Mál nr. 113/2025-Úrskurður

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 113/2025
Miðvikudaginn 30. apríl 2025

A

gegn

umboðsmanni skuldara

ÚRSKURÐUR

Mál þetta úrskurða Kári Gunndórsson lögfræðingur, Björn Jóhannesson lögfræðingur og Þórhildur Líndal lögfræðingur.

Þann 21. febrúar 2025 barst úrskurðarnefnd velferðarmála kæra A. Kærð var ákvörðun umboðsmanns skuldara sem tilkynnt var með bréfi, dags. 7. febrúar 2025, þar sem umsókn kæranda um greiðsluaðlögun var synjað.

I. Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi, sem er fædd 1991, lagði fram umsókn um greiðsluaðlögun 1. október 2024. Með bréfi, dags. 10. desember 2024, var kæranda tilkynnt að við vinnslu á umsókn hennar hefðu komið í ljós atriði sem leitt gætu til synjunar umsóknar um greiðsluaðlögun. Með bréfinu var kæranda veitt færi á að leggja fram skýringar og gögn áður en ákvörðun um afgreiðslu umsóknar yrði tekin. Skýringar bárust frá kæranda. Með ákvörðun umboðsmanns skuldara, dags. 7. febrúar 2025, var umsókn kæranda synjað á grundvelli h-liðar 1. mgr. 6. gr. laga um greiðsluaðlögun einstaklinga nr. 101/2010 (lge.).

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 21. febrúar 2025. Með bréfi, dags. 26. febrúar 2025, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð umboðsmanns skuldara. Greinargerð umboðsmanns barst með bréfi, dags. 10. mars 2025 og var hún send kæranda til kynningar með bréfi, dags. 12. mars 2025. Athugasemdir kæranda bárust með bréfi, dags. 20. mars 2025, og voru þær sendar umboðsmanni skuldara til kynningar með bréfi sama dag. Frekari athugasemdir bárust ekki.

II. Sjónarmið kæranda

Kærandi gerir ekki sérstakar kröfur í málinu en skilja verður kæru hennar svo að þess sé krafist að ákvörðun umboðsmanns skuldara um að synja henni um heimild til að leita greiðsluaðlögunar verði felld úr gildi. Kærandi óskar eftir endurskoðun á umsókn sinni vegna fjárhagslegra og persónulegra aðstæðna sem hafa sett hana í afar erfiða stöðu.

Sem einstæð móðir sé kærandi bæði aðal umsjónaraðili og eini framfærandi barna sinna og sjái um allar daglegar þarfir þeirra, lækniskostnað og sérstaka umönnun. Sonur hennar sé með […] og þurfi stöðugan stuðning og athygli. Hann sé einnig oft veikur og geti því oft aðeins mætt í skóla 2–3 sinnum í viku, leyfi heilsa hans það. Þetta geri það enn erfiðara fyrir kæranda að samræma umönnun hans og önnur verkefni. Þá sé dóttir kæranda mögulega með alvarlegt ADHD, sem bæti við frekari áskoranir í daglegu lífi þeirra.

Faðir barnanna, fyrrverandi eiginmaður kæranda, hafi börnin aðeins fjórum sinnum í mánuði og veiti ekki mikinn beinan stuðning við umönnun þeirra. Þótt hann greiði meðlag hvíli bæði hin fjárhagslega og tilfinningalega ábyrgð á uppeldinu alfarið á kæranda. Kærandi sjái til þess að þau hafi allt sem þau þurfi, frá mat og fötum til meðferðar og menntunar, á meðan hún annist heimilishaldið ein.

Auk þessa sé kærandi í endurhæfingu vegna kvíðaröskunar, sem hafi haft veruleg áhrif á vinnugetu hennar. Þrátt fyrir þessar erfiðu aðstæður sé hún að vinna að bata með það að markmiði að geta snúið aftur til vinnu í lok sumars. En eins og staðan sé núna er fjárhagur kæranda afar slæmur og skuldir hennar hafi aukist vegna óheppilegra persónulegra atvika.

Fjárhagserfiðleikar kæranda eigi einnig rót sína að rekja til þess að móðir kæranda […]. Kærandi hafi tekið að sér fjárhagslegar skuldbindingar til að styðja hana í þessum flutningum, í þeirri trú að hún myndi endurgreiða sér þegar hún fengi vinnu. Þegar hún síðan fékk vinnu neitaði hún hins vegar að greiða kæranda til baka og skildi hana eftir í mjög erfiðri fjárhagsstöðu. Þessi óvænta atburðarrás hafi gert það enn erfiðara fyrir kæranda að halda utan um ábyrgðir sínar og fjármál kæranda hafi fljótt orðið óviðráðanleg.

Verði kæranda veitt þessi fjárhagsaðstoð myndi það létta verulega á byrðum hennar og leyfa henni að einbeita sér að endurhæfingu sinni og vellíðan. Með þessari aðstoð gæti kærandi byggt sig upp, sinnt heilsunni betur og að lokum orðið vinnufær aftur eins og stefnt sé að.

Kærandi kveðst trúa því einlæglega að aðstæður hennar falli undir tilgang fjárhagsaðstoðarinnar og sé fús til að leggja fram frekari gögn eða skýringar, sé þess óskað. Sé möguleiki á endurmati eða annarri lausn væri kærandi afar þakklát fyrir það tækifæri.

III. Sjónarmið umboðsmanns skuldara

Í greinargerð umboðsmanns skuldara kemur fram að kærandi hafi lagt inn umsókn um greiðsluaðlögun þann 1. október 2024. Í hinni kærðu ákvörðun hafi núverandi fjárhagsstaða kæranda verið rakin auk annarra upplýsinga sem málið varðar. Við meðferð málsins hafi komið í ljós atvik sem þóttu geta leitt til synjunar um heimild til greiðsluaðlögunar. Því hafi kæranda verið sent ábyrgðarbréf, dags. 10. desember 2024, þar sem henni hafi verið boðið að leggja fram frekari gögn í málinu og láta álit sitt í ljós. Viðbrögð kæranda bárust með tölvupóstum dags. 19. desember 2024, 6., 16. og 30. janúar [2025]. Með ákvörðun dags. 7. febrúar [2025] hafi kæranda verið synjað um greiðsluaðlögun með vísan til h-liðar 6. gr. lge. Um málsatvik og forsendur vísast að öðru leyti til hinnar kærðu ákvörðunar.

Umboðsmanni skuldara ber við mat á umsókn að líta til þeirra aðstæðna sem geta komið í veg fyrir að greiðsluaðlögun verði heimiluð, sbr. 6. gr. lge. Í hinni kærðu ákvörðun sé ítarlegur rökstuðningur fyrir synjun umsóknar kæranda um greiðsluaðlögun, með vísan til h-liðar 6. gr. lge. Við meðferð málsins hafi kæranda verið veitt færi á að gera athugasemdir og leggja fram gögn í málinu vegna þeirra atriða sem þóttu geta leitt til synjunar á umsókn um greiðsluaðlögun. Eftir að hafa skoðað upplýsingar frá kæranda og gögn málsins komst umboðsmaður skuldara engu að síður að þeirri niðurstöðu að synja ætti kæranda um heimild til greiðsluaðlögunar. Í hinni kærðu ákvörðun sé sú niðurstaða rökstudd og með því hafi verið tekin afstaða til framkominna upplýsinga og gagna.

Með vísan til forsendna hinnar kærðu ákvörðunar fer umboðsmaður skuldara fram á hún verði staðfest.

Í hinni kærðu ákvörðun, dags. 7. febrúar 2025, komi fram að samkvæmt h-lið 6. gr. lge., skuli synja um heimild til greiðsluaðlögunar, nema sérstakar aðstæður séu fyrir hendi, ef skuldari hefur hagað fjármálum sínum á verulega ámælisverðan hátt eða tekið fjárhagslega áhættu sem ekki var í samræmi við fjárhagsstöðu hans á þeim tíma sem til fjárhagsskuldbindingarinnar var stofnað. Í greinargerð með breytingafrumvarpi á lögum [nr. 21/2024] um greiðsluaðlögun einstaklinga, sé með sérstökum aðstæðum einkum vísað til veikinda, erfiðra félagslegra aðstæðna eða eftir atvikum hás aldurs skuldara.

Þá komi fram í greinargerð með lögunum að h-liður 6. gr. lge. taki til þeirra aðstæðna þegar einstaklingar fara offari í skuldsetningu og engar sérstakar ástæður réttlæti það. Miðað sé við að vandi skuldara sé rakinn til atvika sem hann beri sjálfur ábyrgð á með framgöngu sinni. Þó skuli hafa í huga að þegar skuldari glími við verulegan fjárhagsvanda hljóti vissulega eitt og annað að hafa farið úrskeiðis hjá honum án þess þó að ákvæðið eigi við þannig að girt sé fyrir greiðsluaðlögun.

Kæranda hafi verið sent bréf þann 10. desember 2024 þar sem farið hafi verið yfir lántökur hennar á árunum 2021 og 2022. Á framangreindu tímabili hafi kærandi tekið samtals lán að höfuðstól 4.103.065 kr. og nam heildarafborgun af þeim lánum 188.873 kr., [á mánuði] en ekki sé tekið með skuldabréf Arion banka að fjárhæð 2.350.000 kr. Í framangreindu bréfi komi fram að samkvæmt fyrirliggjandi upplýsingum frá Arion banka hafi skuldabréfi bankans nr. X verið ráðstafað inn á lán nr. X hjá bankanum.

Í framangreindu bréfi hafi einnig komið fram að þann 5. janúar 2024 hafi umboðsmaður skuldara tekið ákvörðun um að synja umsækjanda um heimild til greiðsluaðlögunar á grundvelli þágildandi b-liðar 2. mgr. 6. gr. lge. Í bréfinu hafi komið fram að kærandi hafi veitt eftirfarandi skýringar á lántökum sínum: Í tölvupósti, dags. 12. október 2023, hafi kærandi veitt þau svör að [skuldabréfalán hjá Íslandsbanka nr. X að fjárhæð 2.000.000 kr.] hefði verið tekið fyrir fyrrverandi sambýlismann hennar til að gera við bifreið þeirra og hefði viðgerðin kostað 400.000 kr. Þá hafi kærandi nýtt hluta fjármunanna til þess að greiða niður lán hjá fyrrverandi sambýlismanni og standa undir framfærslu heimilisins. Embættið hafi óskað eftir færsluyfirliti til þess að staðreyna framangreindar skýringar. Samkvæmt færsluyfirlitinu hafi mátt ráða að kærandi hafi lagt 400.000 kr. inn á þáverandi sambýlismann sinn, auk þess að leggja 300.000 kr. inn á annan einstakling. Þá hafi kærandi nýtt tæplega 800.000 kr. til greiðslu lána og greiðslu af kreditkorti. Ekki hafi legið fyrir hvernig farið hafi verið með eftirstöðvar lánsins en samkvæmt færsluyfirlitinu millifærði kærandi hluta þess inn á eigin reikninga.

Í tölvupósti þann 2. nóvember 2023 hafi kærandi jafnframt veitt þær skýringar að lánin frá Símanum Pay og Salt Pay hefðu verið tekin til framfærslu. Þá hafi móðir kæranda búið hjá henni, auk þess sem kærandi hafi verið að styðja fjárhagslega við fjölskyldu sína sem býr erlendis. Þá hafi lánið hjá Netgíró vegna kaupa hjá Next verið tekið til að kaupa föt á börnin. Frekari skýringar hafi ekki verið veittar.

Í bréfi sem kærandi fékk sent frá umboðsmanni skuldara þann 10. desember 2024 hafi komið fram að samkvæmt fyrri skýringum kæranda um skuldabréf Íslandsbanka nr. X væri ljóst að kærandi hefði nýtt hluta fjármunanna til þess að greiða eldri skuldbindingar, en ekki lægi fyrir hvernig farið hefði verið með eftirstöðvar lánsins. Hins vegar breyti það því ekki að greiðslugeta kæranda hefði verið verulega neikvæð þegar hún stofnaði til frekari skuldbindinga á árinu 2022.

Í bréfinu hafi jafnframt komið fram að það væri mat umboðsmanns skuldara að fyrri skýringar umsækjanda við bréfi UMS, dags. 1. desember 2023, dygðu ekki til þess að h-liður 6. gr. kæmi ekki til skoðunar í málinu. Óskað hafi verið eftir frekari skýringum, studdum gögnum, á því hvernig kærandi sæi fyrir sér að geta staðið undir greiðslum á lánunum á þeim tíma sem þau voru tekin. Þá hafi verið vakin athygli á að í umsókn kæranda um aðstoð vegna fjárhagsvanda, dags. 23. janúar 2024, hafi kærandi vísað til þess að hún hefði stofnað til of mikillar lántöku fyrir móður sína sem greiddi kæranda ekki til baka.

Samhliða bréfi embættisins, dags. 10. desember 2024, hafi embættið sent kæranda tölvupóst þar sem farið hafi verið yfir efni bréfsins í meginatriðum. Tölvupósturinn hafi verið á ensku. Þann 19. desember 2024 hafi borist tölvupóstur frá kæranda þar sem hún veitti þær skýringar hún hefði tekið [skuldabréfalán] hjá Íslandsbanka að hluta til þess að greiða eldri skuldir. Lántakan hefði verið nauðsynleg til framfærslu og þá sérstaklega til þess að greiða fyrir viðgerð á bílnum, auk þess sem hún hafi þurft að greiða uppsafnaðar greiðslur húsaleigu til þess að tryggja öruggt húsnæði fyrir fjölskyldu sína. Í tölvupóstinum hafi einnig komið fram að ástæða lántakanna í heild sinni hefði verið sú að þær hafi verið nauðsynlegar vegna fjárhagsstöðu kæranda og átt að veita stöðugleika og mæta mikilvægum skyldum.

Í tölvupósti frá starfsmanni embættisins dags. 6. janúar [2025] hafi m.a. komið fram að kærandi þyrfti að leggja fram gögn til stuðnings skýringum sínum. Óskað hafi verið eftir upplýsingum hvort hvert og eitt lán hafi verið nauðsynlegt og með hvaða hætti kærandi hafi séð fyrir sér að standa undir mánaðarlegum afborgunum, bæði eldri og nýrri fjárskuldbindinga.

Samdægurs hafi borist tölvupóstur frá kæranda þar sem hún kveðst ekki geta veitt nákvæmari upplýsingar um hvað hún hefði nýtt fjármunina í, aðrar en þær að hún hefði þurft að nýta hluta þeirra til þess að greiða húsaleigu og aðrar fjárhagslegar nauðsynjar. Ástæður þess að kærandi gæti ekki veitt nákvæmari upplýsingar væru m.a. þær að greiðsluseðlar vegna húsaleigu hefðu borist í heimabanka fyrrverandi maka hennar sem hún hefði ekki aðgang að. Þá kvaðst kærandi ekki geta nálgast gögnin þar sem hún væri ekki í samskiptum við hann. Loks hafi kærandi beðið um leiðbeiningar um hvernig hún gæti veitt frekari skýringar í ljósi aðstæðna sinna.

Starfsmaður umboðsmanns skuldara hafi svarað umsækjanda samdægurs í tölvupósti á þann veg að hún gæti m.a. byrjað að senda þau gögn sem hún hefði aðgang að og ef frekari skýringar eða gögn vantaði yrði óskað eftir því.

Þar sem kærandi hefði ekki svarað síðastnefndum tölvupósti hafi starfsmaður umboðsmanns skuldara sent kæranda tölvupóst þann 14. janúar [2025] og veitt henni frest til 17. janúar [2025] til þess að veita frekari skýringar og gögn. Þann 16. janúar [2025] hafi  borist tölvupóstur frá kæranda þar sem m.a. hafi komið fram að hún hefði greitt hluta af lánunum og einnig persónulegar skuldbindingar, þ. á m. til fyrrverandi maka síns. Kærandi hafi jafnframt sent gögn með tölvupóstinum til stuðnings skýringum sínum. Gögnin hafi m.a. staðfest að kærandi hefði greitt af kröfum Netgíró, Símans Pay og Greiðslumiðlunar í júlí og ágúst 2022. Þá hafi þau jafnframt staðfest að kærandi hefði millifært 400.000 kr. til fyrrverandi maka síns og 300.000 kr. til annars einstaklings.

Þann 21. janúar [2025] hafi starfsmaður umboðsmanns skuldara sent tölvupóst til kæranda þar sem fram kom að það væri mat embættisins að skýringar og gögn sem kærandi hefði veitt dygðu ekki til þess að sýna fram á að h-liður 6. gr. lge. ætti ekki við í hennar tilfelli. Í tölvupóstinum komi m.a. fram að í bréfi umboðsmanns, dags. 10. desember 2024, hafi þegar verið tekið tillit til þess að hún hefði greitt 400.000 til fyrrverandi maka síns, 300.000 kr. til annars einstaklings og 800.000 kr. til greiðslu fyrri skuldbindinga. Í tölvupóstinum hafi m.a. verið óskað eftir frekari skýringum og gögnum um með hvaða hætti kærandi hefði séð fyrir sér að standa undir mánaðarlegum afborgunum eldri og nýrri fjárskuldbindinga. Þá hafi verið veittur frekari frestur til 21. janúar [2025].

Þann 30. janúar [2025] hafi borist tölvupóstur frá kæranda þar sem hún hafi m.a. veitt skýringar á því hvernig hún sæi fyrir sér að standa undir mánaðarlegum afborgunum fjárskuldbindinga sinna. Þar komi m.a. fram að þegar hún hefði stofnað til skuldbindinga á árinu 2022 hefði hún verið í fjárhagslega erfiðri stöðu, en trúað því að hún gæti staðið undir mánaðarlegum afborgunum lána. Kærandi hafi einnig gert ráð fyrir því að tekjur hennar myndu aukast og hefði hún samið við kröfuhafa um greiðsluáætlun til að geta staðið undir skuldbindingum sínum. Auk þess hafi hún vonast eftir að fá fjárhagslega aðstoð og einnig tímabundinn stuðning frá vinum og ættingjum. Jafnframt hafi kærandi vísað til þess að ófyrirséðar aðstæður, þ. á m. hærri framfærslukostnaður og fjárhagslegur óstöðugleiki hefði leitt til þess að hún hafi ekki getað staðið við skuldbindingar sínar. Enn fremur hafi kærandi vísað til þess að erfitt væri að leggja fram gögn um hvernig hún hefði ráðstafað andvirði lánanna og hvort lántakan hefði verið henni nauðsynleg til framfærslu. Í því sambandi hafi kærandi bent á að greiðsluseðlar vegna t.d. húsaleigu og annarra reikninga, hefðu borist í heimabanka fyrrverandi maka hennar, en engin samskipti væru þeirra á milli í dag. Loks hafi kærandi veitt þær skýringar að lántökurnar hefðu verið henni nauðsynlegar til þess að koma í veg fyrir frekari fjárhagsvanda, tryggja öruggt húsnæði fyrir fjölskyldu hennar og mæta brýnum þörfum.

Starfsmaður embættisins hafi svarað kæranda í tölvupósti samdægurs og staðfest að hafa móttekið ofangreindar skýringar. Í tölvupóstinum hafi komið fram að embættið myndi taka afstöðu til framkominna skýringa og gagna og að niðurstaða myndi liggja fyrir á næstu dögum.

Í framangreindum tölvupósti frá kæranda, dags. 30. janúar [2025], hafi hún m.a. veitt skýringar um hvernig hún sæi fyrir sér að geta staðið undir mánaðarlegum afborgunum fjárskuldbindinga sinna. Þar hafi m.a. komið fram að kærandi hafi gert ráð fyrir því að tekjur hennar myndu aukast, auk þess sem hún hefði verið að semja við kröfuhafa til að geta staðið undir skuldbindingum sínum. Einnig hafi hún vonast eftir að fá fjárhagslega aðstoð og tímabundinn stuðning frá vinum og ættingjum. Að mati umboðsmanns skuldara virðist sem svo að kærandi hafi stofnað til frekari skuldbindinga á árinu 2022 í von um að fjárhagsstaða hennar myndi batna, en ekki á grundvelli fjárhagsstöðu hennar á þeim tíma.

Þrátt fyrir ofangreindar skýringar kæranda um að henni hafi verið nauðsynlegt að taka lán sér til framfærslu hafi embættið litið heildstætt á fjárhag hennar þegar til umræddra lána var stofnað á árinu 2022. Líkt og fram komi í fyrirspurnarbréfi umboðsmanns skuldara, dags. 10. desember 2024, hafi kærandi stofnað til tólf fjölgreiðslulána á árinu 2021, samtals að fjárhæð 1.368.958 kr. og hafi heildarafborganir lánanna numið samtals 89.504 kr. [á mánuði.] Á árinu 2022 hafi mánaðarleg greiðslugeta kæranda að meðaltali verið jákvæð um 7.750 kr. Greiðslugeta kæranda hafi því ekki dugað til að standa undir mánaðarlegum afborgunum fyrri skuldbindinga. Á árinu 2022 hafi kærandi stofnað til samtals níu fjölgreiðslu- og skuldabréfalána, samtals að fjárhæð 4.103.065 kr., og hafi heildarafborganir lánanna samtals numið 99.369 kr. [á mánuði]. Þar að auki hafi kærandi tekið skuldabréfalán hjá Arion banka að fjárhæð 2.350.000 kr. (nr. X) og hafi mánaðarlegar afborganir af því láni numið 60.499 kr. Lán Arion banka hafi verið tilkomið vegna endurskipulagningar á skuldbindingum kæranda innan bankans og sé því ekki tekið með við mat á h-lið 6. gr. lge. Þó sé vakin athygli á því að lán nr. X, sem kærandi hafi tekið í maí 2022 og verið endurfjármagnað með framangreindu láni Arion banka, hafi verið ráðstafað til þess að greiða upp tvær kortaskuldir og fjögur lán innan bankans. Samkvæmt fyrirliggjandi gögnum hafi mánaðarleg afborgun af láni nr. X verið um 97.000 kr. Að mati umboðsmanns skuldara beri að líta til framangreindrar skuldbindingar þegar lagt sé mat á hvort kærandi hafi sýnt af sér ámælisverða háttsemi í skilningi h-liðar 6. gr. lge.

Líkt og komi fram að ofan hafi kærandi þegar verið með eldri skuldbindingar frá 2021 og hafi heildarafborgun af þeim lánum numið 89.504 kr. Þá hélt kærandi áfram að taka lán á árinu 2022 og hafi heildarafborganir þeirra lána sem stofnað var til á því ári numið 99.369 kr. [á mánuði], að undanskildum framangreindum lánum sem nýtt hafi verið til endurfjármögnunar hjá Arion banka. Líkt og ofan greinir beri þó að líta til þess að afborgunarfjárhæð af láni nr. X hafi verið um 97.000 kr. Auk þess hafi kærandi stofnað til alls átján lána hjá Núnú lánum ehf. í mars og apríl 2022, samtals að fjárhæð 245.945 kr.

Þegar kærandi hafi tekið lán nr. X hjá Netgíró, dags. 10. maí 2022, að fjárhæð 88.697 kr. þá hafi hana vantað 111.719 kr. á mánuði til að geta staðið við mánaðarlegar afborganir. Þar að auki hafi kröfur frá Símanum Pay nr. X, X, X, X, X, X, X og X verið komnar í vanskil þegar framangreint lán hafi verið tekið. Jafnframt hafi þau átján lán sem kærandi hafi stofnað til hjá Núnú lánum ehf. í mars og apríl 2022, öll verið komin í vanskil þegar kærandi hafi tekið framangreint Netgíró lán nr. X. Þegar kærandi hafi tekið skuldabréfalán hjá Íslandsbanka nr. X að fjárhæð 2.000.000 kr. þá hafi hana vantað 165.641 kr. á mánuði til að geta staðið við mánaðarlegar afborganir. En í þeim útreikningi hafi ekki verið tekið tillit til afborgana af láni nr. X. Þá hafi kærandi einungis greitt sjö af sextíu afborgunum skuldabréfaláns Íslandsbanka.

Að teknu tilliti til framangreinds hafi það verið mat umboðsmanns skuldara að kærandi hafi ekki haft fjárhagslega burði til að taka sér á hendur þær fjárhagsskuldbindingar sem hún stofnaði til á árinu 2022. Það sé því mat umboðsmanns skuldara að kærandi hafi hagað fjármálum sínum á verulega ámælisverðan hátt og tekið fjárhagslega áhættu sem ekki hafi verið í samræmi við fjárhagsstöðu hennar á þeim tíma sem til fjárhagsskuldbindinganna var stofnað, sbr. h-lið 6. gr. lge.

Kæranda hafi verið sent ábyrgðarbréf., dags. 10. desember 2024, og í bréfinu hafi verið gerð grein fyrir mikilvægi þess að skýra þar tilgreind álitaefni og leggja fram gögn. Telur embættið sig hafa veitt kæranda færi á að andmæla fyrirsjáanlegri synjun umsóknar um greiðsluaðlögun. sbr. 13. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 með greindu ábyrgðarbréfi og einnig að svör kæranda sem borist hafi með tölvupósti þann 19. desember 2024, 6. og 16. janúar [2025], breyti engu um niðurstöðu málsins.

IV. Niðurstaða

Ákvörðun umboðsmanns skuldara byggist á h-lið 1. mgr. 6. gr. lge.

Samkvæmt h-lið 1. mgr. 6. gr. lge. skal synja um heimild til greiðsluaðlögunar, nema sérstakar ástæður séu fyrir hendi, ef skuldari hefur hagað fjármálum sínum á verulega ámælisverðan hátt eða tekið fjárhagslega áhættu sem ekki var í samræmi við fjárhagsstöðu hans á þeim tíma sem til fjárhagsskuldbindingarinnar var stofnað.

Kærandi sótti um heimild til að leita greiðsluaðlögunar 1. október 2024. Kærandi stofnaði til nær allra fjárskuldbindinga sinna á árunum 2021 og 2022. Að mati úrskurðarnefndarinnar þykir því rétt að líta einkum til ársins 2022 að því er varðar tekjur og framfærslukostnað kæranda í aðdraganda þess að hún sótti um greiðsluaðlögun.

Samkvæmt fyrirliggjandi skattframtali ársins 2023 vegna tekna ársins 2022 og öðrum gögnum málsins voru tekjur kæranda eftirfarandi:

Samkvæmt fyrirliggjandi gögnum var greiðslubyrði kæranda vegna skuldbindinga hennar í árslok 2021 89.504 krónur á mánuði en greiðslugeta hennar var 104.676 krónur á árinu 2022 samkvæmt útreikningum nefndarinnar. Á tímabilinu janúar til desember 2022 tók kærandi ný lán hjá ýmsum aðilum, samtals að höfuðstólsfjárhæð 5.057.107 krónur, og nam greiðslubyrði af höfuðstól þessara lána 99.369 krónum á mánuði, að teknu tilliti til þess að lán sem kærandi tók hjá Arion banka var vegna endurskipulagningar á skuldbindingum hennar hjá bankanum.

Í 6. gr. lge. er gerð grein fyrir þeim aðstæðum sem geta komið í veg fyrir að greiðsluaðlögun verði heimiluð. Í h-lið 1. mgr. 6. gr. kemur fram að synja skal um heimild til greiðsluaðlögunar, nema sérstakar aðstæður séu fyrir hendi, ef skuldari hefur hagað fjármálum sínum á verulega ámælisverðan hátt eða tekið fjárhagslega áhættu sem ekki var í samræmi við fjárhagsstöðu hans á þeim tíma sem til fjárhagsskuldbindingarinnar var stofnað.

Í athugasemdum með frumvarpi til breytinga á lge., sbr. lög nr. 21/2024, kemur m.a. fram að stafliðurinn taki til þeirra aðstæðna þegar skuldari hefur hagað fjármálum sínum á verulega ámælisverðan hátt eða tekið fjárhagslega áhættu sem ekki var í samræmi við fjárhagsstöðu hans á þeim tíma sem til fjárhagsskuldbindingarinnar var stofnað. Ákvæðið tekur t.d. til þeirra aðstæðna þegar einstaklingar fara offari í skuldsetningu og engar sérstakar ástæður réttlæta það. Miðað er við að vandi skuldara sé rakinn til atvika sem hann ber sjálfur ábyrgð á með framgöngu sinni. Hafa skal þó í huga að þegar skuldari glímir við verulegan fjárhagsvanda hlýtur vissulega eitt og annað að hafa farið úrskeiðis hjá honum án þess þó að ákvæðið eigi við þannig að girt sé fyrir greiðsluaðlögun.

Meðal forsendna hinnar kærðu ákvörðunar er að greiðslugeta kæranda árið 2022 hafi einungis verið 7.750 krónur. Gögn málsins sýna á hinn bóginn að greiðslugeta hennar var 104.676 krónur að teknu tilliti til greiðslna frá TR í skattframtali 2023 að fjárhæð 1.094.858 krónur, sem ekki var gert ráð fyrir í útreikningum umboðsmanns skuldara.

Í bréfi umboðsmanns skuldara til kæranda, dags. 10. desember 2024, var óskað eftir nánari upplýsingum og gögnum frá skuldara, til að unnt væri að taka afstöðu til afgreiðslu umsóknar hennar um greiðsluaðlögun. Þá kom fram að embættið hefði heimild til að samþykkja umsókn um greiðsluaðlögun, væru sérstakar aðstæður fyrir hendi. Í kjölfar bréfsins átti kærandi í nokkrum samskiptum við umboðsmann skuldara en tiltók ekki að sérstakar aðstæður ættu við í hennar máli. Í athugasemdum við kæru kemur þó fram að kærandi glími við ýmis félagsleg vandamál og að börn hennar eigi við veikindi að stríða. Í ljósi framangreindra upplýsinga úr kæru og þrátt fyrir að kærandi hafi ekki brugðist við beiðni umboðsmanns skuldara frá 10. desember 2024 um að veita nánari upplýsingar um hvort sérstakar aðstæður hennar væru fyrir hendi, telur úrskurðarnefndin að umboðsmanni skuldara hafi borið á grundvelli fyrirliggjandi gagna að leggja heildstætt mat á hvort slíkar aðstæður væru til staðar í máli kæranda samkvæmt 6. gr. lge., sbr. 4. gr. laga nr. 21/2024.

Samkvæmt öllu því sem hér hefur verið rakið er hin kærða ákvörðun felld úr gildi og málinu vísað til nýrrar meðferðar umboðsmanns skuldara.

ÚRSKURÐARORÐ

Ákvörðun umboðsmanns skuldara um að synja umsókn A, um heimild til að leita greiðsluaðlögunar, er felld úr gildi og vísað til nýrrar meðferðar umboðsmanns skuldara.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála