Mál nr. 598/2024-Úrskurður

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 598/2024

Fimmtudaginn 30. janúar 2025

A

gegn

Mosfellsbæ

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Eva Dís Pálmadóttir lögfræðingur.

Með kæru, dags. 21. nóvember 2024, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Mosfellsbæjar, dags. 21. ágúst 2024, um að synja umsókn hennar um stuðningsþjónustu í formi heimilisþrifa.

I. Málavextir og málsmeðferð

Með umsókn, dags. 13. mars 2024, sótti kærandi um stuðningsþjónustu frá Mosfellsbæ í formi heimilisþrifa. Umsókn kæranda var tekin fyrir á trúnaðarmálafundi velferðarsviðs Mosfellsbæjar 26. júní 2024 þar sem henni var synjað. Velferðarnefnd Mosfellsbæjar staðfesti þá ákvörðun á fundi sínum 20. ágúst 2024 sem kæranda var kynnt með bréfi, dags. 21. ágúst 2024.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 21. nóvember 2024. Með bréfi, dags. 26. nóvember 2024, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Mosfellsbæjar vegna kærunnar ásamt gögnum málsins. Greinargerð sveitarfélagsins barst 11. desember 2024, og var hún kynnt kæranda með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 17. desember 2024. Athugasemdir bárust ekki.

II. Sjónarmið kæranda

Kærandi greinir frá því að hafa í mars 2024 sótt um félagslega heimaþjónusta (stuðning við heimilisstörf) þar sem hún sé líkamlega fötluð. Kærandi sé með B, sem sé lömun vegna læknamistaka í fæðingu og hafi verið öryrki frá árinu 2017. Kærandi hafi frá tveggja ára aldri þurft á sjúkraþjálfun að halda.

Kærandi vísar til laga nr. 38/2018 um þjónustu við fatlað fólk með langvarandi stuðningsþarfir og telji að um ólöglega mismunun sé að ræða, þ.e. að einhleypur fatlaður einstaklingur eigi rétt á aðstoð en ekki hún þar sem hún sé gift. Fatlað fólk eigi rétt á að stofna fjölskyldu og það sé algjörlega ólöglegt að neyða maka fatlaðs einstaklings til að vinna meira vegna þess eins að hann sé giftur fötluðum einstaklingi. Með því sé verið að senda neikvæð skilaboð til samfélagsins. Kærandi sætti sig ekki við að þurfa að skilja til að fá rétt til aðstoðar. Kærandi hafi fengið aðstoð frá Reykjavíkborg tvisvar sinnum í viku (3 tíma á viku) frá árinu 2020. Hún hafi einnig fengið aðstoð árið 2017. Það hafi hjálpað fjölskyldunni mikið en nú finnist börnunum hennar þremur vandræðalegt að bjóða vinum sínum á heimilið.

Kærandi hafi verið með verki á hverjum degi síðustu 18 árin og geti ekki þrifið húsið almennilega. Kæranda líði mjög illa vegna þessa og sé leið vegna barnanna. Handleggur kæranda hafi þegar rýrnað um rúmlega 10 cm vegna lömunarinnar. Verkurinn sé mjög sterkur og hafi áhrif á allan hrygginn og hálsinn. Málsmeðferð sveitarfélagsins Mosfellsbæjar hafi ekki verið í samræmi við lög.

III. Sjónarmið Mosfellsbæjar

Í greinargerð Mosfellsbæjar kemur fram að kærandi hafi sótt um stuðningsþjónustu í formi heimilisþrifa 13. mars 2024. Kallað hafi verið eftir læknisvottorði 20. mars sem hafi borist velferðarsviði samdægurs. Ráðgjafi velferðarsviðs hafi farið á heimili kæranda 3. apríl 2024 sem hluta af heildarmati á aðstæðum. Umsókn kæranda hafi verið tekin fyrir á trúnaðarmálafundi 26. júní 2024 þar sem umsókninni hafi verið synjað á grundvelli 2. tölul. 3. gr. reglna Mosfellsbæjar um stuðningsþjónustu þar sem segi: „Stuðningur við heimilishald er stuðningur við þau verk sem þarf að leysa af hendi á heimili notanda sem hann eða aðrir heimilismenn eru ekki færir um að annast sjálfir...“. Í svarbréfi velferðarsviðs hafi komið fram upplýsingar um heimild kæranda til að skjóta ákvörðun velferðarsviðs til velferðarnefndar innan fjögurra vikna. Þann 21. júlí 2024 hafi kærandi óskað eftir aðstoð við að skjóta ákvörðun velferðarsviðs til velferðarnefndar og þann 23. júlí 2024 hafi kæranda verið leiðbeint um það. Kærandi hafi sent velferðarsviði greinargerð 15. ágúst 2024 og óskað eftir að mál hennar yrði tekið upp hjá velferðarnefnd. Þrátt fyrir að fjögurra vikna fresturinn hafi verið útrunninn hafi málið verið tekið upp hjá velferðarnefnd. 

Velferðarnefnd hafi fjallað um mál kæranda á 21. fundi nefndarinnar þann 20. ágúst 2024 þar sem ákvörðun velferðarsviðs hafi verið staðfest. Kærandi hafi ekki fengið réttar leiðbeiningar í svarbréfi velferðarnefndar þar sem leiðbeiningar um kæruleið til úrskurðarnefndar velferðarmála hafi vantað í bréfið. Kærandi hafi haft samband við stjórnanda félagsþjónustu 22. október 2024 þar sem hún hafi óskað eftir aðstoð við að kæra ákvörðun velferðarnefndar til úrskurðarnefndar velferðarmála. Kæranda hafi verið leiðbeint með það samdægurs.

Tekið er fram að kærandi búi á heimili með eiginmanni og þremur börnum. Kæranda hafi því verið synjað um heimilisþrif á þeim grundvelli að annar heimilismaður (eiginmaður) væri fær um að annast heimilisþrifin. Það væri í samræmi við reglur Mosfellsbæjar sem og vinnulag í öðrum sambærilegum málum. Velferðarsviði hafi ekki borist umsókn frá kæranda eða upplýsingar frá henni um aðra þjónustu sem hún hafi verið í þörf fyrir af hálfu sviðsins.

IV. Niðurstaða

Kærð er synjun Mosfellsbæjar á umsókn kæranda um stuðningsþjónustu í formi heimilisþrifa.

Markmið félagsþjónustu á vegum sveitarfélaga er að tryggja fjárhagslegt og félagslegt öryggi og stuðla að velferð íbúa á grundvelli samhjálpar, sbr. 1. mgr. 1. gr. laga nr. 40/1991 um félagsþjónustu sveitarfélaga. Samkvæmt 2. mgr. 1. gr. laganna skal þess gætt við framkvæmd félagsþjónustunnar að hvetja einstaklinginn til ábyrgðar á sjálfum sér og öðrum, virða sjálfsákvörðunarrétt hans og styrkja hann til sjálfshjálpar. Um leið skulu við framkvæmd félagsþjónustunnar sköpuð skilyrði til að einstaklingurinn geti tekið virkan þátt í samfélaginu á eigin forsendum. Félagsleg þjónusta skuli í heild sinni miða að valdeflingu og miðast við einstaklingsbundnar þarfir og aðstæður. Með félagsþjónustu er átt við þjónustu, aðstoð og ráðgjöf, meðal annars í tengslum við stuðningsþjónustu, sbr. 1. mgr. 2. gr.

Í VII. kafla laga nr. 40/1991 er fjallað um stuðningsþjónustu. Markmið stuðningsþjónustu er að aðstoða og hæfa notendur sem þurfa aðstæðna sinna vegna á stuðningi að halda við athafnir daglegs lífs og/eða til þess að rjúfa félagslega einangrun. Stuðningsþjónusta skal stefna að því að efla viðkomandi til sjálfsbjargar og gera honum kleift að búa sem lengst í heimahúsi, sbr. 25. gr. laganna. Samkvæmt 1. mgr. 26. gr. laganna er sveitarfélagi skylt að sjá um stuðningsþjónustu til handa þeim sem búa á eigin heimilum og þurfa aðstoð vegna skertrar getu, fjölskylduaðstæðna, álags, veikinda eða fötlunar. Stuðningsþjónustu skal veita svæðisbundið með þeim hætti sem best hentar á hverjum stað. Aðstoð skal veitt fjölskyldum barna sem metin eru í þörf fyrir stuðning. Aðstoð skal veitt innan og utan heimilis samkvæmt reglum sem sveitarfélagið setur.

Í 3. mgr. 26. gr. laganna kemur fram að ráðherra skuli gefa út leiðbeiningar um framkvæmd stuðningsþjónustu, tímafjölda og mat á þörf fyrir þjónustu í samráði við Samband íslenskra sveitarfélaga. Þá segir að sveitarstjórn skuli setja nánari reglur um stuðningsþjónustu á grundvelli leiðbeininga ráðherra. Lög um félagsþjónustu sveitarfélaga veita þannig sveitarfélögum ákveðið svigrúm til að meta sjálf, miðað við aðstæður á hverjum stað, hvers konar þjónustu þau vilja veita. Í samræmi við þetta og ákvæði stjórnarskrárinnar um sjálfstjórn sveitarfélaga er mat á þeirri útfærslu að meginstefnu til lagt í hendur viðkomandi sveitarstjórnar. Verður ekki við því mati hróflað af hálfu úrskurðarnefndar velferðarmála, svo fremi það byggi á lögmætum sjónarmiðum og sé í samræmi við lög að öðru leyti.

Í 3. gr. reglna Mosfellsbæjar um stuðningsþjónustu kemur fram að stuðningsþjónusta sé fyrir þau sem búi á eigin heimili og þurfi stuðning vegna skertrar getu, fötlunar, fjölskylduaðstæðna, álags eða veikinda. Með stuðningsþjónustu sé meðal annars átt við stuðning við heimilishald, sbr. 2. tölul. 2. mgr. 3. gr. Þar segir að stuðningur við heimilishald sé stuðningur við þau verk sem þurfi að leysa af hendi á heimili notanda sem hann eða aðrir heimilismenn séu ekki færir um að annast sjálfir. Auk þess sé veittur stuðningur við að nýta velferðartækni, ef við eigi, sem auðveldi notanda heimilishald og starfsfólki að veita þjónustuna.

Í 7. gr. framangreindra reglna er kveðið á um mat á stuðningsþörf. Þar segir í 1. mgr. að umsókn um stuðningsþjónustu sé metin af fjölskyldusviði og haft sé samband við umsækjanda að jafnaði innan tveggja vikna frá því að umsókn berist. Mat á stuðningsþörf fari fram í samvinnu við umsækjanda á heimili hans eða á öðrum vettvangi í samráði við hann. Í 2. mgr. 7. gr. kemur fram að við mat á stuðningsþörf skuli líta til eftirfarandi atriða:

„Félagslegra aðstæðna.

Samfélagsþátttöku og virkni.

Félagslegrar færni.

Styrkleika.

Athafna daglegs lífs.

Heilsu.

Hegðunar.

Annarra mikilvægra upplýsinga.“

Þá segir í 3. mgr. 7. gr. að stuðningsþarfir séu einstaklingsbundnar og taki mið af þörfum og aðstæðum umsækjanda og fjölskyldu hans. Mat á stuðningsþörf nái einnig til möguleika á að nýta tækni, hjálpartæki og/eða þess að breyta verklagi í athöfnum daglegs lífs. Við mat á stuðningsþörf skuli einnig taka mið af mati samkvæmt viðeigandi matstækjum, s.s. RAI-Home Care, þegar við eigi.

Samkvæmt gögnum málsins fór fram mat á stuðningsþörf kæranda á heimili hennar 3. apríl 2024. Í greinargerð sem lögð var fram á trúnaðarmálafundi velferðarsviðs í júní 2024 kemur meðal annars fram að kærandi sé gift og eigi þrjú börn á aldrinum X, X og X ára. Fjölskyldan sé búsett í stóru einbýlishúsi í sveitarfélaginu. Fyrir liggur að umsókn kæranda um stuðningsþjónustu var synjað með vísan til þess að aðrir heimilismenn væru metnir færir um að annast heimilishaldið.

Líkt og að framan greinir gera reglur Mosfellsbæjar um stuðningsþjónustu ráð fyrir að stuðningur við heimilishald sé aðeins veittur ef notandi eða aðrir heimilismenn eru ekki færir um að annast sjálfir þau verk sem leysa þarf af hendi á heimili notanda. Sveitarfélagið hefur metið það svo að eiginmaður kæranda geti sinnt heimilisþrifum og hefur því mati ekki verið andmælt. Að mati úrskurðarnefndarinnar er málefnalegt að líta til fjölskylduaðstæðna umsækjanda við mat á því hvort þörf sé á aðstoð við heimilishald og felur það ekki í sér mismunun á grundvelli hjúskapar líkt og kærandi byggir á.

Með vísan til framangreinds er hin kærða ákvörðun staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Mosfellsbæjar, dags. 21. ágúst 2024, um að synja umsókn A, um stuðningsþjónustu í formi heimilisþrifa, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

 Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir