Mál nr. 123/2025-Úrskurður

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 123/2025

Miðvikudaginn 16. apríl 2025

A

gegn

umboðsmanni skuldara

ÚRSKURÐUR

Mál þetta úrskurða Kári Gunndórsson lögfræðingur, Björn Jóhannesson lögfræðingur og Þórhildur Líndal lögfræðingur.

Þann 25. febrúar 2025 barst úrskurðarnefnd velferðarmála kæra A. Kærð var ákvörðun umboðsmanns skuldara, dags. 14. febrúar 2025, um niðurfellingu á heimild til greiðsluaðlögunar.

I. Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi er fæddur árið 1969. Heildarskuldir kæranda samkvæmt skuldayfirliti umboðsmanns skuldara, dags. 6. nóvember 2024, eru 4.625.355 krónur.

Með ákvörðun umboðsmanns skuldara þann 6. nóvember 2024 var kæranda veitt heimild til að leita greiðsluaðlögunar og hófst þá tímabundin frestun greiðslna samkvæmt 11. gr. laga nr. 101/2010 um greiðsluaðlögun einstaklinga (lge.). Í framhaldinu var kæranda skipaður umsjónarmaður með greiðsluaðlögunarumleitunum sínum. Í ákvörðun umboðsmanns og sérstöku fylgiskjali með henni var upplýst um skyldur skuldara við greiðsluaðlögun samkvæmt 12. gr. lge.

Í bréfi umsjónarmanns með greiðsluaðlögunarumleitunum kæranda til umboðsmanns skuldara, dags. 20. desember 2024, tilkynnti umsjónarmaður að hann teldi að fram væru komnar upplýsingar sem ætla mætti að hindruðu að greiðsluaðlögun væri heimil á grundvelli lge., sbr. a-lið 1. mgr. 12. gr. lge. Því væri það mat umsjónarmanns að fella ætti niður greiðsluaðlögunarumleitanir kæranda á grundvelli 15. gr. lge.

Með bréfi umboðsmanns skuldara til kæranda, dags. 14. janúar 2025, var honum gefinn kostur á að tjá sig um mat umsjónarmanns innan tilskilins frests og leggja fram frekari gögn áður en umboðsmaður skuldara tæki ákvörðun um hvort fella skyldi niður heimild hans til greiðsluaðlögunarumleitana. Á grundvelli fyrirliggjandi gagna taldi umboðsmaður skuldara að upp á tilskilinn sparnað kæranda vantaði alls 358.033 krónur. Umboðsmaður kæranda brást við bréfinu með tölvupósti 10. febrúar 2025 og upplýsti að sparnaður kæranda næmi 300.000 krónum. Sama dag sendi embættið tölvupóst til umboðsmanns kæranda þar sem áréttað var að sparnaður skuldara samkvæmt bréfi, dags. 14. janúar 2025 væri áætlaður 358.033 krónum samkvæmt fyrirliggjandi gögnum. Við þann útreikning bættust tekjur kæranda í febrúarmánuði sem var samkvæmt útreikningum embættisins 353.413 kr. Heildarsparnaður kæranda í greiðsluskjóli væri því áætlaður 711.446 krónur.

Með ákvörðun, dags. 14. febrúar 2025 felldi umboðsmaður skuldara niður greiðsluaðlögunarumleitanir kæranda með vísan til 15. gr., sbr. a-lið 1. mgr. 12. gr. lge.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála með bréfi, dags. 25. febrúar 2025. Með bréfi, dags. 4. mars 2025, óskaði úrskurðarnefnd eftir greinargerð umboðsmanns skuldara. Greinargerð umboðsmanns skuldara barst með bréfi, dags. 11. mars 2025 og var hún send kæranda til kynningar með bréfi, dags. 12. mars 2025. Frekari athugasemdir bárust ekki.

II. Sjónarmið kæranda

Kærandi gerir ekki sérstakar kröfur í málinu en skilja verður kæru hans svo að þess sé krafist að ákvörðun umboðsmanns skuldara um niðurfellingu á heimild til greiðsluaðlögunar verði felld úr gildi.

Í kæru kemur fram að kærandi hafi í kjölfar samtals við starfsmann hjá umboðsmanni skuldara talið að hann þyrfti ekki að leggja fyrir sparnað sem átti að leggja fyrir hvern mánuð. Það hafi greinilega ekki verið rétt skilið hjá kæranda samkvæmt umboðsmanni skuldara. Ef kærandi fái ekki að vera áfram í þjónustu hjá umboðsmanni skuldara sjái hann ekki fram á annað en gjaldþrot. Auk þess sé hann á spítala eftir erfið veikindi og sjái fram á tekjutap þar sem bati hans sé hægur. Fái hann annað tækifæri til að leggja sparnað samviskusamlega til hliðar þá hafi hann stuðning ættingja sem muni hjálpa honum að tryggja greiðslur inná sparnaðarreikning. 

III. Sjónarmið umboðsmanns skuldara

Með ákvörðun umboðsmanns skuldara, dags. 6. nóvember 2024 var kæranda veitt heimild til að leita greiðsluaðlögunar samkvæmt lge. og umsjónarmaður skipaður með greiðsluaðlögunarumleitunum. Þann 3. desember 2024, að kröfulýsingarfresti loknum, sendi umsjónarmaður tölvupóst á kæranda en fyrirhugað hafi verið að útbúa frumvarp til greiðsluaðlögunar fyrir kæranda. Í tölvupóstinum var óskað eftir upplýsingum um hvort aðstæður skuldara hefðu breyst frá því að umsókn hans var samþykkt. Í tölvupóstinum kom jafnframt fram að honum bæri að leggja til hliðar 135.117 kr. í desembermánuði. Svar barst frá kæranda með tölvupósti, dags. 3. desember 2024, sem greindi frá því að hann hefði greitt 100.000 kr. vegna viðgerða á þvottavél. Kærandi óskaði einnig eftir því í tölvupóstinum að fá að byrja 1. janúar svo hann gæti haldið jól. Með tölvupósti, dags. 4. desember 2024, ítrekaði umsjónarmaður þá skyldu kæranda að leggja til hliðar í greiðsluskjóli auk þess sem umsjónarmaður óskaði eftir gögnum, t.d. kvittun, sem staðfesti kostnað vegna viðgerðar á þvottavél. Jafnframt hafi verið óskað eftir upplýsingum um hvort hann hefði lagt eftirstöðvar greiðslugetunnar til hliðar, samtals 35.000 kr.

Umboðsmanni skuldara barst tilkynning frá umsjónarmanni, dags. 20. desember 2024, þar sem lagt var til að greiðsluaðlögunarumleitanir kæranda yrðu felldar niður á grundvelli 15. gr., sbr. a-lið 1. mgr. 12. gr. lge.

Kæranda hvar sent ábyrgðarbréf af hálfu embættisins, dags. 14. janúar 2025, þar sem honum var gefinn kostur á að láta álit sitt í ljós innan tilskilins frests, varðandi tillögu umsjónarmanns um niðurfellingu á greiðsluaðlögunarheimild og leggja fram frekari gögn í málinu og láta álit sitt í ljós. Bréfið var jafnframt sent kæranda í tölvupósti þann sama dag. Bróðir kæranda sendi embættinu tölvupóst þann 17. janúar [2025] þar sem upplýst var um að kærandi væri á spítala og búinn að liggja inni síðan á aðfangadag.

Þann 14. febrúar 2025 var kæranda send ákvörðun um niðurfellingu greiðsluaðlögunar, bæði í ábyrgðarpósti og með tölvupósti. Með hinni kærðu ákvörðun var heimild kæranda til greiðsluaðlögunar felld niður með vísan til 15. gr. sbr. a-lið 1. mgr. 12. gr. lge. Um málsatvik og forsendur vísast að öðru leyti til hinnar kærðu ákvörðunar.

Í 1. mgr. 15. gr. lge. segir að ef fram koma upplýsingar sem ætla má að hindri að greiðsluaðlögun sé heimil á grundvelli laganna skuli umsjónarmaður tilkynna um slíkt til umboðsmanns skuldara sem í kjölfarið tekur afstöðu til málsins með rökstuddri ákvörðun. Skuldara skal gefið tækifæri til að láta álit sitt í ljós áður en slík ákvörðun sé tekin.

Í hinni kærðu ákvörðun sé ítarlegur rökstuðningur fyrir niðurfellingu greiðsluaðlögunarumleitana með vísan til a-liðar 1. mgr. 12. gr. lge. Í hinni kærðu ákvörðun sé farið yfir atvik málsins og hvernig þau heimfærast undir umrædd ákvæði.

Af kæru megi ráða að kærandi hafi ekki talið sig þurfa að leggja til hliðar í hverjum mánuði greiðsluskjóls. Þá vísar kærandi til þess að hann glími við erfið veikindi og sjái fram á tekjutap vegna þeirra. Áður en umsókn kæranda um greiðsluaðlögun hafi verið samþykkt hafði starfsmaður embættisins samband við kæranda símleiðis þann 24. október 2024 og upplýsti hann um skyldur í greiðsluskjóli, þar á meðal um að leggja til hliðar. Þá hafi kærandi fengið tölvupóst frá embættinu þann 25. október þar sem þessi skylda hafi jafnframt verið ítrekuð. Í ákvörðun embættisins, dags. 6. nóvember 2024, séu skyldur í greiðsluskjóli jafnframt ítrekaðar. Þá hafi umsjónarmaður ítrekað þessa skyldu í tölvupósti, dags. 3. desember [2024], þegar hún óskaði eftir upplýsingum um fjárhæð sparnaðar skuldara. Ekki verði því tekið undir það með kæranda að hann hafi ekki átt að hafa vitneskju um þá skyldu að leggja fyrir í greiðsluskjóli. Varðandi athugasemd kæranda að hann sjái fram á tekjutap vegna veikinda sinna bendir embættið á að einungis sé tekið mið af þeim tekjum sem kærandi hafi þegar fengið við útreikning á áætluðum sparnaði. Framtíðartekjur hafi ekki komið til skoðunar við þá útreikninga.

Við meðferð málsins var kæranda veitt færi á að gera athugasemdir og leggja fram gögn í málinu vegna þeirra atriða sem þóttu geta leitt til niðurfellingar heimildar til greiðsluaðlögunarumleitana. Eftir að hafa skoðað upplýsingar frá kæranda og gögn málsins komst umboðsmaður skuldara engu að síður að þeirri niðurstöðu að rétt væri að fella niður heimild kæranda til greiðsluaðlögunar. Í hinni kærðu ákvörðun sé sú niðurstaða rökstudd og með því hafi verið tekin afstaða til framkominna upplýsinga og gagna.

Með vísan til forsendna hinnar kærðu ákvörðunar fari umboðsmaður skuldara fram á hún verði staðfest.

Í hinni kærðu ákvörðun, dags. 14. febrúar 2025, kemur fram að umboðsmanni skuldara hafi þann 20. desember 2024 borist tilkynning frá um umsjónarmanni þar sem lagt hafi verið til að greiðsluaðlögunarumleitanir skuldara yrðu felldar niður á grundvelli 15. gr., sbr. a-lið 1. mgr. 12. gr. lge.

Umboðsmaður skuldara sendi kæranda bréf, dags. 14. janúar 2025, með ábyrgðarpósti og tölvupósti. Með bréfinu hafi honum verið gefinn kostur á að láta álit sitt í ljós innan tilskilins frests, varðandi tillögu umsjónarmanns um niðurfellingu greiðsluaðlögunar og leggja fram frekari gögn máli sínu til stuðnings, sbr. 1. mgr. 15. gr. lge., áður en tekin yrði endanleg ákvörðun um hvort fella skyldi niður heimild til greiðsluaðlögunar. Kærandi veitti ábyrgðarbréfinu viðtöku 16. janúar [2025].

Þann 17. janúar [2025] sendi bróðir skuldara tölvupóst til embættisins. Í þeim pósti hafi komið fram að kærandi lægi á spítala og væri búinn að liggja inni síðan á aðfangadag. Með tölvupóstinum hafi verið óskað eftir lengri fresti til þess að bregðast við bréfinu, dags. 14. janúar [2025]. Í kjölfarið hafi embættið óskað eftir nánari upplýsingum frá bróður kæranda um hversu langur frestur væri nauðsynlegur, auk þess sem honum hafi verið bent á að hægt væri að skila inn umboði til embættisins þannig að hægt væri að vera í samskiptum við hann vegna málsins. Svar barst frá bróður kæranda þann 21. janúar þar sem óskað var eftir fresti alla vega fram í miðjan febrúar. Embættið hafi í kjölfarið ítrekað mikilvægi þess að fyrir lægi umboð til handa bróður kæranda þannig að hægt væri að vera í samskiptum við hann vegna málsins. Þá hafi embættið óskað eftir staðfestingu á veikindum kæranda þannig að hægt væri að taka afstöðu til framkominnar beiðni um frest.

Þann 27. janúar 2025] barst embættinu vottorð frá Landspítalanum sem staðfesti að kærandi lægi þar inni og ekki væri fyrirséð hvenær innlögn hans lyki. Þann 28. janúar [2025] hafi embættið sent bréf til kæranda bæði með ábyrgðarpósti og í tölvupósti. Með því bréfi hafi kæranda verið veittur aukinn frestur til og með 13. febrúar, auk þess sem þau atriði sem nauðsynlegt væri fyrir skuldara að svara voru útlistuð.

Þann 3. febrúar barst embættinu umboð til handa bróður kæranda. Í kjölfarið sendi embættið afrit til hans af bréfum frá 14. janúar og 28. janúar [2025]. Með tölvupósti, dags. 10. febrúar [2025] upplýsti umboðsmaður kæranda um að sparnaður kæranda næmi 300.000 kr. og væri inni á reikningi hans hjá Íslandsbanka.

Í framhaldinu sendi embættið tölvupóst þar sem áréttað var að sparnaður kæranda samkvæmt bréfi, dags. 14. janúar [2025], væri áætlaður 358.033 kr. samkvæmt fyrirliggjandi gögnum. Við þann útreikning hafi bæst tekjur kæranda í febrúarmánuði sem hafi samkvæmt útreikningum embættisins verið 353.413 kr. Heildarsparnaður kæranda í greiðsluskjóli hafi því verið áætlaður af embættinu 711.446 kr. Þá hafi embættið ítrekað að ef kærandi hefði athugasemdir við útreikninga þess þá gæti hann skilað inn afriti af launaseðlum. Embættið hafi í kjölfarið verið í tölvupóstssamskiptum við umboðsmann kæranda í málinu en engar frekari upplýsingar eða gögn hafi borist frá kæranda eða umboðsmanni hans.

Í ljósi upplýsinga sem komið hafi fram hafi verið talið að gagnaöflun í málinu væri lokið samkvæmt 5. gr. lge., sbr. 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 (ssl).

Einstaklingur geti leitað greiðsluaðlögunar sem sýni fram á að hann sé eða verði um fyrirsjáanlega framtíð ófær um að standa í skilum með fjárskuldbindingar sínar. Er þá miðað við að hann geti ekki staðið við eða eigi í verulegum erfiðleikum með að standa við fjárskuldbindingar sínar um fyrirséða framtíð með tilliti til eðlis skulda, eigna auk fjárhagslegra og félagslegra aðstæðna sinna að öðru leyti, sbr. 1. og 2. mgr. 2. gr. lge.

Ef fram koma upplýsingar sem ætla má að hindri að greiðsluaðlögun sé heimil á grundvelli laganna skal umsjónarmaður tilkynna slíkt til umboðsmanns skuldara sem í kjölfarið tekur afstöðu til málsins með rökstuddri ákvörðun.

Samkvæmt a-lið 1. mgr. 12. gr. lge. segir að skuldari skuli á meðan leitað sé greiðsluaðlögunar leggja til hliðar af launum sínum og öðrum tekjum sínum það fé sem sé umfram það sem hann þarf til að sjá sér og fjölskyldu sinni farborða samkvæmt útreiknuðum framfærslukostnaði frá umboðsmanni skuldara.

Frestun greiðslna stóð yfir hjá kæranda síðan umsókn hans var samþykkt þann 6. nóvember 2024. Samkvæmt fyrirliggjandi gögnum sé áætlaður mánaðarlegur framfærslukostnaður skuldara 525.521 kr. á mánuði á tímabili greiðsluskjóls, sé miðað við framfærsluviðmið umboðsmanns skuldara í janúar 2025 fyrir einstakling, ásamt upplýsingum frá kæranda um ákveðin mánaðarleg útgjöld.

Samkvæmt gögnum málsins hafi kærandi haft alls 2.288.009 kr. í heildartekjur á umræddu tímabili, að frádregnum sköttum og gjöldum. Upplýsingar um laun desembermánaðar [2024] hafi byggst á upplýsingum úr launaseðli og upplýsingar um laun í janúar og febrúar [2025] hafi byggst á upplýsingum úr staðgreiðsluskrá Ríkisskattstjóra. Gert sé ráð fyrir því að kærandi haldi desemberuppbót vegna aukinna útgjalda í desembermánuði. Þá kunni að vera að tekjur janúar- og febrúarmánaðar séu eitthvað lægri en ekki hafi verið tekið inn í greiðslur til stéttarfélags, o.fl. Með bréfi, dags. 14. janúar, og eins í tölvupóstsamskiptum embættisins við umboðshafa skuldara, hafi verið ítrekað að hefði kærandi athugasemdir við útreikning embættisins væri nauðsynlegt að koma þeim á framfæri. Slíkar athugasemdir gætu t.d. verið vegna mánaðarlegra tekna en kærandi hafi verið hvattur til að skila inn launaseðlum vegna tekna sinna í janúar og febrúar.

Í eftirfarandi sundurliðun útreikninga sé miðað við að unnt sé að leggja fyrir mismun útborgaðra tekna á mánuði og framfærslukostnaðar, þ.e. þá upphæð sem eftir standi af tekjum skuldara eftir að gert hafi verið ráð fyrir kostnaði vegna framfærslu. Sú upphæð sé nefnd „greiðslugeta“ skuldara. Meðfylgjandi sé yfirlit yfir tekjur og útgjöld, fyrir hvern mánuð í greiðsluskjóli.

Samkvæmt tölvupósti, dags. 10. febrúar [2025] frá umboðsmanni kæranda í málinu kom fram að kærandi ætti 300.000 kr. inn á bankareikningi hjá Íslandsbanka. Embættið hafi fengið staðfest að inni á reikningi nr. X væru 301.151 kr.

Eina skýringin sem borist hafi frá kæranda á því að hann hafi ekki náð að leggja til hliðar í samræmi við útreikninga umsjónarmanns sé sú að hann hafi þurft að ráðstafa hluta af fjármununum til viðgerða á þvottavél, eða 100.000 kr. Að mati embættisins séu þau gögn sem liggja fyrir og staðfesta eiga þá frásögn ekki fullnægjandi.

Að teknu tilliti til ofangreinds sé það mat embættisins að skuldari hafi ekki staðið við þá skyldu sína í greiðsluskjóli að leggja til hliðar af launum sínum og öðrum tekjum það fé sem sé umfram það sem hann þurfi til að sjá sér farborða sbr. a-lið 1. mgr. 12. gr. lge. Eins og fram hafi komið hafi heildartekjur skuldara á tímabili greiðsluskjóls numið samtals 2.288.009 kr. eftir greiðslu skatta og annarra gjalda. Að teknu tilliti til þess hefði sparnaður kæranda í greiðsluskjóli átt að nema 711.446 kr. en samkvæmt upplýsingum frá skuldara standi hann í 300.000 kr. Engar haldbærar skýringar hafi borist frá kæranda og umboðsmanni hans á því hvers vegna fjárhæð sparnaðar sé ekki hærri en raun ber vitni.

Að framangreindu virtu og með hliðsjón af gögnum málsins hafi heimild kæranda til greiðsluaðlögunar verið felld niður, skv. 15. gr. sbr. a-lið 1. mgr. 12. gr. lge.

IV. Niðurstaða

Ákvörðun umboðsmanns skuldara byggist á 15. gr. lge. með vísan til a-liðar 1. mgr. 12. gr. lge. þar sem fjallað er um skyldur skuldara á meðan leitað er greiðsluaðlögunar.

Samkvæmt a-lið 1. mgr. 12. gr. lge. skal skuldari leggja til hliðar af launum og öðrum tekjum sínum það fé sem er umfram það sem hann þarf til að sjá sér og fjölskyldu sinni farborða samkvæmt útreiknuðum framfærslukostnaði frá umboðsmanni skuldara. Í 2. mgr. 12. gr. kemur fram að telji umsjónarmaður að skuldari hafi brugðist skyldum sínum skuli hann óska þess við umboðsmann skuldara að greiðsluaðlögunarumleitanir verði felldar niður samkvæmt 15. gr. lge.

Í 1. mgr. 15. gr. lge. segir m.a. að ef fram koma upplýsingar sem ætla má að hindri að greiðsluaðlögun sé heimil á grundvelli laganna skal umsjónarmaður tilkynna um slíkt til umboðsmanns skuldara sem í kjölfarið tekur afstöðu til málsins með rökstuddri ákvörðun. Skuldara skal gefið tækifæri til að láta álit sitt í ljós áður en slík ákvörðun er tekin.

Samkvæmt gögnum málsins tilkynnti umsjónarmaður með bréfi til umboðsmanns skuldara 20. desember 2024 að hann teldi að fram væru komnar upplýsingar sem bentu til þess að kærandi hefði brugðist skyldum sínum samkvæmt a-lið 1. mgr. 12. gr. þar sem kærandi hafði ekki lagt fyrir nægilega fjármuni á því tímabili sem frestun greiðslna stóð yfir. Umboðsmaður skuldara óskaði eftir skýringum frá kæranda, sbr. bréf, dags. 14. janúar 2025 og í kjölfarið bárust þær skýringar frá umboðsmanni kæranda hinn 10. febrúar 2025 að sparnaður kæranda næmi 300.000 kr. Umboðsmaður kæranda var í kjölfarið upplýstur um að sparnaður kæranda á þessum tímapunkti ætti að nema 711.446 kr. Í svari frá umboðsmanni kæranda kom fram að kærandi hefði misskilið fyrirmæli umboðsmanns skuldara.

Í 1. mgr. 11. gr. lge. kemur fram að frestun greiðslna, svokallað greiðsluskjól, hefjist þegar umboðsmaður skuldara hefur samþykkt umsókn til greiðsluaðlögunar. Bar kæranda því að virða skyldur sínar samkvæmt 12. gr. laganna strax eftir að umsókn hans var samþykkt hjá umboðsmanni skuldara. Samkvæmt gögnum málsins liggur fyrir að kærandi var upplýstur um skyldur sínar samkvæmt a-lið 1. mgr. 12. gr. lge.

Að mati umboðsmanns skuldara hefði kærandi átt að leggja til hliðar 711.446 krónur frá því að umsókn hans um greiðsluaðlögun var samþykkt, eða allt frá 6. nóvember 2024 til og með 14. febrúar 2025. Umboðsmaður kæranda upplýsti að kærandi hefði lagt til hliðar 300.000 kr. á tímabili greiðsluaðlögunar. Umboðsmaður skuldara mun hafa fengið staðfest að inni á reikningi kæranda væru 301.151 kr. Uppá sparnað kæranda vantar því 410.295 (711.446-301.151).

Með vísan til fyrirliggjandi gagna og að framangreindu virtu þykir að mati úrskurðarnefndarinnar sýnt að kærandi hafi brotið gegn skyldum sínum samkvæmt a-lið 1. mgr. 12. gr. lge. með því að hafa ekki lagt til hliðar þá fjármuni sem gagnast gætu lánardrottnum sem greiðsla. Engar haldbærar skýringar liggja fyrir um ástæðu þess að kærandi lagði ekki fyrir umrædda fjárhæð. Þá telur úrskurðarnefndin að kæranda hafi verið ítrekað leiðbeint um skyldur sínar og með skýrum hætti.

Með vísan til alls þess, sem hér hefur verið rakið, bar að fella niður heimild kæranda til greiðsluaðlögunar á grundvelli 1. mgr. 15. gr. lge., sbr. a-lið 1. mgr. 12. gr. lge. Ákvörðun umboðsmanns skuldara er samkvæmt því staðfest.

ÚRSKURÐARORÐ

Ákvörðun umboðsmanns skuldara um að fella niður heimild A, til greiðsluaðlögunar, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Kári Gunndórsson