Mál nr. 583/2024-Úrskurður
Úrskurðarnefnd velferðarmála
Mál nr. 583/2024
Fimmtudaginn 30. janúar 2025
A
gegn
Vinnumálastofnun – Fæðingarorlofssjóði
Ú R S K U R Ð U R
Mál þetta úrskurða Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Eva Dís Pálmadóttir lögfræðingur.
Með kæru, dags. 18. nóvember 2024, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Fæðingarorlofssjóðs, dags. 12. september 2024, um að krefja kæranda um endurgreiðslu ofgreiddra fæðingarorlofsgreiðslna fyrir tímabilið febrúar til maí 2024.
I. Málavextir og málsmeðferð
Kærandi þáði greiðslur úr Fæðingarorlofssjóði á tímabilinu febrúar til maí 2024. Með ákvörðun Fæðingarorlofssjóðs, dags. 12. september 2024, var kæranda tilkynnt að hann hefði fengið hærri greiðslur úr Fæðingarorlofssjóði en heimilt væri fyrir tímabilið febrúar til maí 2024. Honum bæri því að endurgreiða Fæðingarorlofssjóði 645.389 kr., að meðtöldu 15% álagi.
Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 18. nóvember 2024. Með bréfi, dags. 19. nóvember 2024, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Fæðingarorlofssjóðs ásamt gögnum málsins. Greinargerð sjóðsins barst 3. desember 2024 og var hún kynnt kæranda með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 4. desember 2024. Athugasemdir bárust frá kæranda 18. desember 2024 og voru þær kynntar Fæðingarorlofssjóði með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 19. desember 2024. Frekari athugasemdir bárust ekki.
II. Sjónarmið kæranda
Í kæru til úrskurðarnefndar velferðarmála greinir kærandi frá því að hann telji ákvörðun Fæðingarorlofssjóðs ósanngjarna þar sem viðmiðið sem sjóðurinn noti sé ekki kynnt umsækjendum nægjanlega né sé það sanngjarnt í hans tilviki eins og fram komi í meðfylgjandi bréfi kæranda til sjóðsins. Kærandi viðurkenni að hann hafi gert mistök með því að sækja um 40% fæðingarorlof samhliða 70% starfi, hann hefði þess í stað átt að sækja um 30% fæðingarorlof. Um heiðarleg mistök sé að ræða og hann sé tilbúinn til þess að endurgreiða ofgreiðslu að fjárhæð 55.400 kr., sem nemi 221.602 kr. á fjögurra mánaða tímabili fyrir frádrátt tekjuskatts. Kærandi óski eftir að þetta misræmi verði skoðað og að fjárhæð endurkröfunnar verði endurskoðuð. Nánari skýringu sé að finna í meðfylgjandi skjölum.
Í athugasemdum kæranda er ítarlega greint frá ástæðu þess að hann hafi fengið ofgreitt úr Fæðingarorlofssjóði. Kærandi viðurkenni að ofgreiðsla hafi átt sér stað en hann sé ósammála þeirri aðferð sem Fæðingarorlofssjóður noti til að reikna út ofgreiðsluna. Kærandi geri einnig athugasemdir við að reglur varðandi leyfilega innkomu samhliða fæðingarorlofsgreiðslum komi hvergi skýrt fram á heimasíðu sjóðsins. Þá geri kærandi athugasemdir við sein og ófullnægjandi svör frá Fæðingarorlofssjóði og að hversu seint sjóðurinn hafi farið af stað með athugun sína á greiðslum til hans. Það hafi leitt til hærri endurkröfu. Kærandi óski eftir að mál hans verði endurskoðað með sanngjörnum og skynsömum hætti.
III. Sjónarmið Fæðingarorlofssjóðs
Í greinargerð Fæðingarorlofssjóðs kemur fram að kærð sé ákvörðun sjóðsins um að endurkrefja kæranda um ofgreiðslu frá Fæðingarorlofssjóði fyrir febrúar til maí 2024 þar sem hann hafi fengið of háar greiðslur frá sínum vinnuveitanda á sama tíma og hann hafi þegið greiðslur frá Fæðingarorlofssjóði með barni fæddu X 2023.
Með bréfi Fæðingarorlofssjóðs, dags. 12. júní 2024, hafi athygli kæranda verið vakin á því að stofnunin væri með til meðferðar mál hans vegna hugsanlegrar ofgreiðslu fyrir febrúar til og með maí 2024. Með bréfinu hafi verið óskað eftir launaseðlum, tímaskýrslum, útskýringum vinnuveitanda og útskýringum og andmælum kæranda ásamt öðru því sem skýrt gæti málið. Beiðnin hafi verið ítrekuð með bréfi, dags. 12. júlí 2024.
Tiltekin gögn og skýringar hafi borist frá kæranda á tímabilinu 13. júní til og með 12. september 2024. Í kjölfarið hafi kæranda verið send greiðsluáskorun, dags. 12. september 2024, þar sem hann hafi verið krafinn um endurgreiðslu á hluta af útborgaðri fjárhæð, ásamt 15% álagi. Litið hafi verið svo á samkvæmt staðgreiðsluskrá Skattsins og innsendum skýringum að kærandi hafi fengið ofgreitt úr Fæðingarorlofssjóði samkvæmt 1. mgr. 25. gr. laga nr. 144/2020 um fæðingar- og foreldraorlof og 2. mgr. 41. gr. laganna. Í framhaldinu hafi borist frekari skýringar frá kæranda sem hafi ekki gefið tilefni til að breyta fyrri ákvörðun. Með kæru kæranda hafi loks borist launaseðlar fyrir umrædda mánuði.
Samkvæmt 3. gr. laga nr. 144/2020 sé fæðingar- og foreldraorlof leyfi frá launuðum störfum sem stofnist til við fæðingu barns, frumættleiðingu barns sem sé yngra en átta ára og töku barns sem sé yngra en átta ára í varanlegt fóstur. Í 8. gr. sé fjallað um rétt foreldra til fæðingarorlofs og í 13. gr. sé fjallað um tilhögun fæðingarorlofs.
Í 2. mgr. 13. gr. laga nr. 144/2020 komi fram að þrátt fyrir 1. mgr. 13. gr. sé starfsmanni með samkomulagi við vinnuveitanda heimilt að haga fæðingarorlofi á þann veg að það skiptist niður á fleiri en eitt tímabil og/eða það verði tekið samhliða minnkuðu starfshlutfalli, sbr. þó 3. mgr. 8. gr. Þó megi aldrei taka fæðingarorlof skemur en hálfan mánuð í senn. Vinnuveitandi skuli leitast við að koma til móts við óskir starfsmanns um tilhögun fæðingarorlofs samkvæmt ákvæði þessu.
Í 1. mgr. 25. gr. laga nr. 144/2020 sé kveðið á um skerðingu á greiðslum úr Fæðingarorlofssjóði. Þar komi meðal annars fram í 1. og 2. málsl. að réttur foreldris sem sé starfsmaður og/eða sjálfstætt starfandi, sbr. 3.-5. tölul. 4. gr., til greiðslna í fæðingarorlofi sé bundinn því að foreldri uppfylli skilyrði um rétt til fæðingarorlofs samkvæmt III. og IV. kafla og leggi niður launuð störf á því tímabili sem það nýti rétt sinn til fæðingarorlofs. Greiðslur frá vinnuveitanda til foreldris í fæðingarorlofi sem myndi stofn til tryggingagjalds samkvæmt lögum um tryggingagjald og séu hærri en sem nemi mismun greiðslna úr Fæðingarorlofssjóði samkvæmt 24. gr. og meðaltals heildarlauna á viðmiðunartímabili samkvæmt 1. til 3. mgr. 23. gr. í réttu hlutfalli við tilhögun fæðingarorlofs foreldris í þeim almanaksmánuði eða hluta úr almanaksmánuði sem greitt sé fyrir, sbr. 4. mgr. 24. gr. og 13. gr., skuli koma til frádráttar greiðslum úr Fæðingarorlofssjóði.
Þá komi fram í 7. og 8. málsl. sömu greinar að heimilt sé að taka tillit til kjarasamningsbundinna launahækkana, annarra kjarasamningsbundinna greiðslna og launahækkana sem rekja megi til breytinga á störfum foreldris frá því að viðmiðunartímabili samkvæmt 1.-3. mgr. 23. gr. ljúki og fram að fyrsta degi fæðingarorlofs foreldris. Taka skuli tillit til breytinga á framangreindu tímabili á sama hátt og gert sé við útreikninga á meðaltali heildarlauna foreldris samkvæmt 1.-3. mgr. 23. gr.
Með umsókn kæranda, dags. 30. janúar 2023, hafi hann sótt um greiðslur úr Fæðingarorlofssjóði vegna barns sem hafi fæðst X 2023. Tilkynningar um tilhögun fæðingarorlofs, auk breytinga, hafi borist frá kæranda og hann hafi verið afgreiddur í fæðingarorlof í samræmi við þær, sbr. greiðsluáætlun til hans, dags. 23. janúar 2024.
Á viðmiðunartímabili kæranda samkvæmt 1. mgr. 23 gr. laga nr. 144/2020 hafi viðmiðunarlaun hans verið 693.507 kr. á mánuði en frá því að viðmiðunartímabili hafi lokið og fram að upphafi fæðingarorlofs hefðu þau hækkað í 724.822 kr. sem hafi verið miðað við. Þannig hafi verið tekið mið af hækkuðum launum kæranda, honum til hagsbóta, við útreikning á hugsanlegri ofgreiðslu samkvæmt 7. og 8. málsl. 1. mgr. 25. gr. Þá heimili 8. málsl. 1. mgr. 25. gr. laga nr. 144/2020 ekki að eingöngu skuli miðað við launakjör foreldris á því tímamarki er foreldri hefji töku fæðingarorlofs heldur beri að miða við meðaltal heildarlauna á því viðmiðunartímabili samkvæmt 7. málsl. sem liggi til grundvallar hverju sinni. Ekki sé heimilt að taka tillit til launabreytinga eftir upphaf fæðingarorlofs foreldis við mat á ofgreiðslu samkvæmt 1. mgr. 25. gr. laga nr. 144/2020.
Tímabilið 1. til 29. febrúar 2024 hafi kærandi fengið greiddar 221.602 kr. úr Fæðingarorlofssjóði og hefði honum því verið heimilt að þiggja greiðslur frá vinnuveitanda sem hafi numið mismun á 724.822 kr. og fjárhæð greiðslna úr Fæðingarorlofssjóði, eða 503.220 kr., án þess að það kæmi til skerðingar á greiðslum úr sjóðnum, sbr. 2. málsl. 1. mgr. 25. gr. laga nr. 144/2020.
Samkvæmt staðgreiðsluskrá Skattsins fyrir febrúar 2024 hafi kærandi þegið 700.000 kr. í laun. Á launaseðli sem hafi borist með kæru kæranda komi fram að í mars 2024 hafi hann fengið 22.750 kr. sem tilheyri febrúar 2024. Laun fyrir febrúar 2024 séu því alls 722.500 kr. Í skýringum kæranda komi fram að um sé að ræða greiðslu launa fyrir vinnu unna í febrúar 2024. Hann hafi því fengið 219.280 kr. hærri greiðslu frá vinnuveitanda sínum en hann hafi mátt og beri því að endurgreiða Fæðingarorlofssjóði. Ofgreiðsla fyrir febrúar 2024 sé því 142.124 kr. að teknu tilliti til staðgreiðslu og annarra launatengdra gjalda, sbr. uppfærða sundurliðun ofgreiðslu, dags. 3. desember 2024. Samkvæmt upphaflegri sundurliðun ofgreiðslu hafi krafan verið 127.547 kr.
Tímabilið 1. til 31. mars 2024 hafi kærandi fengið greiddar 221.602 kr. úr Fæðingarorlofssjóði og hefði honum því verið heimilt að þiggja greiðslur frá vinnuveitanda sem hafi numið mismun á 724.822 kr. og fjárhæð greiðslna úr Fæðingarorlofssjóði, eða 503.220 kr., án þess að það kæmi til skerðingar á greiðslum úr sjóðnum, sbr. 2. málsl. 1. mgr. 25. gr. laga nr. 144/2020.
Samkvæmt staðgreiðsluskrá Skattsins fyrir mars 2024 hafi kærandi þegið 745.500 kr. í laun. Á launaseðli sem hafi borist með kæru komi fram að 22.750 kr. af þessari fjárhæð tilheyri febrúar 2024, sbr. það sem hafi verið rakið að framan. Laun fyrir mars 2024 séu því 722.500 kr. Í skýringum kæranda komi fram að um sé að ræða greiðslu launa fyrir vinnu unna í mars 2024. Hann hafi því fengið 219.280 kr. hærri greiðslu frá vinnuveitanda sínum en hann hafi mátt og beri því að endurgreiða Fæðingarorlofssjóði. Ofgreiðsla fyrir mars 2024 sé því 142.124 kr. að teknu tilliti til staðgreiðslu og annarra launatengdra gjalda, sbr. uppfærða sundurliðun ofgreiðslu, dags. 3. desember 2024. Samkvæmt upphaflegri sundurliðun ofgreiðslu hafi krafan verið 145.768 kr.
Tímabilið 1. til 30. apríl 2024 hafi kærandi fengið greiddar 221.602 kr. úr Fæðingarorlofssjóði og hefði honum því verið heimilt að þiggja greiðslur frá vinnuveitanda sem hafi numið mismun á 724.822 kr. og fjárhæð greiðslna úr Fæðingarorlofssjóði, eða 503.220 kr., án þess að það kæmi til skerðingar á greiðslum úr sjóðnum, sbr. 2. málsl. 1. mgr. 25. gr. laga nr. 144/2020.
Samkvæmt staðgreiðsluskrá Skattsins fyrir apríl 2024 hafi kærandi þegið 722.750 kr. í laun. Í skýringum kæranda komi fram að um sé að ræða greiðslu launa fyrir vinnu unna í apríl 2024. Hann hafi því fengið 219.530 kr. hærri greiðslu frá vinnuveitanda sínum en hann hafi mátt og beri því að endurgreiða Fæðingarorlofssjóði. Ofgreiðsla fyrir apríl 2024 sé því 142.124 kr. að teknu tilliti til staðgreiðslu og annarra launatengdra gjalda.
Tímabilið 1. til 31. maí 2024 hafi kærandi fengið greiddar 221.602 kr. úr Fæðingarorlofssjóði og hefði honum því verið heimilt að þiggja greiðslur frá vinnuveitanda sem hafi numið mismun á 724.822 kr. og fjárhæð greiðslna úr Fæðingarorlofssjóði, eða 503.220 kr., án þess að það kæmi til skerðingar á greiðslum úr sjóðnum, sbr. 2. málsl. 1. mgr. 25. gr. laga nr. 144/2020.
Samkvæmt staðgreiðsluskrá Skattsins fyrir maí 2024 hafi kærandi þegið 805.750 kr. í laun. Á launaseðli sem hafi fylgt kæru kæranda megi sjá að í þeim mánuði hafi hann fengið greidda orlofsuppbót og sérstakan bónus, alls að fjárhæð 83.000 kr. sem rétt sé að undanskilja við útreikning á ofgreiðslu. Laun fyrir maí 2024 séu því 722.500 kr. Í skýringum kæranda komi fram að um sé að ræða greiðslu launa fyrir vinnu unna í maí 2024. Hann hafi því fengið 219.280 kr. hærri greiðslu frá vinnuveitanda sínum en hann hafi mátt og beri því að endurgreiða Fæðingarorlofssjóði. Ofgreiðsla fyrir maí 2024 sé því 142.124 kr. að teknu tilliti til staðgreiðslu og annarra launatengdra gjalda, sbr. uppfærða sundurliðun ofgreiðslu, dags. 3. desember 2024. Samkvæmt upphaflegri sundurliðun ofgreiðslu hafi krafan verið 145.768 kr.
Í 41. gr. laga nr. 144/2020 sé fjallað um leiðréttingar á greiðslum úr Fæðingarorlofssjóði. Í 2. mgr. komi fram að hafi foreldri fengið hærri greiðslur úr Fæðingarorlofssjóði eða hærri fæðingarstyrk en því hafi borið samkvæmt ákvæðum laganna miðað við álagningu skattyfirvalda eða af öðrum ástæðum beri foreldri að endurgreiða Fæðingarorlofssjóði þá fjárhæð sem hafi verið ofgreidd að viðbættu 15% álagi óháð ásetningi eða gáleysi foreldris. Fella skuli niður álagið samkvæmt málsgreininni sýni foreldri fram á með skriflegum gögnum að því verði ekki kennt um þá annmarka er hafi leitt til ákvörðunar Vinnumálastofnunar. Samkvæmt skýringum kæranda sé um að ræða greiðslu launa fyrir vinnu í febrúar til og með maí 2024. Í samræmi við það sé ekki tilefni til að fella niður 15% álag á kæranda.
Í kæru geri kærandi athugasemd við mat Fæðingarorlofssjóðs á launahækkunum fram að upphafi fæðingarlofs hans. Í ákvæði 7. og 8. málsl. 1. mgr. 25. gr. laga nr. 144/2020 sé að finna heimild til að taka tillit til kjarasamningsbundinna launahækkana, annarra kjarasamningsbundinna greiðslna og launahækkana sem rekja megi til breytinga á störfum foreldris frá því að viðmiðunartímabili samkvæmt 1. til 3. mgr. 23. gr. ljúki og fram að fyrsta degi fæðingarorlofs foreldris og að taka skuli tillit til breytinga á framangreindu tímabili á sama hátt og gert sé við útreikninga á meðaltali heildarlauna foreldris samkvæmt 1. til 3. mgr. 23. gr. Þannig heimili ákvæðin ekki að miðað sé einvörðungu við launakjör foreldris eins og þau séu við upphaf fæðingarorlofs né að tekið sé tillit til launabreytinga eftir fyrsta dag fæðingarorlofs.
Í 2. mgr. 13. gr. laga nr. 144/2020 komi fram að foreldri sé heimilt að taka fæðingarorlof samhliða skertu starfshlutfalli og að ekki sé heimilt að taka fæðingarorlof skemur en hálfan mánuð í senn. Foreldri geti því ekki nýtt fæðingarorlof yfir staka daga heldur þurfi hvert tímabil fæðingarorlofs að ná yfir að minnsta kosti hálfan mánuð í senn. Í tilfelli kæranda hafi hann sótt um 40% fæðingarorlof fyrir tímabilið frá 1. febrúar til 31. maí 2024. Kærandi hafi verið afgreiddur í fæðingarorlof í samræmi við tilkynningar þar um. Greiðslur frá vinnuveitanda hafi verið hærri en sem nemi mismun greiðslna úr Fæðingarorlofssjóði samkvæmt 24. gr. og meðaltals heildarlauna á viðmiðunartímabili samkvæmt 1. til 3. mgr. 23. gr., í réttu hlutfalli við tilhögun fæðingarorlofs kæranda í þeim almanaksmánuðum sem greitt hafi verið fyrir, sbr. 4. mgr. 24. gr. og 13. gr. laga nr. 144/2020 og skulu því koma til frádráttar greiðslum úr Fæðingarorlofssjóði samkvæmt skýrum fyrirmælum í 25. gr. laganna og athugasemdum við þá grein.
Samkvæmt gögnum málsins sé óumdeilt að kærandi hafi fengið greitt frá vinnuveitanda fyrir sama tímabil og greiðslur frá Fæðingarorlofssjóði eigi við. Í lögum nr. 144/2020 sé ekki að finna heimild til að fella niður eða lækka endurkröfu vegna aðstæðna eins og þeirra sem lýst sé í kæru á högum kæranda og fjölskyldu hans.
Samkvæmt öllu framangreindu hafi Fæðingarorlofssjóður því ofgreitt kæranda 568.496 kr. útborgað að viðbættu 15% álagi, 85.274 kr., eða 653.771 kr. alls, sbr. uppfærða sundurliðun ofgreiðslu, dags. 3. desember 2024.
Í ljósi aðstæðna muni Vinnumálastofnun þó áfram miða við upphaflegu ákvörðunina frá 12. september 2024. Samkvæmt henni sé gerð krafa um að kærandi endurgreiði Fæðingarorlofssjóði 561.207 kr. útborgað að viðbættu 15% álagi. 84.181 kr. Alls sé því gerð krafa um að kærandi endurgreiði Fæðingarorlofssjóði 645.389 kr., sbr. greiðsluáskorun til hans ásamt sundurliðun á ofgreiðslu, dags. 12. september 2024.
IV. Niðurstaða
Kærð er ákvörðun Fæðingarorlofssjóðs um að krefja kæranda um endurgreiðslu ofgreiddra fæðingarorlofsgreiðslna fyrir tímabilið febrúar til maí 2024.
Í V. kafla laga nr. 144/2020 um fæðingar- og foreldraorlof er kveðið á um greiðslur úr Fæðingarorlofssjóði. Þar segir í 1. mgr. 25. gr. að réttur foreldris sem sé starfsmaður og/eða sjálfstætt starfandi, sbr. 3.-5. tölul. 4. gr., til greiðslna í fæðingarorlofi sé bundinn því að foreldri uppfylli skilyrði um rétt til fæðingarorlofs samkvæmt III. og IV. kafla og leggi niður launuð störf á því tímabili sem það nýti rétt sinn til fæðingarorlofs. Greiðslur frá vinnuveitanda til foreldris í fæðingarorlofi sem mynda stofn til tryggingagjalds samkvæmt lögum um tryggingagjald og eru hærri en sem nemur mismun greiðslna úr Fæðingarorlofssjóði samkvæmt 24. gr. og meðaltals heildarlauna á viðmiðunartímabili samkvæmt 1.-3. mgr. 23. gr. í réttu hlutfalli við tilhögun fæðingarorlofs foreldris í þeim almanaksmánuði eða hluta úr almanaksmánuði sem greitt er fyrir, sbr. 4. mgr. 24. gr. og 13. gr., skuli koma til frádráttar greiðslum úr Fæðingarorlofssjóði. Um þetta segir í athugasemdum við ákvæðið í frumvarpi til laga nr. 144/2020 að gert sé ráð fyrir því að foreldri geti fengið þann tekjumissi sem Fæðingarorlofssjóði sé ekki ætlað að bæta greiddan frá vinnuveitanda samhliða fæðingarorlofi. Samkvæmt 4. málsl. 1. mgr. 25. gr. skulu eingöngu greiðslur frá vinnuveitanda sem ætlaðar eru fyrir það tímabil sem foreldri er í fæðingarorlofi í hverjum almanaksmánuði koma til frádráttar greiðslum úr Fæðingarorlofssjóði. Um þetta segir í athugasemdum við ákvæðið að átt sé við tímabil sem hefjist frá og með fyrsta degi fæðingarorlofs foreldris innan tiltekins almanaksmánaðar og ljúki frá og með þeim degi sem foreldrið nýti ekki lengur rétt sinn til fæðingarorlofs innan tiltekins almanaksmánaðar. Hið sama gildi hvort sem foreldri nýti rétt sinn til fæðingarorlofs að fullu eða samhliða minnkuðu starfshlutfalli á fyrrnefndu tímabili.
Í 7. og 8. málsl. 1. mgr. 25. gr. laganna kemur fram að þó sé heimilt að taka tillit til kjarasamningsbundinna launahækkana, annarra kjarasamningsbundinna greiðslna og launahækkana sem rekja megi til breytinga á störfum foreldris frá því að viðmiðunartímabili samkvæmt 1. til 3. mgr. 23. gr. ljúki og fram að fyrsta degi fæðingarorlofs foreldris. Taka skuli tillit til breytinga á framangreindu tímabili á sama hátt og gert sé við útreikninga á meðaltali heildarlauna foreldris samkvæmt 1.-3. mgr. 23. gr. Foreldri skuli sýna fram á með skriflegum gögnum á hvaða grundvelli umræddar launabreytingar samkvæmt 7. málsl. séu byggðar og Vinnumálastofnun sé heimilt að óska eftir staðfestingu frá vinnuveitanda á þeim gögnum sem foreldri leggi fram í þessu sambandi, sbr. 9. málsl. ákvæðisins.
Um framangreint er ítarlega fjallað í athugasemdum með ákvæði 25. gr. í frumvarpi til laga nr. 144/2020 en þar segir meðal annars svo:
„Ljóst er að greiðslur úr Fæðingarorlofssjóði eiga eingöngu að bæta þann tekjumissi sem foreldrar verða fyrir er þeir leggja niður störf í fæðingarorlofi. Fái foreldri bættan tekjumissinn, sem Fæðingarorlofssjóði er ætlað að bæta, frá vinnuveitanda þykir eðlilegt að þær greiðslur komi til frádráttar greiðslum úr Fæðingarorlofssjóði. Er því eins og áður segir miðað við að greiðslur sem eru hærri en sem nemur mismun á greiðslum úr Fæðingarorlofssjóði og meðaltals heildarlauna foreldris á mánuði á viðmiðunartímabili komi til frádráttar fæðingarorlofsgreiðslum. Er þar með tekið tillit til þess að vinnuveitandi geti bætt starfsmanni sínum upp þann tekjumissi sem Fæðingarorlofssjóður bætir ekki. Er því við það miðað í frumvarpinu að foreldrar geti hagað störfum sínum líkt og þeir kjósa utan þess tíma er þeir eru skráðir í fæðingarorlof án þess að það hafi áhrif á greiðslur úr Fæðingarorlofssjóði á því tímabili sem þeir nýta rétt sinn til fæðingarorlofs. Þannig á það ekki að koma að sök, í tengslum við útreikning á greiðslum úr Fæðingarorlofssjóði fyrir tímabil þar sem foreldri nýtir rétt sinn til fæðingarorlofs, þótt foreldri hafi unnið fleiri yfirvinnutíma en á viðmiðunartímabili eða tekið að sér aukavaktir rétt fyrir töku fæðingarorlofs enda oftast eðlilegar ástæður sem liggja þar að baki, svo sem vinna við stór verkefni eða breytt vaktafyrirkomulag. Í því sambandi skiptir það jafnframt ekki máli þótt vinnan hafi farið fram innan sama almanaksmánaðar og fæðingarorlof hófst svo lengi sem vinnan fór fram áður en orlofið hófst.“
Þá segir í 10. málsl. 1. mgr. 25. gr. að ef foreldri hafi fengið óvenjuháar greiðslur frá vinnuveitanda fyrir eða eftir fæðingarorlof eða meðan á fæðingarorlofi standi miðað við tekjur á viðmiðunartímabili samkvæmt 1.–3. mgr. 23. gr. þannig að ætla megi að þær hafi að hluta eða öllu leyti verið ætlaðar fyrir sama tímabil og það tímabil sem foreldri nýti rétt sinn til fæðingarorlofs skuli Vinnumálastofnun óska eftir að viðkomandi foreldri sýni fram á með skriflegum gögnum fyrir hvaða tímabil umræddar greiðslur hafi verið ætlaðar. Hið sama gildi um óvenjuháar greiðslur frá vinnuveitanda til foreldris á tímabili þar sem foreldri hafi minnkað starfshlutfall sitt samhliða nýtingu réttar til fæðingarorlofs, sbr. 11. málsl. ákvæðisins. Að endingu segir í 12. málsl. 1. mgr. 25. gr. að Vinnumálastofnun sé heimilt að óska eftir staðfestingu frá vinnuveitanda á þeim gögnum sem foreldri leggi fram í þessu sambandi.
Líkt og að framan greinir gera lög nr. 144/2020 ráð fyrir því að einstaklingar geti skipt fæðingarorlofi sínu niður í nokkur tímabil og þá stundað vinnu á öðrum tímabilum en fæðingarorlof er tekið. Eins að hægt sé að nýta rétt til fæðingarorlofs samhliða minnkuðu starfshlutfalli, sbr. 2. mgr. 13. gr. Samkvæmt gögnum málsins sótti kærandi um greiðslur úr Fæðingarorlofssjóði vegna barns síns sem fæddist X 2023. Kærandi skipti fæðingarorlofi sínu á fleiri en eitt tímabil. Fyrst 47% í mars 2023, 6% í október 2023, 40% í nóvember 2023, 34% í desember 2023 og síðan 40% á tímabilinu febrúar til júní 2024, sbr. greiðsluáætlun frá 23. janúar 2024.
Fyrir liggur að kærandi starfaði í 70% starfshlutfalli hjá B á tímabilinu febrúar til maí 2024 samhliða töku fæðingarorlofs. Kærandi hefur vísað til þess að hann hafi gert mistök með því að sækja um 40% fæðingarorlof samhliða 70% starfi, hann hefði þess í stað átt að sækja um 30% fæðingarorlof.
Í framangreindri greiðsluáætlun frá 23. janúar 2024 kemur fram að meðaltekjur kæranda á viðmiðunartímabili, frá september 2021 til og með ágúst 2022, hafi verið 692.507 kr. og áætluð greiðslufjárhæð á mánuði miðað við 80% af meðaltali heildarlauna væri því 554.006 kr. miðað við 100% fæðingarorlof. Frá því að viðmiðunartímabili lauk og fram að upphafi töku fæðingarorlofs höfðu þau hækkað í 724.822 kr. miðað við 100% fæðingarorlof. Tekið var mið af þeirri fjárhæð við útreikning á hugsanlegri ofgreiðslu samkvæmt 7. og 8. málsl. 1. mgr. 25. gr. laga nr. 144/2020, kæranda til hagsbóta.
Kærandi fékk greiddar 221.602 kr. úr Fæðingarorlofssjóði fyrir tímabilið febrúar til maí 2024 og var á því tímabili einungis heimilt að þiggja greiðslur frá vinnuveitanda sem námu mismun meðaltals heildarlauna hans og greiðslna frá Fæðingarorlofssjóði, eða 503.220 kr. á mánuði án þess að greiðslur frá vinnuveitanda til hans kæmu til frádráttar greiðslum úr Fæðingarorlofssjóði. Í febrúar og mars 2024 fékk kærandi 722.500 kr. í laun hvorn mánuð, eða 219.280 kr. umfram það sem heimilt var samkvæmt framangreindu. Ofgreiðsla fyrir þá mánuði nam því 142.124 kr. hvorn mánuð að teknu tilliti til staðgreiðslu og annarra launatengdra gjalda. Í apríl 2024 fékk kærandi 722.750 kr. í laun fyrir þann mánuð, eða 219.530 kr. umfram það sem heimilt var samkvæmt framangreindu. Ofgreiðsla fyrir þann mánuð nam því 142.124 kr. að teknu tilliti til staðgreiðslu og annarra launatengdra gjalda. Þá fékk kærandi 722.500 kr. í laun fyrir maímánuð 2024, eða 219.280 kr. umfram það sem heimilt var samkvæmt framangreindu. Ofgreiðsla fyrir þann mánuð nam því 142.124 kr. að teknu tilliti til staðgreiðslu og annarra launatengdra gjalda.
Í 41. gr. laga nr. 144/2020 er kveðið á um leiðréttingu á greiðslum úr Fæðingarorlofssjóði og greiðslu fæðingarstyrks. Þar segir í 2. mgr. að hafi foreldri fengið hærri greiðslu úr Fæðingarorlofssjóði eða hærri fæðingarstyrk en því hafi borið samkvæmt ákvæðum laganna miðað við álagningu skattyfirvalda eða af öðrum ástæðum beri foreldri að endurgreiða Fæðingarorlofssjóði þá fjárhæð sem hafi verið ofgreidd að viðbættu 15% álagi óháð ásetningi eða gáleysi foreldris. Fella skuli niður álagið sýni foreldri fram á með skriflegum gögnum að því verði ekki kennt um þá annmarka er hafi leitt til ákvörðunar Vinnumálastofnunar.
Af fyrirliggjandi gögnum er ljóst að kærandi fékk ofgreitt úr Fæðingarorlofssjóði fyrir tímabilið febrúar til maí 2024 þar sem hann fékk of háar greiðslur frá vinnuveitanda samhliða greiðslum úr Fæðingarorlofssjóði, sbr. það sem að framan er rakið. Fjárhæð endurgreiðslukröfu á hendur kæranda nemur 645.389 kr., að meðtöldu 15% álagi, en ákvæði 41. gr. laga nr. 144/2020 er fortakslaust að því er varðar skyldu til að endurgreiða ofgreiddar bætur að viðbættu 15% álagi óháð ásetningi eða gáleysi foreldris. Líkt og Fæðingarorlofssjóður hefur bent á er enga heimild að finna í lögum nr. 144/2020 til að fella niður eða lækka endurkröfuna eins og kærandi hefur farið fram á. Þar sem ekki liggja fyrir skrifleg gögn um að kæranda verði ekki kennt um þá annmarka er leiddu til ákvörðunar Vinnumálastofnunari er ekki ástæða til að fella niður álagið sem lagt var á endurkröfuna.
Með vísan til framangreinds er ákvörðun Fæðingarorlofssjóðs, dags. 12. september 2024, um að krefja kæranda um endurgreiðslu ofgreiddra fæðingarorlofsgreiðslna fyrir tímabilið febrúar til maí 2024 því staðfest.
Ú R S K U R Ð A R O R Ð
Ákvörðun Fæðingarorlofssjóðs, dags. 12. september 2024, um að krefja A, um endurgreiðslu ofgreiddra fæðingarorlofsgreiðslna fyrir tímabilið febrúar til maí 2024, er staðfest.
F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála
Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir