29. maí 2018 Dómsmálaráðuneytið

Nr. 246/2018 - Úrskurður

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Þann 29. maí 2018 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 246/2018

í stjórnsýslumáli nr. KNU18040054

Kæra [...]

á ákvörðun

Útlendingastofnunar

I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Þann 30. apríl 2018 kærði [...] fd. [...], ríkisborgari [...], (hér eftir nefndur kærandi) ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 16. apríl 2018, um að taka ekki til efnismeðferðar umsókn hans um alþjóðlega vernd á Íslandi og endursenda hann til Spánar.Kærandi krefst þess að umsókn hans um alþjóðlega vernd verði tekin til efnislegrar meðferðar með vísan til 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016. Til vara er gerð krafa um að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að Útlendingastofnun verði gert að taka málið til meðferðar að nýju, með vísan til 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.

II. Málsmeðferð

Kærandi lagði fram umsókn um alþjóðlega vernd á Íslandi þann 23. september 2017. Við leit að fingraförum kæranda í Eurodac gagnagrunninum, þann sama dag, kom í ljós að fingraför hans höfðu verið skráð í grunninn af yfirvöldum á Spáni. Þann 27. september 2017 var beiðni um viðtöku kæranda og umsóknar hans um alþjóðlega vernd beint til yfirvalda á Spáni, sbr. b-lið 1. mgr. 18. gr. reglugerðar Evrópuþingsins og ráðsins (ESB) nr. 604/2013 (hér eftir nefnd Dyflinnarreglugerðin). Þann 5. október 2017 barst svar frá spænskum yfirvöldum þess efnis að þau samþykktu viðtöku kæranda á grundvelli b-liðar 1. mgr. 18. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar. Útlendingastofnun ákvað þann 16. nóvember 2017 að taka ekki umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi til efnismeðferðar og að hann skyldi endursendur til Spánar. Kærunefnd útlendingamála felldi ákvörðun Útlendingastofnunar úr gildi með úrskurði nefndarinnar nr. 716/2017, dags. 21. desember 2017, og lagði fyrir Útlendingastofnun að taka mál kæranda til meðferðar á ný. Með ákvörðun dags. 16. apríl 2018 ákvað Útlendingastofnun að nýju að taka ekki umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi til efnismeðferðar og að hann skyldi endursendur til Spánar. Ákvörðunin var birt fyrir kæranda þann 17. apríl 2018 og kærði hann ákvörðunina þann 30. apríl 2018 til kærunefndar útlendingamála. Greinargerð kæranda barst kærunefnd 9. maí 2018 ásamt fylgigögnum. Þann 17. maí 2018 bárust kærunefnd frekari gögn frá kæranda.

III. Ákvörðun Útlendingastofnunar

Niðurstaða ákvörðunar Útlendingastofnunar var sú að umsókn kæranda um alþjóðlega vernd yrði ekki tekin til efnismeðferðar hér á landi og hann skyldi endursendur til Spánar. Lagt var til grundvallar að Spánn virði ákvæði mannréttindasáttmála Evrópu og flóttamannasamnings Sameinuðu þjóðanna, þar með talið bann við endursendingu til ríkis þar sem líf og frelsi kæranda kynni að vera í hættu (non-refoulement). Því fæli flutningur kæranda til Spánar ekki í sér brot gegn 42. gr. laga um útlendinga. Þá var talið að kærandi hefði ekki slík tengsl við Ísland að ástæða væri til að beita ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Útlendingastofnun mat aðstæður kæranda slíkar að hann væri ekki í sérstaklega viðkvæmri stöðu skv. 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga. Þá var það mat stofnunarinnar að sérstakar ástæður í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga væru ekki til staðar í málinu. Kærandi skyldi yfirgefa Ísland og bæri að senda hann til Spánar, sbr. c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Kæra frestaði réttaráhrifum, sbr. 1. mgr. 35. gr. laga um útlendinga.

IV. Málsástæður og rök kæranda

Í greinargerð kæranda kemur fram að hann hafi ekki gert sér grein fyrir að hann hafi sótt um alþjóðlega vernd á Spáni. Réttarstaða hans hafi ekki verið útskýrð af spænskum stjórnvöldum og vilji hann alls ekki snúa aftur þar sem illa hafi verið komið fram við hann. Kærandi hafi við komu til Spánar verið fluttur í varðhaldsmiðstöð á flugvellinum og kvaðst hann hafa verið þar í 7 til 10 daga án þess að fara undir bert loft. Hann hafi verið vistaður á deild með 20 til 30 mönnum sem hafi verið af ólíkum uppruna en hann sjálfur og hafi þeir þurft að deila með sér einu klósetti, einu baðherbergi og tveimur vöskum. Þá hafi ekki verið komið til móts við mataræði kæranda sem sé [...] og hann hafi grennst mikið. Kærandi greinir jafnframt frá árás sem hann hafi orðið fyrir í heimaríki, en árásina mætti rekja til sambands hans við stúlku sem foreldrar hennar hafi verið mótfallnir. Faðir stúlkunnar sé hátt settur í hernum í heimaríki kæranda og eigi fjölskyldan ættingja víða í Evrópu. Hann hafi þegar verið eltur til Tyrklands af þessu fólki og kveðst hann vera mjög áhyggjufullur þegar hann heyri af því að menn frá heimaríki hans séu að koma hingað til lands. Kærandi kveðst einnig vera kvíðinn vegna ástands síns og hafi andlegri heilsu hans byrjað að hraka eftir að hann hafi yfirgefið heimaríki sitt og nú ætti hann til að einangra sig og reykja meira en áður. Þá kemur fram samkvæmt komunótu frá sálfræðingi á Göngudeild sóttvarna, dags. 24. nóvember 2017, að kærandi hafi verið greindur með [...].

Kærandi gerir athugasemd við trúverðugleikamat Útlendingastofnunar þar sem stofnunin telji lýsingar kæranda af illri meðferð hans á Spáni ekki trúverðugar með vísan til fyrirliggjandi heimilda um ástand lögreglumála á Spáni. Kærandi bendir á að samkvæmt nýjustu heimildum, virðist þvert á móti vera fjallað nokkuð ítarlega um ýmis áhyggjuefni er varði beitingu varðhalds af hendi spænskra yfirvalda, m.a. að yfirvöld séu í auknum mæli að nýta varðhald á einstaklingum sem fyrsta úrræði. Þá hafi borið á slæmri aðstöðu fyrir umsækjendur á lögreglustöðvum, í móttökumiðstöðvum og varðhaldsmiðstöðvum. Mannúðarsamtök og ýmsar stofnanir hafi vakið athygli á vandanum ásamt því að spænski umboðsmaðurinn (e. Ombudsman) hafi árið 2017 lagt fram meðmæli og tillögur að úrbótum til útlendingayfirvalda þar í landi. Reynsla kæranda af varðhaldi á Spáni hafi haft gífurleg áhrif á andlega líðan hans, hann hafi m.a. verið greindur með [...] og sé því varhugavert að Útlendingastofnun dragi í efa trúverðugleika hans á þennan hátt án frekari rökstuðnings eða nákvæmari tilvísanna í viðeigandi heimildir.

Kærandi gerir auk þess athugasemd við mat Útlendingastofnunar á viðkvæmri stöðu hans en þar sé farið þvert á þær upplýsingar sem honum hafi verið veittar í tölvupósti frá stofnuninni þann 23. febrúar sl. Í honum hafi komið fram að stofnunin meti sem svo að allir einstaklingar með [...] séu metnir í sérstaklega viðkvæmri stöðu og væri ekki þörf á að bíða eftir frekari læknisfræðilegum gögnum í máli kæranda. Með tölvupósti dags. 13. apríl sl. hafi Útlendingastofnun síðar áréttað að ekki væri unnt að slá því föstu að allir umsækjendur með [...] verði sjálfkrafa metnir í sérstaklega viðkvæma stöðu. Gerir kærandi alvarlega athugasemd við meðferð málsins að þessu leyti, Útlendingastofnun hafi gefið til kynna að kærandi yrði metinn sem einstaklingur í sérstaklega viðkvæmri stöðu og hafnað á þeim forsendum frekari gagnaöflun. Í ákvörðun stofnunarinnar hafi hann hins vegar ekki verið metinn sem slíkur og ekkert sem fram komi í forsendum ákvörðunarinnar sem rökstyðji það hvers vegna það mat hafi breyst frá tölvupósti sendum í febrúar sl. og bendir kærandi á að slík málsmeðferð sé í andstöðu við 23. og 25. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.

Í greinargerð kæranda er jafnframt fjallað ítarlega um aðbúnað og móttökuskilyrði umsækjenda um alþjóðlega vernd á Spáni. Komi þar m.a. fram að mikið álag sé á spænska hæliskerfinu og að með löggjöf frá árinu 2015 hafi landamæravörðum verið veitt vald til að hafna umsóknum um alþjóðlega vernd við landamærin reyni umsækjendur að komast ólöglega inn í landið. Spánn sé því á meðal þeirra Evrópulanda sem hafni hvað flestum inngöngu inn í landið. Þá sé spænska móttökukerfið að hruni komið í nokkrum borgum vegna fjölda óafgreiddra umsókna sem hafi hlaðist upp vegna óvenjulegs langs biðtíma eftir viðtölum. Þá sé aðgengi að lögfræðiaðstoð takmarkað og fari margir á mis við slíka þjónustu. Í greinargerð kæranda er jafnframt fjallað um varðhaldsmiðstöðvar sem umsækjendur um alþjóðlega vernd á Spáni geti þurft að dvelja í. Þá hafi Spánn ekki gert ráðstafanir til þess að sporna við fordómum og umburðarleysi í garð innflytjenda og sé þar aftarlega í samanburði við önnur Evrópuríki.

Kærandi bendir jafnframt á að nýsamþykkt reglugerð nr. 276/2018 um breytingu á reglugerð um útlendinga nr. 540/2017, sem hafi verið birt 14. mars sl. og mæli fyrir um nánari framkvæmd 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga, verði ekki beitt í máli hans. Það sé grundvallarsjónarmið í íslenskum rétti um skil eldri laga og yngri að réttarstaða manna ákvarðist af lögum og reglum eins og þau eru hverju sinni. Kærandi hafi lagt fram umsókn sína um alþjóðlega vernd hér á landi þann 23. september 2017 þegar umrædd reglugerð hafði ekki tekið gildi og bendir kærandi á, í samræmi við sjónarmið um bann við afturvirkni íþyngjandi laga og reglna, að ekki sé heimild til beitingar reglugerðarinnar í máli kæranda. Þá bendir kærandi á að túlkun umræddrar reglugerðar eigi sér ekki nægilega stoð í lögum um útlendinga þar sem hún gangi þvert á markmið þeirra og vilja löggjafans sem megi lesa úr greinargerð með frumvarpi því sem varð að lögum nr. 80/2016 og 81/2017. Þá vísar kærandi til úrskurðar kærunefndar útlendingamála nr. 199/2018 frá 24. apríl 2018 þar sem kærunefndin taki ekki undir ofangreind sjónarmið varðandi setningu og túlkun reglugerðarinnar og bendir á að varhugavert sé að slá slíku mati fram án frekari tilvísana og rökstuðnings.

Kærandi bendir á að í ljósi aðstæðna umsækjenda um alþjóðlega vernd á Spáni og sérstaklega viðkvæmrar stöðu hans bendi margt til þess að sérstakar ástæður séu fyrir hendi í málinu og að íslenskum stjórnvöldum beri að taka umsókn hans til efnismeðferðar á Íslandi með vísan til 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Varakröfu sína byggi kærandi á því að Útlendingastofnun hafi ekki sinnt rannsóknarskyldu sinni skv. 10. gr. stjórnsýslulaga, 2. mgr. 23. og 1. mgr. 25. gr. laga um útlendinga. Kærandi telur að rökstuðningi stofnunarinnar, sbr. framangreinda umfjöllun um mat á trúverðugleika framburðar og viðkvæmri stöðu hans, hafi verið áfátt.

V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Lagagrundvöllur

Í 1. mgr. 36. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga er mælt fyrir um að umsókn um alþjóðlega vernd skuli tekin til efnismeðferðar nema undantekningar sem greindar eru í a-, b- og c-liðum ákvæðisins eigi við. Samkvæmt c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga er stjórnvöldum heimilt að synja því að taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef heimilt sé að krefja annað ríki sem tekur þátt í samstarfi á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar um að taka við umsækjanda.

Fyrir liggur í máli þessu að spænsk stjórnvöld hafa samþykkt viðtöku á kæranda á grundvelli b-liðar 1. 18. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar, en Ísland skuldbatt sig til að fylgja reglugerðinni með samningi Íslands, Noregs og Evrópusambandsins frá 19. janúar 2001, um viðmiðanir og fyrirkomulag við að ákvarða hvaða ríki skuli fara með beiðni um alþjóðlega vernd sem lögð er fram í aðildarríki eða á Íslandi eða í Noregi. Í III. kafla Dyflinnarreglugerðarinnar koma fram viðmið, í ákveðinni forgangsröð, um hvaða ríki skuli bera ábyrgð á umsókn um alþjóðlega vernd. Samþykki Spánar er byggt á því að kærandi hafi sótt um alþjóðlega vernd þar í landi. Eru skilyrði c-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga uppfyllt.

Í 2. mgr. 36. gr. kemur fram að ef svo standi á sem greini í 1. mgr. skuli þó taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef útlendingurinn hefur slík sérstök tengsl við landið að nærtækast sé að hann fái hér vernd eða ef sérstakar ástæður mæli annars með því. Ef meira en 12 mánuðir hafa liðið frá því að umsókn um alþjóðlega vernd barst fyrst íslenskum stjórnvöldum og tafir á afgreiðslu hennar eru ekki á ábyrgð umsækjanda sjálfs skal taka hana til efnismeðferðar.

Í 32. gr. a-b reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017 koma fram viðmið varðandi mat á því hvort taka skuli umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar vegna sérstakra tengsla eða ef sérstakar ástæður mæla með því, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Í 32. gr. a kemur m.a. fram að með sérstökum ástæðum sé átt við einstaklingsbundnar ástæður er varða umsækjanda sjálfan, aðrar en þær sem myndu að jafnaði rúmast innan 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Þá er m.a. nefnt í dæmaskyni ef umsækjandi mun eiga erfitt uppdráttar í viðtökuríki vegna alvarlegrar mismununar, ef umsækjandi af sömu ástæðu getur vænst þess að staða hans verði verulega síðri en staða almennings í viðtökuríki og ef umsækjandi glímir við mikil og alvarleg veikindi sem meðferð við er aðgengileg hér á landi en ekki í viðtökuríki.

Þá er í 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga tekið fram að ef beiting 1. mgr. myndi leiða til þess að brotið væri gegn 42. gr., t.d. vegna aðstæðna í því landi sem senda á umsækjanda til, skuli taka umsókn til efnismeðferðar. Í 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er kveðið á um að ekki sé heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan útlending til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Þá segir í 2. mgr. ákvæðisins að 1. mgr. eigi einnig við um sendingu útlendings til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr.

Við mat á því hvort senda eigi umsækjanda um alþjóðlega vernd til ríkis, sem hefur samþykkt að taka við honum á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar, ber stjórnvöldum að leggja sjálfstætt mat á hvort aðstæður þar brjóti gegn 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sem kveður á um að enginn maður skuli sæta pyndingum eða ómannlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu. Í dómaframkvæmd Mannréttindadómstóls Evrópu hefur verið lagt til grundvallar að sú meðferð, sem einstaklingur eigi von á, verði að ná tilteknu lágmarks alvarleikastigi til þess að falla undir 3. gr. sáttmálans. Við það mat verði að horfa til allra aðstæðna í fyrirliggjandi máli, svo sem lengdar og eðlis meðferðar, andlegra og líkamlegra áhrifa hennar og í einhverjum tilvikum kyns, aldurs og heilsufars viðkomandi. Þá ber stjórnvöldum að leggja mat á hvort málsmeðferð vegna umsókna um alþjóðlega vernd tryggi umsækjendum raunhæfa leið til að ná fram rétti sínum, sbr. 13. gr. sáttmálans. Í samræmi við framkvæmd Mannréttindadómstóls Evrópu skal mat á meðferð umsókna um alþjóðlega vernd og móttöku og aðbúnaði umsækjenda í viðtökuríki taka mið af einstaklingsbundnum aðstæðum í hverju máli.

Greining á sérþörfum sbr. 25. og 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga

Kærandi var ekki metinn í sérstaklega viðkvæmri stöðu sem áhrif hefði á mál hans hjá Útlendingastofnun. Í viðtali hjá Útlendingastofnun þann 16. október 2017 greindi kærandi m.a. frá því að hann væri við góða líkamlega heilsu en að hann væri með kvíða og sérstaklega áhyggjufullur þegar hann heyri að aðili frá heimaríki hans komi til landsins. Kærandi kvað jafnframt andlega heilsu sína hafa hrakað eftir að gerð var innrás á heimili hans þar sem bróðir hans var laminn illa og kæranda hótað lífláti. Í komunótum frá Göngudeild sóttvarna, dags. frá 19. október 2017 til 7. mars 2018, kemur m.a. fram að kærandi eigi við svefnvandamál að stríða, sé stöðugt stressaður og að hann hafi verið greindur [...].

Af gögnum málsins að dæma er ljóst að kærandi er almennt heilbrigður en hann hefur verið greindur með [...]. Þá hefur kærandi hitt sálfræðing á Göngudeild sóttvarna fjórum sinnum þar sem m.a. komi fram í samskiptaseðli, dags. 7. mars 2018, að kærandi sé að ná meira taki á kvíðanum og sé virkur, t.d. í líkamsrækt og á íslenskunámskeiði.

Í ljósi alls framangreinds metur kærunefnd andlegt ástand kæranda ekki svo alvarlegt að hann teljist vera í sérstaklega viðkvæmri stöðu að því er varðar meðferð máls hans hér á landi. Kærunefnd telur að persónulegir eiginleikar hans og aðstæður hans séu ekki þess eðlis að hann teljist hafa sérþarfir sem taka þurfi tillit til við meðferð máls hans hér auk þess sem ekki verður talið að hann geti ekki að fullu eða með engu móti nýtt sér rétt eða uppfyllt skyldur sem kveðið er á um í lögum um útlendinga án aðstoðar eða sérstaks tillits, sbr. 6. tölul. 3. gr. og 25. gr. laga um útlendinga.

Aðstæður og málsmeðferð á Spáni

Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður og málsmeðferð á Spáni, m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum og gögnum:

Asylum Information Database, Country Report: Spain (European Council on Refugees and Exiles, mars 2018),
2017 Country Reports on Human Rights Practices – Spain (United States Department of State, 20. apríl 2018),
Asylum Information Database, The detention of asylum seekers in Europe: Constructed on shaky ground? (European Council on Refugees and Exiles, júní 2017),
Submission by the United Nations High Commissioner for Refugees For the Office of the High Commissioner for Human Rights‘ Compilation Report Universal Periodic Review: Spain (UNHCR, júní 2014),
Handbook on European law relating to asylum, borders and immigration (European Union Agency for Fundamental Rights, Council of Europe 2014),
Freedom in the World 2017 – Spain (Freedom House, 12. júlí 2017),
Amnesty International Report 2017/18 – Spain (Amnesty International, 22. febrúar 2018),
Concluding observations on the sixth periodic report of Spain (UN Committee against Torture, 29. maí 2015),
Immigration Detention in Spain (Global Detention Project, nóvember 2016),
Report to the Spanish Government on the visit to Spain carried out by the European Committee for the Prevention of Torture and Inhuman or Degrading Treatment or Punishment from 14 to 18 july 2014 (Council of Europe: Committee for the Prevention of Torture, 9. apríl 2015), og
Report by Nils Muižnieks Commissioner for Human Rights of the Council Of Europe Following his Visit to Spain from 3 to 7 June 2013 (Council of Europe: Commissioner for Human Rights, 9. október 2013).

Í ofangreindum gögnum kemur fram að umsækjendur um alþjóðlega vernd á Spáni eiga rétt á viðtali áður en ákvörðun er tekin í máli þeirra og fá aðstoð túlks ef þess þarf. Auk þess eiga umsækjendur um alþjóðlega vernd rétt á lögfræðiþjónustu við að leggja fram umsókn og eftir atvikum við kærumeðferð máls. Spánn er aðildarríki Evrópusambandsins og hefur innleitt tilskipanir sambandsins vegna meðferðar og móttöku umsækjenda um alþjóðlega vernd. Þegar umsækjendur hafa lagt fram umsókn um alþjóðlega vernd á Spáni leitast spænsk stjórnvöld við að úthluta þeim gistingu í þeirri móttökumiðstöð sem hentar sem best hverjum umsækjanda. Þá er umsækjendum tryggður endurgjaldslaus aðgangur að nauðsynlegri heilbrigðisþjónustu til jafns við spænska ríkisborgara og aðra einstaklinga sem hafa dvalarleyfi á Spáni. Jafnframt geta umsækjendur, þ.m.t. þeir sem hafa orðið fyrir líkamlegu eða andlegu ofbeldi eða misnotkun, fengið aðgang að sérhæfðari heilbrigðisþjónustu.

Hvað varðar varðhald og önnur sambærileg úrræði á Spáni þá er í ofangreindum skýrslum m.a. tekið fram að á spænskum flugvöllum sé haldið úti rýmum og aðstöðu sem útlendingum geti verið gert að dvelja tímabundið í sé þeim meinuð innganga á spænskt yfirráðasvæði, svo sem ef einstaklingar framvísa fölsuðum eða ófullnægjandi ferðaskilríkjum. Einstaklingar sem sæki um alþjóðlega vernd á flugvöllum geti verið gert að dvelja í slíkum úrræðum á flugvöllum og njóti þeir takmarkaðs ferðafrelsis þar til umsókn þeirra hafi verið tekin til meðferðar. Að hámarki geti einstaklingar dvalið í slíkum rýmum í 8 daga. Almennt séu einstaklingar í viðkvæmri stöðu ekki settir í varðhald en slíkt hafi þó gerst í undantekningartilfellum. Umboðsmaður á Spáni (e. Ombudsman) hafi nýverið heimsótt og haft eftirlit með aðstæðum og aðbúnaði umsækjenda um alþjóðlega vernd sem dvelji í varðhaldi, m.a. á flugvöllum. Kemur fram að aðstæður og aðbúnaður umsækjenda sé fábrotinn og skortur á dagsljósi hafi m.a. verið gagnrýnt. Umboðsmaður hafi þó ekki gert alvarlegar athugasemdir. Þá kemur fram að umsækjendur sem dvelji í varðhaldi hafi aðgang að heilbrigðisþjónustu sem sé ekki takmörkuð við neyðartilvik.

Í framangreindum gögnum kemur fram að umsækjendur um alþjóðlega vernd sem falli undir gildissvið Dyflinnarreglugerðarinnar séu ekki settir í varðhald. Hvað síðastnefnt atriði varðar bendir kærunefnd til hliðsjónar á að nefndin hefur áður aflað upplýsinga frá Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna um málsmeðferð á Spáni. Í þeim upplýsingum kom m.a. fram að á Spáni væru tvær mismunandi málsmeðferðir vegna umsókna um alþjóðlega vernd, annars vegar málsmeðferð við landamæri (e. border procedure) og hins vegar málsmeðferð innanlands (e. inland procedure). Var tekið fram að umsóknir einstaklinga sem endursendir séu til Spánar á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar séu settar í málsmeðferð innanlands.

Athugun kærunefndar á aðstæðum umsækjenda um alþjóðlega vernd á Spáni hefur ekki leitt í ljós gögn sem gefa tilefni til að líta svo á að aðstæður eða móttökuskilyrði þeirra þar í landi séu þess eðlis að hætta sé á að endursending kæranda þangað brjóti í bága við 1. eða 2. mgr. 42. gr. laga um útlendinga eða 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Þá benda öll gögn til þess að kæranda séu tryggð úrræði til að leita réttar síns á Spáni bæði fyrir landsrétti og fyrir Mannréttindadómstól Evrópu, sbr. 13. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Enn fremur er haft til hliðsjónar að Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna hefur ekki lagst gegn endursendingu umsækjenda um alþjóðlega vernd til Spánar á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar.

Einstaklingsbundnar aðstæður kæranda

Aðstæðum kæranda hefur þegar verið lýst. Að mati kærunefndar bera gögn málsins ekki með sér að kærandi muni eiga erfitt uppdráttar í viðtökuríki vegna alvarlegrar mismununar eða að hann glími við mikil og alvarleg veikindi sem meðferð við er aðgengileg hér á landi en ekki í viðtökuríki, sbr. viðmið í 32. gr. a reglugerðar um útlendinga. Ekki sé þá fyrir hendi ástæða í máli kæranda er varðar heilsufar hans sem sé svo einstaklingsbundin og sérstök að ekki verði framhjá henni litið, sbr. 32. gr. a reglugerðar um útlendinga. Af þeim gögnum sem kærunefnd hefur skoðað um heilbrigðiskerfið á Spáni er það mat nefndarinnar að ekki séu forsendur til annars en að leggja til grundvallar í málinu að kæranda bíði fullnægjandi og aðgengileg heilbrigðisþjónusta, m.a. hvað varðar þjónustu geðlækna og sálfræðinga. þar í landi. Þá kemur fram að samkvæmt þeim gögnum sem kærunefnd hefur skoðað eru umsækjendur sem sendir eru til Spánar á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar almennt ekki settir í varðhald. Fyrir liggur að spænska ríkið hefur samþykkt viðtöku á kæranda á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar og telur kærunefnd því ekki forsendur til annars, með hliðsjón af þeim upplýsingum sem liggja fyrir um aðstæður þar í landi, en að miða við að verði kærandi sendur til baka til Spánar fari um umsókn hans um alþjóðlega vernd samkvæmt málsmeðferð innanlands og kærandi hljóti þá móttöku og njóti þeirra úrræða og þjónustu sem almennt gildir um einstaklinga sem Spánn tekur við á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar.

Af framangreindum gögnum verður jafnframt ráðið að fordómar og mismunun gagnvart umsækjendum um alþjóðlega vernd sé nokkuð vandamál á Spáni. Spænska ríkið hafi þó gripið til ýmissa aðgerða til að stemma stigu við fordómum og mismunun og m.a. komið á fót sérstökum deildum (e. Hate Crimes and Discrimination Departments) innan staðbundinna saksóknaraembætta á Spáni sem sérhæfi sig í málum tengdum hatursglæpum og mismunun. Að mati kærunefndar getur kærandi leitað sér aðstoðar spænskra yfirvalda óttist hann mismunun eða fordóma á grundvelli kynþáttar. Því er það mat kærunefndar að kærandi komi ekki til með að eiga erfitt uppdráttar í viðtökuríki, m.a. vegna alvarlegrar mismununar.

Þá hefur kærandi greint frá því að hann óttist aðila á Spáni sem séu tengdir stúlku sem hann hafi átt í sambandi við. Þau gögn sem kærunefndin hefur kynnt sér benda til þess að kærandi geti leitað aðstoðar yfirvalda á Spáni óttist hann tiltekna aðila eða að á honum verði brotið.

Í ljósi aðstæðna á Spáni og að teknu tilliti til einstaklingsbundinna aðstæðna kæranda er það mat kærunefndar að ekki séu fyrir hendi sérstakar ástæður sem mæli með því að mál hans verði tekið til efnismeðferðar hér á landi, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Kærandi kvaðst í viðtali hjá Útlendingastofnun þann 16. október 2017 ekki hafa sérstök tengsl við Ísland. Ekkert í gögnum málsins bendir til þess að kærandi hafi slík tengsl við landið að beita beri ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Þá telur kærunefnd ljóst að síðari málsliður 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga eigi ekki við í máli kæranda þar sem ekki eru liðnir 12 mánuðir frá því að kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi, en hann lagði fram umsókn sína þann 23. september 2017.

Reglur stjórnsýsluréttar

Til stuðnings varakröfu kæranda vísar kærandi m.a. til þess að rannsókn málsins hafi ekki verið í samræmi við 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 og 2. mgr. 23. gr. og 1. mgr. 25. gr. laga um útlendinga. Bendir kærandi á annmarka við trúverðugleikamat Útlendingastofnunar á frásögn hans sem og mat stofnunarinnar á viðkvæmri stöðu hans. Þá gerir kærandi einnig alvarlega athugasemd við að Útlendingastofnun hafi gefið til kynna með tölvupósti dags. 23. febrúar sl. að kærandi yrði metinn í sérstaklega viðkvæmri stöðu í skilningi 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga og hafnað á þeim rökum frekari gagnaöflun í málinu. Telur kærandi að brotið hafi verið á 23. og 25. gr. stjórnsýslulaga þar sem stofnuninni hafi borið að breyta ekki því mati sem þegar hafi farið fram og verið tilkynnt kæranda.

Rannsóknarreglan í 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 mælir fyrir um að stjórnvald afli þeirra gagna sem eru nauðsynleg svo mál sé nægilega upplýst. Reglan gerir kröfu um rannsókn sem er fullnægjandi grundvöllur ákvörðunar stjórnvalds en gerir hvorki kröfu um að aflað sé allra upplýsinga sem varpað gætu ljósi á málið né að stjórnvald afli ófáanlegra gagna. Þá segir í 2. mgr. 23. gr. laga um útlendinga að við meðferð mála vegna umsókna um alþjóðlega vernd skuli Útlendingastofnun afla nauðsynlegra og aðgengilegra upplýsinga. Þá kemur fram í 1. mgr. 23. stjórnsýslulaga að stjórnvald geti breytt ákvörðun sinni þar til hún hefur verið tilkynnt aðila máls og í 25. gr. sömu laga kemur fram að stjórnvald getur afturkallað ákvörðun sína að eigin frumkvæði þegar það er ekki til tjóns fyrir aðila eða ákvörðun sé ógildanleg.

Kærunefnd fellst ekki á það mat kæranda að Útlendingastofnun hafi með tölvupósti sínum frá 23. febrúar sl. tekið stjórnvaldsákvörðun í skilningi stjórnsýslulaga í máli hans heldur frekar hafi stofnunin verið að gefa út leiðbeiningar almenns eðlis. Þá hafi stofnunin leiðrétt umræddar leiðbeiningar og skilning kæranda með tölvupósti dags. 13. apríl sl. Að mati kærunefndar er ekki tilefni til að gera athugasemd við meðferð málsins að þessu leyti.

Gildistaka breytinga á reglugerð um útlendinga nr. 540/2017

Með reglugerð nr. 276/2018, sem tók gildi 14. mars sl. voru gerðar breytingar á reglugerð um útlendinga nr. 540/2017. Að mati kærunefndar fól gildistaka reglugerðarinnar ekki í sér íþyngjandi breytingar á réttarstöðu kæranda. Koma því sjónarmið um afturvirkni laga, að því marki sem þau kynnu að vera sambærileg varðandi setningu stjórnvaldsfyrirmæla, ekki til skoðunar í þessu máli.

Þá verður ekki litið svo á að setning reglugerðarinnar gangi gegn almennri túlkun og skýringu á lögum um útlendinga að því er varðar aukna áherslu á mikilvægi samvinnu aðildarríkja Dyflinnarsamstarfsins enda sé ljóst að vilji löggjafans hafi staðið til þess að slíkt samstarf hefði vægi við beitingu 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Frávísun

Kærandi kveðst hafa komið hingað til lands 23. september 2017 og sótti hann um alþjóðlega vernd þann sama dag. Eins og að framan greinir hefur umsókn hans um alþjóðlega vernd verið synjað um efnismeðferð og hefur hann því ekki tilskilin leyfi til dvalar enda verður að líta á umsókn hans um alþjóðlega vernd sem áform um að dveljast í landinu meira en 90 daga, sbr. til hliðsjónar 3. mgr. 42. gr. reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017. Verður kæranda því vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, sbr. 2. og 5. mgr. 106. laganna, enda hafði hann verið hér á landi í innan við níu mánuði þegar málsmeðferð umsóknar hans hófst hjá Útlendingastofnun.

Kærandi skal fluttur til Spánar eigi síðar en 6 mánuðum eftir birtingu þessa úrskurðar, sbr. til hliðsjónar 29. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar, nema ákveðið verði að fresta réttaráhrifum úrskurðar þessa að kröfu kæranda, sbr. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga.

Samantekt

Í máli þessu hafa spænsk stjórnvöld fallist á að taka við kæranda og umsókn hans um alþjóðlega vernd á grundvelli ákvæða Dyflinnarreglugerðarinnar. Í ljósi alls ofangreinds er það niðurstaða kærunefndar að rétt sé að synja því að taka til efnismeðferðar umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi og senda kæranda til Spánar með vísan til c-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Ákvörðun Útlendingastofnunar er því staðfest.

Athygli kæranda er vakin á því að skv. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum frá birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.

Úrskurðarorð

Ákvörðun Útlendingastofnunar er staðfest.

The decision of the Directorate of Immigration is affirmed.

Anna Tryggvadóttir

Pétur Dam Leifsson Erna Kristín Blöndal

Efnisorð

Kærunefnd útlendingamála