Mál nr. 661/2024-Úrskurður

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 661/2024

Fimmtudaginn 15. maí 2025

A

gegn

B

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Kári Gunndórsson lögfræðingur, Björn Jóhannesson lögfræðingur og Helgi Viborg sálfræðingur.

Með kæru, dags. 16. desember 2024, kærði C lögmaður, f.h. A, til úrskurðarnefndar velferðarmála úrskurð umdæmisráðs barnaverndar í D frá 25. nóvember 2024 vegna umgengni hans við E og F.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Börnin E og F eru X og X ára börn kæranda. Börnin hafa verið vistuð utan heimilis frá árinu 2021. Móðir barnanna afsalaði sér forsjá þeirra til B í maí 2024. Kærandi hefur óskað eftir að taka við umsjá þeirra.

Kærandi hafnaði tillögum B um umgengni hans við börnin og var málið því lagt fyrir umdæmisráð barnaverndar í D til úrskurðar. Úrskurðarorð hins kærða úrskurðar er svohljóðandi, auk þess sem þar er bent á kæruheimild til úrskurðarnefndar velferðarmála:

„Umdæmisráð ákveður að umgengni föður við börnin sín tvö, E og F, verði aðra hverja helgi frá kl. 16:00 á föstudegi til kl. 17:00 á sunnudegi. Þá hafi faðir jafnframt 10 samfellda daga í auka umgengni að sumri og 6 auka daga á ári í vetrarfríi og yfir hátíðisdaga.“

Lögmaður kæranda lagði fram kæru hjá úrskurðarnefnd velferðarmála þann 16. desember 2024. Með bréfi úrskurðarnefndar velferðarmála, dags. 18. desember 2024, var óskað eftir greinargerð B ásamt gögnum málsins. Greinargerð B barst nefndinni með bréfi, dags. 20. janúar 2025, og með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 21. janúar 2025, var hún send lögmanni kæranda til kynningar. Athugasemdir lögmanns kæranda bárust með bréfi 5. febrúar 2025 og voru þær sendar B með bréf úrskurðarnefndar velferðarmála samdægurs. Viðbótargreinargerð B barst úrskurðarnefndinni með bréfi, dags. 18. febrúar 2025, og með bréfi úrskurðarnefndarinnar, dags. 20. febrúar 2025, var hún send lögmanni kæranda til kynningar. Viðbótargögn bárust úrskurðarnefndinni frá B þann 26. febrúar 2025 og voru þau send lögmanni kæranda til kynningar með bréfi, dags. 3. mars 2025. Viðbótargögn bárust úrskurðarnefndinni frá B þann 17. mars 2025. Þann 17. mars 2025 bárust viðbótarathugasemdir frá lögmanni kæranda og voru þær sendar B til kynningar með bréfi úrskurðarnefndar velferðarmála, dags. 18. mars 2025. Svar við athugasemdum kæranda barst úrskurðarnefndinni frá B með bréfi, dags. 31. mars 2025 og var það sent lögmanni kæranda til kynningar með bréfi úrskurðarnefndarinnar, dags. 2. apríl 2025. Viðbótarathugasemdir lögmanns kæranda bárust með bréfi, dags. 7. apríl 2025 og voru þær sendar B til kynningar með bréfi úrskurðarnefndar velferðarmála, dags. 8. apríl 2025. Frekari athugasemdir bárust ekki. 

II.  Sjónarmið kæranda

Kærandi krefst þess aðallega að börnin dvelji hjá honum aðra hvora helgi frá kl. 16 á föstudegi og hann skili þeim í skóla á þriðjudagsmorgni, allt þar til forsjárhæfnimat G, sérfræðings í klínískri barnasálfræði, liggur fyrir.

Kærandi krefst þess til vara að börnin dvelji hjá honum aðra hvora helgi frá kl. 16 á föstudegi og hann skili þeim í skóla á mánudagsmorgni, allt þar til forsjárhæfnimat G, sérfræðings í klínískri barnasálfræði, liggur fyrir.

Varakrafa:

Verði ekki fallist á að afmarka fyrirkomulag umgengni við ákveðinn tímaramma svo sem aðalkrafa kæranda felur í sér þá krefst kærandi þess til vara að úrskurði umdæmisráðs verði hrundið og breytt á þá leið:

Regluleg umgengni:

Aðallega að börnin dvelji hjá honum aðra hvora helgi frá kl. 16 á föstudegi og hann skili þeim í skóla á þriðjudagsmorgni, en til vara að börnin dvelji hjá honum aðra hvora helgi frá kl. 16 á föstudegi og hann skili þeim í skóla á mánudagsmorgni.

Sumarumgengni:

Kærandi krefst þess aðallega að börnin dvelji hjá honum samfleytt í fjórar vikur á meðan sumarleyfi þeirra stendur en til vara að börnin dvelji hjá honum samfleytt í þrjár vikur á meðan sumarleyfi þeirra stendur. Í báðum tilvikum skulu kærandi og B að höfðu samráði við fósturforeldra, koma sér saman um tímabil og skipan hinnar samfleyttu sumarumgengni fyrir 1. maí.

Páskaumgengni:

Kærandi krefst þess að börnin dvelji hjá honum frá kl. 16 miðvikudaginn fyrir skírdag til kl. 16 þriðjudaginn eftir annan í páskum

Vetrarfrí og aðrir frídagar:

Kærandi krefst þess að börnin dvelji alfarið hjá honum í vetrarfríi og á öðrum frídögum og skal þá tryggja samfellu við hina reglulegu umgengni eins og frekast sé unnt að höfðu samráði við B og fósturforeldra.

Þrautavarakrafa:

Kærandi krefst þess til þrautavara að hinn kærði úrskurður verði felldur úr gildi og málinu vísað til nýrrar meðferðar umdæmisráðs.

Rétt sé að geta þess að kærandi hafi sett fram kröfu um ákveðna umgengni við börnin um jólin fyrir umdæmisráði, en þar sem kærandi og barnavernd hafi náð samkomulagi um tilhögun á jólaumgengni sé ekki gerð krafa um endurskoðun á niðurstöðu umdæmisráðs hvaða hana varðar.

Aðal- og varakrafa kæranda miða að því að úrskurði umdæmisráðs verði hrundið og úrskurðarnefnd velferðarmála meti að nýju bæði lagahlið málsins og sönnunargögn í skilningi 4. mgr. 51. gr. barnaverndarlaga. Ef úrskurðarnefndin telji aftur á móti að ekki sé unnt að taka málið til efnismeðferðar krefst kærandi þess til þrautavara að hinn kærði úrskurður verði felldur úr gildi og málinu vísað til meðferðar umdæmisráðs að nýju sökum forannmarka.

Ferill máls og helstu málsatvik:

Atvikum málsins sé ítarlega gerð skil í erindi kæranda, dags. 28. febrúar 2024, ásamt viðbótargreinargerð hans til umdæmisráðs fyrra sinni, dags. 15. maí 2024, og loks greinargerð hans til umdæmisráðs, dags. 21. nóvember [2024]. Kærandi vísar til málsatvikalýsingar í framangreindum gögnum og þá sérstaklega tímalínu málsins sem spannar allt aftur til sumarsins 2021. Í neðangreindri málsatvikalýsingu sé því stiklað á stóru.

Börn kæranda hafa verið vistuð utan heimilis frá því í júlímánuði árið 2021. Fósturforeldrar barnanna séu X og X ára og búsett í H. Strax í upphafi sé þó vakin athygli á því að börnin sóttu grunnskóla í I, þar sem kærandi sé búsettur, allt fram til haustsins 2023.

Þann 21. júní 2023 kvað umdæmisráð upp úrskurð þar sem B, hér eftir barnavernd, hafi verið veitt heimild til að krefjast þess fyrir dómi að móðir yrði svipt forsjá barnanna. Forsjársviptingarmál á hendur móður hafi verið höfðað í framhaldinu. Móðir hafi ein farið með forsjá þeirra. Málið hafi verið til meðferðar hjá Héraðsdómi Í, en lauk með því að móðir afsalaði forsjá barnanna til B 22. júní 2024.

Kærandi hafi notið umgengni við börnin allt frá haustinu 2021. Frá því í nóvember 2022 fram til júní 2023 hafi verið regluleg umgengni barnanna við kæranda tveir dagar í viku, þ.e. frá lok skóla á mánudögum þar til skóli hófst á miðvikudegi. Á þeim tíma hafi kærandi gert ítrekaðar kröfur um aukna umgengni, en því ávallt hafnað og honum lofað að umgengisfyrirkomulag yrði endurskoðað færi hann að kröfum barnaverndar. Frá hausti 2023 fram til dagsins í dag hafi regluleg umgengni við kæranda verið aðra hvora helgi frá föstudegi til sunnudags.

Kröfum kæranda um aukna umgengni hafi áður verið beint til úrlausnar umdæmisráðs. Málið hafi verið tekið fyrir á fundi umdæmisráðs þann 16. maí 2024, en lauk með samkomulagi barnaverndar og kæranda, þar sem barnavernd féllst á aukna umgengni hans við börnin, m.a. meðan á sumarleyfi barnanna stóð. Líkt og nú hafði barnavernd sett fram kröfu um 10 daga samfleytta umgengni yfir sumartímann, en samkomulag náðist um að kærandi fengi að vera með börnin samfleytt um fjögurra vikna skeið.

Allt frá því að börnin voru vistuð utan heimilis sumarið 2021 hafi kærandi verið í góðu samstarfi við barnavernd og hafi verið undir ströngu eftirliti allan þann tíma. Hann hafi í þrjú og hálft ár undirgengist fíkniefnapróf ýmist á heilsugæslu eða við óboðað eftirlit á heimili sínu. Fíkniefnapróf hafi öll verið neikvæð, fyrir utan eitt skipti, nánar tiltekið þann 10. september 2021. Kærandi hafi í kjölfarið farið í meðferð og eftirmeðferð, svo sem staðfest sé m.a. í meðfylgjandi vottorði frá SÁÁ. Þá hafi hann sótt samtalsmeðferð hjá J, fíknifræðingi MA. Barnavernd hafi gert ítrekaðar athugasemdir við að kærandi væri á uppáskrifuðum kvíðalyfjum frá lækni þar sem benzó (BZO/BENZ) mældist í fíkniefnaprófum. Þeim athugasemdum hafi ekki linnt þrátt fyrir að kærandi skýrði frá því að lyfin tæki hann fyrir svefn vegna vanlíðunar og kvíða er tengdust þessu máli beint, sendi barnavernd læknisvottorð, auk frekari skýringa frá lækni um verkunartíma lyfsins. Vottorð fíknifræðings, sem sjá megi í fylgiskjölum með greinargerð barnaverndar staðfesti kvíða kæranda gagngert í tengslum við börnin og mál barnaverndar. Kærandi hafi ákveðið þrátt fyrir það, vegna athugasemda barnaverndar og að höfðu samráði við lækni, að hætta notkun kvíðalyfjanna. Til staðfestingar sé vísað til samantektar frá heilsugæslunni þar sem fram komi að hann hafi að eigin frumkvæði í samráði við lækni byrjað niðurtröppun á kvíðalyfinu alprazolam 28. maí 2024 og henni hafi lokið í júní. Fíkniefnapróf hafi síðan verið neikvæð að öllu leyti, þ.m.t. fyrir benzo lyfjum. Til staðfestingar sé vísað til fylgiskjals.

Samhliða kröfu kæranda um aukna umgengni hafi hann ítrekað farið fram á að barnavernd kanni grundvöll þess að börnunum verði ráðstafað til hans í samræmi við lagaskyldu þess efnis í 67. gr. a barnaverndarlaga með gerð forsjárhæfnimats. Kröfum þess efnis hafi  ávallt verið hafnað jafnvel þótt tímabundin vistun barnanna hafi ítrekað verið framlengd hjá fósturforeldrum. Það hafi ekki verið fyrr en nýverið sem barnavernd hafi fallist loks á að forsjárhæfnimat skyldi fara fram og hafi G sérfræðingur í klínískri barnasálfræði verið fenginn til starfans að beiðni barnaverndar. Vinnan sé nýlega farin af stað og ekki liggur fyrir hvenær forsjárhæfnimatið verði tilbúið.

Aðalkrafa um að hinum kærða úrskurði verði hrundið og fallist verði á kröfur kæranda:

Kærandi krefst þess að hinum kærða úrskurði verði hrundið og breytt á þá leið að fallist verði á kröfur hans um aukna umgengni við börnin. Aðalkrafa kæranda sé bundin ákveðnum tímamörkum, þ.e. að fyrirkomulag umgengni verði ákveðin allt fram til þess að forsjárhæfnimat G liggur fyrir. Í niðurstöðu umdæmisráðs sé rakið að ekki hafi verið tekin afstaða til þess hvort að börnin eigi að fara í umsjá föður. Síðan segir: „Á meðan sú niðurstaða liggur ekki fyrir er ekki horft þess að aðlaga börnin til föður með enn rýmri umgengni.“ Niðurstaða umdæmisráðs hvað þetta varði sé í andstöðu við meginreglur barnaverndarstarfs, sbr. 4. gr. barnaverndarlaga einkum meðalhófsreglu 7. mgr. sem og 8. gr. Mannréttindamála Evrópu (hér eftir MSE), svo sem nánar verði rakið. Engar tilraunir hafi verið gerðar af hálfu barnaverndar til að auka umgengni barnanna við kæranda, styrkja forsjárhæfni hans og aðlaga börnin að heimili hans og það þrátt fyrir að hann hafi farið að öllum kröfum barnaverndar síðastliðin þrjú og hálft ár. Allar aðgerðir barnaverndar og þá sérstaklega meðan á vinnslu forsjárhæfnimats standi hafi þvert á móti átt að miða að því auka umgengni og sameina fjölskylduna á ný. Ekkert í gögnum málsins réttlæti framgöngu barnaverndar í málinu.

Kröfur kæranda fyrir úrskurðarnefndinni séu hófstemmdar, en kærandi muni krefjast aukinnar umgengni og að barnavernd stuðli að flutningi barnanna til I um leið og forsjárhæfnimat liggur fyrir. Að mati kæranda sé nauðsynlegt að niðurstaða úrskurðarnefndarinnar sé bundin tímamörkum, enda séu heimildir til að bera ágreining um umgengni undir umdæmisráð á ný miklum takmörkunum háðar, sbr. 6. mgr. 74. gr. barnaverndarlaga. Ef ekki sé fallist á að afmarka úrskurð úrskurðarnefndarinnar við það tímamark sem forsjárhæfnimat liggur fyrir þá seti kærandi fram varakröfu sem sé efnislega samhljóða aðalkröfunni að því undanskildu að varakrafan lýtur ekki tímamörkum. Til grundvallar kröfum sínum um aukna umgengni vísar kærandi til 1. mgr. 70. gr. og 1. mgr. 74. gr. barnaverndarlaga, sbr. og 1. mgr. 71. gr. stjórnarskrárinnar og 8. gr. MSE.

Rökstuðningur umdæmisráðs fyrir hinni takmörkuðu umgengni sé afar knappur og í engu sé rökstutt af hvaða ástæðum umgengni yfir sumartímann og hátíðisdaga sé jafn takmarkaður og raun ber vitni. Með niðurstöðunni sé verið að takmarka verulega umgengni barnanna við kæranda m.a. yfir sumartímann frá því sem hafi verið síðastliðið sumar án nokkurrar ástæðu.

Athygli vekur að einungis sé vísað til þess að fallist sé á málatilbúnað barnaverndar, sem hafi lýst áhyggjum af áfengisneyslu kæranda, og að ekki sé haldið nægjanlega utan um daglega umhirðu barnanna, án þess að vísað sé til nokkurra gagna því til stuðnings. Staðreyndin sé sú að málatilbúnaður barnaverndar sé í berhögg við gögn málsins, m.a. skýrslur starfsmanns barnaverndar sem sinnt hafi óboðuðu og boðuðu eftirliti um lengri tíma, sem og niðurstöður úr fíkniefna- og áfengisprófum. Til staðfestingar sé vísað til skýrslu vegna boðaðs og óboðaðs eftirlits.

Samkvæmt áðurnefndu ákvæði 1. mgr. 70. gr. og 1. mgr. 74. gr. barnaverndarlaga á barn í fóstri rétt á umgengni við foreldra eða aðra þá sem séu því nákomnir, enda samrýmist það hagsmunum barnsins. Í athugasemdum með ákvæðinu í frumvarpi því er varð að barnaverndarlögum komi fram að „Kynforeldrar eiga rétt til umgengni við barn í fóstri nema umgengni sé bersýnilega andstæð hagsmunum og þörfum barnsins og ósamrýmanleg þeim markmiðum sem stefnt er að með ráðstöfun þess í fóstur. Við mat á þessu skal m.a. taka tillit til þess hversu lengi fóstri er ætlað að vara.“

Í úrskurði umdæmisráðs sé vísað til þess að óumdeilt sé að umgengni við kæranda sé börnunum til hagsbóta. Þrátt fyrir það fellst umdæmisráð á málatilbúnað barnaverndar um að mikilvægt sé að tryggja áframhaldandi stöðugleika en að börnin virðist búa við „stöðugleika og góðan aðbúnað á núverandi fósturheimili í H“.

Í því samhengi sé hvorki í málatilbúnaði barnaverndar né úrskurði umdæmisráðs vikið að aldri fósturforeldranna, sem séu á X, og aðstæðum á heimili þeirra, þ.e. að tvö önnur fósturbörn búi á heimilinu. Hjónin séu því með fjögur börn í fóstri. Að sama skapi sé ekki minnst á ástæður þess að börnin hafi dvalið jafn lengi og raun ber vitni í fóstri. Staðreyndin sé sú sem fyrr greinir að engar tilraunir hafa verið gerðar af hálfu barnaverndar til að auka umgengni barnanna við kæranda og aðlaga börnin að heimili hans og það þrátt fyrir að hann hafi farið að öllum kröfum barnaverndar. Þvert á móti - Meðan börnin voru meira að segja enn í skóla í I allt fram til haustsins 2023, þá hafi ítrekuðum beiðnum kæranda um aukna umgengni verið hafnað. Eftir að börnin hófu nám í skóla í H hafi barnavernd borið fyrir sig að ekki sé hægt að auka umgengni þeirra við kæranda, því slíkt raski lífi barnanna þar sem þau séu í skóla í H. Á þennan málatilbúnað fellst svo umdæmisráð. Samhliða synjunum um aukna umgengni hafnaði barnavernd því allt þar til nýverið að mat færi fram á forsjárhæfni kæranda, sem fyrr greinir. Á sama tíma dróst forsjársviptingarmál gegn móður úr hömlu.

Áhyggjur um áfengisneyslu kæranda, sem lýst sé í úrskurði umdæmisráðs, réttlæti ekki þá málsmeðferð sem honum hafi verið gert að sæta. Áréttað sé í því sambandi að kærandi hafi ekki einvörðungu undirgengist fíkniefnapróf, sem hafi verið neikvæð allt frá því í september 2021, heldur hafi hann jafnframt verið beðinn að blása í áfengismæli. Það hafi ekki bara átt við þegar börnin hafa verið hjá honum heldur hafi barnavernd jafnframt mætt án þess að börnin hafi verið í umgengni, m.a. þann 18. ágúst 2024. Ekki sé getið um áfengisprófin nema einu sinni í samantekt vegna óboðaðs eftirlits, sem er hluti þeirra gagna sem barnavernd lagði fram samhliða greinargerð sinni til umdæmisráðs.

Barnavernd beri að reyna til hlítar almenn úrræði til stuðnings fjölskyldu áður en gripið sé til íþyngjandi úrræða, sbr. 1. mgr. 71. gr. stjórnarskrárinnar og 8. gr. MSE, sbr. og 7. mgr. 4. gr. barnaverndarlaga.

Af dómaframkvæmd Mannréttindadómstóls Evrópu um túlkun 8. gr. sáttmálans megi sjá að dómstóllinn hafi ítrekað vísað til þess að íþyngjandi ákvarðanir barnaverndaryfirvalda, m.a. um vistun utan heimilis, eigi að mæla fyrir um tímabundna aðgerð nema fullreynt sé að ekki muni takast að breyta aðstæðum eða grípa til ráðstafana til að gera foreldrum kleift að annast börnin sín. Við slíkar ráðstafanir séu áhrif grundvallarreglunnar um meðalhóf mikil og eftir því sem umfang réttindaskerðingar sé meira, þeim mun meira knýjandi verða ástæður hennar að vera og sýna þarf með óyggjandi hætti fram á að vægari úrræði nægi ekki.

Ef sýnt sé að markmið barnaverndaryfirvalda hafi frá upphafi verið að rjúfa bönd milli foreldra og barns, t.d. með viðvarandi vistun utan heimilis eða takmarkaðri umgengni sé um brot á meðalhófi að ræða. Til hliðsjónar sé vísað til dóma mannréttindadómstólsins í máli K. og T. gegn Finnlandi nr. 25702/94, sem kveðinn hafi verið upp 12. júlí 2001 og máli K. og A. gegn Finnlandi nr. 27751/95, sem kveðinn hafi verið upp 14. janúar 2003. Fyrirætlan barnaverndar hafi legið fyrir í lengri tíma og hreinlega bókað um það í dagálum barnaverndar að það standi til að setja börnin í varanlegt fóstur til fósturforeldra. Til staðfestingar sé vísað til gagna málsins. Um sé að ræða skýrt brot gegn meðalhófsreglu og 8. gr. MSE.

Af dómaframkvæmd mannréttindadómstólsins sé jafnframt ljóst að þótt fallist sé á að nauðsynlegt hafi verið að taka barn frá foreldrum sínum vegna velferðar þess sé það talið brjóta gegn 8. gr. sáttmálans ef viðeigandi ráðstafanir hafi ekki verið gerðar í kjölfarið sem miða að því að aflétta slíku ástandi og sameina fjölskylduna á nýjan leik. Til hliðsjónar sé vísað til dóms Mannréttindadómstóls Evrópu í máli Olsson gegn Svíþjóð nr. 10465/83, sem kveðinn hafi verið upp 24. mars 1988.

Af framangreindri yfirferð sé ljóst að hin takmarkaða umgengni, sem barnavernd og umdæmisráð, telja ríkulega, brýtur í bága við málsmeðferðarreglur barnaverndarlaga sem og 8. gr. MSE og 1. mgr. 71. gr. stjskr. Ber þegar af þeirri ástæðu að hnekkja hinum kærða úrskurði og fallast á kröfur kæranda um aukna umgengni við börnin.

Þessu til viðbótar þá sé í niðurstöðu umdæmisráðs ekki orði vikið að vilja barnanna og ósamræmi í gögnum barnaverndar hvað afstöðu E varðar, sbr. eftirfarandi:

Í greinargerð barnaverndar til umdæmisráðs sé viðtölum K félagsráðgjafa við börnin lýst og þar fullyrt að þau vilji bæði hafa umgengni við föður eins og hún hafi verið, þ.e. aðra hvora helgi. Nánar tiltekið segir: „Þau vildu engu breyta varðandi umgengnisfyrirkomulagið.“ Lýsing á samtölum K við börnin sé ekki í takt við fyrirliggjandi skýrslur talsmanna. Nýjasta skýrsla talsmanns sé jafnframt rituð af hálfu barnaverndarstarfsmanns (skýrslan sé hluti þeirra gagna sem barnavernd lagði fram samhliða greinargerð sinni til umdæmisráðs), þar sem því sé lýst að E vilji dvelja hjá föður allar helgar en virka daga hjá fósturforeldrum.

Á fundi umdæmisráðs þann 21. nóvember [2024] upplýsti kærandi að hann drægi í efa að rétt væri haft eftir E í skýrslu talsmanns. Ástæðan væri sú að stúlkan hringdi í hann eftir samtalið við talsmann. Hún hafi verið afar glöð og sagði að loksins hefði hún verið spurð hvar hún vildi búa og vera og hún hefði svarað því að hún vildi vera hjá pabba. Í því sambandi sé sérstaklega bent á að kærandi hafði ekki hugmynd um að það stæði til að ræða við börnin af hálfu talsmanns og hafi lagt áherslu á það, þegar börnin hafa rætt við hann um málið, að þau eigi bara að segja hvað þau vilja út frá hjartanu og ekkert hugsa um hvað pabbi, barnavernd eða fósturforeldrarnir vilja. E hafi ítrekað opnað sig við kæranda um að henni finnist afar óþægilegt að ræða þessi mál á heimili fósturforeldra og hafi áhyggjur af því að L amma (eins og hún kallar fósturmömmuna) heyri og hún vilji alls ekki særa hana, en bæði K og talsmaður hafi rætt við börnin á heimili fósturforeldra. Kærandi hafi upplýst barnavernd um framangreint, en þrátt fyrir það hafi engar breytingar verið gerðar og áfram rætt við börnin á fósturheimili þeirra.

Samhliða greinargerð sinni til umdæmisráðs hafi kærandi lagt fram samantekt frá M fjölskyldufræðingi, sem starfi hjá Sálfræðistofunni N. Óskað hafi verið eftir að hún gerði samantekt eftir samtöl sín við börnin um líðan þeirra og núverandi fyrirkomulag umgengni og hvort þau vildu breytingar á umgengni, sem og afstöðu þeirra til búsetu og heimilis, ef slíkt hefði komið fram af þeirra hálfu. Í samantekt M komi m.a. fram að: „E og F eru einstaklega kurteis og skýr börn. Þau voru vel til höfð, hlý og opin þegar ég ræddi við þau einslega. Í samtölum mínum við börnin kom skýrt fram að þeim líður bæði vel á fósturheimili sínu og heima hjá föður.“

Þá sé því lýst að þau upplifi umhyggju, öryggi og svipaðar reglur á báðum heimilum og hafi bæði talað um að vilja vera meira hjá og með föður. Þá segir: „F var ekki með neina ákveðna hugmynd um útfærslu á breyttri umgengni annað en að vilja vera meira hjá pabba. E vilji hins vegar gjarnan snúa núverandi umgengni við, þ.e. að þau búi hjá föður en fari aðra hvora helgi í heimsókn til ömmu L og afa O.“

Viðbrögð barnaverndar við framlagningu samantektarinnar hafi komið kæranda í opna skjöldu. Í kjölfar fundar með umdæmisráði sendi lögmaður barnaverndar tölvupóst til umdæmisráðs þar sem alvarlegar athugasemdir hafi verið gerðar, þar sem m.a. segi: „Barnaverndarþjónustan gerir raunar verulegar athugasemdir við að fenginn hafi verið aðili sem þessi til þess að ræða við börnin án vitundar og samþykkis barnaverndarþjónustunnar […]“.

Lögmaður kæranda hafi svarað tölvupósti barnaverndar og óskaði eftir frekari skýringum á því af hvaða ástæðum barnavernd gerði alvarlegar athugasemdir við að kærandi hefði leitað til fjölskylduráðgjafa. Barnavernd ætti þess í stað að fagna því að hann gerði allt sem hann gæti til að tryggja hagsmuni og velferð barnanna og að vilji þeirra væri leiddur í ljós. Sú háttsemi sé enda í takt við rannsóknarreglu 41. gr. barnaverndarlaga, sbr. og sannleiksreglu stjórnsýsluréttar, sem eigi jafnframt við í barnaverndarmálum.

Í niðurlagi tölvupóstsins til umdæmisráðs hafi verið áréttað mikilvægi þess að raunverulegur vilji barnanna væri leiddur í ljós, þar sem misræmis gætti í fyrirliggjandi skýrslum. Vísað hafi verið til þess að umdæmisráð hefði heimild til að óska eftir að tiltekinna gagna yrði aflað og lagt til að fá óháðan aðila til að ræða við börnin og þá ekki á heimili fósturforeldranna, eða hvort kæmi til greina að umdæmisráð ræddi við börnin beint, þá sérstaklega E sem sé X ára gömul. Við því hafi engin svör borist. Að mati kæranda kunni þessir annmarkar að leiða til þess að hinum kærða úrskurði verði hrundið og málinu vísað til nýrrar meðferðar umdæmisráðs, sbr. nánar þrautavarakröfu kæranda.

Í samræmi við 2. mgr. 4. gr. barnaverndarlaga skal tryggja barni sem getur myndað sér eigin skoðanir rétt til að láta þær í ljós við meðferð málsins. Þegar teknar séu ákvarðanir á grundvelli barnaverndarlaga skal taka réttmætt tillit til skoðana barns í samræmi við aldur þess og þroska. Sömu grundvallarreglu megi finna í 12. gr. samnings Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins (barnasáttmálans), sem lögfestur hafi verið hér á landi með samnefndum lögum nr. 19/2013. Af reglunni leiði að börn skuli njóta stigvaxandi réttinda miðað við aldur og þroska. E sé á X aldursári og hafi afstaða hennar og vilji því ríka þýðingu við úrlausn og meðferð málsins sem varðar hana beint. Í niðurstöðu umdæmisráðs sé ekki einu orði vikið að vilja barnanna. Slíkt sé í andstöðu við áðurnefnd ákvæði barnaverndarlaga og samnings Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins.

Að öllu framanrituðu virtu telur kærandi einsýnt að hnekkja beri úrskurði umdæmisráðs þar sem öll efnis- og lagarök hníga til þess að umgengni við kæranda skuli aukin, auk þess sem niðurstaða umdæmisráðs sé í andstöðu við fyrirliggjandi gögn.

Við úrlausn málsins sé lykilatriði að horft sé heildstætt til atvika allra og langs málsmeðferðartíma, þar sem ekki sé við kæranda að sakast, þegar ákvörðun sé tekin um hvort honum verði heimiluð aukin umgengni við börnin. Á það ekki síst við þegar horft sé til framtíðarhags barnanna og hvað þeim sé fyrir bestu í skilningi 74. gr. barnaverndarlaga, m.a. í ljósi aldurs fósturforeldranna, sbr. og að teknu tilliti til meðalhófsreglu og 8. gr. Mannréttindasáttmála Evrópu.

Þrautavarakrafa:

Ef úrskurðarnefndin telur sér ekki kleift að leysa efnislega úr málinu þrátt fyrir skýrt orðalag 51. gr. barnaverndarlaga, sbr. og lögskýringargögn með nefndu ákvæði, þá telur kærandi að annmarkar á úrskurði umdæmisráðs, sé ítarlega hafi verið lýst, leiði til þess að víkja beri úrskurðinum til hliðar og vísa beri málinu til nýrrar meðferðar umdæmisráðs. Af úrskurðum úrskurðarnefndar velferðarmála sé ljóst að annmarkar á úrskurði umdæmisráðs og áður barnaverndarnefnda, m.a. á því að ekki sé horft til vilja barns við ákvörðun á fyrirkomulagi umgengni eða ekki tekið réttmætt tillit til vilja þess, leiða til þess að úrskurði sé hrundið og málinu vísað til meðferðar að nýju.

Í athugasemdum kæranda við greinargerð B segir að í greinargerð barnaverndarþjónustunnar sé tekið undir niðurstöðu umdæmisráðs og vísað til þess að hún sé í samræmi við fyrirliggjandi gögn, þörf barnanna fyrir stöðugleika og áhyggjur barnaverndar af neyslu föður. Ekki sé þó vísað til þess í málatilbúnaði barnaverndar, frekar en niðurstöðu umdæmisráðs, um hvaða gögn sé að ræða.

Staðreyndin sé sú að niðurstaða umdæmisráðs og málatilbúnaður barnaverndar sé í berhögg við gögn málsins, m.a. skýrslur starfsmanns barnaverndar sem sinnt hefur óboðuðu og boðuðu eftirliti um lengri tíma, sem og niðurstöður fíkniefna- og áfengisprófa. Til staðfestingar sé vísað til gagna málsins en skýrslur vegna boðaðs og óboðaðs eftirlits séu hluti af þeim gögnum sem barnavernd lagði fyrir umdæmisráðs. Gögnin staðfesti að kærandi hafi snúið við blaðinu og ekki neytt fíkniefna í lengri tíma eða frá því haustið 2021. Í því samhengi sé jafnframt áréttuð umfjöllun í greinargerð kæranda til úrskurðarnefndarinnar og tilvísun til víðhlítandi vottorðs í tengslum við notkun kvíðalyfja sem hann hætti alfarið á að höfðu samráði við lækni.

Í greinargerð barnaverndar sé byggt á því að kærandi stýri að nokkru leyti eftirliti barnaverndar að því er virðist til að reyna draga úr þýðingu niðurstaðna fíkniefnaprófa og jákvæðra samantekta vegna eftirlits með heimili kæranda. Er þessi málatilbúnaður með mestu ólíkindum og sé alfarið hafnað. Verklagið sé enda með þeim hætti að barnavernd sendi beiðni á heilsugæsluna um að fíkniefnapróf fari fram tiltekinn dag áður en umgengni hefst, sem kærandi síðan mætir í. Við eftirlit á heimili kæranda hafi hann jafnframt farið í þvagpróf og blásið í áfengismæli. Það að kærandi hafi ekki verið heima í nokkur skipti þegar barnavernd hafi mætt, m.a. þegar hann hafi verið með börnin í sundi, þýðir ekki að hann stýri eftirlitinu og framgangi þess. Þessi málatilbúnaður barnaverndar sé að mati kæranda fráleitur. Þá fari barnavernd með rangt mál þegar vísað sé til þess að kærandi hafi ekki verið til samstarfs um vímuefnaefnapróf fyrir umgengni í byrjun janúar[1]. Barnavernd hafi fullyrt það sama við matsmann vegna yfirstandandi forsjárhæfnimats á kæranda. Með tölvupósti til matmanns þann 17. janúar [2025], sem sé meðfylgjandi, hafi kærandi gert alvarlegar athugasemdir við framferði barnaverndar vegna þessa. Þar komi m.a. fram:

„Umbjóðandi minn gerir alvarlegar athugasemdir við þá fullyrðingu barnaverndar að faðir hafi ekki verið til samstarfs um vímuefnapróf fyrir síðustu umgengni. Um afbökun á staðreyndum er að ræða. Umbjóðandi minn er reiðubúinn að skila þvagsýni og sæta óboðuðu og boðuðu eftirliti á heimili sínu eins og hann hefur gert undanfarin þrjú og hálft ár. Umbjóðandi minn getur aftur á móti ekki fellt sig við að vera boðaður af hálfu barnaverndar til P undir fölsku flaggi, þ.e. á þeim grunni að samningur hafi verið gerður við nýjan rannsóknarstað þegar staðreyndin er sú að framkvæma átti mun ítarlegri rannsóknir á umbjóðanda mínum án þess að upplýsa hann um hvers eðlis sú rannsókn væri.“

Kærandi hafi áfram mætt á heilsugæslu í fíkniefnapróf, m.a. fyrir síðustu umgengni, þar sem niðurstaðan hafi verið: „Allt neg. Lesið yfir af tveimur starfsmönnum.“ sbr. meðfylgjandi vottorð til staðfestingar.

Málatilbúnaður barnaverndar um áhyggjur af neyslu föður og börnunum í umsjá hans byggist á nafnlausum tilkynningum til barnaverndar, sem barnavernd telji ekki einu sinni ástæðu til að leggja fram. Kærandi hafi ítrekað upplýst um að sterkur grunur leiki á að tilkynningarnar stafi frá barnsmóður hans eða aðilum henni tengdri. Tilkynningunum hafi öllum verið fylgt eftir, m.a. með áframhaldandi eftirliti og alltaf leitt hið gagnstæða í ljós, þ.e. að börnin búi við gott atlæti hjá kæranda og hann hafi snúið blaðinu við.

Samkvæmt 1. mgr. 41. gr. barnaverndarlaga skal barnaverndarnefnd sjá til þess að mál sé nægjanlega upplýst áður en ákvörðun er tekin í því, sbr. 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Samkvæmt 2. mgr. 4. gr. barnaverndarlaga skal taka réttmætt tillit til skoðana barns í samræmi við aldur þess og þroska þegar ákvarðanir eru teknar í máli þess. Athygli vekur að barnavernd hafni því ekki að misræmi gæti í gögnum hvað afstöðu barnanna varðar, heldur vísi eingöngu til þess að viðtal talsmanns við börnin í nóvember 2024 hafi verið íþyngjandi. Það sem dóttur kæranda hafi þótt íþyngjandi og hún hafi ítrekað kvartað undan sé að rætt er við hana á heimili fósturforeldranna og hún vilji ekki særa ömmu L. Á það hafi ekki verið hlustað af hálfu barnaverndar, svo sem rakið sé nánar í greinargerð kæranda til úrskurðarnefndarinnar.

Kærandi krafðist þess að umdæmisráð nýtti lagaheimild sína til gagnaöflunar þannig að raunverulegur vilji barnanna væri leiddur í ljós. Lagt hafi verið til að óháður aðili yrði fenginn til að ræða við börnin, þá sérstaklega dóttur kæranda sem sé X ára gömul og þá ekki á heimili fósturforeldranna. Við því hafi engin svör borist. Í niðurstöðu umdæmisráðs sé ekki einu orði vikið að vilja barnanna. Slíkt sé í andstöðu við áðurnefnt ákvæði barnaverndarlaga, sbr. og samning Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins, svo sem ítarlega sé rakið í greinargerð kæranda til úrskurðarnefndarinnar.

Að mati kæranda brjóti málsmeðferð bæði hjá barnavernd og umdæmisráði í bága við rannsóknarreglu barnaverndar- og stjórnsýslulaga. Kjarni rannsóknarreglunnar felst í því að stjórnvaldi ber að sjá til þess að nauðsynlegar og réttar upplýsingar liggi fyrir þannig að hægt sé að taka efnislega rétta ákvörðun í því áður en að úrlausn kemur. Rannsókn stjórnvalda á þannig að leiða hið sanna og rétta í ljós í hverju máli. Um þýðingu þess ef misræmis gætir í fyrirliggjandi gögnum máls sé sérstaklega fjallað í riti Páls Hreinssonar „Málsmeðferð stjórnvalda“, bls. 165:

„Með hliðsjón af tilgangi rannsóknar verður einnig að leggja til grundvallar að ef í máli koma fram misvísandi upplýsingar sem þýðingu hafa við úrlausn þess, verði stjórnvald að bregðast við og staðreyna hvað telja beri satt og rétt. Það getur einnig átt við ef stjórnvald vísar á bug að leggja læknisvottorð til grundvallar við úrlausn máls eða sú staða er uppi að umsögnum eða vottorðum sem lögð hafa verið fram ber ekki saman um atriði, sem hefur beina þýðingu fyrir úrlausn málsins, verður stjórnvald að bregðast við og afla nánari upplýsinga þannig að hægt sé að leggja mat á sönnun í málinu.“

Að þessu virtu telji kærandi einsýnt að hnekkja beri hinum kærða úrskurði og vísa málinu til nýrrar meðferðar umdæmisráðs til að afla nánari upplýsinga um vilja og afstöðu, sérstaklega dóttur kæranda til umgengni, í ljósi aldurs hennar. Sú niðurstaða sé jafnframt í takt við úrskurðarframkvæmd [úrskurðarnefndar velferðarmála] í málum þar sem vilji barna sem eiga í hlut hefur ekki verið leiddur í ljós, eða upplýsingaöflun ekki fullnægjandi þar að lútandi. Þessu til viðbótar sé því algjörlega ósvarað í málatilbúnaði barnaverndar og úrskurði umdæmisráðs hvernig áframhaldandi dvöl hjá fósturforeldrum, sem vitað sé að sé tímabundin í ljósi hás aldurs þeirra, á sama tíma og aukinni umgengni barnanna við föður sé hafnað, sé til þess fallin að viðhalda stöðugleika í lífi þeirra. Þá sé loks algjörlega óljóst hvaða fyrirliggjandi gögn, sem umdæmisráð vísar til í niðurstöðu sinni, án nokkurrar nánari tilgreiningar, leiða til þess að kröfum kæranda hafi verið hafnað og umgengni hans m.a. um stórhátíðir takmörkuð frá því sem verið hefur. Sá annmarki leiðir að mati kæranda beint af málatilbúnaði barnaverndar sem jafnframt vísar ávallt til fyrirliggjandi gagna án nokkurrar frekari tilgreiningar, m.a. um neyslu föður og áhyggjur af aðbúnaði barnanna þegar gögnin staðfesta hið gagnstæða. Á þessu sé byggt í greinargerð kæranda til úrskurðarnefndarinnar en því ekki að neinu leyti svarað af hálfu barnaverndar í fyrirliggjandi greinargerð. Kærandi árétti í því sambandi umfjöllun Páls Hreinssonar er áður hafi verið vísað til um skyldu stjórnvalda til þess að sjá til þess að nauðsynlegar og réttar upplýsingar liggi fyrir í viðkomandi máli þannig að hægt sé að taka efnislega rétta ákvörðun. Framangreindir annmarkar á meðferð bæði barnaverndar og umdæmisráðs leiði til þess að ekki sé nokkur leið fyrir æðra stjórnvald að staðfesta hinn kærða úrskurð.

Að öðru leyti leyfir kærandi sér að vísa til ítarlegar umfjöllunar í greinargerð sinni til úrskurðarnefndarinnar og áréttar tilvísun til lagaákvæða og dómaframkvæmdar í þeim efnum.

Í viðbótarathugasemdum kæranda kemur fram að hvað varði þau gögn sem barnaverndarþjónustan lagði fyrir úrskurðarnefndina, einkum niðurstöður blóðrannsóknar kæranda frá P, þá sé ljóst að niðurstöðurnar séu með öllu ómarktækar, sbr. eftirfarandi umfjöllun.

Niðurstöður blóðrannsóknarinnar, þ.e. svokallað Peth gildi, hafi komið kæranda algjörlega í opna skjöldu. Hann hafi borið niðurstöðurnar undir lækni sem taldi útilokað að þær væru réttar miðað við að kærandi hafði síðastliðnar vikur og mánuði gengist undir áfengispróf við óboðað eftirlit á heimili sínu sem ávallt voru neikvæð. Nefndi læknirinn sérstaklega í þeim efnum að utanaðkomandi áhrif gætu leitt til skekktrar niðurstöðu svo sem notkun spritts við blóðsýnatöku.

Síðar kom í ljós að sú var raunin. Til staðfestingar sé vísað til fyrirliggjandi tölvupósts Ó læknis og framkvæmdastjóra P frá 13. febrúar 2025 til G matsmanns þar sem rakið sé: „Í þessu tilfelli hefur þó komið upp vafamál. Það er mögulegt að húð hans hafi verið hreinsuð með spritti rétt áður en nálin fór inn til þess að taka prufuna. Þegar það er gert er örlítill möguleiki á að spritt komist með blóðsýninu. Í slíkum tilfellum getur það mögulega haft áhrif á niðurstöðuna.“ Sjá í fylgiskjölum með athugasemdum barnaverndar, dags. 17. febrúar 2025. Að þessu virtu sé ljóst að niðurstöður blóðrannsóknarinnar séu algjörlega ómarktækar.

Barnavernd hafi nú lagt viðbótargögn fyrir úrskurðarnefndina sem geyma samantekt frá P, dags. 19. febrúar 2025. Undir samantektina ritar áðurnefndur Ó og sé hún dagsett sex dögum eftir að hann átti ofangreind tölvupóstsamskipti við matsmann. Það sem veki sérstaka athygli sé að þar er fullyrt undir lið 3 að blóðprufan hafi verið tekin á réttan hátt og við réttar aðstæður sem sé í algjörri þversögn við fyrri yfirlýsingar sama manns um að vafamál hafi komið upp í tilviki kæranda um áreiðanleika blóðrannsóknarinnar og með hvaða hætti hún hafi verið framkvæmd. Staðfestir framangreint enn fremur að ekkert mark sé takandi á niðurstöðum blóðrannsóknarinnar og ljóst að verulega skortir á að fagleg vinnubrögð séu viðhöfð af hálfu P. Vart þurfi að fjölyrða um alvarleika slíkra vinnubragða þegar um jafn viðkvæman málaflokk sé að ræða. Tilkynning til embættis landlæknis sé í vinnslu vegna framangreindra vinnubragða sem séu í berhögg við þær faglegu kröfur sem gerðar séu til heilbrigðisstarfsfólks í lögum.

Svo sem fyrirliggjandi gögn staðfesta þá féllst kærandi á að fara í umrædda blóðrannsókn umfram skyldu enda höfðu öll próf verið neikvæð í lengri tíma. Upphaflega reyndi barnaverndarþjónustan að fá kæranda til að mæta undir því yfirskyni að P væri nýr samstarfsaðili barnaverndar. Kæranda sé afar illa við nálar, líkt og hann hafi ítrekað upplýst barnavernd um. Vantraust kæranda í garð barnaverndarþjónustunnar sé verulegt og það af ástæðu, svo sem rakið sé í tölvupóstsamskiptum og greinargerðum hans vegna málsmeðferðar fyrir umdæmisráði. Niðurstaða blóðrannsóknarinnar, fyrirliggjandi samskipti og umrædd samantekt frá P hafi ýtt enn frekar undir þetta vantraust og þá ekki síður í ljósi samskipta barnaverndarþjónustunnar og P undir yfirheitinu „Herramaðurinn með Peth“. Skýrir framangreint jafnframt ástæðu þess að kærandi mun ekki fara aftur í blóðrannsókn til P.

Í þessu sambandi sé áréttað það sem rakið sé í greinargerð kæranda til úrskurðarnefndarinnar, þ.e. að alveg sama hvað kærandi hafi gert undanfarin þrjú ár þá fær hann ekki aukna umgengni við börnin og ljóst að fyrirætlan barnaverndarþjónustunnar hafi ávallt verið sú að börnin færu ekki í umsjá hans, heldur yrðu til frambúðar hjá fósturforeldrum. Um þetta sé reyndar bókað í dagálum barnaverndar, þ.e. að til standi að börnin fari í varanlegt fóstur til fósturforeldra. Alvarlegar athugasemdir hafi verið gerðar við þessa bókun, m.a. með hliðsjón af dómaframkvæmd Mannréttindadómstóls Evrópu.[2] Í kjölfar athugasemdanna hafi starfsmaður barnaverndar beðið kæranda afsökunar á bókuninni.

Í bréfi barnaverndarþjónustunnar til úrskurðarnefndar velferðarmála, dags. 17. febrúar 2025, sé því hafnað að barnavernd hafi brotið gegn rannsóknarreglu barnaverndar- og stjórnsýslulaga við málsmeðferð bæði hjá barnavernd og umdæmisráði. Í því samhengi vísar barnaverndarþjónustan m.a. til þess að afstaða barnanna hafi verið könnuð af hálfu sérfræðinga við meðferð málsins. Barnaverndarþjónstunan hafni því aftur á móti ekki að misræmi gæti í gögnum hvað afstöðu barnanna varðar eða reynir að varpa ljósi á hvaða skýringar kunni að liggja þar að baki. Barnaverndarþjónstunan vísi jafnframt til þess að: „Þá vinnur G, sálfræðingur, að mati á forsjárhæfni föður og mun einnig ræða við börnin.“ Forsjárhæfnimatið liggi nú fyrir. Við vinnslu athugasemda þessara setti lögmaður kæranda sig í samband við barnaverndarþjónustuna og fékk staðfestingu þess efnis að forsjárhæfimatið hefði verið sent til nefndarinnar.

Í stuttu máli sé niðurstaða matsins sú að kærandi sé hæfur til að fara með forsjá barnanna. Þá sé rakið að matsmaður hafi rætt við E og afstaða hennar sé skýr, þ.e.: „Æðsta ósk E er að búa hjá föður. Hún vill geta farið af og til í gistingu annað en án þess að um reglubundið fyrirkomulag sé að ræða. E telur F líka vilja búa hjá föður. E virkaði einlæg í samtali við matsmann.“ Í forsjárhæfnimatinu sé jafnframt vísað til þess að matsmaður hafi rætt við R, félagsráðgjafa, sem sinnt hafi eftirliti með heimili kæranda frá 2021. Er vísað til þess að: „Í viðtali matsmanns við R sem sinnt hefur óboðuðu eftirliti hjá A kemur fram að umgengni hefur alltaf gengið vel og börnin eru kát og glöð. A sinnir börnunum og tengsl þeirra eru góð. Bæði börnin leita í föður sinn, sér í lagi F.“

Niðurstaða fyrirliggjandi forsjárhæfnimats hafi bersýnilega áhrif á úrlausn máls þessa og blasir við að mati kæranda að fallast beri á kröfur hans um aukna umgengni. Samhliða mun hann krefjast þess að honum verði falin forsjá barnanna, en slík ákvörðun falli utan þess verksviðs sem umdæmisráði og úrskurðarnefnd velferðarmála sé afmarkað lögum samkvæmt.

Túlkun úrskurðarnefndar velferðarmála á 4. mgr. 51. gr. barnaverndarlaga sé á þá leið að nefndin geti ekki breytt hinum kærða úrskurði, einungis staðfest hann eða vísað málinu til meðferðar að nýju. Með vísan til þess og þýðingu fyrirliggjandi forsjárhæfnimats við úrlausn málsins telur kærandi einsýnt að fella beri hinn kærða úrskurð úr gildi og leggja fyrir umdæmisráð að taka málið til meðferðar að nýju. Til hliðsjónar sé m.a. vísað til úrskurðar úrskurðarnefndar velferðarmála í máli nr. 188/2024.

Að öðru leyti árétti kærandi málatilbúnað sinn og röksemdir í greinargerð og fyrri athugasemdum sínum til úrskurðarnefndar.

Í viðbótarathugasemdum kæranda kemur fram að nauðsynlegt sé að gera athugasemdir við rangfærslur sem komi fram í bréfi barnaverndarþjónustunnar til úrskurðarnefndar velferðarmála.

Athugasemdirnar séu þríþættar:

Í fyrsta lagi sé fullyrðingu í bréfi barnaverndarþjónustunnar alfarið hafnað um að: „[...] nú er búið að útiloka að spritt hafi haft áhrif á blóðprufuna, sbr. bréf frá P dags. 19. febrúar 2025.“ Í bréfi P sé hvorki vikið að sprittnotkun eða áhrifum þess né rakið hvað breyttist í milltíðinni frá því fullyrt hafi verið í fyrri tölvupósti, sama starfsmanns fyrirtækisins, að vafamál hefði komið upp við umrædda blóðrannsókn. Kærandi hafi staðfest að hann hafi verið sprittaður fyrir blóðprufuna, en þegar ethanól sé mælt á eðli málsins samkvæmt ekki að spritta á undan þar sem það hafi áhrif á niðurstöðu mælinga á ethanóli. Niðurstaða blóðrannsóknar sé því með öllu ómarktæk, svo sem rakið hafi verið í fyrri athugasemdum kæranda.

Í öðru lagi er rakið í bréfi barnaverndar að þvagprufur, sem kærandi hafi gengist undir í á fjórða ár, bæði á heilsugæslu og við óboðað eftirlit, mæli ekki neyslu áfengis. Í því samhengi sé ekki minnst á að kærandi hafi blásið í áfengismæli við óboðað eftirlit samhliða þvagprufu sem ávallt hafi verið neikvæð. Við eftirlit undanfarin skipti hafi kærandi óskað sérstaklega eftir því að fá að blása en sá starfsmaður sem sinnir eftirlitinu hafi ekki talið þörf á því.

Í þriðja lagi sé vísað til þess í bréfi barnaverndarþjónustunnar að í forsjárhæfnimati kæranda komi fram að kærandi sé með andfélagslega persónuleikaröskun. Alvarlegar athugasemdir séu gerðar við framsetningu umfjöllunar í þeim efnum þar sem hvergi sé minnst á hvaða áhrif matsmaður telur slíka persónuleikaröskun hafa. Í niðurlagi umfjöllunar um nefnda röskun sé rakið af hálfu matsmanns: „Að þessu sögðu er ekkert fram komið í mati þessu um að persónueinkenni A hafi slík áhrif á uppeldisaðferðir hans, aðstæður í dag eða tengsl hans við E og F.“ Skiptir framangreint sköpum en fyrirliggjandi forsjárhæfnimat staðfesti að kærandi sé hæfur til að fara með forsjá og umsjá barna sinna.

Í ljósi fyrirliggjandi forsjárhæfnimats, sem hafi óneitanlega þýðingu við úrlausn málsins, telji kærandi einsýnt að fallast beri á kröfu hans um að hnekkja hinum kærða úrskurði og leggja fyrir umdæmisráð að taka málið til meðferðar að nýju. Að öðru leyti árétti kærandi fyrri rökstuðning sinn og tilvísanir til dóma- og úrskurðarframkvæmdar.

III.  Sjónarmið B

Um málsástæður B sé vísað til greinargerða þjónustunnar fyrir umdæmisráði 25. nóvember 2024 og fylgiskjöl með henni. Hér að neðan megi þar að auki finna athugasemdir þjónustunnar vegna kæru.

Börnin E og F hafa verið í vistun utan heimilis frá júlí 2021 vegna neyslu beggja forelda, vanrækslu og heimilisofbeldis. Í upphafi vistunar barnanna voru foreldrar í sambúð en móðir fór ein með forsjá þeirra.

Haustið 2021 fluttu börnin til fósturforeldra sinna,  í H og hafa búið þar síðan. Vegna umfjöllunar um fósturforeldra í greinargerð kæranda sé vakin athygli á því að þau séu heilsuhraust og með gilt leyfi frá Gæða- og eftirlitsstofnun velferðarmála til að starfa sem fósturforeldrar.

Mál barnanna fyrir umdæmisráði

Mál barnanna vegna forsjársviptingar móður hafi farið fyrir umdæmisráð dags. 15. júní 2023 og samkomulag náðist fyrir dómi, dags. 22. maí 2024, eftir að því hafði verið frestað í tvígang vegna alvarlegra veikinda móður. Þegar foreldrar hafa annað hvort afsalað sér forsjá barns eða verið svipt forsjá með dómi sé það skylda barnaverndar að tryggja stöðugleika í lífi barnanna með hagsmuni þeirra að leiðarljósi. Vistun barnanna hafi hingað til alltaf verið mörkuð tímamörkum og vinnsla málsins hafi aðallega snúið að móður sem hafi ein farið með forsjá barnanna. Kærandi hafi aldrei farið með forsjá þeirra en hafi verið heimilismaður þegar börnin voru tekin af heimilinu vegna aðstæðna þar. Öll vinnsla málsins sem snýr að kæranda hafi miðað að því að viðhalda tengslum barnanna við föður sinn en um leið tryggja hagsmuni þeirra og stöðugleika í lífi þeirra. Verði því ekki fallist á að vinnsla málsins hafi gengið í berhögg við 8. gr. mannréttindasáttmála Evrópu líkt og vísað sé til í kæru.

Mál barnanna hafi farið fyrir umdæmisráð þann 16. maí 2024 vegna umgengni við föður en úrskurði hafi verið frestað og samkomulag náðist sem fól í sér sumarumgengni hjá föður, tvisvar í níu daga í senn og síðan samfellt í tvær vikur. Markmiðið með skipulagningu umgengninnar hafi verið að hún yrði ekki samfelld heldur færu börnin heim á milli umgengnistímabila. Það sé því ekki rétt sem komi fram í greinargerð kæranda að samkomulag hafi náðst um fjögurra vikna samfellda umgengni. Eins og rakið sé í greinargerð fyrir umdæmisráði í nóvember hafi borist þrjár tilkynningar vegna barnanna sökum aðstæðna þeirra hjá föður í umgengni sl. sumar.

Áhyggjur af börnunum í umsjá föður

Áhyggjur af neyslu föður hafa verið viðvarandi, kærandi hafi farið til S haustið 2022 til að vinna í heilsu sinni og takast á við áfengisvanda. Hann mældist neikvæður fyrir neyslu BZO eftir meðferðina en síðan jákvæður aftur í janúar 2023 án þess að vera með lyfseðil fyrir lyfinu. Sama staða hafi verið uppi í febrúar 2024. Þá gerði hjúkrunarfræðingur á heilsugæslu athugasemd við að kærandi hefði ekki verið með lyfseðil í tæp tvö ár hér á landi og sagðist kærandi þá kaupa lyfin á T. Eftir þetta hafi föður verið ávísað lyfjunum á heilsugæslustöð og fengið síðan aðstoð við niðurtröppun. Tilkynningar hafi borist um neyslu föður árin 2023 og 2024, lögregla hafi haft afskipti af honum og upplýsingar hafi borist um neyslu og óstöðugleika við vinnslu annars máls hjá barnaverndarþjónustunni. Kærandi hafni efni tilkynninga og stýrir að nokkru leyti mætingum sínum í vímuefnapróf og komum eftirlitsaðila á heimilið. Samskipti við föður vegna vímuefnaprófa í desember [2024] og nú í janúar [2025] varpi ljósi á erfiðleika við að sannreyna fullyrðingar föður um edrúmennsku sína. Líkt og ráða megi af þeim samskiptum sem lögð séu fram með greinargerð þessari hafi kærandi ekki verið til samstarfs um vímuefnapróf fyrir umgengni í byrjun janúarmánaðar og fór umgengni fram án þess að vímuefnapróf færi fram í samræmi við kröfu barnaverndarþjónustunnar þar um.

Markmið vinnslu barnaverndar

Líðan barnanna og mikilvægi stöðugleika og öryggis fyrir þau, tilkynningar vegna föður, óstöðugleiki á heimili föður og grunur um neyslu hans og annarra á heimilinu séu ástæða þess að barnaverndarþjónustan leggi áherslu á gott skipulag umgengni barnanna við föður og að umgengni sé takmörkuð. Þá séu helstu tengsl barnanna við hvort annað. Tryggja þurfi börnunum öruggt umhverfi og að þau hafi tækifæri til að vera heima bæði í hversdeginum og þegar það séu skólafrí. Vinnsla barnaverndarþjónustunnar hafi á öllum stigum málsins snúið að því að tryggja börnunum viðunandi uppeldisaðstæður og halda í þau tengsl sem þau hafa myndað við fjölskyldu sína, þ. á m. foreldra sína.

Því sé hafnað að nokkuð annað hafi legið fyrir þjónustunni svo sem að rjúfa bönd milli foreldra og barnanna.

B geti ekki séð að dómar þeir sem vísað sé til í greinargerð kæranda styðji við málsástæður hans enda séu atvik í þeim málum með allt öðrum hætti. Þá sé það raun niðurstaða Mannréttindadómstóls Evrópu í málunum að ef fullnægjandi lagaheimild sé til staðar fyrir takmörkun á umgengni eða ráðstöfun barna brjóti það ekki gegn umræddri 8. gr. Mannréttindasáttmála Evrópu.

Afstaða barnanna

Börnin hafi sótt meðferð hjá listmeðferðarfræðingi frá árinu 2021, markmið þeirrar meðferðar hafi ekki verið að kanna afstöðu þeirra til þess hvar þau vildu búa heldur til að hjálpa þeim að takast á við þau áföll sem þau hafa upplifað og flókna fjölskyldustöðu sína. Börnin hafi frá upphafi verið jákvæð fyrir meðferðinni og nýtt hana vel. Í skýrslum listmeðferðarfræðings frá október 2024 kemur fram að unnið hafi verið með þemað fjölskylda, E hafi verið spennt yfir heimili föður en vildi búa hjá fósturforeldrum um sinn. Í nokkurn tíma hafi verið ljóst að E þolir rótið í tengslum við umgengni betur en F og veki listmeðferðarfræðingurinn sérstaklega athygli á því í skýrslu um F og vari við því að hann sé settur í þá aðstöðu að velja hvar hann býr. Hún ítreki að flóknar fjölskylduaðstæður hans skapi hjá honum streitu og að hann verði að búa við stöðugleika í sínu nánasta umhverfi. Þar sem ekki hafi náðst samkomulag um umgengni föður við börnin og mál barnanna hafi þurft að fara fyrir umdæmisráð í nóvember hafi orðið að skipa börnunum talsmann. Talsmaður hafi talað við börnin þann 8. maí 2024 og verið ljóst að viðtal við talsmann aftur í nóvember sl. væri íþyngjandi fyrir börnin. E sé X og F X ára og svo ung börn eigi ekki að þurfa að taka afstöðu svo ítrekað, því það hafi áhrif á þau og geti valdið vanlíðan. Tekið hafi verið tillit til sjónarmiða barnanna, þ. á m. til þeirra afstöðu sem talsmaður hafi aflað og á grundvelli þeirrar sérfræðiþekkingar sem liggi hjá fagfólki barnaverndar um tjáningu, hegðun og líðan barna í þessum aðstæðum. Fenginn hafi verið sami talsmaður og þau hafi talað við í maí, hún hafi mikla reynslu af starfi talsmanns og vinnu með börn í svipaðri og samskonar stöðu og E og F séu í. Kærandi hafi síðan farið með börnin í viðtal hjá fjölskylduráðgjafa án þess að upplýsa barnaverndarþjónustuna sem fari með forsjá barnanna eða fósturforeldra um viðtalið. Tilgangur viðtalsins hafi verið að fá fram afstöðu þeirra til umgengni og búsetu. Að framansögðu sé því mótmælt að þessi gjörð hafi verið með hagsmuni barnanna og velferð að leiðarljósi eins og komi fram í greinargerð kæranda. Þá fari B með forsjá barnanna og ekki sé heimilt að fara með börn í meðferðarviðtöl án samþykkis forsjáraðila.

Forsjárhæfni

Í greinargerð kæranda sé endurtekið vikið að tímamörkum úrskurðarins og meðal annars farið fram á að hann skuli vera bundinn niðurstöðu forsjárhæfnimats. Samkvæmt 3. mgr. 67. gr. a. barnaverndarlaga sé barnaverndarþjónustu heimilt að afsala forsjá til forsjárlauss foreldris ef barnaverndarþjónustan telur hagsmuni barns best tryggða með þeim hætti. Samkvæmt 1. mgr. 67. gr. a sé barnaverndarþjónustu jafnframt rétt að kanna grundvöll þess að ráðstafa barni til forsjárlauss foreldris ef foreldri sem fari með forsjá sé svipt forsjá. Forsjárhæfnimat föður sé aðeins einn liður barnaverndarþjónustunnar í því að sinna rannsóknarskyldu sinni og óvíst hver ákvörðun barnaverndarþjónustunnar verður í þessum efnum enda verði að taka ákvörðun út frá öllum gögnum málsins og heildarhagsmunum barnanna. Það sé því ekki hægt að binda úrskurðinn við tímamark forsjárhæfnimats enda fæli það í sér að óvissa myndi skapast á því tímamarki um umgengni. Óvissa sem barnaverndarþjónustan hafi eftir fremsta megni reynt að eyða í því skyni að tryggja stöðugleika í lífi barnanna þar til önnur ákvörðun hafi verið tekin.

Endurskoðun

Samkvæmt 6. mgr. 74. gr. barnaverndarlaga sé umdæmisráði barnaverndar ekki skylt að taka til endurskoðunar umgengnisrétt barna í fóstri nema liðnir séu tólf mánuðir hið skemmsta frá því að fyrri úrskurður var kveðinn upp. Líkt og komi fram í athugasemdum við greinina í frumvarpi með lögum sem urðu að barnaverndarlögum nr. 80/2002 sé markmið með ákvæðinu að koma í veg fyrir samfelldan ágreining sem skapar óróa og raskar stöðugleika í lífi barns. Hagsmunir barnsins séu því teknir fram fyrir rétt foreldris í þessum efnum í samræmi við markmið barnaverndarlaga.

Niðurstöður barnaverndarþjónustunnar

Að mati B sé niðurstaða umdæmisráðs í nóvember 2024 í samræmi við fyrirliggjandi gögn og þörf barnanna fyrir stöðugleika og ró sem og úrskurði og dómaframkvæmd um umgengni foreldra við börn í fóstri.. Það sé því krafa þjónustunnar að úrskurður umdæmisráðs standi óhaggaður, enda sé umgengni föður við börnin ríkuleg, m.a. með hliðsjón af því hve lengi börnin hafi búið hjá fósturforeldrum, viðvarandi áhyggjur af stöðu föður og tilkynningafjölda sem hafi borist vegna aðstæðna hans.

Í viðbótargreinargerð B segir að tilefni athugasemda kæranda við greinargerð barnaverndarþjónustunnar verði athugasemdum kæranda svarað til viðbótar við þær upplýsingar sem finna megi í fyrri greinargerðum þjónustunnar.

Hvað varði vísanir í gögn þau sem málatilbúnaður barnaverndar byggir á komi fram í greinargerð barnaverndar frá 16. janúar [2025] að málsástæður byggi á greinargerðum þjónustunnar sem hafi legið fyrir umdæmisráði 25. nóvember 2024 og fylgiskjölum með þeim.

Fullyrðing um að kærandi hafi verið án vímuefna frá árinu 2021 sé hafnað, eins og komi fram í greinargerðum barnaverndarþjónustunnar og sjá megi einnig í fylgiskjölum með viðbótargreinargerð.

Hvað varði vímuefnaprufur komi skýrt fram í greinargerðum þjónustunnar að ekki sé tryggt að kærandi mæti samdægurs á heilsugæslu líkt og fullyrt sé í athugasemdum kæranda. Í desember [2024] hafi verið óskað eftir að kærandi færi í sýnatöku hjá P. Hann hafi mætt þangað þann 20. desember, hafnað sýnatöku þá þar sem hann hefði upplýst um að treysta sér ekki í blóðprufu, verið þá boðin þvagprufa á staðnum en hafnað því einnig. Kærandi hafi síðar farið á eigin vegum á heilsugæslu 24. janúar [2025] þar sem hann undirgekkst þvagpróf sem sýndi neikvæða niðurstöðu. Kærandi hafi farið í blóðprufu hjá P 31. janúar [2025] og séu niðurstöður meðfylgjandi. Þær sýni fram á langvarandi og mikla áfengisnotkun. Óskað hafi verið eftir nánari upplýsingum frá P og beðið sé skriflegra svara um prófið og samskipta rannsóknarstöðvarinnar við kæranda.

Líkt og komi fram í greinargerð barnaverndar hafi verið viðvarandi áhyggjur af aðstæðum barnanna í umsjá kæranda. Sumarið 2024 þegar lengri umgengni hafi verið heimiluð hafi borist þrjár tilkynningar vegna barnanna hjá kæranda þar sem grunur hafi verið um neyslu hans og tilfinningalegt ofbeldi. Áhyggjur þær sem komið hafi fram í þessum tilkynningum séu samhljóða við eldri tilkynningar í málinu og niðurstöður blóðprufu 31. janúar [2025] sýni fram á að áhyggjur af áfengisneyslu föður hafi átt við rök að styðjast.

Hvað varði könnun á viðhorfi barnanna hafi áhersla verið lögð á meðferð og samtal við börnin og að leiða í ljós afstöðu þeirra til umgengni. Börnunum hafi verið skipaður talsmaður, nú síðast áður en málið hafi farið fyrir umdæmisráð í nóvember 2024. Líkt og áður greinir sé sá aðili óháður og hafi sérþekkingu á að ræða við börn. Þá vinni G, sálfræðingur, að mati á forsjárhæfni kæranda og mun einnig ræða við börnin.

Rannsóknarskyldu barnaverndar hafi verið fylgt líkt og sjá megi af umfangi gagna í málum barnanna, fjölda sérfræðinga sem hafa komið að málinu og ítarlegar greinargerðir og svör sem barnavernd hafi unnið. Ítrekað skuli að börnin séu ung að aldri og hafa mátt þola mikið rót í sínu lífi vegna framferðis og vímuefnavanda foreldra. Þau hafi þurft að leggja mikla vinnu á sig í viðtölum hjá fagfólki og ekki sé takmarkalaust hversu oft sé hægt að leggja á svo ung börn að útskýra afstöðu sína til umgengni og búsetu.

Að mati barnaverndar verði ekki séð að nokkur misbrestur hafi verið við afgreiðslu málsins hjá umdæmisráði hvað varðar rannsóknarskyldu né að ekki hafi verið gætt að ákvæðum Barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna enda liggi fyrir í gögnum málsins afstaða barnanna sem fengin hafi verið fram hjá sérfræðingum í málefnum barna.

Í viðbótarathugasemdum B kemur fram að fullyrðingum kæranda um að niðurstöður blóðrannsóknar frá P séu með öllu ómarktækar, sé mótmælt. Vegna viðbragða kæranda við niðurstöðum rannsóknarinnar hafi því verið velt upp að notkun spritts gæti hafa haft áhrif á niðurstöður blóðprufunnar. Í kjölfarið hafi sá möguleiki verið skoðaður nánar og nú sé búið að útiloka að spritt hafi haft áhrif á blóðprufuna, sbr. bréf frá P dags. 19. febrúar 2025.

Því sé hafnað að um yfirskin hafi verið að ræða þegar óskað hafi verið eftir því að kærandi færi í rannsókn hjá rannsóknarstofunni P líkt og fullyrt sé í svörum kæranda, enda hafi barnavernd nýtt þjónustu P í fleiri málum síðustu mánuði.

Því sé einnig hafnað að kærandi hafi ekki fengið aukna umgengni við börn sín enda sé umgengni hans almennt mikil og síðastliðið sumar naut kærandi ríkulegrar umgengni við börn sín en þá bárust tilkynningar vegna aðbúnaðar barnanna hjá honum.

Börnin hafi verið hjá fósturforeldrum frá árinu 2021 en í kjölfar þess að móðir, sem fór ein með forsjá barnanna, afsalaði sér henni hafi farið fram mat á aðstæðum barnanna hjá kæranda og hæfni hans.

Ósk E um búsetu hjá föður hafi komið fram við vinnslu málsins undanfarið og tekið hafi verið tillit til vilja hennar svo sem við ákvörðun um aukna umgengni. Hafa beri þó í huga að E sé einungis X ára gömul og hafi ekki forsendur til að leggja mat á alla þá þætti sem hafa áhrif á velferð hennar til framtíðar. Þá hafi, við vinnslu forsjárhæfnismats, komið fram ýmsir styrkleikar kæranda en miklar áhyggjur séu af því að kærandi haldi ekki edrúmennsku, sbr. niðurstöður blóðrannsóknar og ítrekaðra tilkynninga til barnaverndar. Í forsjárhæfnimatinu komi jafnframt fram að kærandi sé með andfélagslega persónuleikaröskun og mörg einkenni narsissisma. Hann fegri stöðu sína og viðbrögð kæranda við niðurstöðum blóðrannsóknar séu í samræmi við það. Þrátt fyrir að hafna niðurstöðum blóðrannsóknarinnar sé hann ekki tilbúinn að undirgangast frekari rannsóknir. Þvagprufur þær sem kærandi hafi skilað af sér, svo sem í óboðuðu eftirliti, mæla ekki neyslu áfengis. Þá megi sjá af gögnum málsins að kærandi hafi að nokkru leyti stýrt bæði komu eftirlitsaðila á heimili sitt og mætingu á heilsugæslu.

IV. Afstaða barnanna

Í málinu liggur fyrir skýrsla talsmanns drengsins, dags. 8. maí 2024, sem meðal annars ræddi við drenginn um afstöðu hans til umgengni við kæranda.

Í skýrslu talmanns kom fram að drengnum liði vel í umgengni með föður. Varðandi fyrirkomulag á umgengni, þ.e. að hann færi aðra hverja helgi til föður, sagði drengurinn að honum liði vel með það. Aðspurður um hvort hann vildi breyta einhverju í fyrirkomulagi, eins og fara oftar eða sjaldnar. Sagði drengurinn vilja hafa allt eins og það væri núna, vera jafn mikið um helgar hjá pabba og í H en kannski aðeins lengur í H stundum. Þá sagðist drengurinn vilja fara með föður sínum í sumarbústað. Rætt var við drenginn á fósturheimilinu.

Í málinu liggur einnig fyrir skýrsla talmanns stúlkunnar, dags. 8. maí 2024, sem meðal annars ræddi við stúlkuna um afstöðu hennar til umgengni við kæranda.

Í skýrslu talsmanns kom fram að stúlkunni liði vel í umgengni með föður. Varðandi fyrirkomulag á umgengni sagði stúlkan að hún vildi fara allar helgar til föður síns og vera alla virka daga í H. Hún sagðist fara til föður aðra hvora helgi í umgengni sem henni fyndist of lítið. Þá sagist hún vilja fara langar helgar þegar það væri skólafrí.

V.  Niðurstaða

Börnin E og F eru X og X ára. Börnin eru í forsjá B og hafa verið í vistun hjá fósturforeldrum sínum frá júlí 2021. Kærandi er faðir barnanna.

Með hinum kærða úrskurði umdæmisráðs barnaverndar í D frá 25. nóvember 2024 var ákveðið að umgengni kæranda við börnin væri aðra hverja helgi frá kl. 16:00 á föstudegi til kl. 17:00 á sunnudegi. Þá hefði kærandi jafnframt 10 samfellda daga í auka umgengni að sumri og 6 auka daga á ári í vetrarfrí og yfir hátíðisdaga.

Kærandi gerir aðallega og til vara kröfu um meiri umgengni og að úrskurðarnefnd velferðarmála breyti hinum kærða úrskurði til samræmis við kröfur hans í þeim efnum. Til þrautavara krefst kærandi þess að hinn kærði úrskurður verði felldur úr gildi og málinu vísað til nýrrar meðferðar umdæmisráðs.

Úrskurðarnefndin bendir á að samkvæmt 4. mgr. 51. gr. bvl. getur nefndin einungis staðfest úrskurð að niðurstöðu til eða hrundið honum að nokkru eða öllu leyti. Þá getur úrskurðarnefndin einnig vísað máli til meðferðar að nýju. Í þessu felst að úrskurðarnefndin getur ekki breytt hinum kærða úrskurði.

Að mati kæranda hefur málsmeðferð bæði hjá barnavernd og umdæmisráði brotið í bága við rannsóknarreglu barnaverndar- og stjórnsýslulaga.

Samkvæmt 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 skal stjórnvald sjá til þess að mál sé nægjanlega upplýst áður en ákvörðun er tekin í því. Sama regla kemur fram í 1. mgr. 41. gr. bvl., en þar segir að barnaverndarþjónusta skuli sjá til þess að mál sé nægjanlega upplýst áður en ákvörðun er tekin í því. Hið sama gildir um málsmeðferð barnaverndarmála fyrir umdæmisráði, sbr. 1. mgr. 49. gr. bvl. Það fer eftir eðli máls og gildandi réttarheimildum hverju sinni hverra upplýsinga barnaverndarþjónusta beri að afla um viðkomandi mál til þess að rannsókn teljist fullnægjandi. Í málinu liggja fyrir talsmannsskýrslur barnanna, greinargerð starfsmanna barnaverndarþjónustu til umdæmisráðs auk annarra gagna. Úrskurðarnefndin telur gögn málsins ekki gefa annað til kynna en að aflað hafi verið viðeigandi upplýsinga og rannsókn málsins hafi verið í samræmi við, sbr. 1. mgr. 41. gr. bvl. og 10. gr. stjórnsýslulaga.

Samkvæmt 1. mgr. 74. gr. bvl. á barn rétt á umgengni við foreldra og aðra sem eru því nákomnir. Foreldrar eiga með sama hætti rétt á umgengni við barn sitt í fóstri samkvæmt 2. mgr. sömu lagagreinar, nema umgengni sé bersýnilega andstæð hagsmunum og þörfum barnsins og ósamrýmanleg þeim markmiðum sem stefnt er að með ráðstöfun þess í fóstur. Við mat á þessu skal meðal annars taka tillit til þess hversu lengi fóstri er ætlað að vara. Samkvæmt 3. mgr. lagagreinarinnar skal taka afstöðu til umgengni barns, sem ráðstafað er í fóstur, við foreldra og aðra nákomna og skal taka mið af því hvað þjóni best hagsmunum barnsins. Samkvæmt 4. mgr. sömu lagagreinar hefur umdæmisráð barnaverndar úrskurðarvald um ágreiningsefni er varða umgengni barns við foreldra og aðra nákomna, hvort sem það varðar rétt til umgengni, umfang umgengnisréttarins eða framkvæmd.

Það er meginregla í barnaverndarstarfi að hagsmunir barns skuli ávallt vera í fyrirrúmi og beita skuli þeim ráðstöfunum sem barni eru fyrir bestu. Við úrlausn þessa máls ber því að líta til þeirrar stöðu sem börnin eru í. Það er gert til þess að unnt sé að taka ákvörðun um umgengni kæranda við börn sín á þann hátt að hún þjóni hagsmunum þeirra best, sbr. 3. mgr. 74. gr. bvl.

Að mati úrskurðarnefndarinnar ber við úrlausn málsins að líta fyrst og fremst til þess hvaða hagsmuni börnin hafa af umgengni við kæranda. Í skýrslu talsmanns þar sem aflað var afstöðu barnanna til umgengni við kæranda, kemur fram að drengurinn sé sáttur við umgengni og vilji ekki breyta henni en að stúlkan vill aukna umgengni við kæranda.

Börn kæranda hafa verið í vistun hjá fósturforeldrum sínum frá því í júlí 2021 og hefur kærandi notið reglulegrar umgengi við börnin. Af gögnum málsins verður ráðið að afstaða hafi ekki verið tekin til þess hvort breytingar séu fyrirhugaðar á högum barnanna og því ekki gert ráð fyrir öðru en að þau verði áfram í fóstri að óbreyttu. Meðan sú niðurstaða liggur ekki fyrir telur úrskurðarnefndin að ekki hafi verið færð rök fyrir því að auka beri umgengni frá því sem nú er. Úrskurðarnefndin tekur engu að síður undir sjónarmið og rökstuðning umdæmisráðs í hinum kærða úrskurði um að mikilvægt sé að tryggja og viðhalda tengslum barnanna við föður sinn en jafnframt að þau búi við stöðugleika og góðan aðbúnað á fósturheimilinu.

Með hliðsjón af framansögðu og þeim gögnum sem liggja fyrir í málinu telur úrskurðarnefndin að umgengni sem ákveðin hafi verið með hinum kærða úrskurði sé í samræmi við þau sjónarmið sem leggja ber til grundvallar samkvæmt 2., 3. og 4. mgr. 74. gr. bvl.

Með vísan til alls þess, sem að framan greinir, ber að staðfesta hinn kærða úrskurð umdæmisráð barnaverndarþjónustu í D.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Úrskurður umdæmisráðs barnaverndarþjónustu í D frá 28. nóvember 2024 varðandi umgengni A, við E og F, er staðfestur.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Kári Gunndórsson