til löggæsluyfirvalda. Þá benda framangreind gögn jafnframt til þess að löggæsluyfirvöld í Hollandi hafi yfir að ráða fullnægjandi úrræðum til að veita umsækjendum um alþjóðlega vernd aðstoð óttist þeir tiltekna einstaklinga.

Einstaklingsbundnar aðstæður kæranda

Samkvæmt gögnum málsins er kærandi karlmaður á [...]. Í framlögðum gögnum frá Göngudeild sóttvarna, dags. 11. - 13. mars 2020, kemur fram að kærandi sé hraustlegur en hann hafi m.a. greint frá því að vera stífur í öxlum og hálsi. Jafnframt greindi kærandi frá því í viðtali hjá Útlendingastofnun að hann eigi erfitt með þvaglát. Þá hafi kærandi lýst andlegri vanlíðan, s.s. kvíða og þunglyndi, fyrir heilbrigðisstarfsfólki og í viðtölum hjá Útlendingastofnun. Í samskiptaseðli Göngudeildar sóttvarna, dags. 12. maí 2020, kemur fram að kærandi hafi hitt sálfræðing, en hann sé kvíðinn og áhyggjufullur og finni fyrir líkamlegum einkennum, s.s. magaverk og vöðvabólgu.

Kærunefnd tekur fram að kæranda var leiðbeint í viðtali hjá Útlendingastofnun þann 12. mars 2020 um mikilvægi öflunar gagna um heilsufar, sem kærandi telji hafa þýðingu fyrir mál sitt, og um að afla skriflegra upplýsinga og leggja fram við meðferð máls hans hjá Útlendingastofnun. Þá var kæranda jafnframt leiðbeint með tölvupósti kærunefndar þann 18. júní 2020 um framlagningu frekari gagna í málinu, m.a. í ljósi þess að kærandi átti tíma hjá sálfræðingi þann 16. júní 2020. Engin slík gögn bárust nefndinni og ekki var óskað eftir að beðið yrði frekar eftir gögnum. Með vísan til fyrrgreindrar málsmeðferðar og þeirra gagna sem liggja fyrir í málinu telur kærunefnd að mál kæranda sé nægjanlega upplýst hvað varðar heilsufar kæranda og aðra þætti varðandi einstaklingsbundnar aðstæður hans. Þá er ekkert sem bendir til þess að frekari gögn um heilsufar hans geti haft áhrif á niðurstöðu í málinu, m.a. í ljósi þess aðbúnaðar og stuðnings sem kærandi má vænta í viðtökuríki.

Ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga

Í 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga kemur fram að ef svo standi á sem greini í 1. mgr. skuli þó taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef útlendingurinn hefur slík sérstök tengsl við landið að nærtækast sé að hann fái hér vernd eða ef sérstakar ástæður mæli annars með því. Í 32. gr. a og 32. gr. b reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017, sbr. 4. mgr. 36. gr. laganna, koma fram viðmið varðandi mat á því hvort taka skuli umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar vegna sérstakra tengsla eða ef sérstakar ástæður mæla með því. Þá segir í 2. mgr. 36. gr. laganna að ef meira en 12 mánuðir hafa liðið frá því að umsókn um alþjóðlega vernd barst fyrst íslenskum stjórnvöldum og tafir á afgreiðslu hennar eru ekki á ábyrgð umsækjanda sjálfs skal taka hana til efnismeðferðar.

Einstaklingsbundnum aðstæðum kæranda hefur þegar verið lýst og telur kærunefnd að þær séu ekki þess eðlis að þær teljist til sérstakra ástæðna í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga eða samkvæmt þeim viðmiðum sem talin eru í dæmaskyni í 32. gr. a reglugerðar um útlendinga. Í því sambandi hefur nefndin m.a. litið til þess að heilsufar kæranda sé ekki með þeim hætti að hann teljist glíma við mikil og alvarleg veikindi, s.s. skyndilegan og lífshættulegan sjúkdóm og meðferð við honum er aðgengileg hér á landi en ekki í viðtökuríki, eins og segir í 2. mgr. 32. gr. a reglugerðarinnar. Þá telur nefndin að heilbrigðisaðstæður kæranda geti ekki talist til ástæðna sem séu svo einstaklingsbundnar og sérstakar að ekki verði framhjá þeim litið, sbr. 3. mgr. sömu greinar. Framangreind gögn um heilbrigðisþjónustu í Hollandi benda til þess að kærandi hafi aðgang að fullnægjandi heilbrigðisþjónustu þar í landi.

Þá telur kærunefnd að gögn málsins beri ekki með sér að kærandi muni eiga erfitt uppdráttar í viðtökuríki vegna alvarlegrar mismununar eða að hann geti af sömu ástæðu vænst þess að staða hans verði verulega síðri en staða almennings í viðtökuríki, sbr. áðurnefnd viðmið í 32. gr. a reglugerðar um útlendinga. Kærandi lagði fram gögn sem hann taldi sýna að honum stafaði hætta af ótilgreindum meðlimum [...]. Þar á meðal var upptaka sem átti að sýna samtal við einstakling frá þeim samtökum og afrit af skjali ásamt enskri þýðing þess sem gefur til kynna að það sé gefið út af lögreglu, dómara og [...] og innihaldi ákvörðun um að taka kæranda af lífi. Þau gögn sem kærunefnd hefur kynnt sér benda til þess að telji kærandi sér mismunað eða óttist hann um öryggi sitt að einhverju leyti í viðtökuríki geti hann leitað aðstoðar hjá þar til bærum stjórnvöldum.

Kærandi kvaðst í viðtölum hjá Útlendingastofnun, sem og í greinargerðum til Útlendingastofnunar og kærunefndar, hafa sérstök tengsl við Ísland þar sem að hann eigi bróður hér á landi. Með greinargerð kæranda til kærunefndar fylgdu gögn til stuðnings þessari málsástæðu kæranda, þ. á m. afrit af fæðingarvottorðum þeirra og ljósmyndir. Reisir kærandi kröfu sína um að mál hans skuli tekið til efnismeðferðar hér á landi m.a. á því að hann hafi sérstök tengsl við landið vegna framangreinds.

Lög um útlendinga veita ekki skýrar leiðbeiningar um hvernig hugtakið sérstök tengsl skv. 2. mgr. 36. gr. skuli túlkað í framkvæmd. Við túlkun ákvæðisins hefur kærunefnd litið til athugasemda sem fylgdu ákvæðinu í frumvarpi því er varð að lögum um útlendinga og lagt til grundvallar að ákvæðinu sé ætlað að taka m.a. til þeirra tilvika þegar umsækjendur eiga ættingja hér á landi en ekki í því ríki sem þeir yrðu aftur sendir til. Þetta geti einnig átt við í öðrum tilfellum þar sem tengsl eru ríkari en við viðtökuríkið, svo sem vegna fyrri dvalar. Þá gera athugasemdir í frumvarpi og ákvæði 32. gr. b reglugerðar um útlendinga ráð fyrir því að fyrri dvöl umsækjanda hér á landi geti leitt til þess að um sérstök tengsl séu að ræða. Í athugasemdunum kemur jafnframt fram að með ákvæðinu sé stjórnvöldum eftirlátið mat og hafi heimild til að taka mál til efnismeðferðar umfram það sem leiðir af sérstökum reglum, svo sem reglum Dyflinnarreglugerðarinnar. Af því má m.a. leiða að þau tengsl sem ákvæðið vísar til geta verið fjarlægari en þau nánu fjölskyldutengsl sem Dyflinnarreglugerðin mælir fyrir um, sbr. m.a. g-lið 2. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar.

Af orðalagi ákvæðisins er ljóst að það mælir fyrir um tengsl við landið en ekki aðeins tengsl við einstaklinga sem hér kunna að dvelja á einhverjum tíma. Kærunefnd telur ljóst að byggist málsástæða um sérstök tengsl við landið á tengslum við tiltekinn eða tiltekna einstaklinga þurfi þeir einstaklingar almennt að hafa heimild til dvalar hér á landi og að sú heimild þurfi að hafa tiltekinn varanleika. Af þessu leiðir að tengsl við einstakling sem byggir rétt sinn til dvalar á Íslandi á vegabréfsáritun eða tengsl við einstakling sem dvelst hér á meðan umsókn hans um alþjóðlega vernd er til umfjöllunar myndu almennt ekki teljast þess eðlis að þau leiði til þess að umsækjandi hafi sérstök tengsl við landið í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Kærunefnd hefur samkvæmt þessu áður talið að leggja skuli til grundvallar að ef umsækjandi um alþjóðlega vernd á sannanlega ættingja hér á landi, sem hefur heimild til dvalar hér, sem hann hefur raunveruleg og sérstök tengsl við hér á landi en ekki í viðtökuríki, geti umsókn hans verið tekin til efnismeðferðar hér á landi á grundvelli þess að umsækjandi hafi sérstök tengsl við landið. Kærunefnd hefur m.a. fallist á að tengsl við ættingja sem hlotið hefur alþjóðlega vernd hér á landi geti verið nægileg til að kærandi teljist, að öðrum skilyrðum uppfylltum, hafa sérstök tengsl við landið í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga, sbr. úrskurð í málum nr. KNU18040004 og KNU18040005 frá 28. júní 2018. Þá hefur kærunefnd hafnað því að tengsl séu til staðar við foreldra lögráða umsækjenda um alþjóðlega vernd sem eru sjálfir hér á landi vegna umsókna sinna um alþjóðlega vernd, sbr. úrskurð í máli KNU19050019 frá 4. júlí 2019. Kærunefnd hefur þó, í undantekningartilfelli, úrskurðað að taka skuli til efnismeðferðar umsókn aðila sem hafði tengsl við einstaklinga sem dvöldu hér á landi vegna umsókna sinna um alþjóðlega vernd, sbr. úrskurð kærunefndar í máli KNU19040073 frá 27. júní 2019. Í því máli hafði aðilinn rík tengsl við börn þeirra einstaklinga sem hún byggði tengsl sín á en aðilinn hafði gengið börnunum í móðurstað á mikilvægu þroskaskeiði þeirra og þar til henni tókst að flýja heimaríki og sameina börnin móður þeirra. Kærunefnd taldi engu að síður að ekki væri unnt að telja að aðilinn hefði sérstök tengsl við landið í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga heldur var niðurstaðan byggð á hinu svokallaða fullveldisákvæði Dyflinnarreglugerðarinnar, sbr. 1. mgr. 17. gr. hennar, og vísað til hagsmuna barnanna. Var í þeirri niðurstöðu jafnframt vísað til 6. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar, 2. mgr. 10. gr. og 3. mgr. 25. gr. laga um útlendinga en tilvísuð ákvæði fjalla um skyldur stjórnvalda til að hafa hagsmuni barna að leiðarljósi. Af ofangreindum málum má ráða að heildstætt mat á hagsmunum aðila fer fram en aðeins í undantekningartilvikum, þegar brýnir hagsmunir barna eiga í hlut, hefur kærunefnd vikið frá þeirri meginreglu að tengsl umsækjanda við aðila sem ekki hafa heimild til dvalar hér á landi geta ekki leitt til þess að taka eigi umsókn, sem annars yrði afgreidd á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar, til efnismeðferðar.

Kærandi hefur greint frá því í viðtali hjá Útlendingastofnun og í greinargerð sinni til kærunefndar að bróðir hans hafi verið búsettur hér á landi í nokkur ár. Til sönnunar þess að viðkomandi sé bróðir kæranda hefur kærandi lagt fram afrit fæðingarvottorða og myndir sem eiga að sýna kæranda með bróður sínum. Ekki er unnt að sannreyna trúverðugleika fæðingarvottorðanna en ljóst er að mikið af fölsuðum skjölum [...] er í umferð. Hins vegar, í ljósi þess að Útlendingastofnun byggir á því að umræddur einstaklingur sé bróðir kæranda, telur kærunefnd, að svo stöddu, ekki ástæðu til að kanna þennan þátt málsins frekar og leggur til grundvallar ofangreind fjölskyldutengsl.

Samkvæmt upplýsingum frá Útlendingastofnun kom bróðir kæranda til Íslands árið [...] á grundvelli dvalarleyfis vegna skorts á starfsfólki. Var dvalarleyfið endurnýjað nokkrum sinnum, en rann úr gildi í janúar sl. Í [...] sótti bróðir kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi en fékk synjun á umsókn sinni [...] og var gert að yfirgefa landið. Kærði hann ákvörðun Útlendingastofnunar til kærunefndar sem felldi ákvörðun Útlendingastofnunar úr gildi með úrskurði dags. [...]. og lagði fyrir stofnunina að taka mál hans aftur til meðferðar. Kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi um mánuði eftir að dvalarleyfi bróður hans rann út.

Þrátt fyrir að bróðir kæranda sé staddur hér á landi og hafi sótt um alþjóðlega vernd er það mat kærunefndar að tengsl kæranda við landið séu ekki slík að hægt sé að fallast á að skilyrði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga séu uppfyllt. Kærunefnd áréttar í því sambandi að bróðir kæranda sé nú einungis staddur hér á landi í tengslum við umsókn sína um alþjóðlega vernd, umsókn hans er enn til meðferðar hjá íslenskum stjórnvöldum og endanleg ákvörðun hefur því ekki verið tekin í máli hans.

Vegna tilvísunar í greinargerð kæranda til úrskurða kærunefndar útlendingamála í málum KNU18040005 og KNU18040006 frá 28. júní 2018 og mál KNU18030029 frá 29. maí 2018 tekur kærunefnd fram að í framangreindum úrskurðum komst kærunefnd að þeirri niðurstöðu að taka bæri umsóknir kærenda til efnismeðferðar vegna sérstakra tengsla við einstaklinga sem höfðu heimild til dvalar hér á landi. Ekki er hægt að jafna stöðu kæranda í þessu máli við stöðu kærenda í framangreindum úrskurðum en líkt og áður hefur verið rakið er ljóst af gögnum máls að bróðir kæranda hefur ekki heimild til dvalar hér á landi.

Við mat á því hvort sérstakar ástæður mæli með því að umsókn kæranda hljóti efnismeðferð hér á landi hefur kærunefnd litið til þeirra aðstæðna sem skapast hafa vegna Covid-19 faraldursins. Fjölmörg ríki hafa gripið til umfangsmikilla aðgerða til þess að sporna gegn útbreiðslu veirunnar. Felast aðgerðirnar m.a. í ferðatakmörkunum og ferðabönnum. Í því sambandi hafa mörg aðildarríki Dyflinnarsamstarfsins lokað tímabundið fyrir endursendingar einstaklinga á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar og liggur ekki fyrir hvenær endursendingar muni hefjast að nýju. Á þetta við um Ísland og ríkir því ákveðin óvissa hér á landi um það hvenær framkvæmd á endursendingum hefjist að nýju. Yfirvöld í Hollandi hafa jafnframt gripið til aðgerða til þess að sporna gegn útbreiðslu veirunnar, m.a. með ferðabanni til og frá landinu (m.a. að undanskildum ferðum ríkisborgara ríkja Evrópusambandsins og ferðum sem talist geta nauðsynlegar), auk þess sem takmarkanir á samkomum eru við lýði, veitingastöðum var lokað og skólahald lagðist af. Í búsetuúrræðum umsækjenda um alþjóðlega vernd hefur dagskrá verið takmörkuð og íbúar hvattir til að vera í herbergjum sínum. Hlé var gert á móttöku og afgreiðslu umsókna um alþjóðlega vernd en umsóknir þess í stað skráðar og umsækjendur vistaðir í neyðarúrræði á vegum hollenskra stjórnvalda. Kærunefnd hefur ekki forsendur til annars en að líta svo á að þær takmarkanir sem við líði eru vegna Covid-19 faraldursins séu tímabundnar. Er aflétting takmarkana t.a.m. þegar hafin í Hollandi og hafa stjórnvöld kynnt áætlun sína að því marki. Til að mynda hófst skólahald að nýju þann 11. maí sl., með takmörkunum, þá opnuðu m.a. bókasöfn, kvikmyndahús og leikhús þann 1. júní sl., með takmörkunum og stefnt er að frekari afléttingu takmarkana í skrefum næstu vikurnar. Auk þess hafa hollensk stjórnvöld opnað landamæri sín fyrir tilteknum ríkjum frá og með 15. júní sl. og áætlað er að frekari takmörkunum við landamæri ríkisins verði aflétt í framhaldinu. Þá hefur hollenska Útlendingastofnunin hafið prófun á notkun fjarfundabúnaðar til viðtala við umsækjendur og tekur nú við umsóknum um alþjóðlega vernd.

Af skýrslum er ljóst að viðtökuríkið býr við stöðuga stjórnarhætti og sterka innviði. Að mati kærunefndar er því ekkert sem bendir til þess að það tímabundna ástand sem nú ríkir komi til með að hafa teljandi áhrif á getu eða vilja viðtökuríkisins til að taka á móti og afgreiða mál kæranda þar í landi þegar takmörkunum verður aflétt og veita honum nauðsynlegan stuðning og viðeigandi aðbúnað á meðan mál hans er þar til meðferðar.

Í því sambandi er rétt að árétta að Dyflinnarreglugerðin gerir ráð fyrir því að samstarfsríkin hafi almennt sex mánuði frá því að lokaákvörðun er tekin um kæru umsækjanda um alþjóðlega vernd til að flytja umsækjanda til viðtökuríkis, sbr. 1. mgr. 29. gr. reglugerðarinnar. Kærunefnd hefur ekki forsendur til að álykta að endursendingar til viðtökuríkisins verði ekki hafnar áður en umræddur frestur rennur út.

Þá lítur kærunefnd einnig til þess að skv. 2. mgr. 103. gr. laga um útlendinga er Útlendingastofnun heimilt að fresta flutningi á umsækjanda ef það telst nauðsynlegt vegna sérstakra aðstæðna hans eða ómögulegt er að framkvæma ákvörðun að svo stöddu.

Er það mat kærunefndar að tímabundnar takmarkanir á endursendingum til Hollands á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar geti ekki, eins og hér stendur á, leitt til þess að sérstakar ástæður mæli með því að umsókn kæranda verði tekin til efnismeðferðar hér á landi, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Í því sambandi hefur kærunefnd sérstaklega litið til sterkra innviða viðtökuríkisins og þess frests sem aðildarríki Dyflinnarsamstarfsins hafa til að endursenda umsækjendur til viðtökuríkis og fjallað var um hér að framan.

Það er jafnframt mat kærunefndar að málsástæður kæranda að öðru leyti verði ekki taldar til sérstakra ástæðna í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Vegna tilvísunar í greinargerð kæranda til úrskurða kærunefndar í málum KNU17080037 og KNU17070049 frá 10. október 2017 og KNU17080006 og KNU17070041 frá 24. október 2017, tekur kærunefnd fram að ekki sé hægt að jafna stöðu kæranda í þessu máli við stöðu kærenda í framangreindum úrskurðum enda er ekki um sömu viðtökuríki að ræða auk þess sem aðstæður þeirra séu einnig ólíkar að öðru leyti.

Að teknu tilliti til einstaklingsbundinna aðstæðna kæranda og á grundvelli heildarmats á áhrifum Covid-19 faraldursins á aðstæður hans er það mat kærunefndar að ekki séu fyrir hendi sérstakar ástæður sem mæli með því að mál hans verði tekið til efnismeðferðar hér á landi, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Þá telur kærunefnd ljóst að síðari málsliður 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga eigi ekki við í máli kæranda þar sem ekki eru liðnir 12 mánuðir frá því að kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi, en hann lagði fram umsókn sína þann 18. febrúar 2020.

Ákvæði 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga

Í 3. mgr. 36. gr. laganna kemur fram að ef beiting 1. mgr. myndi leiða til þess að brotið væri gegn 42. gr., t.d. vegna aðstæðna í því ríki sem senda á umsækjanda til, skuli taka umsókn til efnismeðferðar. Í 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er kveðið á um að ekki sé heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan útlending til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Þá segir í 2. mgr. ákvæðisins að 1. mgr. eigi einnig við um sendingu útlendings til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr. Við túlkun á inntaki 42. gr. laga um útlendinga telur kærunefnd jafnframt að líta verði til þess að ákvörðun um brottvísun eða frávísun sem setur einstakling í raunverulega hættu á að verða fyrir pyndingum, ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu er í andstöðu við 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994, sbr. jafnframt 68. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands, nr. 33/1944.

Í dómaframkvæmd Mannréttindadómstóls Evrópu hefur verið byggt á því að sú meðferð sem einstaklingur á von á við brottvísun eða frávísun verði að ná tilteknu lágmarks alvarleikastigi til að ákvörðunin verði talin brot á 3. gr. mannréttindasáttmálans. Horfa verði til allra aðstæðna í fyrirliggjandi máli, svo sem lengdar og eðlis meðferðar, andlegra og líkamlegra áhrifa hennar auk stöðu einstaklings hverju sinni, svo sem kyns, aldurs og heilsufars. Við mat á umræddu alvarleikastigi hefur dómstóllinn jafnframt litið til annarra þátta, t.d. hvort einstaklingurinn er í viðkvæmri stöðu, sbr. t.d. dóm Mannréttindadómstóls Evrópu í máli Khlaifia o.fl. gegn Ítalíu (nr. 16483/12) frá 15. desember 2016. Í því sambandi hefur dómstóllinn lagt ákveðna áherslu á að umsækjendur um alþjóðlega vernd tilheyri jaðarsettum og viðkvæmum þjóðfélagshóp sem þurfi sérstaka vernd, sbr. t.d. dóm í máli Tarakhel gegn Sviss (nr. 29217/12) frá 4. nóvember 2012. Þrátt fyrir það verði 3. gr. mannréttindasáttmálans ekki túlkuð á þann hátt að í greininni felist skylda aðildarríkja til að sjá umsækjendum um alþjóðlega vernd fyrir húsnæði eða fjárhagsaðstoð sem geri þeim kleift að viðhalda ákveðnum lífskjörum, sbr. dóm í máli M.S.S. gegn Belgíu og Grikklandi (nr. 30696/09) frá 21. janúar 2011.

Með vísan til umfjöllunar um aðstæður og móttökuskilyrði umsækjenda um alþjóðlega vernd í Hollandi er það niðurstaða kærunefndar að synjun á efnismeðferð umsóknar kæranda um alþjóðlega vernd leiði ekki til brots gegn 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga, sbr. jafnframt 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu.

Að mati kærunefndar bera gögn málsins jafnframt með sér að í viðtökuríki sé veitt raunhæf vernd gegn því að fólki sé vísað brott eða það endursent til ríkja þar sem einstaklingar eiga á hættu að verða fyrir ofsóknum eða þar sem lífi þeirra og frelsi er ógnað. Í því sambandi hefur kærunefnd einkum litið til þess að gögnin benda til þess að meðferð stjórnvalda viðtökuríkis á umsóknum um alþjóðlega vernd sé með þeim hætti að lagt sé einstaklingsbundið mat á aðstæður einstaklinga. Telur kærunefnd að gögn málsins gefi ekki til kynna að endursending kæranda til viðtökuríkis sé í andstöðu við 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga, sbr. 2. mgr. ákvæðisins.

Þá benda öll gögn til þess að kærandi hafi raunhæf úrræði í Hollandi, bæði fyrir landsrétti og fyrir Mannréttindadómstól Evrópu, sbr. jafnframt 13. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sem tryggja að hann verði ekki sendur áfram til annars ríkis þar sem líf hans eða frelsi kann að vera í hættu, sbr. 2. mgr. 42. gr. laga um útlendinga.

Athugasemdir kæranda við ákvörðun Útlendingastofnunar

Svo sem fram hefur komið gerir kærandi ýmsar athugasemdir við ákvörðun Útlendingastofnunar, þ. á m. við mat Útlendingastofnunar á viðkvæmri stöðu hans, við beitingu og lagastoð reglugerðar um útlendinga með áorðnum breytingum og við rökstuðning stofnunarinnar.

Kærandi telur að tilefni sé til þess að kærunefnd endurskoði mat Útlendingastofnunar er varðar sérstaklega viðkvæma stöðu kæranda, sbr. 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga. Af þessu tilefni vill kærunefnd árétta að ákvörðun um hvort umsækjandi sé einstaklingur í sérstaklega viðkvæmri stöðu í skilningi 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga snýst um það hvort þörf sé á sérstökum stuðningi við umsækjanda í gegnum umsóknarferlið og á meðan á dvöl hans stendur hér á landi. Í 1. mgr. 25. gr. laga um útlendinga kemur m.a. fram að við meðferð umsóknar um alþjóðlega vernd skuli Útlendingastofnun tryggja, eins fljótt og kostur er, að fram fari, með aðstoð viðeigandi sérfræðinga, einstaklingsbundin greining á því hvort umsækjandi teljist vera í sérstaklega viðkvæmri stöðu, sbr. 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga. Sé hann í slíkri stöðu skal stofnunin meta hvort hann hafi einhverjar sérþarfir, t.d. þörf á tiltekinni heilbrigðisþjónustu. Þá er tekið fram í 2. mgr. sama ákvæðis að ákvæði IV., V. og VII. kafla stjórnsýslulaga um andmælarétt, um birtingu ákvörðunar, rökstuðning o.fl. og um stjórnsýslukæru og viðeigandi ákvæði I. og IX. kafla laga um útlendinga gilda ekki um ákvörðun um sérstaklega viðkvæma stöðu skv. 1. mgr. Skilgreining á stöðu skv. 1. mgr. hafi ekki önnur réttaráhrif en þau sem sérstaklega er getið í lögum eða reglugerð. Kærunefnd telur því ljóst að mat skv. 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga fari fram hjá Útlendingastofnun, sé ekki kæranlegt til kærunefndar og hafi ekki önnur réttaráhrif en sérstaklega er getið um í lögum eða reglugerð. Kærunefnd leggur þannig áherslu á að ákvörðun um hvort umsækjandi sé í sérstaklega viðkvæmri stöðu er annað en mat á einstaklingsbundnum aðstæðum umsækjanda þó svo að þessi hugtök skarist nokkuð.

Vegna athugasemda kæranda í greinargerð um beitingu ákvæða 32. gr. a reglugerðar um útlendinga tekur kærunefnd sérstaklega fram að hún telji ljóst að það leiði bæði af orðalaginu „viðmið“ og tilvísun í reglugerðinni um að þau séu í „dæmaskyni“ að ekki sé um að ræða tæmandi upptalningu á þeim sjónarmiðum sem komið geta til greina við mat á því hvort sérstakar ástæður eru fyrir hendi í máli. Kærunefnd áréttar í þessu samhengi að við meðferð mála hjá kærunefnd er ávallt horft til einstaklingsbundinna aðstæðna einstaklingsins við mat á því hvort sérstakar ástæður mæli með því að mál verði tekið til efnismeðferðar, í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga, þ.m.t. heilsufars hans og annarra þátta sem benda til viðkvæmrar stöðu einstaklingsins. Kærunefnd leggur því áherslu á að sjálfstætt heildarmat er lagt á atvik í hverju máli fyrir sig á grundvelli einstaklingsbundinna aðstæðna einstaklingsins og aðstæðna í viðtökuríki. Eins og að framan greinir hefur kærunefnd lagt einstaklingsbundið mat á umsókn kæranda og komist að niðurstöðu um að synja honum um efnismeðferð með vísan til ákvæða laga um útlendinga eins og þau hafa verið útfærð í reglugerð um útlendinga. Er niðurstaða í málinu byggð á túlkun kærunefndar á framangreindum ákvæðum og sjónarmiðum sem nefndin telur málefnaleg en áður hefur komið fram í úrskurðum kærunefndar að reglugerðina skorti ekki lagastoð. Að mati kærunefndar er því ekki tilefni til frekari umfjöllunar um athugasemdir kæranda að þessu leyti.

Þá gerir kærandi athugasemd við það að Útlendingastofnun hafi sett fram fullyrðingu þess efnis að fyrirséð væri að bróðir kæranda myndi ekki hafa fasta búsetu hér á landi í umfjöllun sinni um sérstök tengsl kæranda við landið. Kærunefnd tekur undir athugasemd kæranda að þessu leyti. Óvarlegt er af stjórnvaldi að setja fram í ákvörðun fullyrðingu eða vangaveltu um niðurstöðu í máli sem varðar möguleg afdrif þess hjá æðra stjórnvaldi. Þess má einnig geta að ákvörðun Útlendingastofnunar í máli bróður kæranda var felld úr gildi með úrskurði kærunefndar, dags. [...], og málið sent til nýrrar meðferðar hjá Útlendingastofnun.

Þá gerir kærandi jafnframt athugasemd við að í rökstuðningi Útlendingastofnunar hafi hvergi verið fjallað um úrskurði kærunefndar í málum KNU18040004 og KNU18040005 frá 28. júní 2018 sem kærandi hafi vísað til og talið að leggja ætti til grundvallar niðurstöðu í málinu. Líkt og að framan greinir er það mat kærunefndar að umræddir úrskurðir séu ekki sambærilegir því máli sem hér er til umfjöllunar. Þrátt fyrir að á stjórnvöldum hvíli ekki fortakslaus skylda til að taka öll þau atriði og sjónarmið sem aðili hefur fært fram til rökstuddrar úrlausnar þá hefði það aukið skýrleika úrlausnar Útlendingastofnunar, eins og hér stendur á, ef stofnunin hefði tekið rökstudda afstöðu til skilnings kæranda á þýðingu úrskurðanna. Beinir kærunefnd þeim tilmælum til Útlendingastofnunar að gætt verði að þessu í ákvörðunum stofnunarinnar svo að efni rökstuðnings í stjórnvaldsákvörðun, sbr. 1. og 2. mgr. 22. gr. stjórnsýslulaga, geti talist fullnægjandi.

Kærandi gerir athugasemd við að Útlendingastofnun hafi ekki farið að niðurstöðu kærunefndar sem kom fram í ofangreindum úrskurðum á þá leið að tengsl sem umsækjandi hefur við annan umsækjanda um alþjóðlega vernd geti leitt til þess að sá fyrri teljist hafa sérstök tengsl við landið. Kærunefnd telur í þessu sambandi ástæðu til að benda á að þegar ofangreindir úrskurðir voru kveðnir upp hafði sá umsækjandi sem aðilar þeirra byggðu tengsl sín á fengið alþjóðlega vernd hér á landi. Hann var því með heimild til dvalar á landinu.

Kærunefnd hefur farið yfir hina kærðu ákvörðun að öðru leyti og telur ekki tilefni til þess að gera frekari athugasemdir við hana. Hefur kærunefnd skoðað alla þætti málsins og komist að sömu niðurstöðu og Útlendingastofnun. Að mati kærunefndar er því ekki tilefni til frekari umfjöllunar um athugasemdir kæranda.

Frávísun

Kærandi sótti um alþjóðlega vernd þann 18. febrúar 2020. Eins og að framan greinir hefur umsókn hans um alþjóðlega vernd verið synjað um efnismeðferð og hefur hann því ekki tilskilin leyfi til dvalar enda verður að líta á umsókn hans um alþjóðlega vernd sem áform um að dveljast í landinu meira en 90 daga, sbr. til hliðsjónar 3. mgr. 42. gr. reglugerðar um útlendinga. Verður kæranda því vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, sbr. 2. og 5. mgr. 106. gr. laganna, enda bendir allt til þess að kærandi hafi verið hér á landi í innan við níu mánuði þegar málsmeðferð umsóknar hans hófst hjá Útlendingastofnun.

Kærandi skal fluttur til Hollands eins fljótt og unnt er, nema ákveðið verði að fresta réttaráhrifum úrskurðar þessa að kröfu kæranda, sbr. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga.SamantektÍ máli þessu hafa hollensk stjórnvöld fallist á að taka við kæranda og umsókn hans um alþjóðlega vernd á grundvelli ákvæða Dyflinnarreglugerðarinnar. Í ljósi alls ofangreinds er það niðurstaða kærunefndar að rétt sé að synja því að taka til efnismeðferðar umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi og senda kæranda til Hollands með vísan til c-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Ákvörðun Útlendingastofnunar er því staðfest.

Athygli kæranda er vakin á því að skv. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum frá birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd á grundvelli lokamálsliðar 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin, m.a. ef afleiðingar Covid-19 faraldursins muni vara lengur og vera alvarlegri en gera má ráð fyrir nú.

Athygli kæranda er einnig vakin á því að Útlendingastofnun getur frestað framkvæmd ákvörðunar með vísan til 2. mgr. 103. gr. laga um útlendinga vegna sérstakra aðstæðna útlendings eða vegna þess að ómögulegt sé að framkvæma ákvörðun að svo stöddu.

Úrskurðarorð

Ákvörðun Útlendingastofnunar er staðfest.

The decision of the Directorate of Immigration is affirmed.

Hjörtur Bragi Sverrisson

Bjarnveig Eiríksdóttir Þorbjörg Inga Jónsdóttir

Efnisorð

Kærunefnd útlendingamála