Mál nr.. 544/2024/Úrskurður

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 544/2024

Fimmtudaginn 23. janúar 2025

A

gegn

Vinnumálastofnun

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Arnar Kristinsson lögfræðingur.

Með kæru, dags. 24. október 2024, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 18. október 2024, um að fella niður rétt hennar til atvinnuleysisbóta í þrjá mánuði.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um atvinnuleysisbætur hjá Vinnumálastofnun 19. júlí 2023 og var umsóknin samþykkt 24. ágúst 2023. Með ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 18. október 2024, var kæranda tilkynnt að réttur hennar til atvinnuleysisbóta hefði verið felldur niður í þrjá mánuði á grundvelli 1. mgr. 57. gr., sbr. 1. mgr. 61. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar sökum þess að hún hefði hafnað starfi.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 24. október 2024. Með bréfi, dags. 31. október2024, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar ásamt gögnum málsins. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst 4. desember 2024 og var hún kynnt kæranda með bréfi úrskurðarnefndar sama dag. Athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Kærandi óskar eftir því að mál hennar verði endurskoðað þar sem Vinnumálastofnun hafi hafnað skýringum hennar á því hvers vegna hún hafi hafnað starfi hjá B. Kærandi hafi farið í atvinnuviðtal þann 23. september 2024. Í viðtalinu hafi kæranda verið tjáð að hún myndi ekki aðeins starfa í eldhúsi heldur einnig í afgreiðslu. Kærandi hefði reynslu af slíku og hafi ekki viljað starfa í afgreiðslu lengur, heldur hafi hún verið að leita að starfi í eldhúsi eða sem sendill. Þar sem réttur kæranda til atvinnuleysisbóta hafi verið felldur niður í þrjá mánuði muni hún ekki geta borgað leigu eða framfleytt sér.

III.  Sjónarmið Vinnumálastofnunar

Í greinargerð Vinnumálastofnunar kemur fram að kærandi hafi sótt um greiðslu atvinnuleysisbóta með umsókn, dags. 19. júlí 2023. Með erindi, dags. 24. ágúst 2023, hafi kæranda verið tilkynnt að umsókn hennar hefði verið samþykkt og að útreiknaður bótaréttur væri 100%. Með vísan til starfsloka hennar hjá C hafi kæranda verið gert að sæta biðtíma eftir greiðslum atvinnuleysistrygginga í tvo mánuði samkvæmt 54. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.

Þann 30. september 2024 hafi Vinnumálastofnun borist tilkynning um að kærandi hefði hafnað starfi hjá B. Um hafi verið að ræða starf í eldhúsi og mötuneyti. Kæranda hafi verið miðlað í umrætt starf þann 12. september 2024 af Vinnumálastofnun. Í skýringum atvinnurekanda komi fram að kærandi hafi látið vita að starfið væri ekki samboðið henni og komið illa fyrir í atvinnuviðtali. Í gögnum frá atvinnurekanda segi enn fremur að hún hafi skýrlega tekið fram að hún hafi ekki viljað vinna við afgreiðslu og eldhússtörf.

Með erindi, dags. 11. október 2024, hafi Vinnumálastofnun óskað eftir skýringum á ástæðum þess að kærandi hafi hafnað starfi hjá fyrirtækinu. Vinnumálastofnun hafi borist skýringar kæranda þann 16. október 2024. Í skýringum kæranda komi fram að í starfi hafi falist meira en bara starf í eldhúsi en hún hafi reynslu af starfi í afgreiðslu (e. cashier) og kæri sig ekki um slíka vinnu, en væri að leita að starfi í eldhúsi þar sem samskipti við viðskiptavini væru engin.

Þann 18. október 2024 hafi Vinnumálastofnun tilkynnt kæranda að greiðslur atvinnuleysistrygginga til hennar væru felldar niður í þrjá mánuði sökum þess að hún hefði hafnað starfi hjá B. Ákvörðun þessi hafi verið tekin á grundvelli 1. mgr. 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar, sbr. 5. mgr. sömu greinar þar sem um önnur viðurlög á sama bótatímabili hafi verið að ræða.

Lög nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar gildi um atvinnuleysistryggingar launamanna eða sjálfstætt starfandi einstaklinga á innlendum vinnumarkaði þegar þeir verði atvinnulausir, sbr. 1. gr. laganna.

Tilgangur laga um atvinnuleysistryggingar sé að tryggja þeim sem tryggðir séu og misst hafi fyrra starf sitt tímabundna fjárhagsaðstoð í þrengingum sínum. Með lögunum sé verið að tryggja stöðu og öryggi fólks í tímabundnu atvinnuleysi. Gert sé ráð fyrir að hinir tryggðu séu í virkri atvinnuleit þann tíma. Ríkar kröfur beri að gera til þeirra sem hafni starfi á innlendum vinnumarkaði að hafa til þess gildar ástæður samkvæmt lögunum, enda eigi almennt ekki að þiggja atvinnuleysisbætur í stað þess að gegna launuðu starfi.

Eitt af skilyrðum þess að umsækjandi um atvinnuleysisbætur eigi rétt til greiðslu atvinnuleysistrygginga sé að hann sé í virkri atvinnuleit, sbr. a. lið 1. mgr. 13. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Í 14. gr. laganna sé nánar kveðið á um hvað teljist til virkrar atvinnuleitar. Þar sé útlistað að umsækjandi þurfi meðal annars að vera reiðubúinn að taka hvert það starf sem greitt sé fyrir, vera reiðubúinn að taka starfi hvar sem er á Íslandi án sérstaks fyrirvara, óháð því hvort um fullt starf eða hlutastarf sé að ræða og hafa til þess vilja og getu. Að öðrum kosti verði ekki litið á hlutaðeigandi í virkri atvinnuleit.

Fyrir liggi að kærandi hafi hafnað starfi hjá B og hafi í kjölfarið verið gert að sæta viðurlögum á grundvelli 1. mgr. 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Ákvæði 1. mgr. 57. gr. sé svohljóðandi:

„Sá sem hafnar starfi sem honum býðst með sannanlegum hætti eftir að hafa verið í atvinnuleit í a.m.k. fjórar vikur frá móttöku Vinnumálastofnunar á umsókn um atvinnuleysisbætur skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila, sbr. þó 5. mgr. Hið sama á við um þann sem hafnar því að fara í atvinnuviðtal vegna starfs sem honum býðst með sannanlegum hætti eða sinnir ekki atvinnuviðtali án ástæðulausrar tafar.“

Í athugasemdum með 57. gr. í frumvarpi því er hafi orðið að lögum nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar sé tekið fram að ekki skipti máli hvort það starf sem bjóðist atvinnuleitanda sé fullt starf, hlutastarf eða vaktavinna, þar sem mikilvægt sé að hinn tryggði verði aftur virkur á vinnumarkaði. Þá sé áréttað að það að hafna því að fara í atvinnuviðtal eða sinna ekki atvinnuviðtali án ástæðulausrar tafar hafi sömu áhrif og sú ákvörðun að taka ekki starfi sem bjóðist. Ástæðan sé einkum sú að atvinnuviðtal sé venjulega meginforsenda þess að hinum tryggða verði boðið starf og þyki mega leggja þá ákvörðun að jöfnu við því að hafna starfi.

Samkvæmt 4. mgr. 57. gr. skuli Vinnumálastofnun meta við ákvörðun um viðurlög samkvæmt 1. mgr. hvort ákvörðun hins tryggða um að hafna atvinnuviðtali hafi verið réttlætanleg, en í 4. mgr. segi orðrétt:

„Vinnumálastofnun skal meta við ákvörðun um viðurlög skv. 1. mgr. hvort ákvörðun hins tryggða um að hafna starfi hafi verið réttlætanleg vegna aldurs hans, félagslegra aðstæðna sem tengjast skertri vinnufærni eða umönnunarskyldu vegna ungra barna eða annarra náinna fjölskyldumeðlima. Enn fremur er Vinnumálastofnun heimilt að líta til heimilisaðstæðna hins tryggða þegar hann hafnar starfi fjarri heimili sínu sem og til ráðningar hans í ótímabundið starf innan tiltekins tíma. Þá er heimilt að taka tillit til aðstæðna þess sem getur ekki sinnt tilteknum störfum vegna skertrar vinnufærni samkvæmt vottorði sérfræðilæknis. Getur þá komið til viðurlaga skv. 59. gr. hafi hinn tryggði leynt upplýsingum um skerta vinnufærni.“

Vinnumálastofnun sé gert að meta skýringar atvinnuleitanda vegna höfnunar á atvinnutilboði með hliðsjón af þeirri ríku skyldu sem hvíli á umsækjendum um atvinnuleysisbætur til að vera reiðubúin að taka hvert það starf sem greitt sé fyrir, án sérstaks fyrirvara og hafa til þess vilja og getu. Gert sé ráð fyrir því að Vinnumálastofnun sé heimilt að líta til aldurs hins tryggða, félagslegra aðstæðna tengdum skertri vinnufærni eða umönnunarskyldu vegna ungra barna eða annarra náinna fjölskyldumeðlima við ákvörðun um hvort hinn tryggði skuli sæta viðurlögum samkvæmt 1. mgr. 57. gr. laganna. Enn fremur sé Vinnumálastofnun heimilt að líta til heimilisaðstæðna hins tryggða þegar í boði sé starf fjarri heimili hans sem geri kröfur um að hlutaðeigandi flytji búferlum.

Þær skýringar sem kærandi hafi gefið þann 16. október 2024 fyrir höfnun á umræddu starfi lúti einkum að því að hún hafi ekki viljað starfa í eldhúsi meðfram afgreiðslustarfi hjá fyrirtækinu. Hún hefði reynslu af störfum við afgreiðslu og hafi ekki kært sig um slík störf þar sem samskipti við viðskiptavini væru að valda henni kvíða.

Í rökstuðningi kæranda með kæru til úrskurðarnefndar velferðarmála séu sömu skýringar að finna og kærandi hafi sent inn 16. október 2024.

Í tilkynningu frá B þann 30. september 2024 hafi komið fram að kærandi hafi verið með hroka og komið illa fyrir en að auki tekið fram að hún væri ekki að leita að starfi við afgreiðslu né eldhússtörf.

Það sé mat Vinnumálastofnunar að kærandi hafi hafnað starfi hjá B án þess að hafa gildar skýringar í skilningi 4. mgr. 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Atvinnuleitendum beri rík skylda til að taka hverju starfi sem þeim bjóðist án sérstaks fyrirvara, enda eigi almennt ekki að þiggja atvinnuleysisbætur í stað þess að gegna launuðu starfi, sbr. 1. mgr. 14. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.

Kæranda hafi þann 24. ágúst 2023 verið gert að sæta viðurlögum í tvo mánuði á grundvelli 1. mgr. 54. gr. laga um atvinnuleysistryggingar vegna starfsloka hjá fyrrum atvinnurekanda. Þegar kærandi hafi hafnað atvinnutilboði hafi því verið um ítrekun að ræða. Kæranda hafi því borið að sæta viðurlögum samkvæmt 5. mgr. 57. gr. og sæta niðurfellingu bótaréttar í þrjá mánuði.

IV.  Niðurstaða

Kærð er ákvörðun Vinnumálastofnunar um að fella niður rétt kæranda til atvinnuleysisbóta í þrjá mánuði á grundvelli 1. mgr. 57. gr., sbr. 1. mgr. 61. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Ákvæði 1. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006 er svohljóðandi:

„Sá sem hafnar starfi sem honum býðst með sannanlegum hætti eftir að hafa verið í atvinnuleit í a.m.k. fjórar vikur frá móttöku Vinnumálastofnunar á umsókn um atvinnuleysisbætur skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila, sbr. þó 5. mgr. Hið sama á við um þann sem hafnar því að fara í atvinnuviðtal vegna starfs sem honum býðst með sannanlegum hætti eða sinnir ekki atvinnuviðtali án ástæðulausrar tafar.“

Þá segir svo í 4. mgr. 57. gr. laganna:

„Vinnumálastofnun skal meta við ákvörðun um viðurlög skv. 1. mgr. hvort ákvörðun hins tryggða um að hafna starfi hafi verið réttlætanleg vegna aldurs hans, félagslegra aðstæðna sem tengjast skertri vinnufærni eða umönnunarskyldu vegna ungra barna eða annarra náinna fjölskyldumeðlima. Enn fremur er Vinnumálastofnun heimilt að líta til heimilisaðstæðna hins tryggða þegar hann hafnar starfi fjarri heimili sínu sem og til ráðningar hans í ótímabundið starf innan tiltekins tíma. Þá er heimilt að taka tillit til aðstæðna þess sem getur ekki sinnt tilteknum störfum vegna skertrar vinnufærni samkvæmt vottorði sérfræðilæknis. Getur þá komið til viðurlaga skv. 59. gr. hafi hinn tryggði leynt upplýsingum um skerta vinnufærni.“

Samkvæmt gögnum málsins var kæranda þann 12. september 2024 miðlað í starf hjá B. Fyrirtækið tilkynnti Vinnumálastofnun þann 30. september 2024 að kærandi hefði hafnað starfinu. Kærandi hefur vísað til þess að í atvinnuviðtalinu hafi henni verið tjáð að hún þyrfti að starfa í afgreiðslu ásamt því að starfa í eldhúsi. Kærandi hefði reynslu af afgreiðslustarfi og hafi ekki viljað vinna slíka vinnu lengur. Hún hafi verið að leita að starfi í eldhúsi eða sem sendill.

Í 1. mgr. 13. gr. laga nr. 54/2006 er fjallað um almenn skilyrði þess að vera tryggður samkvæmt lögunum. Eitt af þeim skilyrðum er að vera í virkri atvinnuleit en samkvæmt c. lið 1. mgr. 14. gr. fellur þar undir að vera reiðubúinn að taka hvert það starf sem greitt er fyrir samkvæmt lögum og kjarasamningum, sbr. 1. gr. laga nr. 55/1980, um starfskjör launafólks og skyldutryggingu lífeyrisréttinda. Ekki verður séð af gögnum málsins að það hafi ekki verið uppfyllt vegna framangreinds starfs sem kæranda bauðst.

Með vísan til þess er það mat úrskurðarnefndarinnar að þær skýringar sem kærandi hefur gefið séu ekki þess eðlis að þær réttlæti höfnun á starfinu, sbr. 4. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006.

Í 1. mgr. 61. gr. laga nr. 54/2006 er kveðið á um ítrekunaráhrif fyrri viðurlagaákvarðana. Ákvæðið er svohljóðandi:

„Sá sem hefur sætt viðurlögum skv. 57.–59. gr. eða biðtíma skv. 54. eða 55. gr. og eitthvert þeirra tilvika sem þar greinir á sér stað að nýju á sama tímabili skv. 29. gr. skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að þremur mánuðum liðnum frá þeim degi er ákvörðun Vinnumálastofnunar um ítrekunaráhrif liggur fyrir enda hafi hann fengið greiddar atvinnuleysisbætur skemur en samtals 24 mánuði á sama tímabili skv. 29. gr. Hafi hinn tryggði fengið greiddar atvinnuleysisbætur í samtals 24 mánuði eða lengur á sama tímabili skv. 29. gr. þegar atvik sem lýst er í 1. málsl. á sér stað skal hinn tryggði ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta fyrr en hann uppfyllir skilyrði 31. gr.“

Samkvæmt gögnum málsins var bótaréttur kæranda felldur niður í tvo mánuði þann 24. ágúst 2023 á grundvelli 1. mgr. 54. gr. laga nr. 54/2006. Þar sem um sama bótatímabil er að ræða, sbr. 29. gr. laganna, kom til ítrekunaráhrifa samkvæmt 1. mgr. 61. gr. laganna. Með vísan til framangreinds er ákvörðun Vinnumálastofnunar um að fella niður rétt kæranda til atvinnuleysisbóta í þrjá mánuði á grundvelli 1. mgr. 57. gr., sbr. 1. mgr. 61. laga nr. 54/2006, staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 18. október 2024, um að fella niður rétt A, til atvinnuleysisbóta í þrjá mánuði, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir