Mál nr. 169/2025-Úrskurður

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 169/2025

Miðvikudaginn 16. apríl 2025

A

gegn

umboðsmanni skuldara

ÚRSKURÐUR

Mál þetta úrskurða Kári Gunndórsson lögfræðingur, Björn Jóhannesson lögfræðingur og Þórhildur Líndal lögfræðingur.

Þann 8. og 13. mars 2025 barst úrskurðarnefnd velferðarmála kæra A. Kærð var ákvörðun umboðsmanns skuldara, dags. 21. febrúar 2025, um niðurfellingu á heimild til greiðsluaðlögunar.

I. Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi er fædd árið 1983. Heildarskuldir kæranda samkvæmt yfirliti umboðsmanns skuldara, dags. 9. janúar 2025, eru 5.501.461 króna.

Með ákvörðun umboðsmanns skuldara þann 18. nóvember 2024 var kæranda veitt heimild til að leita greiðsluaðlögunar og hófst þá tímabundin frestun greiðslna samkvæmt 11. gr. laga nr. 101/2010 um greiðsluaðlögun einstaklinga (lge.). Í framhaldinu var kæranda skipaður umsjónarmaður með greiðsluaðlögunarumleitunum sínum. Í ákvörðun umboðsmanns og sérstöku fylgiskjali með henni var upplýst um skyldur skuldara við greiðsluaðlögun samkvæmt 12. gr. lge.

Í bréfi umsjónarmanns með greiðsluaðlögunarumleitunum kæranda til umboðsmanns skuldara, dags. 27. janúar 2025 tilkynnti umsjónarmaður að hún teldi að fram væru komnar upplýsingar sem ætla mætti að hindruðu að greiðsluaðlögun væri heimil á grundvelli lge., sbr. a-lið 1. mgr. 12. gr. lge. Því væri það mat umsjónarmanns að fella ætti niður greiðsluaðlögunarumleitanir kærenda á grundvelli 15. gr. lge.

Með bréfi umboðsmanns skuldara til kæranda, dags. 4. febrúar 2025, var henni gefinn kostur á að tjá sig um mat umsjónarmanns innan tilskilins frests og leggja fram frekari gögn áður en umboðsmaður skuldara tæki ákvörðun um hvort fella skyldi niður heimild hennar til greiðsluaðlögunarumleitana. Á grundvelli fyrirliggjandi gagna taldi umboðsmaður skuldara að upp á tilskilinn sparnað kæranda vantaði alls 757.280 krónur. Engin viðbrögð bárust frá kæranda.

Með ákvörðun 21. febrúar 2025 felldi umboðsmaður skuldara niður greiðsluaðlögunarumleitanir kæranda með vísan til 15. gr., sbr. a-lið 1. mgr. 12. gr. lge.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála með bréfum, dags. 8. og 13. mars 2025. Með bréfi, dags. 18. mars 2025, óskaði úrskurðarnefnd eftir greinargerð umboðsmanns skuldara. Greinargerð umboðsmanns skuldara barst með bréfi, dags. 20. mars 2025 og var hún send kæranda til kynningar með bréfi, dags. 25. mars 2025. Frekari athugasemdir bárust ekki.

II. Sjónarmið kæranda

Kærandi gerir ekki sérstakar kröfur í málinu en skilja verður kæru hennar svo að þess sé krafist að ákvörðun umboðsmanns skuldara um niðurfellingu á heimild til greiðsluaðlögunar verði felld úr gildi.

Í kæru kemur fram að kærandi hafi ekki getað gert neitt í langan tíma vegna langvarandi veikinda sem hafi verið mjög mikil undanfarið. Líkamleg og andleg veikindi hennar hafi komið henni í slæma stöðu fjárhagslega. Kærandi óskar þess að henni verði sýndur skilningur og hægt verði að aðstoða hana áfram. Kærandi bendir á að fjárhagsvandamál hennar hafi haft mjög slæm áhrif á hana á allan máta og vilji hún einnig taka fram að hingað til hafi hún  alltaf skilað inn þeim gögnum sem óskað hafi verið eftir frá henni.

Kærandi kveðst hafa verið að glíma við alvarleg, flókin og langvarandi veikindi frá því á seinni meðgöngu. Í kæru greinir kærandi ítarlega frá veikindum sínum og þeirri erfiðu stöðu sem hún er í vegna þeirra.

Fram kemur að þær uppsöfnuðu barnabætur sem kærandi fékk greiddar hafi farið beint til fjölskyldu hennar sem hafi þurft að lána henni peninga í neyð. Varðandi greiðsluna frá tryggingafélaginu hafi verið brotist inn í bifreið kæranda og mörgu stolið. Bæturnar frá tryggingarfélaginu hafi ekki dugað til að greiða fyrir skemmdir á bifreiðinni og því sem hafi verið stolið.

III. Sjónarmið umboðsmanns skuldara

Með ákvörðun umboðsmanns skuldara, dags. 16. september 2024 var kæranda veitt heimild til að leita greiðsluaðlögunar samkvæmt lge. og umsjónarmaður skipaður með greiðsluaðlögunarumleitunum.

Umsjónarmaður tilkynnti með bréfi til embættisins, dags. 27. janúar 2025, að kærandi hefði ekki lagt fyrir fjármuni í samræmi við greiðslugetu, sbr. a-lið 1. mgr. 12. gr. lge. og að kærandi hefði ekki brugðist við fyrirspurnum umsjónarmanns varðandi fjárhæð á hjálögðu fé, sbr. 1. mgr. 16. gr. lge. Taldi umsjónarmaður því rétt að greiðsluaðlögunarumleitanir yrðu felldar niður, sbr. 15. gr. lge.

Kæranda var sent ábyrgðarbréf af hálfu embættisins, dags. 4. febrúar [2025], þar sem henni var boðið leggja fram frekari gögn í málinu og láta álit sitt í ljós. Bréfið  var einnig sent til kæranda með tölvupósti, dags. 4. febrúar [2025]. Samkvæmt upplýsingum frá Póstinum þá var bréfið móttekið á lögheimili kæranda, hinn 6. febrúar [2025]. Engin viðbrögð bárust frá kæranda innan þess frests sem veittur var með bréfinu.

Með hinni kærðu ákvörðun var heimild kæranda til greiðsluaðlögunar felld niður með vísan til a-liðar 1. mgr. 12. gr. og 1. mgr. 16. gr. Ige. Um málsatvik og forsendur vísast að öðru leyti til hinnar kærðu ákvörðunar.

Í 1. mgr. 15. gr. lge. segir að ef fram koma upplýsingar sem ætla má að hindri að greiðsluaðlögun sé heimil á grundvelli laganna skuli umsjónarmaður tilkynna um slíkt til umboðsmanns skuldara sem í kjölfarið tekur afstöðu til málsins með rökstuddri ákvörðun. Skuldara skal gefið tækifæri til að láta álit sitt í ljós áður en slík ákvörðun er tekin.

Í hinni kærðu ákvörðun og fylgigögnum ákvörðunarinnar sé rökstuðningur fyrir niðurfellingu greiðsluaðlögunarumleitana með vísan til a-liðar 1. mgr. 12. gr. og 1. mgr. 16. gr. lge. Þar sé einnig farið yfir atvik málsins og hvernig þau heimfærast undir framangreind ákvæði lge.

Við meðferð málsins  var kæranda veitt færi á að gera athugasemdir og leggja fram gögn í málinu vegna þeirra atriða sem þóttu geta leitt til niðurfellingar á heimild til greiðsluaðlögunarumleitana. Engin viðbrögð bárust frá kæranda innan þess frests sem veittur var og því hafi verið tekin ákvörðun á grundvelli fyrirliggjandi gagna.

Bent sé á að kærandi hafi haft samband við starfsmann embættisins, þann 2. mars [2025] þar sem hún óskaði eftir því að fá að senda gögn. Kærandi veitti í kjölfarið skýringar með tölvupósti, dags. 8. mars [2025]. Með tölvupósti, dags. 10. mars [2025] var kærandi upplýst um að þar sem ákvörðun um niðurfellingu hefði verið tekin, þá væru ekki forsendur fyrir því að endurskoða ákvörðunina. Henni hafi hins vegar verið leiðbeint um að kæra ákvörðun embættisins til úrskurðanefndar velferðarmála, þar sem henni yrði veitt færi á að veita skýringar og leggja fram gögn.

Með vísan til forsendna hinnar kærðu ákvörðunar fer umboðsmaður skuldara fram á að hún verði staðfest.

Í hinni kærðu ákvörðun, dags. 21. febrúar 2025, kemur fram að umboðsmaður skuldara hafi sent kæranda bréf, dags. 4. febrúar 2025, með ábyrgðarpósti og með tölvupósti. Í bréfinu hafi verið gerð grein fyrir mikilvægi þess að skýra þar til greind álitaefni og leggja fram gögn. Embættið telji að kæranda hafi verið veitt færi á að andmæla fyrirsjáanlegri niðurfellingu á heimild til greiðsluaðlögunar, sbr. 15. gr. lge. og 13. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993, með greindu ábyrgðarbréfi og tölvupósti.

Í ljósi þess að engin svör eða gögn bárust frá kæranda hafi embættið þurft að taka ákvörðun á grundvelli fyrirliggjandi upplýsinga. Það hafi verið mat embættisins að fella bæri niður heimild til greiðsluaðlögunar á grundvelli 15. gr. lge., sbr. a-lið 1. mgr. 12. gr. og 16. gr. lge., sbr. það sem rakið hafi verið í bréfi sem kæranda var sent 4. febrúar 2025.

Í tilkynningu umboðsmanns skuldara til kæranda, dags. 4. febrúar 2025, kemur fram, að umsjónarmaður hafi með tölvupósti, dags. 13. desember 2024, óskað eftir upplýsingum frá kæranda hvort aðstæður kæranda hefðu að einhverju leyti breyst frá því umsókn hennar um greiðsluaðlögun var samþykkt. Með tölvupósti, dags. l5. desember [2024] greindi kærandi frá því að aðstæður hennar væru óbreyttar en að brotist hefði verið inn í bifreið hennar, sem enn væri óökufær.

Fyrir liggur að þann 21. nóvember [2024] fékk kærandi greiddar barnabætur inn á bankareikning sinn. Samkvæmt upplýsingum frá Skattinum, dags. 8. janúar [2025], þá myndaðist skuld vegna barnabóta þar sem framtali 2024 hafði ekki verið skilað innan framtalsfrests. Þegar framtalinu var skilað, þá hafi framangreind skuld verið leiðrétt og barnabætur að fjárhæð 536.491 kr. verið greiddar inn á reikning kæranda, dags. 21. nóvember [2024].

Í ljósi þess að barnabætur að fjárhæð 536.491 kr. voru greiddar eftir að frestun greiðslna hófst, þá óskaði umsjónarmaður eftir staðfestingu á því að fjármunirnir hefðu verið lagðir fyrir, sbr. a-lið 1. mgr. 12. gr. lge. Jafnframt var upplýst um að þar sem kærandi fengi nú greiddar barnabætur þá væri mánaðarleg greiðslugeta hennar jákvæð um 89.872 kr. miðað við greiðslur frá TR fyrir janúar 2025, en meðfylgjandi var jafnframt yfirlit yfir fjárhag kæranda. Fjárhæð barnabóta var miðuð við heildarfjárhæð þess sem [kærandi fékk greitt í slíkar bætur] á árinu 2024, samtals 985.531 kr., eða 82.128 kr. á mánuði.

Umsjónarmaður óskaði eftir afstöðu kæranda til yfirlitsins og staðfestingu á því að fjármunirnir hefðu verið lagðir fyrir. Engin viðbrögð bárust við tölvupóstinum innan þess frests sem veittur var.

Umsjónarmaður aflaði yfirlits yfir innborganir frá Landsbankanum, dags. 7. janúar [2025], þar sem fram kom að Sjóvá-almennar tryggingar hf. hefðu lagt 230.266 kr. inn á reikning kæranda, dags. 17. desember [2024].

Með tölvupósti, dags. 17. janúar [2025], óskaði umsjónarmaður eftir staðfestingu á því að framangreindir fjármunir, samtals að fjárhæð 766.757 kr., væru til staðar. Engin viðbrögð bárust frá kæranda innan þess frests sem veittur var.

Ljóst sé að frestun greiðslna, frá því að umsókn kæranda var samþykkt, hefur staðið yfir frá 18. nóvember sl. eða í rúmlega tvo mánuði, sé miðað við tímabilið frá 18. nóvember til 27. janúar sl.

Samkvæmt fyrirliggjandi gögnum má áætla að mánaðarlegur framfærslukostnaður kæranda hafi samtals verið að fjárhæð 1.177.809 kr. á tímabili greiðsluskjóls (18. nóvember 2024 til 27. janúar 2025), sé miðað við framfærsluviðmið umboðsmanns skuldara í janúar 2025 fyrir einstakling með eitt barn og hálfa framfærslu barns, ásamt upplýsingum um ákveðin útgjöld.

Samkvæmt gögnum málsins hafði kærandi alls 1.168.332 kr. í heildartekjur á umræddu tímabili, að frádregnum sköttum og gjöldum, auk þess sem hún fékk greiddar barnabætur að fjárhæð 536.491 kr., dags. 21. nóvember [2024], og eingreiðslu frá Sjóvá, dags. 17. desember [2024], að fjárhæð 230.266 kr. eða samtals greiðslur að fjárhæð 766.757 kr.

Í eftirfarandi sundurliðun útreikninga hafi verið miðað við að unnt sé að leggja fyrir mismun útborgaðra tekna á mánuði og framfærslukostnaðar, þ.e. þá upphæð sem eftir stendur af tekjum umsækjanda eftir að gert hefur verið ráð fyrir kostnaði vegna framfærslu. Er sú upphæð nefnd „greiðslugeta“ kæranda. Hér að neðan sé yfirlit yfir tekjur, útgjöld og greiðslugetu:

Vakin sé athygli á því að ekki sé gert ráð fyrir desemberuppbót og eingreiðslu vegna örorkulífeyris í útreikningi á tekjum vegna desember [2024].

Samkvæmt framangreindum útreikningum og upplýsingum hafi verið gengið út frá því að kærandi hafi að öllu óbreyttu átt að geta lagt fyrir 757.280 kr., sé miðað við heildarfjárhæð áætlaðs sparnaðar á tímabilinu frá 18. nóvember til og með 27. janúar [2024].

IV. Niðurstaða

Ákvörðun umboðsmanns skuldara byggist á 15. gr. lge. með vísan til a-liðar 1. mgr. 12. gr. lge. þar sem fjallað er um skyldur skuldara á meðan leitað er greiðsluaðlögunar.

Samkvæmt a-lið 1. mgr. 12. gr. lge. skal skuldari leggja til hliðar af launum og öðrum tekjum sínum það fé sem er umfram það sem hann þarf til að sjá sér og fjölskyldu sinni farborða samkvæmt útreiknuðum framfærslukostnaði frá umboðsmanni skuldara. Í 2. mgr. 12. gr. kemur fram að telji umsjónarmaður að skuldari hafi brugðist skyldum sínum skuli hann óska þess við umboðsmann skuldara að greiðsluaðlögunarumleitanir verði felldar niður samkvæmt 15. gr. lge.

Í 1. mgr. 15. gr. lge. segir m.a. að ef fram koma upplýsingar sem ætla má að hindri að greiðsluaðlögun sé heimil á grundvelli laganna skal umsjónarmaður tilkynna um slíkt til umboðsmanns skuldara sem í kjölfarið tekur afstöðu til málsins með rökstuddri ákvörðun. Skuldara skal gefið tækifæri til að láta álit sitt í ljós áður en slík ákvörðun er tekin.

Samkvæmt gögnum málsins tilkynnti umsjónarmaður með bréfi til umboðsmanns skuldara, dags. 27. janúar 2025, að hún teldi að fram væru komnar upplýsingar sem bentu til þess að kærandi hefði brugðist skyldum sínum samkvæmt a-lið 1. mgr. 12. gr. þar sem en kærandi hafði ekki lagt nægilega fjármuni á því tímabili sem frestun greiðslna stóð yfir. Umboðsmaður skuldara óskaði skýringa kæranda sbr. bréf, dags. 4. febrúar 2025. Kærandi brást ekki við bréfi umboðsmanns og var heimild kæranda til greiðsluaðlögunar felld úr gildi með hinni kærðu ákvörðun, dags. 21. febrúar 2025.

Í 1. mgr. 11. gr. lge. kemur fram að frestun greiðslna, svokallað greiðsluskjól, hefjist þegar umboðsmaður skuldara hefur samþykkt umsókn til greiðsluaðlögunar. Bar kæranda því að virða skyldur sínar samkvæmt 12. gr. laganna strax eftir að umsókn hennar var samþykkt hjá umboðsmanni skuldara. Samkvæmt gögnum málsins var kærandi upplýstur um skyldur sínar samkvæmt a-lið 1. mgr. 12. gr. lge.

Að mati umboðsmanns skuldara hefði kærandi átt að leggja til hliðar 757.280 krónur frá því að umsókn hennar um greiðsluaðlögun var samþykkt, eða allt frá 18. nóvember 2024 til og með 27. janúar 2025. Í kæru til úrskurðarnefndarinnar kemur fram að kærandi hafi nýtt greiðslu uppsafnaðra barnabóta til að greiða ættingjum sem höfðu lánað henni peninga í neyð. Engar haldbærar skýringar voru í kæru varðandi ráðstöfun greiðslunnar frá tryggingarfélaginu.

Með vísan til fyrirliggjandi gagna í málinu og að framangreindu virtu þykir að mati úrskurðarnefndarinnar sýnt að kærandi hafi brotið gegn skyldum sínum samkvæmt a-lið 1. mgr. 12. gr. lge. með því að hafa ekki lagt til hliðar þá fjármuni sem gagnast gætu lánardrottnum sem greiðsla. Kæranda var því óheimilt að ráðstafa þeim fjármunum til greiðslu skulda við ættingja. Þá telur úrskurðarnefndin að kæranda hafi verið nægilega leiðbeint um skyldur hennar og með skýrum hætti.

Með vísan til alls þess, sem hér hefur verið rakið, bar að fella niður heimild kæranda til greiðsluaðlögunar á grundvelli 1. mgr. 15. gr. lge., sbr. a-lið 1. mgr. 12. gr. lge. Ákvörðun umboðsmanns skuldara er samkvæmt því staðfest.

ÚRSKURÐARORÐ

Ákvörðun umboðsmanns skuldara um að fella niður heimild A, til greiðsluaðlögunar, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Kári Gunndórsson