Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 607/2024

Miðvikudaginn 5. mars 2025

A

gegn

Tryggingastofnun ríkisins

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Rakel Þorsteinsdóttir lögfræðingur, Eva Dís Pálmadóttir lögfræðingur og Unnþór Jónsson lögfræðingur.

Með kæru, dags. 22. nóvember 2024, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins frá 11. október 2024 um lækkun lífeyrisgreiðslna vegna lífeyrissjóðstekna.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Á árinu 2024 fékk kærandi greiddan endurhæfingarlífeyri frá Tryggingastofnun ríkisins til 31. maí 2024 og örorkulífeyri frá 1. júní 2024. Greiðslur til kæranda voru reglulega endurreiknaðar á árinu 2024 vegna nýrra upplýsinga um lífeyrissjóðstekjur. Með bréfi Tryggingastofnunar ríkisins, dags. 11. október 2024, var kæranda tilkynnt um að greiðslur til hennar frá stofnuninni hefðu verið endurreiknaðar með hliðsjón af tekjum sem fram kæmu á staðgreiðsluskrá Skattsins fyrir árið 2024. Samkvæmt bréfinu myndaðist áætluð krafa að fjárhæð 728 kr. vegna fyrri mánaða ársins.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 26. nóvember 2024. Með bréfi, dags. 27. nóvember 2024, óskaði úrskurðarnefnd eftir greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins ásamt gögnum málsins. Með bréfi, dags. 6. desember 2024, barst greinargerð stofnunarinnar og var hún send kæranda til kynningar með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 11. desember 2024. Athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Í kæru kemur fram sú krafa að skorið verði úr því hvort að eingreiðsla frá lífeyrissjóði sem hafi skapað kröfu frá Tryggingastofnunar sé réttmæt. Greiðslur stofnunarinnar hafi verið endurreiknaðar á ársgrundvelli en ekki hafi verið skylda til að sækja um greiðslur frá lífeyrissjóði þegar kærandi hafi verið á endurhæfingarlífeyri.

Óskað sé eftir því að skipta árinu þannig eingreiðsla frá lífeyrissjóði hafi ekki áhrif á greiðslur endurhæfingarlífeyris frá Tryggingastofnun þar sem að ekki sé skylda samkvæmt lögum að sækja um greiðslur frá lífeyrissjóði.

III.  Sjónarmið Tryggingastofnunar ríkisins

Í greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins kemur fram að kærð sé leiðrétting á tekjuáætlun kæranda, sbr. bréf stofnunarinnar, dags. 11. október 2024.

Í 3. mgr. 33. gr. laga nr. 100/2007 um almannatryggingar komi fram að þegar endanlegar upplýsingar um tekjur bótagreiðsluársins liggi fyrir við álagningu skattyfirvalda á opinberum gjöldum, þá skuli Tryggingastofnun endurreikna bótafjárhæðir á grundvelli tekna. Einnig sé fjallað um endurreikning í reglugerð nr. 598/2009 um útreikning, endurreikning og uppgjör tekjutengdra bóta og vistunarframlags.

Tryggingastofnun hafi ekki heimild til að líta fram hjá tekjuupplýsingum sem komi fram í skattframtölum. Komi í ljós við endurreikning bóta að bætur hafi verið ofgreiddar fari um það samkvæmt 34. gr. laga um almannatryggingar. Þar komi fram sú skylda Tryggingastofnunar til að innheimta ofgreiddar bætur og sú meginregla sé ítrekuð í 9. gr. reglugerðar nr. 598/2009.

Í 9. gr. reglugerðar nr. 598/2009 um útreikning, endurreikning og uppgjör tekjutengdra bóta og vistunarframlags segi:

„Ef í ljós komi við endurreikning tekjutengdra bóta hafi verið ofgreiddar skal það sem ofgreitt er dregið frá tekjutengdum bótum sem bótaþegi síðar öðlast rétt til. Þetta eigi eingöngu við ef tekjur þær sem lagðar eru til grundvallar bótaútreikningi reynast hærri en tekjuáætlun skv. 4. gr. gerði ráð fyrir og ofgreiðsla stafar af því að bótaþegi hefur ekki tilkynnt Tryggingastofnun um tekjuaukninguna eða aðrar breyttar aðstæður. Einnig á Tryggingastofnun endurkröfurétt á hendur bótaþega eða dánarbúi hans samkvæmt almennum reglum.“

Í 11. gr. reglugerðarinnar sé kveðið á um undanþágu frá endurkröfu. Þar komi fram að þrátt fyrir að endurreikningur samkvæmt III. kafla hafi leitt í ljós að bætur hafi verið ofgreiddar sé heimilt að falla frá endurkröfu að fullu eða að hluta ef alveg sérstakar aðstæður séu fyrir hendi. Skuli þá einkum litið til fjárhagslegra og félagslegra aðstæðna bótaþega og þess hvort hann hafi verið í góðri trú um greiðslurétt sinn. Sama gildi um dánarbú eftir því sem við eigi.

Í 12. gr. reglugerðarinnar sé kveðið á um innheimtu á ofgreiðslum. Að jafnaði skuli Tryggingastofnun draga ofgreiðslur frá greiðslum stofnunarinnar til bótaþega á næstu 12 mánuðum eftir árlegt uppgjör. Ef ljóst sé eftir að endurreikningur hafi farið fram samkvæmt 9. gr. reglugerðar nr. 598/2009 að bótaþegi muni ekki geta endurgreitt ofgreiðslu á 12 mánuðum skuli Tryggingastofnun ríkisins meta hvernig staðið verði að innheimtu, þar á meðal hvort lengja skuli endurgreiðslutímann, innheimta samkvæmt almennum reglum eða bjóða bótaþega upp á sérstakan samning um endurgreiðslu. Hið sama eigi við ef bótaþegi nái ekki að endurgreiða ofgreiðslu á 12 mánuðum, sbr. ákvæði 10. gr. Við mat á því hvernig staðið verði að innheimtu ofgreiddra bóta skuli Tryggingastofnun ríkisins hafa hliðsjón af heildartekjum bótaþega, eignastöðu og upplýsingum um aðrar aðstæður bótaþega eða dánarbús hans sem Tryggingastofnun hafi aðgang að.

Málavextir séu þeir að kærandi hafi fengið endurhæfingargreiðslur frá 1. október 2022 til 31. maí 2024, örorkulífeyrisgreiðslur frá 1. júní 2024 og sé með samþykkt örorkumat til 30. apríl 2026.

Með bréfi Tryggingastofnunar, dags. 11. október 2024, hafi kæranda verið tilkynnt að tekjuáætlun hafði verið leiðrétt í samræmi við upplýsingar úr staðgreiðsluskrá Skattsins og þar af leiðandi muni mánaðarlegar greiðslur lækka frá næstu mánaðarmótum. Í bréfinu komi fram að um sé að ræða hækkun á áætluðum tekjum ársins. Jafnframt hafi kæranda verið bent á greiðsluáætlun á Mínum síðum Tryggingastofnunar.

Í fyrrgreindu bréfi hafi komið fram að greiðslur stofnunarinnar væru reiknaðar á ársgrundvelli og því hafi myndast áætluð 728 kr. skuld vegna fyrri mánaða ársins. Endanleg niðurstaða muni síðan liggja fyrir við uppgjör ársins samkvæmt skattframtali 2025.

Í leiðréttri tekjuáætlun kæranda hafi eftirfarandi tekjur verið skráðar á ársgrundvelli, 4.343.578 kr. í lífeyrissjóðstekjur, 17.328 PLN í erlendan grunnlífeyri og 1.656 kr. í fjármagnstekjur.

Í bréfi Tryggingastofnunar hafi einnig komið fram að telji kærandi að tekjuáætlunin endurspegli ekki tekjur á árinu sé hægt að breyta henni og vakin hafi verið athygli á því að það væri á hennar ábyrgð að upplýsa um nákvæmar tekjur svo hægt væri að ákvarða réttar greiðslur.

Það sé á ábyrgð greiðsluþega að upplýsa Tryggingastofnun um greiðslur sem viðkomandi fái hvort heldur sem um mánaðarlegar greiðslur sé að ræða eða eingreiðslu frá lífeyrissjóði. Greiðslur séu ávallt endurreiknaðar á ársgrundvelli.

Það sé ljóst að kærandi hafi í upphaflegri tekjuáætlun ekki greint frá lífeyristekjum frá Íslandi. Kærandi hafi sent nýja tekjuáætlun 4. júní 2024 þar sem gert hafi verið ráð fyrir 2.314.955 kr. frá lífeyrissjóði. Vegna misræmis í tekjuáætlun og staðgreiðslu hjá Skattinum hafi ný tekjuáætlun verið gerð 9. október 2024 þar sem tekjur hafi verið áætlaðar 4.343.578 kr. Það sé talsverð breyting frá fyrri tekjuáætlun þar sem lífeyrissjóðstekjur hafi verið áætlaðar 2.314.955 kr. Mismunur hafi myndast og Tryggingastofnun hafi sent kæranda bréf þess efnis að tekjuáætlun hafi verið leiðrétt í samræmi við upplýsingar úr staðgreiðsluskrá Skattsins og þess vegna lækki mánaðarlegar greiðslur til kæranda.

Í greinargerð Tryggingastofnunar er greint frá breytingum á tekjuáætlunum ársins.

Það sé álit Tryggingastofnunar að kærandi hafi ekki sinnt skyldu sinni að uppfæra tekjuáætlun sína í samræmi við lífeyrissjóðstekjur sem hún hafi fengið. Vantaldar tekjur hafi þar af leiðandi haft áhrif þar sem greiðslur frá Tryggingastofnun séu reiknaðar á ársgrundvelli.

Einnig skuli á það bent að kærandi hafi gert samning við Tryggingastofnun um endurgreiðslu á kröfum sem hafi myndast hjá stofnuninni og sé innheimtusamningur í gangi. Heildarupphæð ofgreiðslunnar sé 765.232 kr. sem hafi verið skipt á 60 mánuði og nemi greiðsla á mánuði 12.754 kr.

Endanleg niðurstaða muni liggja fyrir við uppgjör ársins samkvæmt skattframtali 2025.

Í 34. gr. laga um almannatryggingar komi fram að hafi Tryggingastofnun ofgreitt bætur til greiðsluþega skuli stofnunin draga ofgreiddar bætur frá bótum sem greiðsluþegi síðar kunni að öðlast rétt til. 

Með vísan til framangreinds telji Tryggingastofnun að með því að leiðrétta tekjuáætlun hjá kæranda og lækka mánaðarlegar greiðslur hafi verið tekin rétt ákvörðun.

Ákvörðun um endurgreiðslur á ofgreiðslukröfu kæranda hafi verið ákvarðaðar á réttmætan hátt og í samræmi við lög um almannatryggingar.

IV.  Niðurstaða

Mál þetta varðar ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins, dags. 11. október 2024, um lækkun mánaðarlegra greiðslna kæranda.

Kærandi fékk greiddar tekjutengdar greiðslur frá Tryggingastofnun á árinu 2024. Samkvæmt 47. gr. laga nr. 100/2007 um almannatryggingar er umsækjanda eða greiðsluþega skylt að veita stofnuninni allar nauðsynlegar upplýsingar til að hægt sé að taka ákvörðun um bótarétt, fjárhæð og greiðslu bóta og annarra greiðslna samkvæmt lögunum og endurskoðun þeirra. Enn fremur er skylt að tilkynna stofnuninni um breytingar á tekjum eða öðrum aðstæðum sem geta haft áhrif á bætur eða greiðslur. Af framangreindu verður ráðið að sú skylda hvíli á greiðsluþegum að upplýsa Tryggingastofnun um tekjur á bótagreiðsluári sem kunna að hafa áhrif á bótarétt. Tryggingastofnun ríkisins er einnig heimilt að afla nauðsynlegra upplýsinga um tekjur umsækjanda og greiðsluþega hjá skattyfirvöldum, sbr. 1. mgr. 48. gr. laganna.

Í 30. og 33. gr. laga um almannatryggingar er kveðið á um tekjutengingu lífeyristrygginga og hvernig Tryggingastofnun ríkisins skuli standa að útreikningi bóta. Í 1. mgr. 30. gr. segir að til tekna samkvæmt VI. kafla skuli telja tekjur samkvæmt II. kafla laga nr. 90/2003 um tekjuskatt með tilteknum undantekningum. Til tekna teljast meðal annars lífeyrissjóðstekjur, sbr. 1. tölul. A-liðar laga um tekjuskatt nr. 90/2003. Þá segir í 1. mgr. 33. gr. að til grundvallar útreikningi greiðslna hvers mánaðar skuli leggja 1/12 af áætluðum tekjum almanaksárs. Samkvæmt 2. mgr. 33. gr. laganna skal Tryggingastofnun hafa eftirlit með því að áætlaðar tekjur séu í samræmi við upplýsingar sem stofnunin aflar úr staðgreiðsluskrá skattyfirvalda.

Um breytingar innan bótagreiðsluársins er fjallað í 5. gr. reglugerðar nr. 598/2009 um útreikning, endurreikning og uppgjör tekjutengdra bóta og vistunarframlags. Ákvæðið hljóðar svo:

„Komi fram upplýsingar frá þeim aðilum sem getið er um í 1. mgr. 3. gr. eða við eftirlit Tryggingastofnunar sem leiða til breytinga á tekjuáætlun innan ársins og breytingin hefur áhrif á rétt til bóta eða fjárhæð greiðslna skal stofnunin breyta útreikningi bóta frá og með næsta mánuði á eftir til samræmis við þær upplýsingar og upplýsa bótaþega samstundis um breytinguna. Telji bótaþegi upplýsingarnar ekki réttar skal hann leggja fram gögn því til staðfestingar.

Þegar nýr útreikningur bóta, sbr. 1. mgr., liggur fyrir skal jafna áætluðum heildargreiðslum ársins á alla mánuði bótagreiðsluársins og greiða bætur samkvæmt því þá mánuði sem eftir eru af árinu. Ef í ljós kemur að bætur hafi verið ofgreiddar kemur ofgreiðslan til innheimtu við næsta árlegt uppgjör, nema bótaþegi semji um annað. Hafi bætur verið vangreiddar skal bótaþega greitt það sem upp á vantar.“

Á grundvelli 3. mgr. 33. gr. þeirra laga ber Tryggingastofnun ríkisins að endurreikna bótafjárhæðir eftir að endanlegar upplýsingar um tekjur bótagreiðsluárs liggja fyrir við álagningu skattyfirvalda á opinberum gjöldum. Leiði endurreikningur í ljós að bætur hafi verið ofgreiddar ber Tryggingastofnun að innheimta þær samkvæmt 34. gr. laga um almannatryggingar.

Samkvæmt gögnum málsins gerði tekjuáætlun kæranda, dags. 2. janúar 2024, ráð fyrir 562.744 kr. í erlendan lífeyri og 1.656 kr. í fjármagnstekjur á árinu og voru greiðslur frá stofnuninni greiddar út frá þessum tekjuforsendum. Með bréfi, dags. 4. júní 2024, staðfesti Tryggingastofnun móttöku nýrrar tekjuáætlunar frá kæranda þar sem gert var ráð fyrir lífeyrissjóðstekjum að fjárhæð 2.314.955 kr. en óbreyttum tekjum að öðru leyti. Í bréfinu var kærandi upplýst um áætlaða kröfu að fjárhæð 573.471 kr. Í kjölfar samtímaeftirlits Tryggingastofnunar við staðgreiðsluskrá kom í ljós að lífeyrissjóðstekjur kæranda reyndust hærri en gert hafði verið ráð fyrir í tekjuáætlun. Var í kjölfarið útbúin ný tekjuáætlun sem kærandi var upplýst um með bréfi, dags. 14. ágúst 2024, en þar var gert ráð fyrir 2.576.532 kr. í lífeyrissjóðstekjur en óbreyttum tekjum að öðru leyti. Í framangreindu bréfi var kærandi upplýst um áætlaða kröfu að fjárhæð 158.884 kr. Í kjölfar samtímaeftirlits Tryggingastofnunar við staðgreiðsluskrá í september 2024 kom í ljós að lífeyrissjóðstekjur kæranda reyndust hærri gert hafði verið ráð fyrir í tekjuáætlun. Var í kjölfarið útbúin ný tekjuáætlun sem kærandi var upplýst um með bréfi, dags. 13. september 2024, en þar var gert ráð fyrir 4.339.628 kr. í lífeyrissjóðstekjur en óbreyttum tekjum að öðru leyti. Í framangreindu bréfi var kærandi upplýst um áætlaða kröfu að fjárhæð 765.232 kr. Í kjölfar samtímaeftirlits Tryggingastofnunar við staðgreiðsluskrá í október 2024 kom í ljós að lífeyrissjóðstekjur kæranda reyndust hærri en gert hafði verið ráð fyrir í tekjuáætlun. Í framhaldinu var útbúin ný tekjuáætlun sem kæranda var tilkynnt um með bréfi Tryggingastofnunar, dags. 11. október 2024, en þar var gert ráð fyrir að kærandi væri með 4.343.578 kr. í lífeyrissjóðstekjur á árinu en óbreyttar tekjur að öðru leyti. Í framangreindu bréfi var kærandi upplýst um áætlaða kröfu að fjárhæð 728 kr.

Af kæru verður ráðið að kærandi sé ósátt við að greiðslur frá lífeyrissjóði hafi haft áhrif á greiðslur endurhæfingarlífeyris.

Fyrir liggur að kærandi byrjaði að fá greiðslur frá lífeyrissjóði á árinu 2024. Samkvæmt framangreindu reyndust lífeyrissjóðstekjur kæranda vera hærri á árinu 2024 en gert hafði verið ráð fyrir. Lífeyrissjóðstekjur er tekjustofn sem hefur áhrif við útreikning Tryggingastofnunar á bótafjárhæð, sbr. 30. gr. laga um almannatryggingar og 1. tölul. A-liðar laga um tekjuskatt. Það á einnig við um endurhæfingarlífeyri, enda segir í 3. mgr. 7. gr. laga um félagslega aðstoð að fjárhæð endurhæfingarlífeyris skuli lækka um 9% af eigin tekjum lífeyrisþega, sbr. 30. gr. laga um almannatryggingar, uns greiðslur falli niður. Þá skal við útreikning á greiðslum hvers mánaðar leggja 1/12 af áætluðum tekjum almanaksárs, sbr. 1. mgr. 33. gr. laga um almannatryggingar. Tryggingastofnun greiðir tekjutengdar bætur á grundvelli upplýsinga úr tekjuáætlun viðkomandi greiðsluþega. Þá ber stofnuninni að hafa eftirlit með því að áætlaðar tekjur séu í samræmi við upplýsingar sem stofnunin aflar úr staðgreiðsluskrá skattyfirvalda, sbr. 2. mgr. 33. gr. laga um almannatryggingar. Með hliðsjón af framangreindu er það mat úrskurðarnefndar velferðarmála að Tryggingastofnun hafi meðhöndlað lífeyrissjóðstekjur kæranda eins og lög kveða á um.

Að öllu framangreindu virtu er það niðurstaða úrskurðarnefndar velferðarmála að staðfesta ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins um lækkun lífeyrisgreiðslna vegna lífeyrissjóðstekna kæranda.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins um lækkun lífeyrisgreiðslna til A, vegna lífeyrissjóðstekna er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Rakel Þorsteinsdóttir