Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 101/2025

Miðvikudaginn 7. maí 2025

A

gegn

Tryggingastofnun ríkisins

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Rakel Þorsteinsdóttir lögfræðingur, Eva Dís Pálmadóttir lögfræðingur og Kristinn Tómasson læknir.

Með rafrænni kæru, móttekininni 17. febrúar 2025, kærði A, til úrskurðarnefnd velferðarmála ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins frá 6. febrúar 2025 þar sem umsókn kæranda um örorkulífeyri og tengdar greiðslur var synjað.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um örorkulífeyri og tengdar greiðslur frá Tryggingastofnun ríkisins með rafrænni umsókn, móttekinni 31. janúar 2025. Með ákvörðun stofnunarinnar, dags. 6. febrúar 2025, var umsókn kæranda synjað á þeim forsendum að endurhæfing væri ekki fullreynd.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 17. febrúar 2025. Með bréfi, dags. 18. febrúar 2025, óskaði úrskurðarnefnd eftir greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins ásamt gögnum málsins. Með bréfi, dags. 28. febrúar 2025, barst greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins og var hún send kæranda til kynningar með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 4. mars 2025. Athugasemdir bárust frá kæranda 7. mars 2025 og voru þær sendar Tryggingastofnun ríkisins til kynningar með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 11. mars 2025. Með bréfi, dags. 13. mars 2025, barst viðbótargreinargerð Tryggingastofnunar ríkisins og var hún send kæranda til kynningar með bréfi úrskurðarnefndar 18. mars 2025. Athugasemdir bárust frá kæranda 18. mars 2025 sem voru sendar Tryggingastofnun ríkisins til kynningar með bréfi úrskurðarnefndar, dagsettu sama dag. Efnislegar athugasemdir bárust ekki.  

II.  Sjónarmið kæranda

Í kæru kemur fram að Tryggingastofnun hafi hafnað umsókn kæranda um örorku vegna þess að endurhæfing hafi ekki verið fullreynd. Samkvæmt sjúkrasögu hafi kærandi lokið allri meðferð sem standi til boða í háns heimabæ, hán hafi einnig lagt fram vottorði frá sálfræðingi á vegum VIRK sem hafi metið það svo að kærandi væri of veikt til þess að fara í endurhæfingu hjá þeim. Samkvæmt læknisvottorði sem kærandi hafi lagt fram sé mælt með örorku.

Í athugasemdum frá 7. mars 2025 er greint frá endurhæfingu á göngudeild geðdeildar B á tímabilinu júlí 2021 til júní 2024. Á því tímabili hafi kærandi ekki fengið endurhæfingarlífeyri sökum þess að hán hafði ekki búið á Íslandi síðustu þrjú árin á undan, en skilyrði fyrir endurhæfingarlífeyri sé, eða hafi verið þá, að hafa búið á Íslandi þrjú ár. Þrátt fyrir að hafa ekki fengið endurhæfingarlífeyri hafi kærandi sannarlega verið í endurhæfingarprógrammi þetta tímabil, eins og sjá megi í sjúkrasögu. Ítrekað sé að sálfræðingur á vegum VIRK hafi talið hán of veikt til þess að vera í starfsendurhæfingu þar.

Kærandi átti sig á því að Tryggingastofnun hafi sína lækna sem leggi sitt mat á hvert mál, og sé heimilt að setja það skilyrði að umsækjandi um örorkumat gangist undir sérhæft mat á möguleikum til endurhæfingar og viðeigandi endurhæfingu sbr. 2. mgr. 25. gr. laga um almannatryggingar, 7. gr. laga um félagslega aðstoð og 2. gr. reglugerðar nr. 378/1999 um örorkumat. Kærandi hefði þá haldið að það væri lágmark að slíkur læknir hefði samband við skjólstæðinga, en það hafi ekki verið gert í háns tilfelli. Enginn á vegum Tryggingastofnunar hafi haft samband við kæranda, hvað þá óskað eftir því að hán fari í mat. Þess í stað hafi mat stofnunarinnar verið þvert á móti öllum skjölum sem hafi verið lögð fram, en þar sé mælt með að minnsta kosti tímabundinni örorku.

Þegar kærandi hafi lokið öllu því sem geðdeildin á B hafi upp á að bjóða, og atvinnuendurhæfingarmiðstöð hafi sagt hán of veikt fyrir endurhæfingu, þá séu engin fleiri úrræði í boði á C. Kærandi vilji gjarnan halda áfram í endurhæfingu og komast í nógu gott form til þess að geta sinnt starfi og daglegu lífi. Ef það séu engin fleiri úrræði í boði í bænum sem kærandi búi í eða í nánasta umhverfi sé einfaldlega ekki hægt að halda áfram öðruvísi en að endurtaka hvert einasta skref sem hán hafi nú þegar tekið í endurhæfingunni, því Tryggingastofnun hafi ekki heimild samkvæmt lögum til að fara fram á að kærandi flytji annað til þess að sinna endurhæfingu. Því virðist sem Tryggingastofnun ætlist til þess að kærandi endurtaki það sem hán hafi gert. Þar af leiðandi sé farið fram á að ákvörðun Tryggingastofnunar um að hafna beiðni um örorku verði felld úr gildi, og að kærandi fá samþykkta örorku.

Í athugasemdum kæranda frá 18. mars 2025, kemur fram að hán furði sig á því að nefndar séu greiðslur sem hafi fallið niður vegna þess að hán eigi að hafa vanrækt að fara að læknisráðum eða hafi neitað að hlíta fyrirmælum um þátttöku í þjálfun eða starfsnámi sem bætt gæti afkomu háns eða búið hán undir nýtt starf. Kærandi hafi sótt um endurhæfingarlífeyri árið 2021 sem hafi verið hafnað vegna þess að hán hafði flutt til Íslands sama ár, og hafi verið var tjáð að hán þyrfti að búa á Íslandi í þrjú ár til þess að eiga rétt á endurhæfingarlífeyri. Hvort það sé rétt eða ekki viti kærandi ekki, en þetta séu rökin sem hafi verið voru gefin á sínum tíma. Þar af leiðandi sé ekki um neinar greiðslur sem hafi fallið niður að ræða.

Í samantekt frá VIRK, dags. 6. febrúar 2023, hafi komið fram að kærandi væri á bið eftir DAM-meðferð á göngudeild geðdeildar B. Sé sjúkrasaga kæranda lesin megi augljóslega sjá að hán hafi sótt þá meðferð af fullum krafti og hafi sinnt vel. Það að kærandi sé vonlítið um meðferð eða endurhæfingu eftir 30 ára sögu af krónísku þunglyndi, áfallastreituröskun og sjálfsvígshugsanir sé ekki óeðlilegt. Það sé þó ekki samasemmerki á milli þess að kærandi sé vonlítið og að hán hafi neitað meðferð, enda hafi kærandi aldrei neitað meðferð heldur lagt sig fram við að sækja það sem sé í boði og hafi sinnt því vel.

Þrátt fyrir að kærandi hafi haft efasemdir um tilvísun til VIRK þýði það ekki að hán hafi neitað meðferð þar, heldur hafi það verið sálfræðingur sem hafi gert þessa samantekt fyrir VIRK, sem hafi talið kæranda of veikt til að endurhæfing gæti gagnast. Við lestur á samantektinni ætti að vera ljóst að það sé mat áðurnefnds fagaðila, að endurhæfing hjá VIRK sé óraunhæf. Mat Tryggingarstofnunar sé því ekki samhljóða mati fagaðila sem kærandi hafi verið í meðferð hjá eða í samskiptum við. Ítrekað sé að ákvörðun Tryggingarstofnunar um að hafna beiðni kæranda um örorku verði felld úr gildi.

III.  Sjónarmið Tryggingastofnunar ríkisins

Í greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins kemur fram kæra varði ákvörðun stofnunarinnar, dags. 6. febrúar 2025, þar sem umsókn um örorku hafi verið synjað á þeim grundvelli að endurhæfing hafi ekki verið fullreynd.

Ágreiningur málsins lúti að því hvort kærandi eigi rétt á örorkulífeyri skv. 1. mgr. 25. gr. laga nr. 100/2007 um almannatryggingar.

Örorkulífeyrir greiðist skv. 1. mgr. 24. gr. og 1. mgr. 25. gr. laga um almannatryggingar, þeim sem metnir séu til a.m.k. 75% örorku til langframa vegna afleiðinga læknisfræðilega viðurkenndra sjúkdóma eða fötlunar. Tryggingastofnun ríkisins meti örorku þeirra sem sæki um örorkubætur skv. 2. mgr. 25. gr. laganna.

Hins vegar sé heimilt að setja það skilyrði að umsækjandi gangist undir sérhæft mat á möguleikum til endurhæfingar og viðeigandi endurhæfingu áður en til örorkumats komi, sbr. 2. mgr. 25. gr. laga um almannatryggingar, 7. gr. laga nr. 99/2007 um félagslega aðstoð og 2. gr. reglugerðar nr. 379/1999 um örorkumat.

Um endurhæfingarlífeyri sé fjallað í 7. gr. laga nr. 99/2007 um félagslega aðstoð, með síðari breytingum. Í 1. mgr. segi að heimilt sé að greiða endurhæfingarlífeyri í allt að 36 mánuði þegar ekki verði séð hver starfshæfni einstaklings sem sé á aldrinum 18-67 verði til frambúðar eftir slys eða sjúkdóma. Greiðslur skuli inntar af hendi á grundvelli endurhæfingaráætlunar. Skilyrði fyrir greiðslum sé að umsækjandi taki þátt í endurhæfingu með starfshæfni að markmiði sem teljist fullnægjandi að mati framkvæmdaraðila og eigi hvorki rétt til launa í veikindaleyfi né greiðslna frá sjúkrasjóðum eða teljist tryggður samkvæmt lögum um atvinnuleysistryggingar.

Heimilt sé að framlengja greiðslutímabil skv. 1. mgr. 7. gr. laga um félagslega aðstoð um allt að 24 mánuði, enda sé starfsendurhæfing með það að markmiði að auka atvinnuþátttöku enn talin raunhæf að mati framkvæmdaraðila, sbr. 2. mgr. 7. gr. laga um félagslega aðstoð.

Tryggingastofnun hafi eftirlit með því að endurhæfingaráætlun sé framfylgt og að skilyrði fyrir greiðslum séu að öðru leyti uppfyllt, t.d. að lögð sé fram endurhæfingaráætlun, lagðir fram endurhæfingarþættir og að umsækjandi taki þátt í endurhæfingunni með fullnægjandi hætti. Í áðurnefndri 7. gr. sé skýrt að skilyrði greiðslna sé endurhæfing með starfshæfni að markmiði, enda ekki álitið að sjúkdómsmeðferð eða óvinnufærni sem slík veiti rétt til greiðslu endurhæfingarlífeyris.

Um nánari skilyrði og framkvæmd endurhæfingarlífeyris sé fjallað um í reglugerð nr. 661/2020 um framkvæmd endurhæfingarlífeyris samkvæmt lögum um félagslega aðstoð. Í 4. gr. reglugerðarinnar sé fjallað um upphaf, tímalengd og skilyrði greiðslna og í 5. gr. um sjálfa endurhæfingaráætlunina. Þá sé tiltekið í 6. gr. reglugerðarinnar hverjir geti verið umsjónaraðilar endurhæfingaráætlunar.

Kærandi hafi sótt um örorkulífeyri 31. janúar 2025 ásamt því að skila inn spurningalista, dags. 31. janúar 2025, göngudeildarnótum vegna tímabilsins 1. janúar 2021 til 17. október 2024, læknabréfi frá D, mótt. 31. janúar 2025, ásamt starfsendurhæfingarmati frá VIRK, dags. 6. febrúar 2023. Tryggingastofnun hafi synjað umsókninni með bréfi, dags. 6. febrúar 2025, á þeim grundvelli að endurhæfing væri ekki fullreynd.

Kærandi hafi kært þá ákvörðun 6. febrúar 2025.

Við mat á örorku hafi verið stuðst við þau gögn sem hafi legið fyrir í málinu.

Í greinargerð Tryggingastofnunar er greint frá því sem fram kemur í útskriftarnótu, dags. 11. júní 2024.

Í spurningalista vegna færnisskerðingar, dags. 31. janúar 2025, komi fram að heilsuvandi kæranda sé krónískt þunglyndi og flókin áfallastreituröskun. Í þeim hluta spurningalistans þar sem fjallað sé um einstaka þætti færnisskerðinga kemur fram, varðandi sjón kæranda að hán noti gleraugu en sjái venjulega með þeim, erfiðleikar séu við stjórn á hægðum og varðandi geðræn vandamál, þá lýsi kærandi því að vera með krónískt þunglyndi og flókna áfallastreituröskun með sjálfsvígshugsunum frá 7 ára aldri.

Í greinargerð Tryggingastofnunar er greint frá sjúkdómsgreiningum í læknabréfi frá D, sem hafi borist 31. janúar 2025 og í starfsendurhæfingarmati, dags. 6. febrúar 2023.

Niðurstaða starfsendurhæfingarmatsins hafi verið sú að ekki sé raunhæft að stefna á þátttöku á almennum vinnumarkaði og starfsendurhæfing hafi ekki verið talin tímabær/raunhæf.

Kæranda hafi verið synjað um örorkulífeyri með bréfi, dags. 6. febrúar 2025.

Tryggingastofnun vilji ítreka að stofnuninni sé heimilt að setja það skilyrði að umsækjandi um örorkumat hjá stofnuninni gangist undir sérhæft mat á möguleikum til endurhæfingar og viðeigandi endurhæfingu áður en til örorkumats komi, sbr. 2. mgr. 25. gr. laga um almannatryggingar, 7. gr. laga um félagslega aðstoð og 2. gr. reglugerðar nr. 379/1999 um örorkumat.

Tryggingastofnun leggi sjálfstætt mat á færniskerðingu kæranda á grundvelli framlagðra gagna þar sem m.a. sé horft til sjúkdómsgreininga, heilsufarssögu og upplýsinga um meðferðir/endurhæfingu sem kærandi hafi undirgengist í kjölfar veikinda og/eða slysa. Við gerð örorkumats sé Tryggingastofnun því ekki bundin af ályktunum lækna eða annarra meðferðaraðila um meinta örorku eða óvinnufærni kæranda. Við það mat skipti þannig máli hvort gögnin komi frá hlutlausum aðila og enn fremur hvort þau séu rökstudd. Loks horfi Tryggingastofnun til þess hvort áverkar, fötlun eða sjúkdómar leiði almennt til þeirra einkenna sem lýst sé í gögnum málsins og hvort einkennin fái stoð í lýsingu atvika daglegs lífs.

Af gögnum málsins megi ráða að kærandi glími við geðrænan vanda, hán sé með krónískt þunglyndi, kannabisfíkn og flókna áfallastreituröskun. Í ljósi þess að kærandi hafi ekki hlotið endurhæfingarlífeyri byggðan á viðeigandi meðferðar- og endurhæfingaráætlun telji stofnunin að rétt sé að kærandi reyni endurhæfingu áður en hán sé sent í örorkumat, en í vissum tilfellum geti hann verið greiddur í allt að 60 mánuði og sé sambærilegur örorkulífeyri.

Tryggingastofnun bendi á að í 1. gr. reglugerðar um örorkumat nr. 379/1999 segi að þeir sem metnir séu til a.m.k. 75% örorku til langframa vegna afleiðinga læknisfræðilega viðurkenndra sjúkdóma eða fötlunar eigi rétt á örorkulífeyri. Það sé því mat Tryggingastofnunar að kærandi uppfylli ekki skilyrði fyrir örorkumati að svo stöddu, þar sem endurhæfing hafi ekki verið fullreynd og talið sé að enn sé hægt að vinna með heilsufarsvanda kæranda til þess að auka vinnuhæfni. Á þeim forsendum telji Tryggingastofnun það vera í fullu samræmi við gögn málsins að hafna örorkumati í tilviki kæranda að svo stöddu.

Í því sambandi skuli þó áréttað að það sé ekki hlutverk Tryggingastofnunar að leggja til meðferðar- eða endurhæfingarúrræði, heldur sé sú ábyrgð lögð á lækna kæranda, þ.e. að koma umsækjendum um endurhæfingarlífeyri og/eða örorkulífeyri í viðeigandi endurhæfingarúrræði sem taki mið af vanda einstaklingsins hverju sinni.

Af öllu framangreindu virtu sé það niðurstaða Tryggingastofnunar að endurhæfing kæranda hafi ekki verið fullreynd. Samkvæmt því mati uppfylli kærandi ekki skilyrði 2. mgr. 25. gr. laga um almannatryggingar. Mikilvægt sé að einstaklingar, sem hugsanlega sé hægt að endurhæfa, fullnýti öll möguleg endurhæfingarúrræði sem í boði séu við þeim heilsufarsvandamálum sem hrjái þá. Með endurhæfingarúrræðum sé í þessum skilningi átt við þverfagleg, einstaklingsmiðuð úrræði sem eigi að stuðla að virkri þátttöku einstaklingsins í samfélaginu. Þá verði ekki ráðið af gögnum málsins að veikindi kæranda séu þess eðlis að endurhæfing geti ekki komið að gagni.

Það sé því niðurstaða stofnunarinnar að afgreiðsla á umsókn kæranda, þ.e. að hafna umsókn um örorkulífeyri að svo stöddu, sé rétt, miðað við fyrirliggjandi gögn í málinu. Telji stofnunin að sú niðurstaða sé byggð á faglegum sjónarmiðum sem og gildandi lögum og reglum. Ásamt fyrri sambærilegum fordæmum úrskurðarnefndarinnar þar sem staðfest hafi verið að Tryggingastofnun hafi heimild til þess að krefjast þess af umsækjendum um örorkulífeyri að þeir fullreyni fyrst öll þau úrræði sem þeim standa til boða áður en til örorkumats komi.

Tryggingastofnun fari því fram á staðfestingu ákvörðunar sinnar frá 6. febrúar 2025 um að synja kæranda um örorkulífeyri og aðrar tengdar greiðslur.

Í viðbótargreinargerð Tryggingastofnunar ríkisins, dags. 13. mars 2025, kemur fram að í 35. gr. laga um almannatryggingar sé fjallað um vanrækslu greiðsluþega. Þar komi fram að greiðslur, sem ætlaðar séu greiðsluþegum sjálfum, séu ekki greiddar ef hlutaðeigandi vanræki að fara að læknisráðum eða neiti að hlíta fyrirmælum um þátttöku í þjálfun eða starfsnámi sem bætt gæti afkomu hans eða búið hann undir nýtt starf.

Í samantekt frá VIRK, dags. 6. febrúar 2023, komi fram að kærandi hafi verið á bið eftir DAM- meðferð á göngudeild geðdeildar B og segist vonlítið um meðferð eða endurhæfingu og sé blátt áfram um það að sjá ekki tilgang með tilvísun til VIRK þar sem það sjái sig ekki reyna við vinnumarkað í bráð. Það sé því mat Tryggingastofnunar að kærandi hafi að ákveðnu leyti synjað þeirri endurhæfingu sem geti staðið háni til boða, sbr. 35. gr. laganna.

Að öðru leyti vísi stofnunin til fyrri greinargerðar í máli þessu.

IV.  Niðurstaða

Mál þetta varðar ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins, dags. 6. febrúar 2025, þar sem kæranda var synjað um örorkulífeyri og tengdar greiðslur. Ágreiningur málsins lýtur að því hvort heimilt hafi verið að synja kæranda um örorkumat samkvæmt 25. gr. laga nr. 100/2007 um almannatryggingar á þeim grundvelli að endurhæfing samkvæmt 7. gr. laga nr. 99/2007 um félagslega aðstoð hafi ekki verið fullreynd.

Samkvæmt 1. mgr. 25. gr. laga um almannatryggingar eru greiðslur örorkulífeyris bundnar því skilyrði að umsækjendur hafi verið metnir til að minnsta kosti 75% örorku til langframa vegna afleiðinga læknisfræðilega viðurkenndra sjúkdóma eða fötlunar. Samkvæmt 1. málsl. 2. mgr. 25. gr. laga um almannatryggingar metur Tryggingastofnun ríkisins örorku þeirra sem sækja um örorkulífeyri samkvæmt sérstökum örorkustaðli.

Samkvæmt 2. málsl. 2. mgr. 25. gr. laga um almannatryggingar er heimilt að setja það skilyrði að umsækjandi gangist undir sérhæft mat á möguleikum til endurhæfingar og viðeigandi endurhæfingu áður en til örorkumats kemur, sbr. 7. gr. laga um félagslega aðstoð. Í 1. mgr. og 2. mgr. 7. gr. laga um félagslega aðstoð segir:

„Heimilt er að greiða endurhæfingarlífeyri í allt að 36 mánuði þegar ekki verður séð hver starfshæfni einstaklings sem er á aldrinum 18 til 67 ára verður til frambúðar eftir sjúkdóma eða slys. Greiðslur skulu inntar af hendi á grundvelli endurhæfingaráætlunar. Skilyrði fyrir greiðslum er að umsækjandi hafi átt lögheimili hér á landi samfellt síðustu 12 mánuði og taki þátt í endurhæfingu með starfshæfni að markmiði sem telst fullnægjandi að mati framkvæmdaraðila og eigi hvorki rétt til launa í veikindaleyfi né greiðslna frá sjúkrasjóðum eða teljist tryggður samkvæmt lögum um atvinnuleysistryggingar.

Heimilt er að framlengja greiðslutímabil skv. 1. mgr. um allt að 24 mánuði enda sé starfsendurhæfing með það að markmiði að auka atvinnuþátttöku enn talin raunhæf að mati framkvæmdaraðila, sbr. 1. mgr.“

Meðfylgjandi umsókn kæranda um örorkulífeyri var læknabréf D, dags 21. janúar 2025, þar sem greint er frá sjúkdómsgreiningunum endurtekin geðlægðarröskun, yfirstandi lota alvarleg án geðrofseinkenna (F33.2), óyndi (F34.1), streiturösku (F43.1) og kannabísfíkn (12.24). Í læknabréfinu kemur fram að óskað sé eftir áframhaldandi endurhæfingarlífeyri til 31. desember 2027.

Meðal gagna málsins er starfsendurhæfingarmat VIRK, dags. 6. febrúar 2023, þar sem segir í samantekt og áliit:

„X ára einhleypt hán sem presenterar með mikinn geðrænan vanda. Lýsir krónísku þunglyndi með dauða- og sjálfsvígshugsunum. Einnig mikill axis-II vandi, þ.e. fjölbreyttar og margslungnar persónuleikaraskanir. Er á bið eftir DAM-meðferð á göngudeild geðdeildar BD. Segist vonlítið um meðferð eða endurhæfingu og er blátt áfram um það að sjá ekki tilgang með tilvísun til VIRK þar sem það sjái sig ekki reyna við vinnumarkað í bráð.

Starfsendurhæfing þannig ekki raunhæf.“

Í matinu kemur fram að horfur séu á að starfsendurhæfing geti verið raunhæf síðar, í rökstuðningi segir:

„Takist vel til í DAM-meðferð sem er fyrirhuguð á geðdeild á C má vel vera að starfsendurhfing verði raunhæf einhvern tíma seinna meir.“

Í niðurstöðu segir:

„Heilsubrestur til staðar sem veldur óvinnufærni. Starfsendurhæfing hjá Virk er talin óraunhæf. Ekki er talið raunhæft að stefna á þátttöku á almennum vinnumarkaði.

Starfsendurhæfing er ekki tímabær/raunhæf“

Í göngudeildarnótu D sálfræðings, dags. 11. júní 2024, segir meðal annars:

„A hefur verið í þjónustu dag- og göngudeildar geðdeildar af og til síðan árið 2013 og á einnig að baki þó nokkrar innlagnir á legudeild geðdeildar síðan þá. Síðasta lota í dag- og göngudeild varaði frá október 2021 til mars 2024 og innlagnir á geðdeild voru nokkrar á þessu tímabili, síðast í febrúar, vegna alvarlegs þunglyndis og sjálfsvígshugsana.

[…]

Staða við útskrift.

A glímir ennþá við þunglyndi, sjálfsvígshugsanir, persónuleikaröskun og áfallastreituröskun þrátt fyrir að hafa lagt sig fram um að nýta sér öll þau meðferðartilboð sem hafa verið í boði hér á dag- og göngudeild í meira en tvö ár. A er ennþá óvinnufær eins og staðan er hjá honum í dag.

A ætlar að skipta um umhverfi og dvelja hjá vini í F næstu mánuði en þar hefur háni áður liðið vel. A er með plön um að taka þátt í uppbyggilegri virkni þar […] […] Það er mat þverfaglegs teymis að þetta sé betra sé fyrir hán heldur en að vera í fjarviðtölum við málastjóra hér, þ.e. að meðferð fari fram í nærumhverfi og mælir með að hán nýti sér geðheilbrigðisþjónustu í F.“

Í fyrirliggjandi spurningalista vegna færniskerðingar, sem kærandi lagði fram með umsókn um örorkumat, svaraði kærandi spurningum sem snúa að líkamlegri og andlegri færni. Af svörum kæranda verður ráðið að hán sé ekki með líkamlega færniskerðingu. Kærandi svarar spurningu um það hvort hán glími við geðræn vandamál með að nefna þunglyndi og flókna áfallastreituröskun með sjálfsvígshugsunum frá 7 ára aldri.

Úrskurðarnefnd velferðarmála, sem meðal annars er skipuð lækni, leggur sjálfstætt mat á öll fyrirliggjandi gögn. Eins og áður hefur komið fram er Tryggingastofnun ríkisins heimilt að setja það skilyrði að umsækjandi um örorkulífeyri gangist undir sérhæft mat á möguleikum til endurhæfingar og viðeigandi endurhæfingu áður en til örorkumats kemur, sbr. 2. mgr. 25. gr. laga um almannatryggingar. Í hinni kærðu ákvörðun kemur fram að ekki hafi verið tímabært að taka afstöðu til örorku kæranda þar sem endurhæfing hafi ekki verið fullreynd. Þá var kæranda leiðbeint að fá ráðgjöf hjá heimilislækni um þau endurhæfingarúrræði sem væru í boði og vísað á endurhæfingarlífeyri.

Fyrir liggur að kærandi býr við ýmis vandamál af andlegum toga og hefur lengi verið í þjónustu dag- og göngudeildar geðdeildar Sjúkrahússins á C. Í fyrrgreindu læknabréfi D, dags 21. janúar 2025, er óskað eftir áframhaldandi endurhæfingarlífeyri.

Úrskurðarnefnd velferðarmála telur að hvorki verði ráðið af þeim upplýsingum sem koma fram í framangreindum gögnum né af eðli veikinda kæranda að endurhæfing geti ekki komið að gagni. Þá liggur fyrir að kærandi hefur ekki fengið greiddan endurhæfingarlífeyri frá Tryggingastofnun en heimilt er að greiða endurhæfingarlífeyri í allt að 60 mánuði samkvæmt 7. gr. laga um félagslega aðstoð. Með hliðsjón af framangreindu telur úrskurðarnefnd velferðarmála rétt að láta reyna á endurhæfingu í tilviki kæranda áður en til örorkumats kemur.

Að öllu framangreindu virtu er það niðurstaða úrskurðarnefndar velferðarmála að staðfesta ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins, dags. 6. febrúar 2025, um að synja kæranda um örorkumat.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins um að synja A, um örorkumat, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Rakel Þorsteinsdóttir