Úrskurður nr. 192/2017
KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA
Þann 6. apríl 2017 er kveðinn upp svohljóðandi
úrskurður nr. 192/2017
í stjórnsýslumáli nr. KNU16100003
Kæra […]
á ákvörðun
Útlendingastofnunar
I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild
Þann 4. október 2016 kærði […], fd. […], ríkisborgari […] (hér eftir nefndur kærandi) ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 22. september 2016, um að synja honum um alþjóðlega vernd á Íslandi ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli 12. gr. f þágildandi laga nr. 96/2002 um útlendinga.
Kærandi krefst þess aðallega að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og honum verði veitt alþjóðleg vernd með vísan til 1. mgr. 44. gr. þágildandi laga um útlendinga. Til vara er þess krafist að honum verði veitt dvalarleyfi á Íslandi á grundvelli 12. gr. f þágildandi laga um útlendinga.
Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 30. gr. þágildandi laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests, sbr. 3. mgr. 30. gr. sömu laga.
Hinn 1. janúar 2017 tóku gildi ný lög um útlendinga nr. 80/2016. Samkvæmt 2. mgr. 121. gr. laganna gilda ákvæði þeirra um mál sem bárust kærunefnd útlendingamála fyrir gildistöku laganna en höfðu ekki verið afgreidd með úrskurði. Fer því um mál þetta samkvæmt ákvæðum laga nr. 80/2016.
II. Málsatvik og málsmeðferð
Kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi þann 2. mars 2016. Kærandi kom í viðtal hjá Útlendingastofnun m.a. þann 30. júní, 17. ágúst og 24. ágúst 2016 ásamt talsmanni sínum. Með ákvörðun, dags. 22. september 2016, synjaði Útlendingastofnun kæranda um alþjóðlega vernd ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Kærandi kærði ákvörðunina til kærunefndar útlendingamála þann 4. október 2016. Kærunefnd barst greinargerð kæranda þann 24. október 2016. Kærandi kom til viðtals hjá kærunefnd útlendingamála þann 9. mars 2017 ásamt talsmanni sínum. Notast var við túlkaþjónustu símleiðis. Kærandi skilaði inn viðbótargögnum þann 9. og 15. mars 2017.
Kæra þessi hefur hlotið hefðbundna málsmeðferð, gagnaöflun er lokið og er málið hér með tekið til úrskurðar.
III. Ákvörðun Útlendingastofnunar
Við mat á trúverðugleika frásagnar kæranda tók Útlendingastofnun fram að samkvæmt heimildum sé ljóst að töluverðar brotalamir séu í mannréttindamálum í […], einkum er lúti að tjáningar-, funda- og félagafrelsi. Erfitt sé að stunda starfsemi í formi stjórnarandstöðu og töluverða spillingu sé að finna í stjórnkerfinu og innan dómkerfisins. Kærandi hafi kveðið að hann hafi starfað sem […] ár í heimalandi sínu. Því til stuðnings hafi hann m.a. lagt fram skjöl sem hann hafi kveðið ljósrit af ráðningarsamningi sínum og starfsmannaskírteini sínu. Að mati Útlendingastofnunar hafi lýsingar kæranda á störfum hans sem [...] þó verið nokkuð ónákvæmar og almenns eðlis. Benti Útlendingastofnun á að stofnunin hafi ekki fundið neinar upplýsingar um kæranda eða störf hans sem [...] á netinu. Taldi Útlendingastofnun að skýringar kæranda kæmu ekki fyllilega heim og saman við fyrirliggjandi gögn. Þó var það mat stofnunarinnar að ekki verði útilokað að kærandi hafi starfað sem [...] í heimalandi sínu í […] ár.
Hvað varðaði þá frásögn kæranda að hann hafi unnið gegn stjórnvöldum öll þau ár sem hann hafi starfað sem [...] mat Útlendingastofnun það ótrúverðugt að hann hafi haldið starfi sínu í […] ár þrátt fyrir að hafa opinberlega óhlýðnast skipunum stjórnvalda og barist fyrir því að fá mikilvæga forystumenn […] látna lausa.
Kærandi hafi kveðið að […] hafi gert húsleit hjá honum, í kjölfar rifrildis hans við […], og fundið gögn sem hann hafi safnað um viðkvæm […] málefni […] í því augnamiði að birta almenningi til að upplýsa um spillingu […]. Kærandi hafi ekki lagt fram neitt til stuðnings þessum hluta framburðar síns. Þá hafi hann ekki verið viljugur til að nafngreina þann einstakling sem hafi látið hann hafa umrædd gögn eða gefið trúverðugar skýringar á því hvernig umræddur einstaklingur hafi komist yfir gögnin. Taldi Útlendingastofnun því að framburður kæranda af þessum atburði væri ekki trúanlegur og ekki yrði byggt á honum í málinu.
Kærandi hafi jafnframt haldið því fram að búið væri að […] fyrir að misnota aðstöðu sína sem [...] og fyrir að hafa unnið gegn stjórnvöldum. Útlendingastofnun benti á að kærandi hafi ekki lagt fram önnur gögn til stuðnings þessum framburði sínum en skjal sem kærandi kveði að stafi frá […]. Það var því mat Útlendingastofnunar að kærandi hafi ekki gert trúverðugt að hann sé […] eða að búið sé að […].
Kærandi hafi kveðið að hann hafi veitt formanni […] trúnaðarupplýsingar sem hann hafi fengið vitneskju um í starfi. Kærandi hafi kveðið að stjórnvöldum væri ekki kunnugt um að hann hafi veitt honum þessar upplýsingar. Aftur á móti telji kærandi það öruggt að stjórnvöldum sé kunnugt um að hann sé stuðningsmaður […] eftir að þau hafi fundið möppu heima hjá honum með upplýsingum um […]. Var það mat Útlendingastofnunar að kærandi hafi ekki rennt stoðum undir þá fullyrðingu að stjórnvöldum sé kunnugt um að hann hafi unnið markvisst fyrir […]. Hins vegar sé ljóst að einstaklingum verði ekki gert að renna stoðum undir stjórnmálaskoðanir sínar með gögnum eða öðrum hætti. Útlendingastofnun féllst því á að kærandi styðji […], en ekkert hafi komið fram í málinu sem renni stoðum undir það að stjórnvöldum sé kunnugt um þá afstöðu hans. Var því byggt á því að kærandi hafi starfað sem [...] og hann styðji […].
Samkvæmt heimildum Útlendingastofnunar séu það þó helst áberandi meðlimir og forystufólk innan […] sem eigi á hættu refsiaðgerðir, svo sem fangelsisvist. Var það því mat stofnunarinnar að kærandi eigi ekki á hættu ofsóknir stjórnvalda fyrir að aðhyllast […].
Niðurstaða Útlendingastofnunar var sú að kærandi eigi ekki á hættu ofsóknir eða meðferð sem jafnað verði til ofsókna í heimalandi og synjaði honum um hæli skv. þágildandi 1. mgr. 44. gr. laga um útlendinga. Jafnframt mat Útlendingastofnun það svo að kærandi eigi ekki á hættu illa meðferð í heimalandi sínu. Synjaði stofnunin því kæranda um hæli skv. þágildandi 2. mgr. 44. gr. laga um útlendinga.
Hvað varðaði kröfu kæranda um dvalarleyfi á grundvelli 12. gr. f þágildandi laga um útlendinga komst Útlendingastofnun að þeirri niðurstöðu að þær aðstæður sem bíði kæranda í heimalandi verði ekki taldar svo alvarlegar að þær geti verið grundvöllur dvalarleyfis af mannúðarástæðum. Komst stofnunin því að þeirri niðurstöðu að synja bæri kæranda um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. þágildandi 12. gr. f laga um útlendinga. Kæranda var jafnframt synjað um dvalarleyfi vegna sérstakra tengsla við Ísland skv. sama ákvæði.
Kæranda var vísað frá landi á grundvelli þágildandi c-liðar 1. mgr. 18. gr. laga um útlendinga. Með tilliti til atvika málsins ákvað stofnunin að kæra skyldi fresta réttaráhrifum með vísan til þágildandi 1. mgr. 32. gr. laga um útlendinga.
III. Málsástæður og rök kæranda
Í greinargerð kæranda kemur fram að hann hafi starfað sem [...] í heimalandi sínu í […] ár. Á þeim tíma hafi hann komið trúnaðarupplýsingum sem hann hafi öðlast í starfi til […]. Þá hafi hann óhlýðnast skipunum […] og hafi samskipti þeirra endað í hávaðarifrildi. Í kjölfarið hafi […] komið á heimili kæranda og gert þar húsleit. Kærandi hafi geymt trúnaðarupplýsingar um […] á heimili sínu en hann hafi ætlað að leka umræddum upplýsingum til að koma upp um spillingu […]. Flótti hans sé leiddur af stjórnmálaskoðunum hans, en hann sé […] og hafi aðstoðað […] í landinu um árabil.
Í ljósi þess hvernig túlka beri „ástæðuríkan ótta við ofsóknir vegna stjórnmálaskoðana“ í þágildandi 1. mgr. 44. gr. laga um útlendinga með hliðsjón af því sem fram komi í handbók Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna um réttarstöðu flóttamanna telur kærandi ljóst að aðstæður hans falli þar undir.
Kærandi gerir athugasemd við trúverðugleikamat Útlendingastofnunar og hafnar því og ítrekar að allt sem hafi komið fram í viðtölum hans hafi verið sannleikanum samkvæmt.
Séu athugasemdirnar í fyrsta lagi byggðar á því að túlkun í viðtölum við kæranda hafi verið ábótavant. Af hálfu kæranda er greint frá áhyggjum af því að orð kæranda hafi ekki komist nákvæmlega til skila sem leitt hafi til lakari útkomu úr trúverðugleikamati. Þá hafi kærandi verið mjög á varðbergi yfir því sem hann hafi greint frá þar sem hann hafi óttast að […] túlkurinn væri á mála hjá […] stjórnvöldum og að þær upplýsingar sem hann gæfi í viðtalinu myndu rata til […] stjórnvalda. Kærandi hafi einnig greint frá því í viðtali hjá Útlendingastofnun að túlkurinn úr fyrsta viðtalinu hafi atyrt kæranda fyrir að tala […]. Kærandi hafi miklar áhyggjur af því að íslensk stjórnvöld hafi samband við […] stjórnvöld. Hann hafi greint frá því eftir fyrsta viðtalið að kveikt hafi verið í […] og hann hafi óttast að það tengdist viðtali hans.
Í öðru lagi er gerð athugasemd við að stofnunin geri þá kröfu til kæranda að hann leggi fram gögn sem styðji frásögn hans af því að framkvæmd hafi verið húsleit á heimili hans og að hann sé […] af […]. Ekki verði séð með hvaða hætti hann eigi að geta aflað gagna um húsleit sem hafi verið framkvæmd að honum fjarstöddum. Þá verði ekki séð hvers konar gagna kærandi ætti að geta aflað, í ljósi upplýsinga um aðferðir stjórnvalda í heimaríki kæranda. Bent er á að í skýrslu Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna um trúverðugleikamat í hælismálum komi m.a. fram að ekki verði litið svo á að umsækjendur um hæli þurfi að færa sönnur á hvert einasta atriði í frásögn sinni með framlagningu gagna. Af lestri alþjóðlegra skýrslna verði m.a. leitt að rétturinn til réttlátrar málsmeðferðar sé ekki virtur í heimalandi kæranda og stjórnvöld beiti oft handtökum byggðum á upplognum sökum. Dómskerfið sé að sama skapi spillt.
Í þriðja lagi gerir kærandi athugasemd við að stofnunin meti trúverðugleika kæranda minni fyrir þær sakir að hann hafi ekki getað lagt fram […] fyrir […] og mótmæli gegn stjórnvöldum. Kærandi hafi greint frá því að hann hafi farið í felur sama dag og hann hafi rifist við […]. Hann hafi farið í felur í þorpi fjarri […] þar sem hann hafi dvalið í mánuð án þess að eiga í samskiptum við nokkurn annan en vin hans sem hafi aðstoðað hann. Kærandi hafi einnig greint frá því að það myndi vekja grunsemdir ef foreldrar hans bæðu um gögn eða skilríki um hann.
Í fjórða lagi áréttar kærandi að hann hafi aldrei sagt að […]. Aðspurður í viðtali hjá Útlendingastofnun hafi kærandi m.a. greint frá því að hann hafi brotið af sér með því að fara ekki að skipunum […] að láta fólk þjást í fangelsi og hann sé sakaður um að hafa farið gegn vilja stjórnvalda og fyrir að mótmæla stjórnvöldum. Kærandi hafi greint frá því að hann hafi haft undir höndum trúnaðargögn um […]. Slíkt varði lífláti í heimalandi hans og verði ekki annað ráðið af frásögn hans en að það sé fyrst og fremst vegna umræddra trúnaðarskjala sem hann óttist að vera líflátinn.
Í fimmta lagi bendir kærandi á að af lestri hinnar kærðu ákvörðunar megi ráða að Útlendingastofnun dragi í efa að samtökin […] séu starfandi. Þá virðist stofnunin telja að skjal sem kærandi hafi lagt fram og stafi frá samtökunum sé falsað. Kærandi tekur fram að örðugt sé að finna nánari upplýsingar um umrædd samtök, en bendir jafnframt á að unnt sé að finna tilvitnun í skýrslu frá samtökunum í skýrslu […]. Jafnframt vísar kærandi í frétt á internetinu og bendir á að þar sé fjallað um fund sem samtökin virðist hafa staðið fyrir. Telur kærandi að ein af ástæðum þess hversu erfitt sé að finna frekari upplýsingar um samtökin sé sú að almennt virðist það vera sem […] samtök á borð við þessi hafi ekki heimasíður. Auk þess geti […] verið ástæða þess hve erfitt sé að finna upplýsingar um samtökin. Kærandi vekur jafnframt athygli á því að stjórnvöld í […] hafi ítrekað hafnað samstarfi við og aðgengi mannréttindasamtaka að upplýsingum. Vísar kærandi í alþjóðlegar skýrslur máli sínu til stuðnings. Kærandi telur því að eðlilegar skýringar geti verið á því hvers vegna kærandi geti ekki aflað frekari upplýsinga frá samtökunum og hvers vegna litlar sem engar upplýsingar sé að finna um samtökin á internetinu.
Í sjötta lagi gerir kærandi athugasemd við umfjöllun Útlendingastofnunar um það að engar upplýsingar sé að finna á netinu um störf kæranda hjá [...] eða uppsögn hans. Kærandi hafi greint frá því að hann hafi hætt störfum í skyndi vegna ágreinings og rifrildis við yfirmann sinn. Hann hafi tekið við starfinu af […] sem hafi verið virtur og vel liðinn og í skjóli hans og velunnara hans hafi hann fengið að halda starfinu. Það að engar upplýsingar sé að finna um þetta á internetinu geti með engu móti rýrt trúverðugleika þessarar frásagnar. Ljóst sé að málið sé í heild sinni erfitt fyrir stjórnvöld […]. Óeðlilegt sé því að gera þær kröfur til kæranda að til að sanna mál sitt þurfi hann að finna fréttir um uppsögn sína á netinu.
Kærandi tekur fram að samræmi hafi verið í frásögn hans, bæði innbyrðis og á milli þeirra skipta sem hann hafi komið í viðtöl. Þá hafi hann útskýrt með greinargóðum hætti þau atriði sem hafi verið óljós, m.a. sem hafi snúið að starfsskyldum hans. Það eina sem gæti mögulega dregið úr trúverðugleika frásagnar hans væri sú staðreynd að hann hafi ekki getað lagt fram umfangsmikil gögn til stuðnings frásögn sinni. Hann hafi á hinn bóginn gefið upp ástæður þess. Ein ástæða þess sé sú að […] hafi ráðist inn á heimili hans og lagt hald á mikið magn gagna sem hefðu getað varpað ljósi á störf hans sem saksóknara. Kærandi bendir á að í handbók Flóttamannastofnunar segi m.a. að í ljósi þess hversu erfitt geti reynst að leggja fram sannanir í máli umsækjanda þá beri að gera minni kröfur um sönnunarfærslur en ella. Jafnframt bendir kærandi á að hér á landi hafi ekki verið gerð sú krafa til umsækjenda um alþjóðlega vernd að þeir leggi í öllum tilvikum fram gögn sem staðfesti frásögn þeirra. Telur kærandi því að ekki sé hægt að gera þá kröfu að hann leggi fram frekari sannanir á frásögn sinni heldur verði hann að njóta vafans. Við komuna til landsins hafi hann lagt fram skilríki og hann hafi [...]. Hann hafi nú lagt fram skilríki frá heimaríki sem sanni að hann sé sá sem hann segist vera. Jafnframt hafi hann lagt fram prófskírteini frá […], skjal sem staðfesti að hann hafi verið ráðinn sem [...] og ennfremur skjal þar sem komi fram að hann hafi sinnt herþjónustu um skeið en hann hafi verið leystur undan henni og ráðinn til starfa hjá [...]. Í hælisviðtali hafi hann svarað spurningum um skyldur sínar í starfi, samstarfsmenn og heimilisfang vinnustaðar skýrt og skilmerkilega. Kærandi telur að hann hafi slíka þekkingu á starfi [...] að ekki leiki vafi á því að hann hafi gegnt því starfi. Telur kærandi að þegar samræmi í frásögn hans, framlögð gögn og upplýsingar um stjórnarhætti í […] séu metin í samhengi verði niðurstaðan sú að frásögn hans sé trúverðug og hana skuli leggja í heild sinni til grundvallar.
Ítarlega er fjallað um aðstæður í […] í greinargerð kæranda. Kærandi vísar í alþjóðlegar skýrslur og bendir m.a. á að ástand mannréttinda í landinu hafi farið versnandi í kjölfar aukinnar hörku stjórnvalda í garð stjórnarandstæðinga sem lýsi sér m.a. í fangelsun og ofbeldi í garð mannréttindalögfræðinga og sjálfstæðra blaðamanna. Stjórnarandstæðingar verði iðulega fyrir geðþóttahandtökum, líkamlegu ofbeldi, vafasömum ásökunum og ýmiss konar hótunum. Allir helstu ljósvakamiðlar landsins séu undir eftirliti stjórnvalda og sjálfstæðir miðlar hafi orðið fyrir ofsóknum af hendi stjórnvalda, auk þess sem fundafrelsi almennings sé fótum troðið. Pyndingar og önnur ómannúðleg meðferð viðgangist enn refsilaust.
Kærandi telur að ljóst sé að hann uppfylli öll skilyrði til þess að teljast flóttamaður og eigi því rétt á að fá hér alþjóðlega vernd. Hann geti ekki leitað ásjár stjórnvalda í heimalandi í ljósi þess að hann sé einmitt að flýja ofsóknir stjórnvalda. Að auki liggi fyrir að flutningur innanlands komi ekki til greina þar sem stjórnvöld ráði yfir öllu landsvæði […]. Telur kærandi að með því að senda hann til heimalands verði brotið gegn 1. mgr. 45. gr. þágildandi laga um útlendinga nr. 96/2002, 1. mgr. 68. gr. stjórnarskrárinnar, 2. og 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, 6. og 7. gr. alþjóðasamnings um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi og 33. gr. flóttamannasamnings Sameinuðu þjóðanna.
Varðandi varakröfu kæranda um dvalarleyfi á grundvelli þágildandi 12. gr. f laga um útlendinga kemur m.a. fram í greinargerð hans að í sérstökum athugasemdum með frumvarpi til laga nr. 115/2010, um breytingu á þágildandi lögum um útlendinga, segi að ekki sé um tæmandi talningu að ræða í 12. gr. f laganna á forsendum dvalarleyfis á grundvelli mannúðarsjónarmiða, þar sem veita verði stjórnvöldum svigrúm við mat á því hvenær rétt sé að veita dvalarleyfi samkvæmt greininni. Taka verði mið af svipuðum sjónarmiðum og gert sé í málum skv. VII. kafla laganna s.s. almennra aðstæðna í heimalandi hælisleitanda, þ. á m. hvort grundvallarmannréttindi séu nægilega tryggð. Kærandi telur að í ljósi þeirra ofsókna sem hann hafi mátt sæta, með vísan til þess að eðli málsins samkvæmt sé ekki til staðar vilji stjórnvalda til þess að veita kæranda vernd og jafnframt til almennra aðstæðna í […] sé ljóst að uppfyllt séu skilyrði 12. gr. f þágildandi laga um útlendinga og því beri að veita honum dvalarleyfi af mannúðarástæðum.
V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála
Lagarammi
Í máli þessu gilda ákvæði laga um útlendinga nr. 80/2016, sbr. 121. gr. laganna, reglugerð nr. 53/2003 um útlendinga með áorðnum breytingum að því leyti sem hún hefur enn lagastoð, ákvæði stjórnsýslulaga nr. 37/1993, stjórnarskrá lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 og mannréttindasáttmáli Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Jafnframt ber að líta til ákvæða alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna frá 1951, ásamt viðauka við samninginn frá 1967, og annarra alþjóðlegra skuldbindinga Íslands á sviði mannréttinda eftir því sem tilefni er til.
Auðkenni
Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að kærandi hafi lagt fram ökuskírteini sitt og persónuskilríki frá […] til að sanna á sér deili. Telur kærunefndin því ljóst að kærandi sé […] ríkisborgari.
Mat á því hvort kærandi sé í sérstaklega viðkvæmri stöðu
Samkvæmt 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga teljast einstaklingar vera í sérstaklega viðkvæmri stöðu ef þeir, vegna tiltekinna persónulegra eiginleika eða aðstæðna hafa sérþarfir sem taka þarf tillit til við meðferð máls eða þeir geta ekki að fullu eða með engu móti nýtt sér rétt eða uppfyllt skyldur sem kveðið er á um í lögum þessum án aðstoðar eða sérstaks tillits. Sem dæmi um einstaklinga í sérstaklega viðkvæmri stöðu nefnir ákvæðið fylgdarlaus börn, fatlað fólk, fólk með geðraskanir eða geðfötlun, aldrað fólk, þungaðar konur, einstæða foreldra með ung börn, fórnarlömb mansals, alvarlega veika einstaklinga og einstaklinga sem hafa orðið fyrir pyndingum, kynfæralimlestingum, nauðgun eða öðru alvarlegu andlegu, líkamlegu eða kynferðislegu ofbeldi.
Ekkert í gögnum málsins bendir til þess að kærandi sé í sérstaklega viðkvæmri stöðu.
Landaupplýsingar
Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður í […] Choose an item. m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum: […].
Stjórnarskrá og lög landsins kveði á um bann við mismunun m.a. á grundvelli stjórnmálaskoðana en því banni sé ekki ávallt framfylgt af stjórnvöldum. Þó að kveðið sé á um tjáningarfrelsi í lögum landsins þá sé töluvert um takmarkanir á tjáningarfrelsi í landinu og það eigi sérstaklega við um þá sem gagnrýni stjórnvöld, hvort sem það séu stjórnarandstæðingar, fjölmiðlafólk eða almennir aðgerðarsinnar. Þeir verði fyrir töluverðu áreiti af hálfu stjórnvalda og eigi m.a. á hættu fangelsun fyrir ýmiss konar sakir. Einnig komi fyrir að fjölskyldumeðlimir slíkra einstaklinga verði fyrir áreiti. Stjórnvöld hafi auk þess töluverð áhrif á það sem komi fram í fjölmiðlum. Þá hafi þau jafnframt þrengt að starfsemi frjálsra félagasamtaka með setningu takmarkandi laga, sem m.a. geri slíkum samtökum erfitt fyrir að taka við fjárframlögum. Funda- og félagafrelsi sé jafnframt takmarkað í landinu að verulegu leyti.
Sjálfstæði dómstóla sé takmarkað þar sem stjórnvöld hafi töluverð afskipti af því sem fram fari, sérstaklega þegar um sé að ræða pólitísk mál. Í þeim tilvikum kunni stjórnvöld því að hafa óeðlileg áhrif á niðurstöðu mála. Töluverða spillingu sé þá að finna á vettvangi hins opinbera, þó að stjórnvöld hafi að einhverju leyti reynt að stuðla að umbótum á því sviði.
Ákvæði 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga
Til að teljast flóttamaður hér á landi þarf kærandi að sýna fram á að aðstæður hans séu slíkar að þær falli undir 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, sbr. flóttamannasamning Sameinuðu þjóðanna, eða 2. mgr. 37. gr. sömu laga. Kærandi ber fyrir sig pólitískar ofsóknir, hann sé […] og hafi aðstoðað […] í heimalandi sínu um árabil m.a. í starfi sínu sem saksóknari.
Í 1. mgr. 37. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga, sem byggir á A-lið 1. gr. flóttamannasamningsins, segir:
Flóttamaður samkvæmt lögum þessum telst vera útlendingur sem er utan heimalands síns af ástæðuríkum ótta við að vera ofsóttur vegna kynþáttar, trúarbragða, þjóðernis, aðildar að tilteknum þjóðfélagshópi eða vegna stjórnmálaskoðana og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta færa sér í nyt vernd þess lands; eða sá sem er ríkisfangslaus og er utan þess lands þar sem hann áður hafði reglulegt aðsetur vegna slíkra atburða og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta hverfa aftur þangað, sbr. A-lið 1. gr. alþjóðasamnings um réttarstöðu flóttamanna frá 28. júlí 1951 og bókun við samninginn frá 31. janúar 1967, sbr. einnig 38. gr. laga þessara.
Í 38. gr. útlendingalaga eru sett fram viðmið um það hvað felist í hugtakinu ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr., á hvaða grundvelli ofsóknir geta byggst og hvaða aðilar geta verið valdir að þeim. Í 1. mgr. ákvæðisins segir:
Ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr. eru þær athafnir sem í eðli sínu eða vegna þess að þær eru endurteknar fela í sér alvarleg brot á grundvallarmannréttindum, einkum ófrávíkjanlegum grundvallarmannréttindum á borð við réttinn til lífs og bann við pyndingum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu, bann við þrældómi og þrælkun og bann við refsingum án laga. Sama á við um samsafn athafna, þ.m.t. ólögmæta mismunun, sem hafa eða geta haft sömu eða sambærileg áhrif á einstakling.
Samkvæmt 2. mgr. 38. gr. laga um útlendinga geta ofsóknir m.a. falist í:
a. andlegu, líkamlegu eða kynferðislegu ofbeldi,
b. löggjöf og aðgerðum stjórnvalda, lögreglu og dómstóla sem fela í sér mismunun að efni eða vegna þess hvernig þær eru framkvæmdar,
c. saksókn eða refsingu sem er óhófleg eða mismunar einstaklingum á ómálefnalegum grundvelli,
d. synjun um notkun réttarúrræða sem leiðir til óhóflegrar og mismunandi refsingar,
e. saksókn eða refsingu fyrir að neita að gegna herþjónustu í átökum þar sem þátttaka í slíkri herþjónustu mundi fela í sér glæpi eða athafnir skv. b-lið 2. mgr. 40. gr.
Í 3. mgr. 38. gr. eru þær ástæður sem ofsóknir þurfa að tengjast skilgreindar nánar en þar segir:
a. kynþáttur vísar einkum til hópa sem deila húðlit eða öðrum sameiginlegum líffræðilegum einkennum og þjóðfélagshópa af tilteknum uppruna og ber að túlka í víðri merkingu,
b. trúarbrögð vísa einkum til trúarskoðana og annarra lífsskoðana, þ.m.t. guðleysis, og tjáningar þeirra, þátttöku í hvers konar trúarsamkomum, opinberum eða ekki, eða ákvörðunar um að taka ekki þátt í þeim, aðgerða sem byggjast á trúarskoðunum og frelsis til að skipta um trú,
c. þjóðerni tekur ekki aðeins til ríkisborgararéttar eða ríkisfangsleysis heldur geta fallið þar undir þeir sem tilheyra tilteknum kynþætti eða tilteknum hópi fólks sem talar sama tungumál eða hefur sameiginlega menningarlega sjálfsmynd, sameiginlegan uppruna, landfræðilega eða pólitískt, eða hópi sem er skilgreindur út frá tengslum við hóp fólks á landsvæði annars ríkis,
d. þjóðfélagshópur vísar einkum til hóps fólks sem umfram það að sæta ofsóknum hefur áþekkan uppruna, bakgrunn, venjur og félagslega stöðu eða hefur sameiginleg einkenni eða lífsskoðanir, svo sem kyngervi, sem eru svo mikilvæg fyrir sjálfsmynd þess að ekki ætti að gera kröfu til að þeim verði breytt, eða hóps fólks sem er álitinn frábrugðinn öðrum í samfélaginu; þá skulu fyrrverandi fórnarlömb mansals teljast meðlimir tiltekins þjóðfélagshóps,
e. stjórnmálaskoðanir vísa einkum til skoðana á stefnumótun og aðferðum stjórnvalda sem kunna að beita ofsóknum án tillits til þess hvort viðkomandi hefur aðhafst eitthvað til að tjá skoðanir sínar.
Í 4. mgr. 38. gr. kemur fram að þeir aðilar sem geta verið valdir að ofsóknum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð séu:
a. ríkið,
b. hópar eða samtök sem stjórna ríkinu eða verulegum hluta landsvæðis þess,
c. aðrir aðilar, sem ekki fara með ríkisvald, ef sýnt er fram á að ríkið eða hópar eða samtök skv. b-lið, þ.m.t. alþjóðastofnanir, geti ekki eða vilji ekki veita vernd gegn ofsóknum eða meðferð sem fellur undir 2. mgr. 37. gr., m.a. með því að ákæra og refsa fyrir athafnir sem fela í sér ofsóknir.
Almennt ber að telja ótta umsækjanda um alþjóðlega vernd ástæðuríkan ef hann getur á nægilega skýran hátt sýnt fram á að áframhaldandi dvöl í heimalandi sé honum óbærileg af ástæðum sem tilgreindar eru í 1. mgr. 37. gr. eða yrði óbærileg af sömu ástæðum ef hann sneri aftur. Hugtakið „ástæðuríkur ótti við ofsóknir“ inniheldur huglæga og hlutlæga þætti og þarf að taka tillit til hvors tveggja þegar mat er lagt á umsókn um alþjóðlega vernd. Mat á því hvort ótti umsækjanda sé ástæðuríkur getur verið byggt á persónulegri reynslu umsækjanda sem og á upplýsingum um ofsóknir sem aðrir í hans umhverfi eða þeir sem tilheyra sama hópi hafa orðið fyrir. Umsækjandi sem hefur sýnt fram á að hann hafi þegar orðið fyrir ofsóknum í heimaríki, sbr. 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga, eða beinum og marktækum hótunum um slíkar ofsóknir, yrði almennt talin hafa sýnt fram á ástæðuríkan ótta við slíkar ofsóknir snúi hann aftur til heimaríkis nema talið verði að miklar líkur séu á því að slíkar ofsóknir yrðu ekki endurteknar, t.d. þar sem aðstæður í heimaríki hans hafi breyst. Þótt umsækjandi um alþjóðlega vernd skuli njóta vafa upp að ákveðnu marki, verður umsækjandinn a.m.k. að sýna fram á að ákveðnar líkur séu á að hans bíði ofsóknir í heimalandi. Frásögn umsækjanda og önnur gögn um einstaklingsbundnar aðstæður hans verða því almennt að fá stuðning í hlutlægum og áreiðanlegum upplýsingum um heimaríki umsækjanda, stjórnvöld, stjórnarfar og löggjöf þess. Þá er litið til sambærilegra upplýsinga um ástand, aðstöðu og verndarþörf þess hóps sem umsækjandi tilheyrir eða er talinn tilheyra.
Kærunefnd hefur við mat sitt á umsókn kæranda haft til hliðsjónar handbók Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna um málsmeðferð og viðmið við mat á umsókn um alþjóðlega vernd (Handbook and Guidelines on Procedures and Criteria for Determining Refugee Status, Geneva 2011). Þá hefur aðferðarfræði trúverðugleikamats kærunefndar tekið mið af skýrslu Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna og Flóttamannasjóðs Evrópusambandsins um trúverðugleikamat, eftir því sem við á (Beyond Proof: Credibility Assessment in EU Asylum Systems, Brussels 2013).
Kærandi kveðst hafa starfað sem [...] í heimalandi sínu í […] ár. Á þeim tíma hafi hann komið trúnaðarupplýsingum til […] í landinu. Þá hafi hann óhlýðnast skipunum yfirmanns síns og samskipti þeirra endað í rifrildi. Í kjölfarið hafi leyniþjónusta landsins gert húsleit á heimili kæranda og fundið þar trúnaðarupplýsingar um spillingarmál […].
Í viðtölum hjá Útlendingastofnun tók kærandi fram að ekki væri hægt að fá gögn sem staðfestu það að hann hafi starfað sem [...]. Þá væri ekki að finna neinar fréttatilkynningar um hann, þar sem að mikil leynd væri yfir öllu slíku í heimalandi hans. Kærandi svaraði því sama þegar hann var beðinn um nánari upplýsingar um […] og tók kærandi m.a. fram að starf [...] væri leynilegt. Kærandi lagði síðar m.a. fram skjal sem hann kveður vera afrit af ráðningarsamningi sínum. Aðspurður um hvort einhverjar fréttir sé að finna um uppsögn hans eða […] tók kærandi fram að ekki séu veittar upplýsingar um opinbera starfsmenn.
Í viðtali hjá kærunefnd var kærandi m.a. spurður nánar út í starf sitt og þá hvort hann gæti aflað frekari gagna sem sýnt gætu fram á störf hans sem [...]. Kærandi áréttaði þá að mikil leynd væri yfir öllu hvað varðaði starf hans og m.a. hefðu fjölmiðlar ekki aðgang að dómstólum. Engar frekari upplýsingar væri því hægt að finna um hann eða störf hans.
Kærunefnd telur, með tilliti til framburðar kæranda og þeirra gagna sem kærandi hafi lagt fram máli sínu til stuðnings, þ.e. ljósrita af ráðningarsamningum, starfsmannaskírteini og útskriftarskírteini, að það sé mögulegt að kærandi hafi á einhverjum tímapunkti starfað hjá embætti saksóknara í […].
Kærunefnd tekur þó undir það mat Útlendingastofnunar að það sé ótrúverðugt, með tilliti til þeirra heimilda sem kærunefnd hefur skoðað, að á sama tíma hafi kærandi ítrekað farið gegn fyrirmælum yfirmanna sinna, en samt sem áður haldið starfi sínu hjá embættinu í […] ár. Kærandi hafi þá ekki lagt fram nein gögn til að styðja við þann hluta frásagnar sinnar. Jafnframt telur kærunefnd ótrúverðugt að […]. Eina heimild kæranda fyrir því að […] sé skjal sem hann kveður að stafi frá mannréttindasamtökum að nafni […] og kvaðst hann ekki geta fengið frekari upplýsingar frá þeim samtökum. Kærandi tók fram að samtökin hafi fengið upplýsingar frá vinnustað kæranda um að mál hafi verið höfðað gegn honum. Jafnframt tók kærandi fram að í heimalandi hans séu ekki send bréf um að […], þ.e. engin formleg skjöl sé að fá frá yfirvöldum um slíkt. Kærunefnd tekur fram að litlar upplýsingar sé að finna um þessi ákveðnu samtök, en samtök með sama nafni virðast hafa verið staðsett í […] og beitt sér fyrir réttindum á því ákveðna svæði. Hvað varðar það tölvupóstfang sem komi fram í skjalinu frá samtökunum og ábendingu kæranda að hægt væri að hafa samband við samtökin í gegnum það telur kærunefnd, með tilliti til takmarkaðra upplýsinga um samtökin og að ekki sé með öllu ljóst að um óháð samtök sé að ræða, að kærunefnd geti ekki aflað upplýsinga um kæranda frá samtökunum sjálfum.
Kærandi hefur ítrekað verið beðinn um að leggja fram frekari gögn, en hann hefur m.a. borið fyrir sig að mikil leynd sé yfir öllu sem tengdist starfi hans í […]. Kærunefnd bendir á að landaupplýsingar gefi til kynna að þó að í ákveðnum tilvikum séu dómþing lokuð fyrir fjölmiðlum og erfitt geti verið að komast að í dómssölum í ákveðnum málum þá sé meginreglan sú að almennt séu dómshöld opin í heimalandi kæranda. Jafnframt sé ljóst að í mörgum tilvikum megi finna upplýsingar um þá sem starfi eða hafi starfað hjá embætti saksóknara í heimalandi kæranda, einnig þá sem hafi verið vikið úr starfi. Að teknu tilliti til þessa og skorts á gögnum sem hægt er að byggja á og sem styðja frásögn kæranda um ástæður flótta hans er það mat kærunefndar að frásögn hans að því leyti sé ekki trúverðug og verði því ekki lögð til grundvallar í málinu. Verður því ekki talið að kærandi hafi ástæðuríkan ótta við ofsóknir, sbr. 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga.
Hvað varðar stjórnmálaskoðanir kæranda bendir kærunefnd á að það sé ljóst af landaupplýsingum að töluvert sé um takmarkanir á tjáningarfrelsi í heimalandi kæranda og það eigi sérstaklega við um þá sem gagnrýni stjórnvöld. Þetta eigi þó aðallega við um þá sem séu áberandi í þjóðfélagsumræðunni eins og t.d. þá sem séu í forystu fyrir stjórnarandstöðuflokka eða mannréttindamál. Með tilliti til gagna málsins, framburðar kæranda og ofangreindrar niðurstöðu um að frásögn kæranda um ástæður flótta hans sé ekki trúverðug telur kærunefnd að kærandi eigi ekki á hættu ofsóknir á þessum grundvelli.
Með hliðsjón af ofangreindu telur kærunefnd ljóst að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. mgr. 37. gr. útlendingalaga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður hér á landi.
Ákvæði 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga
Samkvæmt 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga er útlendingur einnig flóttamaður ef, verði hann sendur aftur til heimalands síns, raunhæf ástæða er til að ætla að hann eigi á hættu að sæta dauðarefsingu, pyndingum eða annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu eða hann verði fyrir alvarlegum skaða af völdum árása í vopnuðum átökum þar sem ekki er greint á milli hernaðarlegra og borgaralegra skotmarka. Sama gildir um ríkisfangslausan einstakling.
Í ljósi þess sem að framan er rakið og þeirra gagna sem liggja fyrir um heimaríki kæranda telur kærunefndin að aðstæður kæranda þar séu ekki þannig að þær falli undir ákvæði 2. mgr. 37. gr. laganna. Telur kærunefndin því ljóst að kærandi uppfylli heldur ekki skilyrði 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður hér á landi.
Alþjóðleg vernd á grundvelli 40. gr. laga um útlendinga
Þar sem kærunefnd hefur komist að þeirri niðurstöðu að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. eða 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga á kærandi ekki rétt á alþjóðlegri vernd hér á landi, sbr. 40. gr. laga um útlendinga.
Bann við endursendingu skv. 42. gr. laga um útlendinga
Samkvæmt 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er ekki heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan einstakling til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Samkvæmt 2. mgr. sömu greinar er einnig óheimilt að senda útlending til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr.
Með vísan til umfjöllunar að framan um heimaland kæranda telur kærunefnd að þær aðstæður sem ákvæðið tekur til ekki eiga við í máli kæranda. Kærunefnd telur því að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga standi ekki í vegi fyrir endursendingu kæranda þangað.
Dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga
Samkvæmt 6. mgr. 37. gr. laga um útlendinga skal stjórnvald sem kemst að því að ákvæði 1. eða 2. mgr. 37 gr. laganna eigi ekki við um útlending að eigin frumkvæði taka til skoðunar hvort veita eigi dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 74. gr. sömu laga. Þrátt fyrir að ákvæðið, samkvæmt hljóðan þess, heimili ekki skýrlega veitingu dvalarleyfis, má skilja af athugasemdum með frumvarpi til laga um útlendinga nr. 80/2016, fyrirsögn ákvæðisins og af 6. mgr. 37. gr. laganna að það hafi þó verið ætlunin með ákvæðinu. Kærunefnd telur því rétt að túlka ákvæðið sem heimild til veitingar dvalarleyfis þegar skilyrði þess eru uppfyllt.
Samkvæmt 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga má líta til mannúðarsjónarmiða ef útlendingur getur sýnt fram á ríka þörf fyrir vernd, t.d. af heilbrigðisástæðum eða vegna erfiðra félagslegra aðstæðna viðkomandi eða erfiðra almennra aðstæðna í heimaríki eða í landi sem honum yrði vísað til. Þá kemur fram í sömu málsgrein að ákvæði þessu megi aðeins beita ef útlendingur er staddur hér á landi og að skorið hafi verið úr um með efnismeðferð að útlendingur uppfylli ekki skilyrði alþjóðlegrar verndar skv. 37. og 39. gr. Kærunefnd telur, með vísan til orðalags ákvæðisins um „ríka þörf fyrir vernd“ auk lögskýringargagna sem fylgdu greininni, að dvalarleyfi á grundvelli 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga verði ekki veitt nema aðstæður, bæði almennar og sérstakar m.t.t. heilsufars og félagslegra þátta, auk atvika sem þar er vísað til, nái ákveðnu alvarleikastigi þegar málið er virt í heild.
Kærunefndin hefur þegar komist að þeirri niðurstöðu að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. eða 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga til að teljast flóttamaður og eigi því ekki rétt á alþjóðlegri vernd. Þegar gögn málsins eru virt í heild, með hliðsjón af aðstæðum kæranda í heimalandi, er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi heldur ekki sýnt fram á ríka þörf á vernd líkt og kveðið er á um í 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Því er fallist á það með Útlendingastofnun, að aðstæður hans í heimalandi séu ekki með þeim hætti að veita beri kæranda dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.
Samantekt
Með vísan til alls þess sem að framan er rakið og forsendna hinnar kærðu ákvörðunar þykir rétt að staðfesta ákvörðun Útlendingastofnunar í máli kæranda.
Athygli kæranda er vakin á því að skv. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum eftir birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ákvörðunarinnar ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.
Úrskurðarorð
Ákvörðun Útlendingastofnunar í máli kæranda er staðfest.
The decision of the Directorate of Immigration in the case of the appellant is affirmed.
Hjörtur Bragi Sverrisson
Anna Tryggvadóttir Pétur Dam Leifsson