Mál nr. 629/2024-Úrskurður

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 629/2024

Fimmtudaginn 20. febrúar 2025

A

gegn

Vinnumálastofnun

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Arnar Kristinsson lögfræðingur.

Með kæru, dags. 2. desember 2024, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 12. júlí 2024, um að stöðva greiðslur atvinnuleysisbóta til hans.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um atvinnuleysisbætur hjá Vinnumálastofnun 1. febrúar 2022 og var umsóknin samþykkt 9. mars 2022. Með ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags 12. júlí 2024, var kæranda tilkynnt að greiðslur atvinnuleysisbóta til hans væru stöðvaðar á grundvelli 58. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar þar sem hann hefði ekki uppfyllt mætingarskyldu á boðað námskeið. Kærandi fór fram á endurupptöku málsins og með bréfi Vinnumálastofnunar, dags. 7. ágúst 2024, var kæranda tilkynnt að fyrri ákvörðun hefði verið staðfest þar sem sú ákvörðun hefði að geyma efnislega rétta niðurstöðu, þrátt fyrir að ný gögn hefðu borist. Kærandi óskaði eftir rökstuðningi þann 19. ágúst 2024 sem var veittur með bréfi Vinnumálastofnunar, dags. 3. september 2024.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 2. desember 2024. Með bréfi, dags. 3. desember 2024, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar ásamt gögnum málsins. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst 17. janúar 2025 og var hún kynnt kæranda með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 21. janúar 2025. Athugasemdir og gögn bárust frá kæranda 6. og 7. febrúar 2025.

II.  Sjónarmið kæranda

Kærandi fer fram á að fá greiddar atvinnuleysisbætur frá þeim tíma er hann hafi verið sviptur bótum, eða 12. júlí 2024 og til 31. ágúst 2024. Ákvörðun um sviptingu atvinnuleysisbóta hafi verið tekin á þeim grundvelli að kærandi hefði hafnað þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum,  sbr. 1. mgr. 58. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar. Einnig hafi verið vísað í 29. og 31. gr. Brot kæranda hafi verið veigalítið en það hafi falist í því að vera með 60% mætingu (3/5) á eitt námskeið í stað 80% (4/5). Ástæða þess sé sú að námskeiðið hafi ekki gagnast. Í staðinn hafi kærandi farið í atvinnuleit en hafi láðst að láta Vinnumálastofnun strax vita.

Kærandi tekur fram að hann hafi farið á mörg námskeið hjá Vinnumálastofnun og hafi alltaf svarað úrræðum stofnunarinnar. Úrræðin hafi langflest verið haldlítil, nema námskeiðin varðandi tölvunotkun á vinnumarkaði. Vinnumálastofnun hafi ekki tekist að koma kæranda í eitt atvinnuviðtal hjá fyrirtæki á þeim tveimur og hálfu ári sem hann hafi verið á skrá hjá stofnuninni. Það sé trú kæranda að Vinnumálastofnun hafi farið offari gegn honum með því að svipta hann bótum. Að ekki hafi verið gætt sanngirnis og meðalhófs. Kærandi óski eftir að hinni kærðu ákvörðun verði snúið.

Í athugasemdum kæranda vegna greinargerðar Vinnumálastofnunar kemur fram að stofnunin hafi ekkert á hann nema það að hann hafi ekki uppfyllt 80% mætingarskyldu á eitt námskeið af nokkrum sem hann hafi farið á. Kærandi hafi verið virkur í atvinnuleit allan tímann sem hann hafi verið á bótum og farið á öll námskeið í samráði við Vinnumálastofnun. Því sé ekki rétt að kærandi hafi „hafnað þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum“ eins og segi í 58. gr. Kærandi hafi rætt námskeiðið við tiltekinn fulltrúa Vinnumálastofnunar og við námskeiðshaldara. Hann hafi farið á þrjú af fimm skiptum eða þangað til honum hafi orðið ljóst að framhaldið gagnaðist ekki. Kærandi hafi t.d. farið á svipað námskeið nokkrum mánuðum fyrr. Þetta hafi kærandi tjáð Vinnumálastofnun í símtali og síðar skriflega. Eina viðvörunin sem kærandi hafi fengið hafi verið að ótilkynnt forföll gætu valdið stöðvun greiðslna atvinnuleysisbóta. Það sé ekki nógu skýrt hjá Vinnumálastofnun því kærandi hafi farið á námskeiðið.

Að svipta kæranda bótum vegna smávægilegrar yfirsjónar sé ekki í samræmi við anda laganna og vilja löggjafans. Vinnumálastofnun hafi farið offari og ekki gætt meðalhófs með því að svipta kæranda bótum fyrir litla yfirsjón. Því óski kærandi eftir því að úrskurðarnefnd velferðarmála snúi hinni kærðu ákvörðun.

III.  Sjónarmið Vinnumálastofnunar

Í greinargerð Vinnumálastofnunar kemur fram að kærandi hafi síðast sótt um greiðslu atvinnuleysisbóta með umsókn, dags. 1. febrúar 2022. Með erindi, dags. 9. mars 2022, hafi kæranda verið tilkynnt að umsókn hans hefði verið samþykkt og að útreiknaður bótaréttur væri 100%.

Þann 10. júní 2024 hafi kærandi verið boðaður á námskeið á vegum Vinnumálastofnunar sem hafi verið haldið af Framvegis, símenntunarmiðstöð, dagana 13., 17., 19., 20. og 21. júní 2024, frá 09:00 til 12:00 alla dagana. Athygli hafi verið vakin á að ótilkynnt forföll og forföll án gildrar ástæðu gætu valdið stöðvun á greiðslum atvinnuleysistrygginga. Boðunin hafi verið birt á „Mínum síðum“ atvinnuleitanda. Einnig hafi verið vakin athygli á nýjum samskiptum með tölvupósti á skráð netfang kæranda og með SMS skilaboðum í skráð símanúmer kæranda, X. Samkvæmt skráningu Vinnumálastofnunar hafi SMS skilaboðin borist í símtæki kæranda þann 10. júní 2024, klukkan 08:08. Kæranda hafi verið send ítrekun vegna þessa þann 12. júní 2024 og það hafi verið móttekið í áðurgreint símanúmer klukkan 07:58 þann dag. Kærandi hafi óskað eftir nánari upplýsingum um námskeiðið með tölvupósti þann 12. júní 2024 sem hafi verið svarað samdægurs. Í svarpósti við upplýsingum Vinnumálastofnunar kveðist kærandi mæta á námskeiðið daginn eftir til að athuga „hvort þetta námskeið sé eitthvað sem gagnist“ .

Þann 25. júní 2024 hafi verið send tilkynning til greiðslustofu um að kærandi hefði ekki mætt dagana 19. og 21. júní 2024. Í kjölfarið, eða þann 1. júlí 2024, hafi Vinnumálastofnun sent kæranda erindi þar sem óskað hafi verið eftir skriflegum skýringum á fjarveru á boðað námskeið. Kæranda hafi verið veittur sjö virkra daga frestur til að skila skýringum. Skýringar hafi borist frá kæranda í formi tölvupósts þann 2. júlí til ráðgjafa Vinnumálastofnunar. Þar komi fram að kærandi hafi talið tíma sínum betur varið í atvinnuleitina sjálfa en að sitja námskeiðið á miðvikudeginum (19. júní 2024) og að hann hafi farið í atvinnuviðtal þann 21. júní 2024.

Með erindi, dags. 12. júlí 2024, hafi kæranda verið tilkynnt að umsókn hans hefði verið synjað sökum þess að hann hafi ekki uppfyllt mætingarskyldu á boðað námskeið. Sú ákvörðun hafi verið tekin á grundvelli 1. mgr. 58. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Þar sem kærandi hafi þegið greiðslur atvinnuleysistrygginga samfellt í 28 mánuði hafi umsókn hans verið synjað á grundvelli 31. gr. laganna.

Kærandi hafi sent erindi þann 17. júlí 2024 þar sem fram komi að honum hafi fundist námskeið sniðið að fólki „með algjöra brotna sjálfsmynd,“ og að það hafi lítt gagnast honum. Kærandi hafi óskað eftir endurupptöku á máli sínu og hafi ítrekað þá ósk með erindi, dags. 1. ágúst 2024. Mál kæranda hafi verið endurskoðað og honum tilkynnt þann 7. ágúst 2024 að ákvörðun stofnunarinnar frá 12. júlí 2024 hefði verið staðfest. Kærandi hafi aftur sent erindi þann 18. ágúst 2024 með ósk um endurupptöku og rökstuðning. Kæranda hafi verið veittur rökstuðningur á ákvörðun stofnunarinnar með bréfi, dags. 3. september 2024.

Framangreind ákvörðun Vinnumálastofnunar hafi verið kærð til úrskurðarnefndar velferðarmála þann 2. desember 2024. Kæra til nefndarinnar sé efnislega samhljóða þeim skýringum sem þegar hefðu borist Vinnumálastofnun.

Lög nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar gildi um atvinnuleysistryggingar launamanna eða sjálfstætt starfandi einstaklinga á innlendum vinnumarkaði þegar þeir verði atvinnulausir, sbr. 1. gr. laganna.

Eitt af almennum skilyrðum greiðslu atvinnuleysisbóta samkvæmt 13. gr. laga um atvinnuleysistryggingar sé að vera í virkri atvinnuleit, sbr. a. lið 1. mgr. 13. gr. Í 14. gr. laganna sé kveðið á um hvað felist í virkri atvinnuleit en samkvæmt [h.lið] 1. mgr. 14. gr. felist virk atvinnuleit meðal annars í því að hafa vilja og getu til að taka þátt í þeim vinnumarkaðsaðgerðum er standi til boða. Í 13. gr. laga nr. 55/2006 um vinnumarkaðsaðgerðir komi einnig fram skylda þess sem teljist tryggður samkvæmt lögum um atvinnuleysistryggingar til að taka þátt í vinnumarkaðsúrræðum sem Vinnumálastofnun ákveði. Ákvæði 13. gr. sé svo hljóðandi:

„Atvinnuleitandi skal fylgja eftir áætlun um atvinnuleit og þátttöku í viðeigandi vinnumarkaðsúrræðum skv. 11. gr. og gera það sem í hans valdi stendur til að bæta vinnufærni sína til þess að verða virkur þátttakandi á vinnumarkaði. Þar á meðal skal atvinnuleitandi ávallt mæta í viðtöl til ráðgjafa Vinnumálastofnunar skv. 14. gr. og taka þátt í þeim vinnumarkaðsúrræðum er standa honum til boða. Atvinnuleitandi skal jafnframt tilkynna Vinnumálastofnun um þær breytingar sem kunna að verða á vinnufærni hans eða aðstæðum að öðru leyti án ástæðulausrar tafar.“

Þá sé í 1. mgr. 14. gr. laga um vinnumarkaðsaðgerðir kveðið á um að ráðgjafar Vinnumálastofnunar skuli hafa eftirlit með því að atvinnuleitendur fylgi eftir áætlun um atvinnuleit og þátttöku í viðeigandi vinnumarkaðsúrræðum.

Af framangreindum lagaákvæðum sé ljóst að heimildir Vinnumálastofnunar til að boða til sín atvinnuleitendur, og sömuleiðis skyldur atvinnuleitanda til að verða við slíkri boðun, séu ríkar. Þá sé það er fortakslaust skilyrði svo unnt sé að aðstoða atvinnuleitendur við að fá starf við hæfi og gefa þeim kost á þátttöku í viðeigandi vinnumarkaðsaðgerðum að atvinnuleitendur sinni þeim boðunum sem þeim séu send. Í skilmálum sem umsækjendur um atvinnuleysisbætur samþykki þegar þeir sæki um komi fram að viðkomandi sé upplýstur um að honum sé skylt að mæta í þau viðtöl, þá fundi, námskeið og önnur úrræði sem Vinnumálastofnun boði hann til.

Fyrir liggi að kærandi hafi ekki uppfyllt mætingarskyldu á námskeið sem hafi verið haldið á vegum Vinnumálastofnunar í júní 2024. Áður hafi kærandi fengið sendar tilkynningar í tölvupósti, með smáskilaboðum í farsíma og á „Mínum síðum“, þar sem tilgreindar hafi verið tímasetningar og leiðbeiningar. Kæranda hafi sömuleiðis verið greint frá því að öll forföll þyrfti að tilkynna til stofnunarinnar án ástæðulausrar tafar.

Í 1. mgr. 58. gr. segi:

„Sá sem hafnar þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum, sbr. lög um vinnumarkaðsaðgerðir, samkvæmt ákvörðun Vinnumálastofnunar eftir að hafa verið í atvinnuleit í a.m.k. fjórar vikur frá móttöku Vinnumálastofnunar á umsókn um atvinnuleysisbætur skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila, sbr. þó 4. mgr. Hið sama gildir þegar hinn tryggði mætir ekki til Vinnumálastofnunar á áður boðuðum tíma skv. 6. mgr. 9. gr., 3. mgr. 13. gr. eða 3. mgr. 18. gr.“

Ákvæðið geri ráð fyrir því að sá sem hafni þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum skuli sæta tveggja mánaða biðtíma eftir atvinnuleysisbótum. Hið sama gildi þegar hinn tryggði mæti ekki til Vinnumálastofnunar á áður boðuðum tíma. Í greinargerð með frumvarpi því er hafi orðið að lögum um atvinnuleysistryggingar sé efni 58. gr. laganna nánar skýrt. Þar segi að Vinnumálastofnun annist skipulag vinnumarkaðsaðgerða og að litið sé svo á að þeim sem tryggðir séu innan atvinnuleysistryggingakerfisins sé skylt að taka þátt í vinnumarkaðsúrræðum. Þá sé jafnframt tekið fram í greinargerðinni að bregðist hinn tryggði þeirri skyldu leiði það til viðurlaga í formi biðtíma eftir atvinnuleysisbótum.

Þá segi í 4. mgr. 58. gr.:

„Hafi hinn tryggði fengið greiddar atvinnuleysisbætur í samtals 24 mánuði eða lengur á sama tímabili skv. 29. gr. þegar atvik sem lýst er í 1. mgr. á sér stað skal hinn tryggði ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta fyrr en hann uppfyllir skilyrði 31. gr.“

Í 31. gr. laga um atvinnuleysistryggingar sé fjallað um endurnýjun bótatímabils áður en eldra bótatímabili ljúki. Í ákvæðinu segi:

„Nýtt tímabil skv. 29. gr. hefst þegar hinn tryggði sækir að nýju um atvinnuleysisbætur til Vinnumálastofnunar eftir að hafa starfað samfellt á innlendum vinnumarkaði í a.m.k. 24 mánuði frá því að hann fékk síðast greiddar atvinnuleysisbætur. Að öðru leyti gilda ákvæði III. og IV. kafla um skilyrði atvinnuleysistryggingar hins tryggða eftir því sem við getur átt.“

Kærandi hafi veitt skýringar á því að hann hafi ekki sinnt námskeiðinu sem um ræði og skýringar hans hafi leitt til þess að mál hans hafi verið endurskoðað. Niðurstaða þeirrar endurskoðunar hafi leitt til sömu niðurstöðu og áður. Kærandi hafi farið fram á rökstuðning stofnunarinnar fyrir ákvörðun hennar og hann hafi verið veittur.

Að mati Vinnumálastofnunar geti skýringar kæranda ekki talist gildar í skilningi laga um atvinnuleysistryggingar. Ekki verði fallist á að atvinnuleitandi geti komist hjá því að mæta á boðuð vinnumarkaðsúrræði á vegum stofnunarinnar því hann telji tíma sínum betur varið að sinna öðru en fyrrnefndum skyldum sínum.

Í ljósi framangreinds, og þeirrar ríku skyldu sem hvíli á atvinnuleitendum til þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum, sé það mat Vinnumálastofnunar að kærandi hafi brugðist skyldum sínum og að hann skuli sæta viðurlögum á grundvelli 58. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Þar sem kærandi hafi þegið greiðslur í samtals 28 mánuði hafi komið til beitingar ákvæðis 4. mgr. 58. gr. Vinnumálastofnun hafi því borið að stöðva greiðslur atvinnuleysisbóta til kæranda. 

Með vísan til alls framangreinds sé það niðurstaða Vinnumálastofnunar að það hafi borið að stöðva greiðslur til kæranda á grundvelli 58. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.

IV.  Niðurstaða

Kærð er ákvörðun Vinnumálastofnunar um að stöðva greiðslur atvinnuleysisbóta til kæranda á grundvelli 4. mgr. 58. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Í 58. gr. laga nr. 54/2006 er kveðið á um viðurlög við því ef þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum er hafnað. Segir þar í 1. mgr. að sá sem hafnar þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum, sbr. lög um vinnumarkaðsaðgerðir, samkvæmt ákvörðun Vinnumálastofnunar eftir að hafa verið í atvinnuleit í að minnsta kosti fjórar vikur frá móttöku Vinnumálastofnunar á umsókn um atvinnuleysisbætur, skuli ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta samkvæmt VII. kafla laganna fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila. Hið sama gildi þegar hinn tryggði mæti ekki til Vinnumálastofnunar á áður boðuðum tíma samkvæmt 6. mgr. 9. gr., nú 7. mgr. 9. gr., 3. mgr. 13. gr. eða 3. mgr. 18. gr. laganna. Þá segir í 4. mgr. 58. gr. laganna að hafi hinn tryggði fengið greiddar atvinnuleysisbætur í samtals 24 mánuði eða lengur á sama tímabili samkvæmt 29. gr. þegar atvik sem lýst sé í 1. mgr. eigi sér stað skuli hinn tryggði ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta fyrr en hann uppfyllir skilyrði 31. gr.

Í athugasemdum greinargerðar við frumvarp það er varð að lögum nr. 54/2006 segir meðal annars um 1. mgr. 58. gr. að ekki séu tilgreindar sérstakar vinnumarkaðsaðgerðir sem geti valdið því að hinn tryggði þurfi að sæta viðurlögum samkvæmt ákvæðinu heldur eigi það við um allar aðgerðir sem hinum tryggða sé boðið að taka þátt í til að auka líkur sínar á að fá vinnu við hæfi. Gert sé ráð fyrir að Vinnumálastofnun annist skipulag vinnumarkaðsaðgerða og að hinir tryggðu njóti faglegrar ráðgjafar sérfræðinga stofnunarinnar. Þannig megi ætla að þeim sem eru tryggðir innan atvinnuleysistryggingakerfisins verði boðin þátttaka í vinnumarkaðsúrræðum við hæfi en litið sé svo á að þeim sé skylt að taka þátt í slíkum úrræðum. Bregðist hinn tryggði þessum skyldum sínum leiði það til viðurlaga í formi biðtíma eftir atvinnuleysisbótum.

Í gögnum málsins liggur fyrir að kærandi var þann 10. júní 2024 boðaður á starfsleitarnámskeiðið „Áttin að draumastarfinu“ sem var haldið  í fimm skipti á tímabilinu 13. til 21. júní 2024. Kæranda var greint frá því að öll forföll skyldu tilkynnt tafarlaust til ráðgjafa Vinnumálastofnunar sem og til námskeiðshaldara. Kæranda var einnig greint frá því að um skyldumætingu væri að ræða og ótilkynnt forföll og forföll án gildrar ástæðu gætu valdið stöðvun greiðslna atvinnuleysisbóta. Þá var kæranda hvattur til að hafa samband við ráðgjafa Vinnumálastofnunar ef eitthvað væri óljóst eða hann óskaði frekari upplýsinga. Þann 12. júní 2024 var kærandi upplýstur um að 80% mætingarskylda væri á námskeiðið.

Fyrir liggur að kærandi mætti í þrjú af fimm skiptum á námskeiðið. Af hálfu kæranda hefur komið fram að hann hafi mætt á námskeiðið þar til honum hafi orðið ljóst að það gagnaðist ekki. Kærandi hafi í staðinn farið í atvinnuleit en hafi láðst að láta Vinnumálastofnun strax vita.

Í 1. mgr. 58. gr. laga nr. 54/2006 kemur skýrt fram að sá sem hafni þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum skuli sæta viðurlögum á grundvelli ákvæðisins. Af gögnum málsins má ráða að kæranda hafi mátt vera fullljóst að honum bæri að uppfylla 80% mætingarskyldu á boðað námskeið, ella kæmi til viðurlaga í formi greiðslustöðvunar. Var Vinnumálastofnun því rétt að beita kæranda viðurlögum á grundvelli 1. mgr. 58. gr. laga nr. 54/2006.

Þegar kærandi var beittur viðurlögum á grundvelli 1. mgr. 58. gr. laganna hafði hann þegið atvinnuleysisbætur frá Vinnumálastofnun í 28 mánuði. Því voru atvinnuleysisbætur til hans stöðvaðar á grundvelli 4. mgr. 58. gr. laga nr. 54/2006 og á kærandi því ekki rétt á atvinnuleysisbótum fyrr en hann uppfyllir skilyrði 31. gr. laganna, þ.e. eftir að hafa starfað samfellt á innlendum vinnumarkaði í að minnsta kosti 24 mánuði frá því að hann fékk síðast greiddar atvinnuleysisbætur.

Með vísan til framangreinds er ákvörðun Vinnumálastofnunar um að stöðva greiðslur atvinnuleysisbóta til kæranda á grundvelli 4. mgr. 58. gr. laga nr. 54/2006, staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 12. júlí 2024, um að stöðva greiðslur atvinnuleysisbóta til A, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir