Mál nr. 559/2024-Úrskurður

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 559/2024

Fimmtudaginn 6. febrúar 2025

A

gegn

Vinnumálastofnun

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Arnar Kristinsson lögfræðingur.

Með kæru, dags. 3. nóvember 2024, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 3. september 2024, um að samþykkja umsókn hans um atvinnuleysisbætur.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um atvinnuleysisbætur hjá Vinnumálastofnun 22. maí 2024. Með ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 25. júní 2024, var kæranda tilkynnt að umsókn hans hefði verið samþykkt en með vísan til starfsloka hjá fyrrum vinnuveitanda væri réttur til atvinnuleysisbóta hins vegar felldur niður í tvo mánuði á grundvelli 54. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar. Kærandi var afskráður af atvinnuleysisskrá 27. júní 2024. Kærandi sótti aftur um atvinnuleysisbætur 9. ágúst 2024. Með ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 3. september 2024, var kæranda tilkynnt að umsókn hans hefði verið samþykkt með 100% bótarétti.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 3. nóvember 2024. Með bréfi, dags. 3. desember 2024, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar ásamt gögnum málsins. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst 7. janúar 2025 og var hún kynnt kæranda með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 8. janúar 2025. Athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Kærandi greinir frá því að hann hafi misst starf sitt hjá B í lok nóvember 2023 undir því yfirskini að hafa verið með of margar athugasemdir. Kærandi hafi ekki verið sáttur við uppsögnina og því ekki skrifað undir pappíra varðandi hana. Að loknum sex mánaða uppsagnarfresti hafi kærandi sótt um atvinnuleysisbætur hjá Vinnumálastofnun en þá fengið þær upplýsingar að ekki væru gildar skýringar fyrir uppsögninni. Þegar kærandi hafi spurt nánar út í það hafi stofnunin borið fyrir sig reglur. Upplýsingar frá fyrrum vinnuveitanda kæranda hafi látið Vinnumálastofnun halda að hann væri sekur um allt.

Á fundi hjá Vinnumálastofnun í októberlok hafi kærandi fengið rangar upplýsingar varðandi þá fjárhæð sem hann mætti þiggja eftir að hafa byrjað í 50% starfi. Kærandi hafi fengið staðfestingu á röngum upplýsingum á netfundi 30. október. Þá hafi kærandi fengið greiddar lægri atvinnuleysisbætur í október heldur en í september. Kærandi hafi ekki fengið neinar upplýsingar um ástæðu þess. Vinnumálastofnun muni ávallt eftir skyldum og viðurlögum atvinnuleitenda en ekki að upplýsa um breytingar á fjárhæð bóta. Starfsmenn stofnunarinnar svari oft ekki einföldum spurningum frá kæranda. Þá sé rógburður í uppsagnarbréfi nóg til að eyðileggja orðspor sem hafi verið byggt upp í mörg ár. Vinnumálastofnun hafi ekki áhuga á að skýra málið nánar heldur hafi einungis áhuga á hvort atvinnuleitandi hafi fundið starf og hvenær hægt sé að afskrá viðkomandi.

III.  Sjónarmið Vinnumálastofnunar

Í greinargerð Vinnumálastofnunar kemur fram að kærandi hafi sótt um atvinnuleysistryggingar 22. maí 2024. Með erindi, dags. 7. júní 2024, hafi verið óskað eftir skriflegri afstöðu kæranda á uppsögn af hálfu atvinnurekanda en samkvæmt staðfestingu frá C hafi kæranda verið sagt upp störfum vegna brota í starfi. Kærandi hafi skilað inn skýringarbréfi sem hafi verið móttekið 27. maí 2024. Gögn hafi borist frá stéttarfélagi kæranda þann 30. maí 2024. Engar frekari skýringar hafi borist frá kæranda innan gefins frests en skráð sé að kærandi hafi komið á þjónustuskrifstofu þann 10. júní 2024 ósáttur vegna frestunar og meðal annars sagt að atvinnurekandi hafi verið að leita allra leiða til að losna við hann.

Með erindi, dags. 25. júní 2024, hafi kæranda verið tilkynnt að umsókn hans hefði verið samþykkt og að útreiknaður bótaréttur væri 100%. Með vísan til starfsloka hafi kæranda verið gert að sæta tveggja mánaða biðtíma eftir greiðslum atvinnuleysistrygginga á grundvelli 1. mgr. 54. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Kærandi hafi þann 27. júní 2024 upplýst að hann væri að fara í tímabundið starf í tvo mánuði.

Kærandi hafi aftur sótt um atvinnuleysistryggingar 9. ágúst 2024. Með erindi, dags. 3. september 2024, hafi kæranda verið tilkynnt að umsókn hans hefði verið samþykkt og að útreiknaður bótaréttur væri 100% Þann 2. október 2024 hafi kærandi óskað eftir skýringum á því hvers vegna hann fengi ekki greidda tekjutengingu á atvinnuleysistryggingar. Kærandi hafi verið upplýstur um að biðtími vegna starfsloka girti fyrir rétt hans til tekjutengingar.

Kæra til úrskurðarnefndar velferðarmála hafi borist þann 3. nóvember 2024. Af innihaldi kærunnar sé ráðið að bæði sé verið að kæra biðtíma vegna starfsloka samkvæmt ákvörðun stofnunarinnar frá 25. júní 2024 sem og fjárhæðir atvinnuleysistrygginga.

Lög nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar gildi um atvinnuleysistryggingar launamanna eða sjálfstætt starfandi einstaklinga á innlendum vinnumarkaði þegar þeir verði atvinnulausir, sbr. 1. gr. laganna.

Tilgangur laga um atvinnuleysistryggingar sé að tryggja þeim sem tryggðir séu og misst hafi fyrra starf sitt tímabundna fjárhagsaðstoð í þrengingum sínum. Lögin veiti þeim fjárhagslegt úrræði og beri að gera ríkar kröfur til þeirra sem segi upp störfum sínum að hafa til þess gildar ástæður samkvæmt lögunum, enda eigi almennt ekki að þiggja atvinnuleysistryggingar í stað þess að gegna launuðu starfi.

Biðtímaákvörðun í máli kæranda hafi verið birt 25. júní 2024. Í ákvörðun hafi athygli kæranda verið vakin á því að honum væri heimilt að kæra ákvörðun stofnunarinnar til úrskurðarnefndar velferðarmála og að kærufrestur væri þrír mánuðir frá birtingu ákvörðunar.

Samkvæmt 5. gr. laga nr. 85/2015 um úrskurðarnefnd velferðarmála skuli stjórnsýslukæra berast skriflega innan þriggja mánaða frá því að aðila máls hafi verið tilkynnt um ákvörðun.  Kærufrestur vegna ákvörðunar Vinnumálstofnunar um biðtíma á grundvelli 54. gr. laga um atvinnuleysistryggingar hafi því verið liðinn þegar kæra hafi borist nefndinni. Eftir standi þá sá hluti kæru er varði fjárhæð greiðslu atvinnuleysistrygginga til kæranda.

Þar sem kærandi hafo horfið til vinnu í júnílok 2024 hafi biðtími fallið niður við seinni umsókn kæranda, sbr. 3. mgr. 54 gr. en þar segi:

„Taki hinn tryggði starfi sem ekki er hluti af vinnumarkaðsaðgerðum meðan á biðtíma skv. 1. mgr. stendur fellur biðtíminn niður eftir að hinn tryggði hefur starfað í a.m.k. hálfan mánuð áður en hann sækir aftur um atvinnuleysisbætur enda hafi hann sagt starfinu lausu eða misst það af gildum ástæðum. Vari starfið í skemmri tíma, hann hefur sagt starfi sínu lausu án gildra ástæðna eða misst það af ástæðum sem hann á sjálfur sök á heldur biðtíminn áfram að líða þegar hinn tryggði sækir aftur um atvinnuleysisbætur, sbr. einnig 56. gr.“

Kærandi hafi sætt samtals bið eftir greiðslu atvinnuleysistrygginga í einn mánuð í júní 2024.

Hvað varði mismun greiðslna í september og október sem kærandi vísi til í kæru sinni bendi Vinnumálastofnun á að við útreikninga á bótafjárhæðum og útborganir komi til nokkrir þættir sem ráði fjárhæðum þess síðarnefnda. Útreiknaður bótaréttur kæranda sé eins og að framan greini 100% og það nemi 349.851 kr. á mánuði árið 2024. Í fyrstu greiðslu til kæranda eftir seinni umsókn hafi kærandi samkvæmt gögnum frá Skattinum verið með umtalsverðan ónýttan persónuafslátt og nýtt hann við fyrstu útborgun, eða 105.728. kr. Við aðra útborgun hafi 89.050 kr. verið nýttar en við þriðju sé uppsöfnun ónýtts persónuafsláttar fullnýtt og því hafi 64.926 kr. verið nýttar í síðasta útborgunartímabili kæranda. Meðal gagna í máli kæranda sé samantekt á greiðslum atvinnuleysisbóta til hans þar sem sundurliðun á einstökum skerðingarliðum komi fram.

Í ljósi alls framangreinds sé það niðurstaða Vinnumálastofnunar að kærufrestur vegna ákvörðunar stofnunarinnar í júní 2025 hafi verið liðinn þegar kæra hafi borist nefndinni. Þá sé það niðurstaða stofnunarinnar að rétt hafi verið staðið að greiðslum atvinnuleysistrygginga til kæranda.

IV.  Niðurstaða

Kærð er ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 3. september 2024, um að samþykkja umsókn kæranda um atvinnuleysisbætur, dags. 9. ágúst 2024, með 100% bótarétti. Af kæru má ráða að kærandi sé ósáttur við mismun greiðslna frá Vinnumálastofnun í september og október 2024 og ákvörðun stofnunarinnar frá 25. júní 2024 um tveggja mánaða biðtíma vegna starfsloka. Verður fyrst vikið að þeirri ákvörðun.

Samkvæmt 5. gr. laga nr. 85/2015 um úrskurðarnefnd velferðarmála skal stjórnsýslukæra berast úrskurðarnefnd velferðarmála skriflega innan þriggja mánaða frá því að aðila máls var tilkynnt um ákvörðun, nema á annan veg sé mælt í lögum sem hin kærða ákvörðun byggist á. Ákvörðun Vinnumálastofnunar um tveggja mánaða biðtíma vegna starfsloka var tilkynnt kæranda með bréfi Vinnumálastofnunar, dags. 25. júní 2024, en kærandi lagði fram kæru hjá úrskurðarnefnd velferðarmála 3. nóvember 2024. Kærufrestur samkvæmt 5. gr. laga nr. 85/2015 var því liðinn þegar kæra barst nefndinni.

Í 5. mgr. 7. gr. laga nr. 85/2015 er vísað til þess að um málsmeðferð, sem ekki er kveðið á um í lögunum, fari samkvæmt ákvæðum stjórnsýslulaga og ákvæðum laga sem málskotsréttur til nefndarinnar byggist á hverju sinni. Í 28. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 segir:

„Hafi kæra borist að liðnum kærufresti skal vísa henni frá nema:

1. afsakanlegt verði talið að kæran hafi ekki borist fyrr, eða

2. veigamiklar ástæður mæla með því að kæran verði tekin til meðferðar.

Kæru skal þó ekki sinnt ef meira en ár er liðið frá því að ákvörðun var tilkynnt aðila.“

Með vísan til þessa er nauðsynlegt að taka til skoðunar hvort fyrir hendi séu atriði sem hafa þýðingu við mat á því hvort afsakanlegt verði talið að kæran hafi borist að liðnum kærufresti eða hvort veigamiklar ástæður mæli með því að kæran verði tekin til meðferðar, sbr. 1. mgr. 28. gr. stjórnsýslulaga, en ákvæðið mælir fyrir um skyldubundið mat stjórnvalds á því hvort atvik séu með þeim hætti að rétt sé að taka stjórnsýslukæru til efnislegrar meðferðar, þrátt fyrir að lögbundinn kærufrestur sé liðinn.

Fyrir liggur að kæranda var í hinni kærðu ákvörðun leiðbeint um kæruheimild til úrskurðarnefndar velferðarmála og um tímalengd kærufrests. Að mati úrskurðarnefndar velferðarmála er ekkert í gögnum málsins sem bendir til þess að afsakanlegt verði talið að kæra hafi borist að liðnum kærufresti. Þá verður heldur ekki séð að veigamiklar ástæður mæli með því að kæran verði tekin til meðferðar. Í því sambandi er meðal annars haft í huga að gögn málsins benda ekki til þess að hin kærða ákvörðun hafi verið efnislega röng. Með hliðsjón af framangreindu er þeim hluta kærunnar vísað frá úrskurðarnefnd velferðarmála, sbr. 1. mgr. 28. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.   

Kemur þá til skoðunar mismunur greiðslna atvinnuleysisbóta frá Vinnumálastofnun til kæranda í september og október 2024.

Vinnumálastofnun hefur greint frá því að mismunurinn liggi í því að kærandi hafi í fyrstu útborgun átt umtalsverðan uppsafnaðan ónýttan persónuafslátt, eða 105.728 kr., sem hafi þá verið nýttur. Við næstu útborgun hafi persónuafsláttur að fjárhæð 89.050 kr. verið nýttur en við þriðju útborgun hafi kærandi ekki lengur átt uppsafnaðan persónuafslátt og þá hafi 64.926 kr. verið nýttar, eða sá persónuafsláttur sem heimilt var að nýta á árinu 2024.

Úrskurðarnefndin hefur yfirfarið gögn málsins og telur ekkert athugavert við þær greiðslur sem kærandi fékk frá Vinnumálastofnun í kjölfar umsóknar hans um atvinnuleysisbætur, dags. 9. ágúst 2024. Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 3. september 2024, er því staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 3. september 2024, í máli A, er staðfest. Þeim hluta kærunnar er snýr að ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 25. júní 2024, er vísað frá úrskurðarnefnd velferðarmála.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir