23. júlí 2020 Dómsmálaráðuneytið

Nr. 262/2020 Úrskurður

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Þann 23. júlí 2020 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 262/2020

í stjórnsýslumáli nr. KNU20050022

Kæra [...]

á ákvörðun

Útlendingastofnunar

I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Þann 18. maí 2020 kærði einstaklingur er kveðst heita [...], vera fæddur [...] og vera ríkisborgari Sómalíu (hér eftir nefndur kærandi) ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 22. apríl 2020, um að synja honum um alþjóðlega vernd á Íslandi ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli 74. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga.

Kærandi krefst þess aðallega að ákvörðun Útlendingastofnunar verði felld úr gildi og að honum verði veitt staða flóttamanns með vísan til 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Kærandi krefst þess til vara að honum verði veitt viðbótarvernd með vísan til 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Til þrautavara krefst kærandi þess að honum verði veitt dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða með vísan til 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Til þrautaþrautavara er þess krafist að kæranda verði veitt dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða með vísan til 2. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.

Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.

II. Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi þann 28. ágúst 2018. Kærandi kom í viðtal hjá Útlendingastofnun m.a. þann 6. apríl 2020 ásamt talsmanni sínum. Með ákvörðun, dags. 20. maí 2019, synjaði Útlendingastofnun kæranda um alþjóðlega vernd ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Var sú ákvörðun kærð til kærunefndar útlendingamála þann 11. júní 2019. Með úrskurði, dags. 30. október 2019, sendi kærunefnd málið til Útlendingastofnunar til meðferðar að nýju. Þann 22. apríl 2020, tók Útlendingastofnun aðra ákvörðun í málinu þar sem kæranda var synjað um alþjóðlega vernd og dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Var sú ákvörðun kærð til kærunefndar útlendingamála þann 18. maí 2020. Kærunefnd barst greinargerð kæranda þann 20. maí 2020 ásamt fylgigögnum. Kærandi kom til viðtals hjá kærunefnd útlendingamála þann 8. október 2019 og þann 9. júlí 2020 ásamt talsmanni sínum.

III. Ákvörðun Útlendingastofnunar

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að kærandi byggi umsókn sína um alþjóðlega vernd á því að hann eigi ekki afturkvæmt til Sómalíu þar sem hann óttist hryðjuverkahópinn Al-Shabaab og tilheyri auk þess minnihlutaættbálki þar í landi.

Niðurstaða ákvörðunar Útlendingastofnunar í máli kæranda var sú að kærandi sé ekki flóttamaður og honum skuli synjað um alþjóðlega vernd á Íslandi skv. ákvæðum 37. og 40. gr. laga um útlendinga. Kæranda var jafnframt synjað um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 74. gr. laga um útlendinga. Þá taldi stofnunin að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga stæði endursendingu til heimaríkis ekki í vegi.

Kæranda var vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga. Útlendingastofnun tilkynnti kæranda jafnframt að kæra frestaði réttaráhrifum ákvörðunarinnar, sbr. 1. mgr. 35. gr. laga um útlendinga.

IV. Málsástæður og rök kæranda

Í greinargerð kæranda kemur fram að hann hafi fæðst í Mogadishu, höfuðborg Sómalíu, en alist upp í [...]. Hann tilheyri Geledi ættbálknum sem hann segir vera minnihlutaþjóðarbrot í landinu. Kærandi greini frá því að rekja megi ástæður flótta hans til ofsókna sem hann og fjölskylda hans hafi orðið fyrir af hálfu meðlima hryðjuverkasamtakanna Al-Shabaab í Sómalíu. Faðir hans hafi að endingu verið myrtur af meðlimum samtakanna, móður hans hótað og honum sjálfum rænt og hann pyndaður með það að markmiði að hann gengi til liðs við samtökin. Honum hafi svo síðar tekist að flýja úr haldi meðlima hryðjuverkasamtakanna. Móðir kæranda tilheyri öðrum ættbálki sem kallist Darood. Fjölskylda hans hafi af þeim sökum ákveðið að fara til [...]í Puntlandi þar sem hennar ættbálkur sé. Kærandi hafi dvalið þar um nokkurra mánaða skeið. Á þeim tíma hafi kærandi ítrekað fengið símtöl frá meðlimum Al-Shabaab þar sem ítrekað hafi verið að hann ætti að ganga til liðs við samtökin. Að endingu hafi kærandi flutt til frænda síns í Mogadishu sem hafi haft tiltekin tengsl við yfirvöld. Frændi hans hafi verið við slæma heilsu og að endingu látist. Eftir andlát frænda síns hafi kærandi ákveðið að taka hótanir Al-Shabaab alvarlega og flúið til Evrópu. Kærandi kveðst hvergi vera óhultur í Sómalíu. Þar í landi hafi ættbálkaskipan afar mikið að segja. Hans ættbálkur búi aðallega í Mogadishu og nágrenni og þar væri staðan ekki trygg. Þá kvaðst kærandi ekki geta búið í Puntlandi nema í takmarkaðan tíma enda væri hann af öðru þjóðarbroti en þeir sem þar byggju. Ættbálkur hans væri lítill og hefði ekki mikil völd. Í viðtali hjá Útlendingastofnun þann 17. apríl 2019 hafi kæranda verið tilkynnt um niðurstöður tungumála- og staðháttaprófs sem hann hafi undirgengist en niðurstöður prófsins bentu til þess að mállýska kæranda kæmi ekki heim og saman við mállýsku þá sem töluð væri á því svæði sem hann sagðist koma frá. Niðurstöður hafi bent til þess að hann kæmi frá Norður-Sómalíu. Kærandi kvaðst ekki koma frá Norður-Sómalíu. Kærandi kvað Maymay og Benadiri vera á meðal þeirra mállýska sem talaðar væru á því svæði sem hann hafi búið á en þær væru hins vegar mállýskur minnihlutans. Kvað hann um 95% íbúa tala aðrar mállýskur. Kærandi kvaðst sjálfur tala sómölsku sem væri sameiginleg á meðal allra Sómala en hann talaði ekki tilteknar mállýskur á borð við Maymay og Benadiri.

Í greinargerð kæranda er fjallað almennt um aðstæður í Sómalíu. Útlendingastofnun hafi í fyrri ákvörðunum sínum fallist á að almennt öryggisástand í landinu sé með þeim hætti að ekki sé tækt að endursenda umsækjendur þangað. Í Sómalíu hafi óöld og lögleysa ríkt frá því að Siad Barre var steypt af stóli árið 1991. Borgarastyrjöld hafi geisað og átök séu á milli íbúa landsins vegna skiptingar þeirra í aðskilda ættbálka. Ættbálkakerfið í Sómalíu hafi einkennst af valdabaráttu og ofbeldisfullum átökum. Ennfremur beri heimildir með sér að vopnaðir hryðjuverkahópar hafi náð yfirráðum yfir stórum landsvæðum í mið- og Suður-Sómalíu. Ættbálkatengsl séu einn helsti auðkennisþáttur Sómala og skipti máli í öllum þáttum samfélagsins. Talið sé að ættbálkar geti í mörgum tilfellum veitt skilvirkari og betri vernd en sómölsk yfirvöld, sem hafi vegna takmarkaðra úrræða, ekki verið talin geta veitt íbúum landsins nægilega vernd. Hafi yfirvöld í Sómalíu sýnt óverulega viðleitni til þess að ákæra, vernda og koma í veg fyrir ofsóknir og önnur mannréttindabrot. Geledi, ættbálkur kæranda, eigi rætur að rekja til Suður-Sómalíu, þ. á m. til [...]. Vegna fólksflutninga síðustu áratuga standa þó líkur til þess að fólk af Geledi uppruna búi einnig utan þeirra hefðbundnu búsetusvæða. Þá fjallar kærandi almennt um ástand mála í Puntlandi. Í því samhengi vísar kærandi til ákvörðunar Útlendingastofnunar í máli nr. 2017-07902 frá 25. júní 2018 þar sem umsækjanda frá Puntlandi hafi verið veitt alþjóðleg vernd hér á landi. Lagt hafi verið til grundvallar í málinu að umsækjandi gæti hvorki leitað á náðir yfirvalda né ættbálka í heimaríki sínu. Verði ekki séð að ástandið á svæðinu hafi breyst til hins betra á þeim stutta tíma sem liðinn sé frá framangreindri ákvörðun. Kærandi vísar til þess að yfirvöld í norðurhluta landsins hafi almennt meiri stjórn á svæðum sínum en yfirvöld annar staðar í Sómalíu en séu að sama skapi í betri stöðu til að brjóta á réttindum borgara sinna. Í því sambandi megi t.d. nefna að stjórnarskrá Puntlands takmarkar skoðana- og tjáningarfrelsi og hafi yfirvöld á svæðinu t.a.m. drepið, misnotað og áreitt blaðamenn án þess að refsing komi fyrir. Þá skorti dómstóla á svæðinu getu til að veita borgurum sínum jafna vernd. Venjuréttur sé ríkur á svæðinu og flest mál séu leyst af öldungum ættbálka. Hvað varðar almennt öryggisástand á svæðinu beri að taka fram að höfuðstöðvar ISIS í Sómalíu séu í Puntlandi og hafi samtökin gert ítrekaðar árásir á svæðinu. Þá hafi árekstrar á milli ættbálkahersveita og Al-Shabaab dregið fólk til dauða.

Kærandi krefst þess aðallega að honum verði veitt vernd hér á landi með vísan til 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga enda sæti hann ofsóknum í heimaríki sínu og grundvallarmannréttindi hans séu ekki tryggð af hálfu stjórnvalda. Kærandi hafi ástæðuríkan ótta við ofsóknir vegna aðildar að tilteknum þjóðfélagshópi, sbr. 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga, enda hafi honum verið rænt og haldið föngnum, hann sætt pyndingum og ítrekuðum hótunum af hálfu Al-Shabaab. Þá hafi meðlimir hópsins myrt föður hans, hótað móður hans og tekið land fjölskyldunnar. Kærandi óttist hópa eða samtök sem stjórni ríkinu eða verulegum hluta landsvæðis þess, þ.e. meðlimi Al-Shabaab, sem hafi tekið sér ákveðið ríkisvald. Verði að telja að þeir aðilar sem hann óttist falli undir b- og c-lið 4. mgr. 38. gr. laga um útlendinga.

Verði ekki fallist á aðalkröfu kæranda er til vara gerð krafa um að kæranda verði veitt viðbótarvernd hér á landi með vísan til 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Raunhæf ástæða sé til að ætla að kærandi verði fyrir alvarlegum skaða, þ.e. ofbeldi, pyndingum, frelsissviptingu og jafnvel að vera tekinn af lífi í Sómalíu, vegna stöðu sinnar þar í landi. Þá sé algjörlega útilokað að kærandi geti leitað verndar stjórnvalda í heimaríki sínu. Þá sé staða kæranda sem einstaklingur af Geledi uppruna sú sama allsstaðar í Sómalíu þar sem hann eigi ekki vernd vísa hjá meirihlutaættbálkum í landinu.

Verði hvorki fallist á aðal- né varakröfu kæranda sé gerð sú krafa til þrautavara að honum verði veitt dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Það liggi fyrir að kærandi sé ungur maður sem hafi lengi verið á flótta. Hann hafi mátt þola ofbeldi, pyndingar og afar erfiðar aðstæður auk þess sem hann hafi horft uppá föður sinn myrtan. Það sé því ljóst að kærandi sé í afar viðkvæmri stöðu. Þá hermi heimildir að þeir sem tilheyri jaðarsettum minnihlutaættbálkum séu sérstaklega berskjaldaðir gagnvart ofbeldi hverskonar þar sem þeir búi ekki yfir vopnum eða ítökum yfir höfuð í samfélaginu. Félagslegar aðstæður kæranda í heimaríki yrðu afar bágbornar og ómannúðlegt væri að senda hann aftur til heimaríkis.

Til þrautaþrautavara gerir kærandi þá kröfu að honum verði veitt dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 2. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Fyrir liggi að kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi þann 28. ágúst 2018. Hann hafi enn ekki fengið niðurstöðu í máli sínu á stjórnsýslustigi en rúmlega 22 mánuðir séu liðnir frá því að hann sótti um vernd hér á landi. Fyrir liggi að skilyrði a-liðar 2. mgr. 74. gr. laga um útlendinga séu uppfyllt. Hvað b-lið varðar hafi kærandi aldrei fengið útgefið sómalskt vegabréf og geti því ekki framvísað slíku. Kærandi hafi nú þegar lagt fram fæðingarvottorð sitt en á því sé m.a. mynd af honum. Kærandi vísar til niðurstöðu áreiðanleikakönnunar lögreglunnar á umræddu fæðingarvottorði og telur ljóst að grundvallarmunur sé á þeirri niðurstöðu að gagn sé annars vegar falsað og hins vegar ótrúverðugt. Kærandi tekur þá m.a. fram að þrátt fyrir að ákveðnar upplýsingar um heimaríki hans rýri gildi fæðingarvottorðs kæranda út á við sé ekki þar með sagt að frásögn hans af því hvernig honum hafi tekist að útvega vottorðið sé ótrúverðug eða að þar til gerð stofnun í Sómalíu hafi ekki gefið það út. Kærandi telji grundvöll niðurstöðunnar ekki nægjanlega trausta til þess að frásögn hans um það hvernig hann útvegaði sér vottorðið og að hann hafi vissulega fengið það útgefið af opinberri stofnun í Sómalíu sé að engu gerð. Þá sé í öllu falli ljóst að full ástæða sé til að ætla að kærandi hafi verið í góðri trú um gildi vottorðsins. Í því sambandi telji kærandi nauðsynlegt að gera athugasemd við umfjöllun Útlendingastofnunar um að ámælisvert hafi verið að kærandi hafi haldið fæðingarvottorði sínu til streitu sem lögregluyfirvöld í landinu hafi metið ótrúverðug. Rétt sé að ítreka að lögregluyfirvöld hér á landi hafi ekki metið vottorðið falsað, einungis ótraust. Að mati kæranda sé enginn grundvöllur fyrir því að hann liggi undir ámælum frá Útlendingastofnun vegna þessa og hann þannig sakaður um nánar ótilgreindan verknað. Fulltrúa Útlendingastofnunar hefði verið í lófa lagið að leiðbeina kæranda um að hann hefði kost á að draga umrætt fæðingarvottorð til baka í samræmi við leiðbeiningarskyldu stjórnvalda, sbr. 1. mgr. 7. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.

Kærandi vísar til þess að í 4. mgr. 74. gr. laga um útlendinga sé mælt fyrir um að heimilt sé að víkja frá skilyrðum 3. mgr. sömu greinar þegar sérstaklega standi á. Það eigi t.d. við sé ekki talið mögulegt fyrir útlending, sem að öðru leyti sé samvinnuþýður, að afla gagna frá heimaríki sínu, t.d. um það hver hann sé. Undanþáguákvæðið í 4. mgr. vísi eingöngu til 3. mgr. en ekki 2. mgr. 74. gr. laganna. Sé þetta í ósamræmi við eldra ákvæði um sama efni. Kærandi bendir á að það sé liður í textaskýringu að draga ályktanir af öðrum ákvæðum í sama lagabálki við mat á merkingarfræðilegum ramma lagaákvæðis. Afar sérstök og knýjandi rök réttlæti þá leið að stjórnvöldum sé heimilt að beita undanþáguheimild 4. mgr. 74. gr. laga um útlendinga um 2. mgr. ákvæðisins enda lögskýringargögn og forsaga lagaákvæðisins afar skýr. Kærandi hafi verið samvinnuþýður við vinnslu málsins og gert allt sem í hans valdi stendur til að veita allar nauðsynlegar upplýsingar. Ljóst sé að Sómalía hafi ekki sendiráð hér á landi og ekki sé gagnkvæmur samningur á milli ríkjanna. Illmögulegt sé því fyrir kæranda að afla nýrra kennivottorða að svo stöddu. Með vísan til framangreinds telji kærandi að b-liður 2. mgr. 74. gr. laga um útlendinga skuli ekki standa í vegi fyrir því að hann fái útgefið dvalarleyfi í samræmi við ákvæðið. Þá eigi þau atriði sem talin séu upp í 3. mgr. 74. gr. laga um útlendinga ekki heldur við í máli kæranda enda hafi fæðingarvottorð hans ekki verið metið falsað, einungis ótrúverðugt.

Kærandi gerir ýmsar athugasemdir við hina kærðu ákvörðun Útlendingastofnunar. Kærandi gerir athugasemd við tungumála- og staðháttaprófið. Vilji hann m.a. árétta að Northern-Somali sé mállýska sem yfir 60% Sómala tali og hún sé ekki bundin við norðurhluta landsins. Kærandi vísar til fyrirvara við prófið og telur niðurstöður þess ekki geta sýnt fram á annað en að hann komi sannanlega frá Sómalíu. Ekki sé unnt að slá því föstu hvaðan innan Sómalíu kærandi komi með nægilegri vissu til að prófið verði talið hafa áhrif á trúverðugleika hans. Kærandi gerir einnig athugasemd við umfjöllun stofnunarinnar um aðstæður í Puntlandi. Hingað til hafi stofnunin ekki gert formlegan greinarmun á þeim landssvæðum Sómalíu sem umsækjendur komi frá m.t.t. almenns öryggisástands og vísar í því samhengi til ákvörðunar Útlendingastofnunar í máli nr. 2017-07902 frá 25. júní 2018. Kærandi gerir athugasemd við þá niðurstöðu Útlendingastofnunar að öryggi í Puntlandi sé tiltölulega gott og stöðugt. Þá gerir kærandi athugasemd við umfjöllun Útlendingastofnunar um ættbálk hans en heimildir beri með sér að staða Geledi ættbálksins sé veik í Sómalíu. Kærandi gerir athugasemd við umfjöllun stofnunarinnar um nýliðaskráningu Al-Shabaab og að þær eigi sér ekki stað nema á yfirráðasvæðum Al-Shabaab. Í sömu heimild og vísað sé til í ákvörðun stofnunarinnar segi að nýliðaskráning utan stjórnsvæða samtakanna eigi sér stað enda þótt hún sé mögulega framkvæmd á annan hátt. Þá segi í ákvörðun stofnunarinnar að Al-Shabaab samtökin hafi gott sem enga viðveru nema í allra nyrsta hluta Puntlands í borginni Bosaso og Gagala fjöllum en kærandi hafi einmitt greint frá því í viðtali að hann hafi dvalið í [...]. Þá hafi Útlendingastofnun talið það draga úr trúverðugleika kæranda að hann hafi getað um frjálst höfuð strokið á tímabilinu 2011 til 2015 þegar hann hafi svo ákveðið að flýja. Staðreyndin sé þó sú að hann hafi búið við ótta og öryggisleysi allan þann tíma.

V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Lagagrundvöllur

Í máli þessu gilda einkum ákvæði laga um útlendinga nr. 80/2016, reglugerð nr. 540/2017 um útlendinga, ákvæði stjórnsýslulaga nr. 37/1993, stjórnarskrá lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 og mannréttindasáttmáli Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Jafnframt ber að líta til ákvæða alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna frá 1951, ásamt viðauka við samninginn frá 1967, og annarra alþjóðlegra skuldbindinga Íslands á sviði mannréttinda eftir því sem tilefni er til.

Auðkenni

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að til að sanna á sér deili hafi kærandi framvísað ungversku flóttamannavegabréfi og fæðingarvottorði sem metið hafi verið ótrúverðugt af Rannsóknardeild lögreglunnar. Var það mat stofnunarinnar að kærandi hefði ekki sannað auðkenni sitt. Leysti stofnunin því úr auðkenni kæranda á grundvelli trúverðugleikamats. Var það mat Útlendingastofnunar að ekki væri tilefni til að ætla að kærandi kæmi frá öðrum ríkjum og fallist á að hann kæmi frá Sómalíu. Kærunefnd hefur ekki forsendur til að hnekkja framangreindu mati Útlendingastofnunar og verður því lagt til grundvallar að kærandi komi frá Sómalíu. Að öðru leyti er auðkenni kæranda óljóst.

Landaupplýsingar

Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður í Sómalíu m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum:

Al Shabaab Area of Operation (Critical Threats Project, 5. október 2018);
Amnesty International: Human Rights in Africa: Review of 2019 – Somalia (Amnesty International, 8. apríl 2020);
Are children in South and Central Somalia accessing education, and are they learning? (Social Sciences & Humanities Open, 2020);
Clans in Somalia (ACCORD, desember 2009);
Country Policy and Information Note Somalia (South and Central): Fear of Al-Shabaab (UK Home Office, júlí 2017);
Country Police and Information Note; Somalia: Majority Clans and Minority Groups in South and Central Somalia (version 3.0) (UK Home Office, 1. janúar 2019);
Country Policy and Information Note Somalia (South and Central): Security and humanitarian situation (UK Home Office, 1. september 2018);
Country Report on Human Rights Practices 2018 – Somalia (US Department of State, 13. mars 2019);
Country Report on Human Rights Practices 2019 – Somalia (US Department of State, 11. mars 2020);
Country of Origin Information Report. Somalia (UK Border Agency, 13. nóvember 2009);
EASO Country of Origin Information Report. Somalia Security Situation (European Asylum Support Office, 21. desember 2017);
EASO Country of Origin Information Report: South and Central Somalia Country Overview (European Asylum Support Office, ágúst 2014);
National Policy on Refugee-Returnees and Internally Displaced Persons (IDPs) (drög), Federal Government of Somalia, 2019.
Persecution and Protection in Somalia (Norwegian Organisation for Asylum Seekers, 2014);
Puntland, including government structure, security, and access for internally displaced persons (IDPs) from Somalia (Immigration and Refugee Board of Canada, 25. nóvember 2011);
Puntland State of Somalia: Situation Analysis (United Nations Human Settlement Programme, nóvember 2006);
Report of the Independent Expert on the situation of human rights in Somalia (UN Human Rights Council, 19. júlí 2018);
Report of the Secretary-General on Somalia (UN Security Council, 13. febrúar 2020);
Säkerhetssituationen i Somalia (Migrationsverket, 3. júlí 2019);
Security Situation in Somalia (European Country of Origin Information Network, 15. apríl 2020);
Sicherheitslage in Somalia Bericht zur österreichisch-schweizerischen FFM (Republic of Austria, Federal Office for Immigration and Asylum, ágúst 2017);
Sikkerhetsmessige utfordringer i Mogadishu (Landinfo, 15. maí 2018);
Situation in Somalia: Report of the Secretary-General (United Nation Security Council, 13. maí 2020);
Somalia: Al-Shabaab areas in Southern Somalia (Landinfo, 21. maí 2019);
Somalia, First Halfyear 2019: Update on incidents according to the Armed Conflict Location & Event Data Project (ACLED) (ACCORD, 19. desember 2019);
Somalia: Identitetsdokumenter, sivilregistrering og offentlig forvaltning (Landinfo, 6. mars 2020);
Somalia: Puntland, including government structure, security, and access for internally displaced persons from Somalia (Immigration and Refugee Board of Canada, 25. nóvember 2011);
Temanotat Somalia: Klan og identitet (Landinfo, 1. október 2015);
UNHCR Position on Returns to Southern and Central Somalia (Update 1) (The UN Refugee Agency, maí 2016);
Update on security and human rights issues in South-Central Somalia, including in Mogadishu (Danish Immigration Service, janúar 2013) og
World Report 2020 – Somalia (Human Rights Watch, 14. janúar 2020).

Sómalía er sambandslýðveldi með rúmlega 15 milljónir íbúa. Ríkið lýsti yfir sjálfstæði frá Bretum og Ítölum þann 1. júlí 1960. Þann 20. september 1960 gerðist Sómalía aðili að Sameinuðu þjóðunum. Ríkið fullgilti alþjóðasamning um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi sem og alþjóðasamning um efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi árið 1990. Ríkið fullgilti alþjóðasamning um afnám alls kynþáttamisréttis árið 1975 og samning Sameinuðu þjóðanna gegn pyndingum og annarri grimmilegri, ómannlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu árið 1990. Sómalía fullgilti samning Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins árið 2015 og samning Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks árið 2019.

Í skýrslu EASO frá árinu 2016 kemur fram að árið 1991 hafi brotist út borgarastyrjöld í Sómalíu eftir að vopnaðir andspyrnuhópar hafi steypt þáverandi forseta landsins, Siad Barre, og ríkisstjórn hans af stóli. Næstu ár hafi einkennst af miklum átökum og lögleysu í landinu án þess að starfhæf ríkisstjórn væri við völd. Í ágúst 2012 hafi fyrsta varanlega alríkisstjórnin verið mynduð frá því borgarastyrjöldin hafi hafist. Frá árinu 2009 hafi átök verið bundin við mið- og suðurhluta Sómalíu á milli ríkisstjórnar landsins og bandamanna þeirra annars vegar og íslamskra öfgahópa hins vegar, einkum Al-Shabaab sem hafi stjórn á nokkrum svæðum í landinu. Beri Al-Shabaab m.a. ábyrgð á fjölda hryðjuverkaárása síðustu ár í Sómalíu sem hafi kostað hundruð óbreyttra borgara lífið. Samkvæmt skýrslu öryggisráðs Sameinuðu þjóðanna frá því í maí 2020 sé almennt öryggisástand í Sómalíu sveiflukennt. Megi rekja það til aukningar á hryðjuverkaárásum í landinu, fjölgunar glæpa og vopnaðra átaka sem haldist hafi stöðug frá því í janúar 2020. Al-Shabaab hafi aukið árásir sínar í Mogadishu og í Bari héraði í Puntlandi.

Í skýrslu búsetunefndar Sameinuðu þjóðanna frá árinu 2006 kemur fram að í kjölfar borgarastyrjaldarinnar árið 1991 hafi ættbálkar í Norður-Sómalíu ákveðið að lýsa yfir sjálfstæði og stofnað lýðveldið Sómalíland. Héruðin Bari, Nugaal og norðurhluti Mudug hafi sett á fót sjálfstjórnarríkið Puntland í norðausturhluta Sómalíu árið 1998 og hafi ríkið haft sjálfstjórn síðan. Ólíkt Sómalílandi hafi ríkið ekki leitast eftir sjálfstæði frá Sómalíu. Frá árinu 1998 hafi Puntland átt í deilum við Sómalíland um landsvæðin Sool og Sanaag. Samkvæmt skýrslu EASO frá því í desember 2017 sé öryggisástand í ríkinu nokkuð stöðugt að undanskildu landsvæði Galgala fjalla og Bossaso. Starfsemi ISIS í Puntlandi sé takmörkuð og fram til þessa hafi ISIS hvorki verið vandamál né ógn í ríkinu. Starfsemi Al-Shabaab sé að öllu jöfnu takmörkuð í Puntlandi en aukning hafi þó orðið á starfsemi samtakanna í ríkinu. Minni árásir eigi sér reglulega stað í Galgala fjöllum og Bossaso í Bari héraði. Aðalógn ríkisins sé því tilvist Al-Shabaab í norðri og ISIS í norðaustri. Lögreglan í Puntlandi ráði yfirmenn sína frá staðbundnum ættarbálkum á hverjum stað og dreifi þeim á heimaslóðir sínar sem talin sé aðalástæða friðar og stöðugs ástands í ríkinu.

Í skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins frá því í mars 2020 kemur fram að árið 2012 hafi stjórnarskrá ríkisins Puntland verið samþykkt. Stjórnarskráin sé æðstu lög ríkisins, hún staðfesti m.a. skyldur og völd, uppbyggingu og hlutverk stjórnvalda ríkisins. Hún kveði m.a. á um dómskerfi ríkisins og réttláta málsmeðferð sakborninga. Þrátt fyrir skýr ákvæði stjórnarskrárinnar og starfhæfa dómstóla sé mikið um spillingu innan dómskerfisins. Sakborningar njóti þó almennt réttarins til að teljast saklausir uns sekt sé sönnuð, réttarins til að ráðfæra sig við lögmann á öllum stigum máls og réttarins til áfrýjunar mála. Ríkið útvegi þeim sem á því þurfa að halda fría túlkaþjónustu við meðferð mála en dómsmál geti þó tekið óhóflega langan tíma. Í skýrslu EASO frá því í desember 2017 kemur fram að helstu öryggissveitir Puntland svæðisins séu varnarlið Puntlands (e. Puntland Defense Force/Darawish) sem samanstandi af að minnsta kosti þrjú þúsund hermönnum, lögreglan í Puntlandi (e. The Puntland Police) sem samanstandi af tæplega fjögur þúsund lögreglumönnum og sjólögregla Puntlands (e. The Puntland Maritime Police Force) sem samanstandi af um tólfhundruð lögreglumönnum. Þá séu verðir forsetans sem staðsettir séu í Garoowe um þrjú til fjögur hundruð talsins (e. The Presidential Guard based in Garoowe), auk fleiri minni öryggissveita.

Í skýrslu Landinfo frá árinu 2019 kemur fram að Al-Shabaab hafi tekið yfir stjórn stærsta hluta Suður-Sómalíu á árunum 2008 til 2010. Á árunum 2011 til 2015 hafi The African Union Mission in Somalia (AMISOM) og fleiri samtök stjórnvalda tekist að ná stjórn á Mogadishu og í kjölfarið öðrum bæjum Suður-Sómalíu. Þrátt fyrir það hafi Al-Shabaab náð yfirráðum yfir nokkrum bæjum í suðurhluta landsins að nýju á árunum 2016 og 2017 og hafi einnig viss áhrif á þeim svæðum þar sem samtökin hafi ekki varanlega viðveru. Sterkir ættbálkar hafi ákveðið svigrúm til að semja við samtökin en flestir hræðist hefndaraðgerðir þeirra. Al-Shabaab hafi umgangsmikið net uppljóstrara og bandamanna sem fari tiltölulega frjálslega milli landsvæða og séu hópar samtakanna sérstaklega virkir á svæðum þar sem ríkisstjórnin og stuðningsmenn hennar haldi sig. Ýmsar ástæður geti legið að baki ofsóknum Al-Shabaab. Megi þar m.a. nefna alvarlegar refsiaðgerðir gegn óbreyttum borgurum sem ekki fari eftir reglum og hugmyndafræði samtakanna. Þvinguð nýliðaskráning sé hinsvegar óalgeng og eigi sér ekki stað á þeim svæðum sem séu ekki undir fullri stjórn Al-Shabaab. Geti samtökin þó hugsanlega hvatt til þess að einstaklingar gangi til liðs við samtökin og beitt hópþrýstingi með það að markmiði. Þá hafi Al-Shabaab í einhverjum tilvikum krafist þess að ákveðinn fjöldi ungmenna gangi til liðs við samtökin til að verja tiltekin svæði. Sé þeim neitað um það geti samtökin krafist einhverskonar bóta, einstaklingur sem neitar verði að flýja og að öðrum kosti muni fara illa fyrir viðkomandi.

Samkvæmt skýrslu breska innanríkisráðuneytisins frá því í júlí árið 2017 sé árangursrík vernd stjórnvalda á yfirráðasvæðum Al-Shabaab ekki tiltæk. Ríkisstjórn landsins hafi leitast við að bæta öryggisþjónustu sína með aðstoð AMISOM. Í höfuðborg Sómalíu, Mogadishu, og á öðrum þéttbýlisstöðum þar sem ríkisstjórnin sé við völd sé hinsvegar áframhaldandi veikleiki í öryggissveitum. Megi það m.a. rekja til skorts á fjármagni og fullnægjandi búnaði og skorts á þjálfun starfsmanna. Í skýrslu Landinfo frá árinu 2018 kemur fram að sómalska lögreglan (e. Somali Police Force) sé virk og sýnileg í höfuðborginni Mogadishu. Megináhersla lögreglunnar sé að vernda stofnanir ríkisins gegn árásum Al-Shabaab. Aftur á móti ber heimildum saman um að lögreglan hafi takmarkaða getu til að vernda einstaklinga gegn ofbeldi, þ.m.t. að rannsaka, ákæra og refsa fyrir ofbeldisbrot. Þá kemur fram í gögnum málsins að spilling sé útbreidd meðal lögreglu og dómstóla. Stjórnin sé veik og töluvert sé um spillingu innan kerfisins. Dómsvaldið sé undirfjármagnað, undirmannað og starfsfólk óþjálfað. Þrátt fyrir vilja stjórnvalda sé ólíklegt í mörgum tilvikum að ríkið geti veitt árangursríka vernd. Af gögnunum má ráða að mismunandi ættbálkar þrífist í Mogadishu og í borginni sé lítið um ofbeldi á milli ættbálka eða mismunun á grundvelli þeirra, jafnvel hjá ættbálkum sem séu í minnihluta. Ættbálkar innan borgarinnar hafi ekki á að skipa vopnuðum sveitum og af þeim sökum sé ólíklegt að einstaklingur geti fengið vernd ættbálks síns gegn Al-Shabaab í höfuðborginni.

Í skýrslu breska innanríkisráðuneytisins frá því í janúar 2019 kemur fram að ættbálkakerfið sé mikilvægur hluti af auðkenni íbúa Sómalíu og að kerfið hafi áhrif á alla þætti samfélagsins. Ættbálkakerfið sé stigskipt en neðst í stigskiptingunni séu fátækir ættbálkar og minnihlutahópar sem tilheyri ekki ættbálkasamfélaginu. Í skýrslunni kemur fram að í Sómalíu séu fjórir stærstu ættbálkarnir Darood, Hawiye, Isaaq og Dir en Darood ættbálkurinn sé ráðandi á nær öllu Puntland svæðinu. Rahanweyn sé sameiginlegt heiti yfir ættbálkana Digil og Mirifle sem í stigskiptingunni séu staðsettir á milli ráðandi ættbálka og minnihlutahópa en séu taldir til ríkjandi ættbálka í Suður-Sómalíu. Þeir sem tilheyri þeim ættbálkum stundi aðallega landbúnað og búi í dölum Shabelle og Jubba og á jörðum þar í kring. Þrátt fyrir að þeir sem tilheyri Rahanweyn hafi í gegnum tíðina verið friðsælt fólk hafi þeir nú stofnað sinn eigin her og leitist við að stjórna eigin landsvæðum. Geledi sé ættbálkur sem heyri undir Digil ættbálkinn. Þeir sem tilheyri Geledi búi aðallega í Suður-Sómalíu, á svæði milli árinnar Jubba og árinnar Shabelle. Samkvæmt skýrslunni séu þeir ættbálkar sem séu í minnihluta í Sómalíu; Bantu/Jareer Bravense, Rerhamar, Bajuni, Eeyle, Jaaji/Reer Maanyo, Barawani, Galgala, Tumaal, Yibir/Yibron og Midgan/Gaboye. Það að tilheyra ættbálki sem sé í minnihluta leiði þó ekki sjálfkrafa til þess að einstaklingur sé í hættu á að verða fyrir ofsóknum.

Ákvæði 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga

Í 1. mgr. 37. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga, sem byggir á A-lið 1. gr. flóttamannasamningsins, segir:

Flóttamaður samkvæmt lögum þessum telst vera útlendingur sem er utan heimalands síns af ástæðuríkum ótta við að vera ofsóttur vegna kynþáttar, trúarbragða, þjóðernis, aðildar að tilteknum þjóðfélagshópi eða vegna stjórnmálaskoðana og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta færa sér í nyt vernd þess lands; eða sá sem er ríkisfangslaus og er utan þess lands þar sem hann áður hafði reglulegt aðsetur vegna slíkra atburða og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta hverfa aftur þangað, sbr. A-lið 1. gr. alþjóðasamnings um réttarstöðu flóttamanna frá 28. júlí 1951 og bókun við samninginn frá 31. janúar 1967, sbr. einnig 38. gr. laga þessara.

Í 38. gr. útlendingalaga eru sett fram viðmið um það hvað felist í hugtakinu ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr., á hvaða grundvelli ofsóknir geta byggst og hvaða aðilar geta verið valdir að þeim. Í 1. mgr. ákvæðisins segir:

Ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr. eru þær athafnir sem í eðli sínu eða vegna þess að þær eru endurteknar fela í sér alvarleg brot á grundvallarmannréttindum, einkum ófrávíkjanlegum grundvallarmannréttindum á borð við réttinn til lífs og bann við pyndingum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu, bann við þrældómi og þrælkun og bann við refsingum án laga. Sama á við um samsafn athafna, þ.m.t. ólögmæta mismunun, sem hafa eða geta haft sömu eða sambærileg áhrif á einstakling.

Í 2. mgr. 38. gr. laga um útlendinga er fjallað um í hverju ofsóknir geta falist. Þá eru þær ástæður sem ofsóknir þurfa að tengjast skilgreindar nánar í 3. mgr. 38. gr. laganna. Í 4. mgr. 38. gr. kemur fram að þeir aðilar sem geta verið valdir að ofsóknum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð séu:

a. ríkið,

b. hópar eða samtök sem stjórna ríkinu eða verulegum hluta landsvæðis þess,

c. aðrir aðilar, sem ekki fara með ríkisvald, ef sýnt er fram á að ríkið eða hópar eða samtök skv. b-lið, þ.m.t. alþjóðastofnanir, geti ekki eða vilji ekki veita vernd gegn ofsóknum eða meðferð sem fellur undir 2. mgr. 37. gr., m.a. með því að ákæra og refsa fyrir athafnir sem fela í sér ofsóknir.

Orðasambandið „ástæðuríkur ótti við að vera ofsóttur“ í 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga inniheldur huglæga og hlutlæga þætti og þarf að taka tillit til hvors tveggja þegar mat er lagt á umsókn um alþjóðlega vernd. Mat á því hvort ótti umsækjanda sé ástæðuríkur getur verið byggt á persónulegri reynslu umsækjanda sem og á upplýsingum um ofsóknir sem aðrir í umhverfi hans eða þeir sem tilheyra sama hópi hafa orðið fyrir. Þótt umsækjandi um alþjóðlega vernd skuli njóta vafa upp að ákveðnu marki verður umsækjandinn með rökstuddum hætti að leiða líkur að því að hans bíði ofsóknir í heimaríki. Frásögn umsækjanda og önnur gögn um einstaklingsbundnar aðstæður hans verða því almennt að fá stuðning í hlutlægum og áreiðanlegum upplýsingum um heimaríki umsækjanda, stjórnvöld, stjórnarfar og löggjöf þess. Þá er litið til sambærilegra upplýsinga um ástand, aðstöðu og verndarþörf þess hóps sem umsækjandi tilheyrir eða er talinn tilheyra. Umsækjandi sem hefur sýnt fram á með heildstæðri og trúverðugri frásögn af atburðum, og eftir atvikum með trúverðugum gögnum, sem eru í samræmi við áreiðanlegar og hlutlægar upplýsingar um almennt ástand í heimaríki hans, að hann hafi orðið fyrir ofsóknum í skilningi laga um útlendinga, eða beinum og marktækum hótunum um slíkar ofsóknir, yrði almennt talinn hafa sýnt fram á ástæðuríkan ótta við ofsóknir snúi hann aftur til heimaríkis. Í þeim tilvikum hvílir það á stjórnvöldum að eyða öllum vafa um slíka hættu, t.d. með vísan til þess að aðstæður í heimaríki hans hafi breyst.

Kærunefnd hefur við mat sitt á umsókn kæranda haft til hliðsjónar handbók Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna um málsmeðferð og viðmið við mat á umsókn um alþjóðlega vernd (Handbook and Guidelines on Procedures and Criteria for Determining Refugee Status, Genf 2011). Þá hefur aðferðarfræði trúverðugleikamats kærunefndar tekið mið af skýrslu Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna og Flóttamannasjóðs Evrópusambandsins um trúverðugleikamat, eftir því sem við á (Beyond Proof: Credibility Assessment in EU Asylum Systems, Brussel 2013).

Kærandi byggir umsókn sína á því að hann hafi ástæðuríkan ótta við ofsóknir í heimaríki af hálfu Al-Shabaab, meðlimir samtakanna hafi m.a. pyndað hann og drepið föður hans. Þá hafi kærandi ástæðuríkan ótta við ofsóknir vegna aðildar að minnihlutaættbálki Geledi.

Mat á trúverðugleika frásagnar kæranda er byggt á endurritum af viðtölum hans hjá Útlendingastofnun, viðtölum hjá kærunefnd þann 8. október 2019 og 9. júlí 2020, öðrum gögnum málsins og upplýsingum um heimaríki kæranda.

Við meðferð málsins hjá Útlendingastofnun og kærunefnd hefur kærandi greint frá því að vera fæddur í höfuðborg Sómalíu, Mogadishu, þar sem hann hafi m.a. gengið í grunnskóla. Síðar hafi fjölskylda hans flutt til héraðsins [...] sem staðsett [...]. Fjölskylda kæranda hafi unnið við ræktun á grænmeti og ávöxtum í [...] og kærandi hafi einnig gengið þar í skóla. Kærandi hafi greint frá því að meðlimir Al-Shabaab hafi árið 2010 komið á heimili fjölskyldunnar, drepið föður hans, hótað móður hans og rænt kæranda. Meðlimir samtakanna hafi greint frá því að kærandi og móðir hans yrðu einnig drepin neitaði kærandi að ganga til liðs við samtökin. Kærandi hafi verið í haldi Al-Shabaab í einhvern tíma þar sem hann hafi m.a. verið pyndaður. Eftir að hafa flúið Al-Shabaab hafi kærandi hitt móður sína og systur í Mogadishu og farið með þeim til Puntland svæðisins í norður Sómalíu. Þar hafi kærandi dvalið í einhvern tíma hjá ættingjum móður sinnar. Al-Shabaab hafi á þeim tíma ítrekað hótað honum í gegnum síma. Hann hafi snúið aftur til Mogadishu og búið þar hjá frænda sínum sem hafi aðstoðað hann við að fela sig fyrir meðlimum Al-Shabaab. Kærandi hafi dvalið þar í um þrjú til fjögur ár áður en hann hafi flúið til Evrópu. Í Mogadishu hafi kærandi kynnst eiginkonu sinni og gifst henni. Hann hafi ekki orðið var við meðlimi Al-Shabaab á þeim tíma. Móðir hans sé frá Puntlandi og tilheyri Darood ættbálkinum. Móðir hans og systir dvelji í dag hjá ættingjum móður hans í Puntlandi.

Við meðferð málsins lagði kærandi fram fæðingarvottorð þar sem fram kemur að hann sé fæddur í Mogadishu. Framlögð gögn voru send til rannsóknar hjá Lögreglunni á Suðurnesjum og var niðurstaða rannsóknarinnar sú að vottorðin væru ótrúverðug auk þess sem fingrafar annars skjalsins samræmdist ekki fingrafari kæranda. Í viðtali hjá Útlendingastofnun, dags. 6. apríl 2020, var kæranda gefið færi á að koma á framfæri athugasemdum varðandi skjalarannsókn lögreglunnar. Kærandi greindi frá því að hann hafi haft samband við móður sína sem hafi sent frænda sinn til yfirvalda í Mogadishu. Frændi hans hafi fengið vottorðið fyrir hann og fingraför frændans séu því á vottorðinu. Í Sómalíu fari yfirmaður ættbálksins til yfirvalda fyrir hönd annarra meðlima ættbálksins. Í viðtali hjá kærunefnd, dags. 9. júlí 2020, greindi kærandi frá því að yfirvöld geti í raun ekki vitað hvort hann komi frá Mogadishu en ef virtur maður innan ættbálksins getur staðfest að viðkomandi komi frá tilteknu svæði séu vottorð gefin út. Að mati kærunefndar hafa athugasemdir kæranda ekki áhrif á niðurstöðu rannsóknar lögreglu hvað varðar trúverðugleika skjalanna. Heimildir sem kærunefnd hefur kynnt sér um skilyrði útgáfu slíkra skjala í Sómalíu og áreiðanleika þeirra styðja ennfremur við þá niðurstöðu lögreglu. Þó svo að skjöl útgefin af stjórnvöldum teljist almennt trúverðug telur kærunefnd að sú aðferð og þeir verkferlar sem tíðkast við útgáfu fæðingarvottorða í Mogadishu og kærandi hefur lýst í viðtali við Útlendingastofnun og kærunefnd leiða til þess að slík skjöl geti ekki talist trúverðug sönnun um uppruna, nafn eða fæðingarstað þeirra sem skjölin varða. Hafa skjölin, og þær upplýsingar sem þau hafa að geyma, þar af leiðandi takmarkað sönnunargildi í málinu.

Líkt og fram hefur komið gekkst kærandi undir tungumála- og staðháttapróf þann 14. febrúar 2019. Kannað var hvort kærandi talaði mállýskuna Benadiri, sem töluð er á því svæði sem kærandi kveðst vera frá, þ.e. í Mogadishu og [...]. Var niðurstaða prófsins sú að miklar líkur væru á því að mállýska kæranda væri ósamrýmanleg tungumálasamfélaginu Benadiri. Í ljósi niðurstöðu prófsins óskaði Útlendingastofnun eftir frekari greiningu á hljóðupptöku viðtalsins þar sem kannað væri hvort tungumál kæranda samræmdist því tungumálasamfélagi er kallist norður sómalska (e. northern somali). Niðurstöður seinni greiningarinnar voru þær að miklar líkur séu á því að mállýska kæranda sé samrýmanleg tungumálasamfélaginu norður sómölsku sem fyrirfinnist á Puntland svæðinu, í Sómalílandi, svæðum innan Eþíópíu og Djíbúti. Í viðtali hjá Útlendingastofnun, dags. 17. apríl 2019, var kæranda gefinn kostur á að andmæla niðurstöðu tungumála- og staðháttaprófsins. Kærandi greindi frá því að hann væri ekki frá Norður-Sómalíu. Þaðan sem hann komi, þ.e. í Mogadishu og [...], sé að finna fólk sem tali mállýskurnar Maymay og Bendiri en það sé mjög sjaldgæft. Um 95% íbúa tali aðrar mállýskur.

Í hinni kærðu ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram það mat stofnunarinnar að ótrúverðugt sé að kærandi komi frá Mogadishu eða [...] í Suður-Sómalíu. Beri landaupplýsingar það með sér að möguleikar Sómala til að ferðast frá Suður-Sómalíu til Norður-Sómalíu, nánar tiltekið til Puntland svæðisins, og dveljast þar séu háðir fjölskyldu- og ættbálkatengslum við hinn ráðandi Darood ættbálk. Kærandi hafi haldið því fram að hann tilheyrði minnihlutaættbálki Geledi og lýst með mjög óljósum hætti hvernig hann hafi komist inn á Puntland svæðið og ósamræmi sé í svörum hans um tímalengd dvalar á því svæði. Kærandi hafi greint frá því að auðvelt hafi verið fyrir hann að ferðast til Puntland svæðisins enda væri móðir hans frá svæðinu og tilheyrði Darood ættbálkinum. Það skjóti því skökku við þá fullyrðingu kæranda að hann geti ekki dvalið á svæðinu til lengri tíma þar sem hann tilheyri ekki réttum ættbálki. Einnig sé til þess að líta að niðurstöður tungumála- og staðháttaprófs gefi til kynna að miklar líkur séu á að kærandi komi frá Norður-Sómalíu. Hafi það verið mat Útlendingastofnunar, með vísan til heildarmats á frásögn kæranda, þá einkum upplýsinga um ferðalög hans til Puntland svæðisins, ósamræmi í tímalengd dvalar hans þar og ósamræmi um vægi ættbálkastöðu, landaupplýsinga sem og tillits til niðurstaðna tungumála- og staðháttaprófs, að kærandi komi frá Puntland svæðinu í Sómalíu.

Niðurstaða prófs, eða athugunar á því hvaða mállýsku einstaklingur talar verður ekki talin fela í sér afdráttarlausa niðurstöðu um uppruna eða búsetu viðkomandi einstaklings heldur verður að meta niðurstöðu prófsins í samhengi við önnur gögn máls. Samkvæmt þeim gögnum sem kærunefnd hefur kynnt sér um mállýskur í Sómalíu er ljóst að Benadiri mállýskur eru almennt talaðar á því svæði sem kærandi kveðst koma frá. Þótt taka verði tillit til ytri þátta við mat á uppruna og búsetu, svo sem uppruna fjölskyldumeðlima og búsetusögu umsækjanda er það mat kærunefndar að niðurstaða framangreindra tungumálaprófa, sem gáfu til kynna að mestar líkur væru á því að kærandi tali mállýskuna norður sómölsku, gefi vísbendingu um að kærandi hafi alist upp í norðurhluta Sómalíu. Við þetta mat hefur kærunefnd litið til þess fyrirvara sem höfundar tungumála- og staðháttaprófsins gerðu í skýrslu sinni.

Við meðferð málsins hefur kærandi ekki lagt fram önnur gögn en framangreint fæðingarvottorð, sem sýna fram á að hann hafi búið í Mogadishu eða [...] í suðurhluta Sómalíu. Verður því einkum að leggja mat á búsetu kæranda á grundvelli framburðar hans við meðferð málsins. Er til þess að líta að mikils misræmis gætir í frásögn kæranda í viðtölum hjá Útlendingastofnun og kærunefnd og margt í frásögn hans stangast á við upplýsingar úr þeim skýrslum sem kærunefnd hefur kynnt sér. Er frásögn kæranda mjög á reiki, bæði hvað varðar búsetu hans og meintar ofsóknir af hálfu Al-Shabaab.

Í viðtali hjá Útlendingastofnun, dags. 3. desember 2018, kvaðst kærandi vera fæddur í Mogadishu en hafi alist upp í [...] og búið þar allt sitt líf. Í viðtali hjá Útlendingastofnun, dags. 17. apríl 2019, kvaðst kærandi vera fæddur í Mogadishu en hafi flust til [...] um 14 ára aldur. Í viðtali hjá kærunefnd, dags. 8. október 2019, kvaðst kærandi ekki muna hvenær hann hafi flutt til [...] en hann hafi allavega verið yngri en 15 ára. Þá taldi hann flutningana hafa verið á árunum 2007 til 2008 en samkvæmt uppgefnum aldri hefur kærandi verið um tíu til ellefu ára á þeim árum. Í viðtali hjá Útlendingastofnun, dags. 9. júlí 2020, kvaðst kærandi hafa verið 14 ára þegar hann flutti til [...] en aðspurður nánar út í tímasetningu flutninga kvaðst hann jafnvel hafa verið á aldrinum 10 til 14 ára. Þá er einnig ósamræmi í frásögn kæranda af skólagöngu hans milli viðtala hjá Útlendingastofnun og kærunefnd. Kærandi hafi greint frá því í viðtali hjá Útlendingastofnun, dags. 3. desember 2018, að hafa klárað 8. bekk í grunnskóla en í viðtali hjá kærunefnd, dags. 9. júlí 2020, kvaðst kærandi hafa gengið í skóla í eitt og hálft ár í Mogadishu og þrátt fyrir að hafa einnig gengið í skóla í [...] hafi hann að eigin sögn aðeins búið þar í um 3 ár og því ljóst að misræmi er í frásögn hans hvað lengd skólagöngu hans varðar. Í viðtali hjá kærunefnd, dags. 8. október 2019, greindi kærandi frá því að hafa stundað nám við grunnskólann [...] og grunnskólann [...]. Í viðtali hjá kærunefnd, dags. 9. júlí 2020, nefndi kærandi allt önnur nöfn á skólum og spurður út í það misræmi greindi kærandi frá því að hafa verið í tveimur skólum í [...], þ. á m. skóla að nafni [...]. Auk þess misræmis sem gætir í frásögnum kæranda af skólagöngu sinni var, samkvæmt þeim skýrslum sem kærunefnd hefur kynnt sér, aðgengi að námi í Suður- og miðhluta Sómalíu á þessum árum nánast ekkert. Eftir borgarastyrjöldina árið 1991 hafi menntakerfið í landinu hrunið og nánast öllum skólum lokað. Í kringum árið 1993 hafi nokkrir skólar hafið starfsemi að nýju og þá aðallega í Norður-Sómalíu og hafi börn frá suðurhluta landsins í einhverjum tilvikum verið send norður til að sækja opinbera skóla. Fá börn frá Suður- og miðhluta Sómalíu hafi sótt skóla og talið er að undir 30 prósent barna á grunnskólaaldri hafi almennt sótt skóla í Sómalíu á þessum árum. Það hafi ekki verið fyrr en í september 2012 sem mikilvæg skref hafi verið tekin í átt að því að reisa menntakerfið í Sómalíu að nýju og enn þann dag í dag sé langt í land. Samkvæmt heimildum kærunefndar er grunnskóli að nafni [...] staðsettur í [...] í Puntlandi en engar heimildir benda til þess að skóla með sama nafni sé að finna í Mogadishu eða [...]. Líkt og áður hefur fram komið hafi kærandi greint frá því að móðir hans komi frá Puntland svæðinu og telur kærunefnd að af framangreindu megi ætla að kærandi hafi dvalið þar á yngri árum og gengið í skóla þar.

Í viðtali hjá kærunefnd, dags. 9. júlí 2020, var kærandi spurður hinna ýmsu spurninga varðandi þekkingu hans á því svæði sem hann kveðst vera frá bæði í Mogadishu og [...] og ætla megi að þeir sem alist hafi upp á því svæði geti greint frá. Aðspurður um nöfn á þekktum stöðum í grennd við heimili sitt í Mogadishu nefndi kærandi að þar hafi verið skóli og moska. Hann hafi þó ekki getað greint frá nafni moskunnar. Aðspurður kvað kærandi nokkrar moskur vera í [...] en gat hann ekki nefnt nöfn þeirra. Þá hafi hann t.a.m. ekki getað nefnt fótboltalið í [...]. Í tungumála- og staðháttaprófi, dags. 14. febrúar 2019, hafi kærandi réttilega greint frá þremur umdæmum í nágrenni [...] en aðspurður gat kærandi þó ekki greint frá þorpum eða bæjum í nágrenni [...]. Þá nefndi kærandi ranglega [...] aðspurður um borgir í [...], þar sem [...] er staðsett. Þá hafi kærandi einungis nefnt þrjú af 17 héruðum Mogadishu. Þrátt fyrir að ekki sé útilokað að kærandi hafi dvalið í Mogadishu eða [...] á einhverjum tímapunkti er það mat kærunefndar að ólíklegt sé að hann hafi dvalið þar meiri hluta ævi sinnar.

Kærandi kveðst hafa ferðast frá Mogadishu í Suður-Sómalíu til [...] á Puntland svæðinu í Norður-Sómalíu með móður sinni og systur á árunum 2010 til 2011 án vandkvæða. Samkvæmt skýrslu Immigration and Refugee Board of Canada frá því í nóvember 2011 hafi rétturinn til að ferðast til og frá og dvelja á Puntland svæðinu á þessum árum verið bundinn við þá sem tilheyrðu ráðandi ættbálki á svæðinu, en ráðandi ættbálkur á svæðinu sé Majerteen en hann er einn af undirættbálkum Darood ættbálksins. Í viðtali hjá Útlendingastofnun, dags. 6. apríl 2020, greindi kærandi frá því að vegna ættbálks móður sinnar hafi hann getað ferðast til Puntlands á þessum árum og hefði möguleika á vernd Darood ættbálksins. Í viðtölum hjá Útlendingastofnun og kærunefnd hefur kærandi ítrekað verið spurður út í tímalengd dvalar sinnar á Puntland svæðinu. Svör kæranda hafa verið mikið á reiki og hefur hann þannig greint frá því að hafa dvalið á svæðinu í tvo mánuði, fjóra mánuði, sex mánuði og ár. Að mati kærunefndar er misræmi í frásögn hans hvað það varðar ekki til þess fallið að auka trúverðugleika frásagnar hans í heild. Greindi hann þó frá því að geta ekki dvalið lengi á svæðinu vegna ættbálkar síns, Geledi, en um sé að ræða minnihlutaættbálk sem verði fyrir miklu aðkasti. Samkvæmt þeim skýrslum sem kærunefnd hefur kynnt sér er ættbálkur Geledi undirættbálkur Digil. Digil ættbálkurinn er í stigskiptingu ættbálka í Sómalíu staðsettur á milli ráðandi ættbálka og minnihlutahópa en er talinn til ríkjandi ættbálka í Suður-Sómalíu. Landaupplýsingar benda því ekki til þess að þeir sem tilheyri ættbálkinum verði fyrir mismunun eða aðkasti í samfélaginu.

Samkvæmt því sem rakið hefur verið um framburð kæranda telur kærunefnd ekki hægt að útiloka að hann hafi að einhverju marki ferðast um eða verið búsettur í suðurhluta Sómalíu. Þegar frásögn kæranda, gögn málsins og almennar upplýsingar um heimaríki hans eru hins vegar metin heildstætt er það mat kærunefndar að frásögn kæranda um að hann hafi alist upp í Mogadishu og [...] í Suður-Sómalíu og dvalið þar meirihluta ævi sinnar sé ótrúverðug. Við mat á trúverðugleika frásagnar kæranda hefur kærunefnd litið til þess að einstaklingar frá hinum ólíku menningarhópum hafa mismunandi getu til muna nákvæmar tímasetningar og jafnvel ártöl. Kærunefnd telur engu að síðar að ósamræmi frásagnar kæranda, sem varðar kjarna frásagnar kæranda, sé svo veigamikið að óforsvaranlegt sé að telja hana trúverðuga hvað varða dvöl hans í Mogadishu og [...]. Verður því lagt til grundvallar í málinu að kærandi komi frá [...] á Puntland svæðinu í Norður-Sómalíu og hafi að mestu leyti verið búsettur þar. Kærunefnd telur þó ekki ástæðu til að útiloka að kærandi hafi á einhverjum tímapunkti dvalið í Mogadishu. Kærandi hefur greint frá því að tilheyra Geledi ættbálkinum og geti því ekki dvalið til lengdar í Puntlandi. Með vísan til framangreindrar umfjöllunar um dvöl hans á svæðinu, þess að móðir hans tilheyri Darood, ráðandi ættbálki á svæðinu, að hann hafi getað ferðast til og frá Puntland svæðinu á þessum árum og með vísan til þeirra skýrslna sem kærunefnd hefur kynnt sér, er það mat nefndarinnar að ólíklegt sé að kærandi tilheyri Geledi ættbálkinum og margt sem bendir til þess að hann tilheyri ættbálki móður sinnar, Darood. Verður því lagt til grundvallar í málinu að kærandi njóti verndar ættbálksins á Puntland svæðinu í það minnsta en talið er að vernd ríkjandi ættbálks í Sómalíu sé oft áhrifaríkari en vernd yfirvalda.

Kærandi greindi frá því að hann óttist meðlimi hryðjuverkasamtakanna Al-Shabaab. Þeir hafi drepið föður hans, hótað móður hans og pyndað kæranda. Þá sé hann með ör á líkamanum eftir þær pyndingar. Meðlimir samtakanna hafi ítrekað haft samband við hann símleiðis þegar hann hafi dvalið á Puntland svæðinu og krafist þess að hann gengi til liðs við samtökin. Kærandi hafi greint frá því í viðtali hjá Útlendingastofnun að árás Al-Shabaab á fjölskyldu hans hafi átt sér stað árið 2010 þegar hann hafi verið um 16 ára gamall. Miðað við uppgefinn aldur kæranda er ljóst að hann hafi verið 13 ára árið 2010. Frásögn kæranda, í viðtali hjá kærunefnd þann 9. júlí 2020, varðandi það hvernig meðlimir samtakanna hafi haft símanúmer hans undir höndum er afar langsótt og ótrúverðug að mati nefndarinnar en kærandi hafi greint frá því að líklega hafi einhver starfsmaður símafyrirtækis sem númerið hans sé skráð hjá látið meðlimi Al-Shabaab hafa númerið hans, en að sögn kæranda séu meðlimir Al-Shabaab með sambönd allsstaðar. Telur kærunefnd að framangreint sé ekki til þess fallið að auka trúverðugleika frásagnar kæranda í heild.

Samkvæmt skýrslu breska innanríkisráðuneytisins frá því í júlí 2017 er þvinguð nýliðaskráning Al-Shabaab óalgeng og á sér sjaldan stað á þeim svæðum sem eru ekki undir fullri stjórn samtakanna. Árásir samtakanna beinast sjaldan að almennum borgurum en Al-Shabaab beinir athygli sinni fyrst og fremst að háttsettum aðilum, s.s. stjórnmálamönnum, meðlimum öryggissveita, embættismönnum og leiðtogum ættbálka. Almennir borgarar sem tilheyra ekki þeim hópum eru ekki taldir sérstök skotmörk samtakanna þótt þeir geti orðið fyrir árásum þeirra af handahófi. Þá gildir það sama um almenna borgara á yfirráðasvæðum samtakanna nema þeir dragi að sér sérstaka athygli. Þá benda þau gögn sem kærunefnd hefur kynnt sér, m.a. skýrsla EASO frá því í desember 2017, til þess að öryggisástand á Puntland svæðinu sé nokkuð stöðugt að undanskildu landsvæði Galgala fjalla og Bossaso. Starfsemi Al-Shabaab sé að öllu jöfnu takmörkuð í Puntlandi en aukning hafi þó orðið á starfsemi samtakanna í ríkinu. Minni árásir eigi sér reglulega stað í Galgala fjöllum og Bossaso í Bari héraði. Aðalógn ríkisins sé því tilvist Al-Shabaab í norðri. Þá er talið að aðalástæða viðveru samtakanna í Galgala fjöllum sé greið leið frá hafnarsvæði Bossaso þar sem samtökin smygla vopnum til landsins. Á árunum 2016 og 2017 voru skráð ofbeldistilvik á Puntland svæðinu um 238 í heild og talið að um 110 þeirra hafi beinst gegn almennum borgurum. Þar af voru um 66 dauðsföll. Eru flest hinna skráðu tilvika talin vera tengd ættbálkadeilum og aðeins fá atvik tengist Al-Shabaab eða ISIS. Samkvæmt skýrslu austurísku innflytjendaskrifstofunnar frá því árið 2017 er almennt ekki talin hætta af Al-Shabaab á flestum svæðum Puntlands enda hafi samtökin engin tengsl í ríkinu. Það komi þó upp tilvik í Bossaso, Caluula, Qandala og Xaafun héruðum.

Líkt og áður hefur komið fram er almennt öryggisástand á Puntland svæðinu talið stöðugt og eru þó nokkrar öryggissveitir starfandi í ríkinu. Helstu öryggissveitir Puntland svæðisins eru varnarlið Puntlands (e. Puntland Defense Force/Darawish), lögreglan í Puntlandi (e. The Puntland Police) og sjólögregla Puntlands (e. The Puntland Maritime Police Force). Þá eru verðir forsetans staðsettir í Garoowe(e. The Presidential Guard based in Garoowe), auk þess sem fleiri minni öryggissveitir starfa í ríkinu. Lögreglan í Puntlandi ræður yfirmenn staðbundinna ættbálka á hverjum stað í Puntlandi og dreifir þeim um heimaslóðir sínar sem talin er aðalástæða friðar og stöðugs ástands í ríkinu.

Við meðferð málsins hjá kærunefnd hefur kærandi ekki lagt fram nein gögn eða sýnt fram á það með öðrum hætti að hann eigi á hættu ofsóknir af hálfu Al-Shabaab í Sómalíu af þeim ástæðum sem 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga tekur til. Kærandi hafi að eigin sögn ekkert orðið var við meðlimi samtakanna síðan þeir hafi rænt honum árið 2010, hvorki í Puntlandi né þau þrjú til fjögur ár sem hann hafi dvalið í Mogadishu áður en hann yfirgaf landið. Þá vísar kærandi til þess í viðtölum hjá Útlendingastofnun og kærunefnd að hann hafi verið í felum í Mogadishu þau þrjú til fjögur ár sem hann dvaldi hjá frænda sínum áður en hann fór frá landinu. Kærunefnd dregur í efa þá frásögn kæranda enda hafi kærandi m.a. kynnst konu sinni á þeim árum og gengið í hjónaband með henni.

Með vísan til framangreinds, þ.m.t. mats á trúverðugleika frásagnar kæranda, er það mat kærunefndar að kærandi hafi ekki sætt ofsóknum eða að hann hafi ástæðu til að óttast ofsóknir í heimaríki vegna aðildar að tilteknum þjóðfélaghópi, sbr. 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, eða af öðrum ástæðum sem 1. mgr. 37. gr. laganna tiltekur, sem hafa eða gætu náð því alvarleikastigi sem 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga mælir fyrir um. Þá benda önnur gögn málsins ekki til þess að slíkar ofsóknir hafi átt sér stað eða að kærandi eigi þær á hættu.

Með vísan til framangreinds er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi ekki með rökstuddum hætti leitt líkur að því að hann hafi ástæðuríkan ótta við ofsóknir í skilningi 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, sbr. 1. mgr. 38. gr. laganna.

Telur kærunefnd því ljóst að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. mgr. 37. gr. útlendingalaga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður hér á landi.

Ákvæði 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga er útlendingur einnig flóttamaður ef, verði hann sendur aftur til heimaríkis síns, raunhæf ástæða er til að ætla að hann eigi á hættu að sæta dauðarefsingu, pyndingum eða annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu eða hann verði fyrir alvarlegum skaða af völdum árása í vopnuðum átökum þar sem ekki er greint á milli hernaðarlegra og borgaralegra skotmarka. Sama gildir um ríkisfangslausan einstakling.

Við mat á því hvort aðstæður kæranda séu slíkar að þær eigi undir 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga ber að líta til 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Mannréttindadómstóll Evrópu hefur fjallað um það mat sem þarf að fara fram þegar metið er hvort kærandi sé í raunverulegri hættu á að verða fyrir meðferð sem falli undir 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu sem bannar pyndingar og ómannúðlega eða vanvirðandi meðferð eða refsingu. Hefur dómstóllinn sagt að 3. gr. sáttmálans geti átt við þegar hættan stafar frá einstaklingum eða hópi fólks sem ekki séu fulltrúar stjórnvalda. Kærandi verður þó að geta sýnt fram á að gildar ástæður séu til að ætla að um raunverulega hættu sé að ræða og að stjórnvöld í ríkinu séu ekki í stakk búin til að veita viðeigandi vernd. Ekki er nóg að aðeins sé um að ræða möguleika á illri meðferð og verður frásögn kæranda að fá stuðning í öðrum gögnum (sjá t.d. dóma Mannréttindadómstóls Evrópu í máli NA gegn Bretlandi (mál nr. 25904/07) frá 7. júlí 2008 og H.L.R. gegn Frakklandi (mál nr. 24573/94) frá 29. apríl 1997).

Kærandi vísar til þess að raunhæf ástæða sé til að ætla að hann verði fyrir alvarlegum skaða, þ.e. ofbeldi, pyndingum, frelsissviptingu og jafnvel að vera tekinn af lífi, vegna stöðu sinnar sem ungur maður sem flúið hafi Al-Shabaab. Líkt og að framan greinir leggur kærunefnd til grundvallar í málinu að kærandi komi frá [...] í Puntlandi eða nærliggjandi svæðum. Samkvæmt skýrslum sem kærunefnd hefur kynnt sér um almennt öryggisástand á því svæði, m.a. skýrslu bandaríska öryggisráðsins frá því í janúar 2020, skýrslu austurrísku innflytjendaskrifstofunnar frá því í ágúst 2017, skýrslu EASO frá því í desember 2017 og skýrslu breska innanríkisráðuneytisins frá því í júlí 2017 steðjar hætta af hryðjuverkasamtökunum Al-Shabaab í [...] í Puntlandi. Hryðjuverkasamtökin séu með ákveðin yfirráð á svæðinu og hafi þar reglulega átt sér stað sprengjuárásir af hálfu samtakanna sem leitt hafi til andláts almennra borgara. Samkvæmt skýrslu breska innanríkisráðuneytisins er ekki möguleiki á vernd yfirvalda á yfirráðasvæði Al-Shabaab. Á mörgum svæðum séu yfirvöld viljug til að veita vernd en hafi engin tök á því þegar samtökin eigi í hlut. Í skýrslu NOAS: Persecution and Protection in Somalia A Fact-Finding Report frá árinu 2014 kemur fram að hættulegt sé fyrir einstaklinga sem dvalið hafi í vestrænum ríkjum í einhvern tíma að snúa til baka til svæða þar sem Al-Shabaab fari með yfirráð, jafnvel þótt viðkomandi hafi ekki átt í átökum eða samskiptum við samtökin áður.

Með vísan til framangreindra landaupplýsinga um ástandið í [...] í Puntlandi og þess sem rakið er að framan er það mat kærunefndar að óvarlegt sé annað en að telja að raunhæf ástæða sé til að ætla að kærandi eigi á hættu að verða fyrir alvarlegum skaða af völdum árása í vopnuðum átökum á fyrrgreindu landsvæði í Sómalíu þar sem ekki er greint á milli hernaðarlegra og borgaralegra skotmarka.Í ljósi þess sem að framan er rakið og þeirra gagna sem liggja fyrir um heimaríki kæranda telur kærunefnd að aðstæður hans þar falli undir ákvæði 2. mgr. 37. gr. laganna. Telur kærunefnd því að kærandi uppfylli skilyrði 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður hér á landi.

Mat á möguleika á flutningi innanlands

Í 4. mgr. 37. gr. laga um útlendinga segir að ef útlendingur getur fengið raunverulega vernd í öðrum landshluta heimalands síns en hann flúði frá, viðkomandi getur ferðast þangað á öruggan og löglegan hátt og hægt er með sanngirni að ætlast til þess af viðkomandi að hann setjist að á því svæði getur verið að 1. og 2. mgr. eigi ekki við í þeim tilvikum og að hann teljist ekki flóttamaður. Niðurstaða um hvort útlendingur geti fengið raunverulega vernd í öðrum hluta heimalands skuli byggð á einstaklingsbundnu mati á persónulegum aðstæðum útlendingsins og þeim aðstæðum sem séu í því landi. Við mat á því hvort hægt sé með sanngirni að ætlast til þess að útlendingur setjist að á því svæði sem talið er öruggt samkvæmt ákvæði þessu skuli tekið tillit til ýmissa þátta, svo sem aldurs, kyns, heilsu, fjölskylduaðstæðna, trúar, menningar sem og möguleika viðkomandi útlendings á atvinnu eða menntun. Við mat samkvæmt ákvæðinu skuli m.a. höfð hliðsjón af leiðbeiningum flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna (Guidelines on International Protection: „Internal Flight or Relocation Alternative“ within the Context og Article 1A(2) of the 1951 Convention and/or 1967 Protocol relating to the Status of Refugees, frá 23. júlí 2003).

Í leiðbeiningunum, sem varða möguleika á flutningi innanlands þegar einstaklingur hefur flúið heimaríki af ástæðuríkum ótta við ofsóknir, er lagt til grundvallar að mat á því hvort möguleiki sé á að einstaklingur geti flust búferlum til annars svæðis í heimaríki sé tvíþætt. Annars vegar verði að kanna hvort flutningur innanlands sé raunhæft úrræði. Að því er mál kæranda varðar kemur í þessu sambandi einkum til athugunar hvort það svæði sem lagt er til að hann flytjist til sé aðgengilegt á öruggan og löglegan hátt og hvort flutningur hans þangað skapi hættu á að kærandi verði fyrir ofsóknum eða alvarlegum skaða. Hins vegar beri að kanna hvort viðkomandi geti, með hliðsjón af aðstæðum í heimaríki hans, lifað tiltölulega eðlilegu lífi án þess að standa frammi fyrir óþarfa erfiðleikum. Við þann þátt matsins verður m.a. að horfa til persónulegra aðstæðna viðkomandi, t.a.m. félags- og efnahagslegra aðstæðna á því svæði sem lagt er til. Í leiðbeiningunum segir m.a. um síðastnefnt atriði að það sé ósanngjarnt að ætlast til þess að lífsviðurværi einstaklings verði lægra en það sem talist geti viðunandi eða að viðkomandi búi við eymd.

Í viðtölum hjá kærunefnd, dags. 8. október 2019 og 9. júlí 2020, greindi kærandi frá því að móðir hans komi frá [...] í Puntlandi og þar hafi hann dvalið um tíma. Líkt og að framan greinir er það mat kærunefndar að kærandi komi frá [...] í Puntlandi í Norður-Sómalíu. Má ráða af framburði kæranda og greinargerð hans að kærandi telji sig ekki geta búið í [...] í Puntlandi þar sem Al Shabaab séu með yfirráð á svæðinu. Samkvæmt þeim gögnum sem kærunefnd hefur kynnt sér og vísað er til hér að framan er hryðjuverkahópurinn Al-Shabaab ráðandi á vissum svæðum í Suður- og miðhluta Sómalíu auk þess að vera með ítök [...] á Puntland svæðinu [...].

Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna hefur hvatt ríki til að endursenda ekki einstaklinga til mið-Sómalíu eða suðurhluta landsins, einkum vegna hernaðaraðgerða af hálfu vopnaðra hópa sem þar hafi átt sér stað lengi, sbr. skýrsla stofnunarinnar frá 2016, UNHCR Position on Returns to Southern and Central Somalia (Update I). Í leiðbeiningum stofnunarinnar um mat á innri flutningi í Sómalíu frá 2013 kemur jafnframt fram að almennt sé ekki sanngjarnt að ætlast til að einstaklingur setjist að annarsstaðar í landinu nema ljóst sé að hann muni njóta stuðnings fjölskyldu sinnar eða ættbálks. Líkt og að framan greinir hefur kærandi haldið því fram að hafa fæðst í Mogadishu, alist upp í [...] í Suður-Sómalíu og tilheyri Geledi ættbálkinum. Var það mat kærunefndar að frásögn hans hvað það varðar væri ótrúverðug og lagt til grundvallar í málinu að kærandi kæmi frá [...] í Puntlandi og tilheyrði ættbálki móður sinnar Darood eða njóti a.m.k. verndar þess ættflokks. Að mati kærunefndar er ekkert í frásögn kæranda eða gögnum málsins sem bendir til þess að kærandi hafi tengsl við önnur svæði í Norður-Sómalíu. Þegar tekið er mið af framangreindri niðurstöðu kærunefndar um að kærandi tilheyri eða njóti verndar ættbálks móður sinnar, Darood, sem sé ráðandi ættbálkur á nær öllu Puntland svæðinu, ætti kærandi með vísan til öryggisástands á Puntland svæðinu að hafa möguleika á því að búa á öðru svæði innan Puntlands og njóta þar verndar ættbálksins.

Að mati kærunefndar er því ekkert sem bendir til annars en að önnur svæði innan Puntlands séu honum aðgengileg á raunhæfan, öruggan og löglegan hátt. Að uppfylltu fyrra skilyrði við mat á möguleika á flutningi innanlands verður því næst að taka afstöðu til þess hvort unnt sé, með hliðsjón af einstaklingsbundnum aðstæðum kæranda og aðstæðum í heimaríki hans, að ætlast með sanngirni til þess að kærandi setjist að á öðru svæði innan Puntlands.

Í skýrslu NOAS: Persecution and Protection in Somalia A Fact-Finding Report frá árinu 2014 að þeir sem snúi til baka til Sómalíu hafi takmarkaðan stuðning fjölskyldumeðlima og ættbálks síns og vegna almenns skorts á fjármagni hafi það reynst Sómölum erfitt að veita jafnvel nánum fjölskyldumeðlimum stuðning. Að sögn menntamálaráðherra Puntlands sé engin grunnþjónusta í boði, fyrir þá sem snúa til baka, frá stjórnvöldum, stofnunum eða samfélaginu og geti verið erfitt að fá aðgang að nauðsynlegum stuðningi. Sé í raun nauðsynlegt að fá stuðning náinna fjölskyldumeðlima sem hafi tök á því að veita slíkan stuðning. Þá kemur fram í skýrslunni að þegar einstaklingur snúi til baka til Sómalíu eftir langa viðveru erlendis verði hann að þekkja einhvern á því svæði sem sé fær um að kynna hann fyrir yfirmönnum ættbálksins svo hann eigi kost á vernd þeirra. Þá er vísað til þess í sömu skýrslu að það að snúa aftur til Sómalíu frá vestrænu ríki eftir langa dvöl að utan geti í sjálfu sér verið áhætta en Al-Shabaab gruni oft einstaklinga í þeirri stöðu um njósnir. Kærunefnd hefur ekki fundið nýrri gögn sem varpa frekara ljósi á ofangreinda stöðu og telur óvarlegt að ætla að ástandið hafi breyst til batnaðar. Ekkert í gögnum málsins eða frásögn kæranda bendir til þess að hann hafi fjölskyldutengsl við aðra staði innan Puntlands en hann greindi frá því í viðtali hjá kærunefnd, dags. 8. október 2019, að hann hafi skilið móður sína og systur eftir hjá ættingjum í [...] í Puntlandi og aðspurður sagði hann þær enn vera þar í dag. Þá hefur kærandi greint frá því að hafa síðast heyrt í eiginkonu sinni árið 2014. Er það því mat kærunefndar að kærandi njóti ekki stuðnings fjölskyldu sinnar á öðrum stöðum í heimaríki sínu og ekki sé hægt að ganga út frá því að aðstæður hans á öðrum stöðum í Puntlandi yrðu ásættanlegar.

Með vísan til framangreinds er það mat kærunefndar að ekki sé hægt með sanngirni að ætlast til þess að kærandi setjist að annars staðar í Sómalíu, sbr. 4. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Samkvæmt framansögðu er það mat kærunefndar að skilyrði 4. mgr. 37. gr. laga um útlendinga um flutning innanlands séu ekki uppfyllt og telst kærandi því flóttamaður. Alþjóðleg vernd á grundvelli 40. gr. laga um útlendingaÞar sem kærunefnd hefur komist að þeirri niðurstöðu að kærandi eigi ekki möguleika á flutningi innanlands telst hann flóttamaður skv. 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga og á rétt á alþjóðlegri vernd hér á landi skv. 40. gr. laganna, enda er hann staddur hér á landi. Þá bendir ekkert til þess að hann falli undir útilokunarástæður 2. mgr. 40. gr. sömu laga.

Samantekt

Að öllu framangreindu virtu er fallist á varakröfu kæranda um að fella úr gildi ákvörðun Útlendingastofnunar og veita kæranda alþjóðlega vernd á Íslandi á grundvelli 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Í ljósi þess að kærunefnd útlendingamála hefur fallist á varakröfu kæranda, verða þrautavarakrafa og þrautaþrautavarakrafa kæranda ekki teknar til umfjöllunar í máli þessu.

Úrskurðarorð

Ákvörðun Útlendingastofnunar er felld úr gildi. Kærandi telst flóttamaður skv. 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga og er veitt alþjóðleg vernd með vísan til 1. mgr. 40. gr. sömu laga. Lagt er fyrir Útlendingastofnun að veita kæranda dvalarleyfi á grundvelli 73. gr. laga um útlendinga.

The decision of the Directorate of Immigration is vacated. The appellant is a refugee according to Article 37, paragraph 2, of the Act on Foreigners, and is granted international protection according to Article 40, paragraph 1, of the same law. The Directorate is instructed to issue to the appellant a residence permit on the basis of Article 73 of the Act on Foreigners.

Hjörtur Bragi Sverrisson

Þorbjörg Inga Jónsdóttir Bjarnveig Eiríksdóttir

Efnisorð

Kærunefnd útlendingamála