Úrskurður nr. 6/2025

Úrskurður nr. 6/2025

Föstudaginn 6. júní 2025 var í heilbrigðisráðuneytinu kveðinn upp svohljóðandi

ÚRSKURÐUR

Með kæru, dags. 8. janúar 2025, kærði […], f.h. […], hér eftir kærandi, kt. […], ákvörðun embættis landlæknis um gera kröfu um að kærandi ljúki uppbótarráðstöfunum til þess að geta hlotið starfsleyfi sem talmeinafræðingur.

Af kæru má ráða að kærandi krefjist þess að ráðherra ógildi ákvörðun embættis landlæknis og að henni verði veitt starfsleyfi sem talmeinafræðingur á Íslandi.

Ákvörðun embættis landlæknis er kærð á grundvelli 2. mgr. 12. gr. laga nr. 34/2012, um heilbrigðisstarfsmenn, sbr. 26. gr. stjórnsýslulaga, nr. 37/1993, og barst innan kærufrests.

Meðferð málsins hjá ráðuneytinu

Með tölvupósti þann 8. janúar 2025 kærði kærandi ákvörðun embættis landlæknis um að krefja hana um uppbótarráðstafanir áður en henni yrði veitt starfsleyfi. Ráðuneytið sendi embætti landlæknis kæru kæranda ásamt fylgiskjölum þann 4. febrúar og óskaði eftir umsögn embættisins um kæru kæranda. Umsögn embættisins barst ráðuneytinu þann 4. mars sl. Ráðuneytið sendi kæranda umsögn embættis landlæknis og bauð kæranda að gera athugasemdir við umsögn embættisins. Engar athugasemdir bárust innan veitts frests í málinu. Af þeim sökum óskaði ráðuneytið þann 14. apríl eftir upplýsingum um hvort kærandi hygðist gera athugasemdir við umsögn embættisins í málinu. Degi síðar, 15. apríl, tilkynnti umboðsmaður kæranda að ekki væri talin þörf á að koma að frekari athugasemdum í málinu. Lauk þá gagnaöflun og var málið í kjölfarið tekið til úrskurðar.

Þegar kæra kæranda barst var ljóst að heilbrigðisráðherra væri vanhæf til að fara með málið á grundvelli 4. tölul. 1. mgr. 3. gr. stjórnsýslulaga, nr. 37/1993. Þann 10. febrúar 2025 féllst forseti Íslands á tillögu forsætisráðherra um að setja umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra sem heilbrigðisráðherra í málinu. Hins vegar var ekki talið að heilbrigðisráðherra ætti sérstakra og verulegra hagsmuna að gæta í málinu og að vanhæfi ráðherra leiddi af þeim sökum ekki til vanhæfis starfsmanna ráðuneytisins. Er mál þetta því unnið af starfsmönnum heilbrigðisráðuneytisins í umboði setts heilbrigðisráðherra.

Málsatvik

Kærandi sótti um starfsleyfi sem talmeinafræðingur með umsókn til embættis landlæknis þann 4. október 2022. Samkvæmt gögnum málsins taldi embættið þörf á frekari upplýsingum frá kæranda sem bárust 21. mars 2023. Aftur óskaði embættið eftir frekari gögnum sem bárust dagana 10. október 2023 og 4. janúar 2024.

Þegar fullnægjandi gögn höfðu borist óskaði embættið eftir umsögn frá námsleið í talmeinafræði við Háskóla Íslands þann 12. janúar 2024. Umsögn námsleiðarinnar barst embætti landlæknis þann 11. apríl og var send kæranda til kynningar 17. sama mánaðar. Kæranda var veitt færi á að gera athugasemdir við fyrirhugaða afgreiðslu embættisins með bréfi þann 5. júlí eða leggja fram gögn sem breytt gætu afstöðu embættisins. Kærandi sendi embættinu gögn þann 3. september sem þegar hafði verið tekið tillit til við mat á umsókninni. Embættið bauð kæranda á ný að koma á framfæri gögnum sem gætu breytt afstöðu þess en þann 26. september tilkynnti kærandi að frekari gagna væri ekki að vænta vegna starfsreynslu hennar. Þann 9. október 2024 tók embætti landlæknis ákvörðun í máli kæranda. Var það niðurstaða embættisins að nám kæranda væri að inntaki verulega frábrugðið inntaki náms í talmeinafræði á Íslandi. Var það niðurstaða embættisins að kærandi yrði að ljúka annað hvort níu mánaða aðlögunartíma sem talmeinafræðingur á Íslandi undir handleiðslu talmeinafræðings eða taka hæfnispróf þar sem fagþekking kæranda yrði metin. Er það sú ákvörðun sem kærð er til ráðuneytisins.

Málsástæður kæranda

Kærandi telur að ákvörðun embættis landlæknis um að gera kröfu um uppbótarráðstafanir sé röng og að heimild landlæknis til að krefjast uppbótarráðstafana á grundvelli a-liðar 1. mgr. 24. gr. reglugerðar nr. 510/2020, um viðurkenningu á faglegri menntun og hæfi heilbrigðisstarfsmanna frá öðrum EES-ríkjum eða Sviss til að starfa hér á landi, sé ekki uppfyllt, enda sé nám kæranda ekki verulega frábrugðið íslensku námi í talmeinafræði.

Kærandi byggir í fyrsta lagi á að þann 6. desember 2023 hafi hún fengið útgefið ótímabundið starfsleyfi sem talmeinafræðingur í Póllandi.

Í öðru lagi byggir kærandi á að samkvæmt gögnum málsins þá sé ekki sá verulegi munur á inntaki náms hennar og þess náms sem krafist er hér á landi sem embætti landlæknis tiltekur að sé til staðar og byggir kröfu um uppbótarráðstafanir á. Heimild til að beita uppbótarráðstöfunum í tilfelli kæranda eru því ekki fyrir hendi að mati kæranda.

Í þriðja lagi byggir kærandi á að hún hafi sýnt fram á, með framlögðum gögnum, að hún hafi lokið námskeiðum sambærilegum þeim sem námsleið í talmeinafræði við Háskóla Íslands taldi að hún þyrfti að ljúka áður en hún fengi útgefið starfsleyfi á Íslandi.

Umsögn embættis landlæknis

Embættið byggir á að samkvæmt 1. mgr. 24. gr. reglugerðar nr. 510/2020 er heimilt að krefjast þess að umsækjandi, samkvæmt reglugerðinni, ljúki uppbótarráðstöfunum, áður en fagleg viðurkenning er veitt á grundvelli reglugerðarinnar, ef nám sem umsækjandi hefur stundað er að inntaki verulega frábrugðið inntaki þess náms sem krafist er hér á landi tekur til.

Embætti landlæknis tiltekur að það hafi óskað eftir umsögn námsleiðar í talmeinafræði við Háskóla Íslands og að mat yrði lagt á umsókn kæranda. Í umsögn námsleiðarinnar hafi komið fram að nám kæranda sé 37 einingum styttra en meistaranám í talmeinafræði á Íslandi auk þess sem munur sé á umfangi starfsnáms. Einnig hafi komið fram að kærandi hafi ekki að fullu lokið öllum námskeiðum sem gerð er krafa um samkvæmt íslensku námi.

Þá tekur embættið fram að kærandi hafi ekki lagt fram gögn um starfsreynslu kæranda sem vegið gæti á móti þeim mun sem að framan greinir. Áætlaður munur á námi kæranda og íslensku námi, ásamt starfsþjálfun, sem veitir rétt til starfsleyfis talmeinafræðings á Íslandi feli í sér námsvinnu á bilinu 12 til 13 mánuði. Telur embættið að niðurstaða þess um níu mánaða aðlögunartíma sé hæfilegur með hliðsjón af þeim sjónarmiðum sem komu fram í bréfi kæranda til embættisins, dags. 14. júní 2024.

Í umsögn embættisins kemur fram að umsögn umsagnaraðila vegi þungt í ákvarðanatöku embættisins enda eru námsbrautir þar sem nám viðkomandi heilbrigðisstéttar er kennt almennt best til þess fallnar að meta hvort nám umsækjanda sé að inntaki verulega frábrugðið inntaki viðkomandi náms á Íslandi.

Athugasemdir kæranda við umsögn embættis landlæknis

Með tölvupósti, dags. 15. apríl 2025, tilkynnti kærandi að hún teldi ekki tilefni til að gera frekari athugasemdir. Í umsögn embættisins kæmu ekki fram ný sjónarmið sem bregðast þyrfti við.

Niðurstaða

Í máli þessu er til skoðunar hvort ákvörðun embættis landlæknis um að krefjast þess að kærandi ljúki uppbótarráðstöfunum áður en henni er veitt starfsleyfi sem talmeinafræðingur á grundvelli faglegrar viðurkenningar hafi verið lögum samkvæm.

Lagagrundvöllur

Samkvæmt 1. mgr. 75. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands, nr. 33/1944, er öllum frjálst að stunda þá atvinnu sem þeir kjósa. Þessu frelsi má þó setja skorður með lögum, enda krefjist almannahagsmunir þess. Með lögum nr. 34/2012, um heilbrigðisstarfsmenn, hefur frelsi til að starfa við heilbrigðisþjónustu verið sett ákveðnar skorður. Vísast í þessu sambandi til markmiðs laga um heilbrigðisstarfsmenn, sem er að tryggja gæði heilbrigðisþjónustu og öryggi sjúklinga með því að skilgreina kröfur um menntun, kunnáttu og færni heilbrigðisstarfsmanna og starfshætti þeirra.

Í 4. gr. laga um heilbrigðisstarfsmenn kemur fram að sá einn hefur rétt til að nota starfsheiti löggiltrar heilbrigðisstéttar og starfa sem heilbrigðisstarfsmaður á Íslandi sem fengið hefur til þess leyfi landlæknis. Fjallað er um skilyrði fyrir veitingu starfsleyfis í 5. gr. laganna. Samkvæmt 1. mgr. 5. gr. skal ráðherra setja reglugerðir um skilyrði sem uppfylla þarf til að hljóta leyfi til að nota heiti löggiltrar heilbrigðisstéttar og starfa sem heilbrigðisstarfsmaður á Íslandi. Í reglugerðunum skal m.a. kveðið á um það nám sem krafist er til að hljóta starfsleyfi og starfsþjálfun sé gerð krafa um hana. Þá segir í 2. mgr. ákvæðisins að við setningu reglugerða skv. 1. mgr. að gæta skuli að skuldbindingum sem íslenska ríkið hefur tekið á sig um viðurkenningu á faglegri menntun og hæfi vegna aðildar að Evrópska efnahagssvæðinu eða stofnsamningi Fríverslunarsamtaka Evrópu eða á grundvelli annarra gagnkvæmra samninga, sbr. 29. gr. laganna.

Á grundvelli 1. mgr. 5. gr. m.a. hefur ráðherra sett reglugerð nr. 1125/2012, um menntun, réttindi og skyldur talmeinafræðinga og skilyrði til að hljóta starfsleyfi og sérfræðileyfi. Í 3. gr. reglugerðarinnar, eins og hún var þegar kærandi sótti um starfsleyfi, er fjallað um skilyrði fyrir veitingu starfsleyfis. Þar segir í 1. mgr. að leyfi skv. 2. gr. megi veita þeim sem lokið hafa MS-námi í talmeinafræði frá námsbraut í talmeinafræði við læknadeild heilbrigðisvísindasviðs Háskóla Íslands. Til viðbótar skal umsækjandi hafa lokið sex mánaða verklegri þjálfun í talmeinafræði undir leiðsögn talmeinafræðings að námi loknu. Þá segir í 2. mgr. að einnig megi veita starfsleyfi á grundvelli menntunar frá ríki innan Evrópska efnahagssvæðisins (EES) og Sviss. Um viðurkenningu á faglegri menntun og hæfi talmeinafræðings sem uppfyllir skilyrði tilskipunar 2005/36/EB, um viðurkenningu á faglegri menntun og hæfi, með síðari breytingum, fer samkvæmt reglugerð um viðurkenningu á faglegri menntun og hæfi heilbrigðisstarfsmanna frá öðrum EES-ríkjum, nr. 461/2011, eða samkvæmt Norðurlandasamningi um sameiginlegan norrænan vinnumarkað fyrir ákveðnar heilbrigðisstéttir og dýralækna, nr. 36/1993, sbr. breytingu nr. 6/2001.

Með reglugerð nr. 510/2020 eru reglur tilskipunar 2005/36/EB innleiddar í íslenskan rétt. Í því felast reglur um rétt ríkisborgara aðildarríkis að samningnum um Evrópska efnahagssvæðið og Sviss, sem hefur vitnisburð um faglega menntun og hæfi sem veitir rétt til að gegna starfi í heimaríki (það ríki þar sem hann hefur faglega menntun og hæfi), aðgang að sama starfi í öðru aðildarríki með sömu réttindum og skyldum og gilda um ríkisborgara umsóknarríkis, sem í þessu máli er Ísland. Til þess þarf umsækjandi að hafa undir höndum hæfnisvottorð eða vitnisburð um þá faglegu menntun og hæfi sem krafist er enda uppfylli hann skilyrði samningsins um Evrópska efnahagssvæðið, EFTA-samningsins og tilskipunar Evrópuþingsins og ráðsins 2005/36/EB um viðurkenningu á faglegri menntun og hæfi, með síðari breytingum, sem og viðauka við hana eins og þeir eru á hverjum tíma, sbr. 1. gr. reglugerðarinnar.

Reglugerð nr. 510/2020 gildir þegar lagt er mat á hvort heilbrigðisstarfsmaður, sem er ríkisborgari aðildarríkis að samningnum um Evrópska efnahagssvæðið eða í Sviss og hefur hug á að starfa hér á landi sem launþegi eða sjálfstætt starfandi, uppfyllir skilyrði um faglega menntun og hæfi og starfsreynslu til að gegna starfi löggiltrar heilbrigðisstéttar hér á landi, skv. 5. og 8. gr. laga um heilbrigðisstarfsmenn og sem hefur aflað sér menntunar og hæfis eða öðlast viðurkenningu starfsréttinda í öðru EES-ríki eða Sviss.

Í 4. gr. reglugerðar nr. 510/2020 segir: „Heilbrigðisstarfsmaður sem fær starfsleyfi eða sérfræðileyfi sem veitt er hér á landi skv. III. og IV. kafla gerir heilbrigðisstarfsmanni kleift að fá aðgang að sama starfi og hann hefur gegnt í heimaaðildarríki sínu og leggja stund á það með sömu skilyrðum og ríkisborgarar Íslands. Starf sem umsækjandi óskar eftir að leggja stund á hér á landi er hið sama og hann hefur gegnt í heimaaðildarríki sínu ef starfsemin sem um ræðir er sambærileg og uppfyllir skilyrði tilskipunarinnar.“

Fjórði kafli reglugerðar nr. 510/2020 fjallar um almennt kerfi til viðurkenningar á vitnisburði um nám, til að hljóta starfsleyfi þegar lágmarkskröfur um menntun eru ekki samræmdar. Í 19. gr. reglugerðarinnar segir að umsækjandi á rétt á starfsleyfi hér á landi innan löggiltrar heilbrigðisstéttar sem talmeinafræðingur ef hann leggur fram hæfnisvottorð eða vitnisburð um formlega menntun og hæfi sem krafist er í öðru EES-ríki eða Sviss til að geta starfað þar innan framangreindrar löggiltrar heilbrigðisstéttar. Fjallað er um þrepaskiptingu menntunar og hæfis í 21. gr. reglugerðar nr. 510/2020. Undir e-lið greinarinnar falla prófskírteini sem votta að handhafi hafi á fullnægjandi hátt lokið a.m.k. fjögurra ára námi eftir framhaldsskólastigið eða samsvarandi hlutanámi, sem að auki má gefa upp í samsvarandi fjölda ECTS-eininga, við háskóla eða æðri menntastofnun eða aðra stofnun á sama stigi og hafi, eftir atvikum, lokið því faglega námi sem krafist er til viðbótar námi eftir framhaldsskólastigið.

Skilyrði fyrir veitingu starfsleyfis, vegna náms þegar lágmarkskröfur um menntun eru ekki samræmdar, koma fram í 23. gr. reglugerðar nr. 510/2020. Í 1. mgr. greinarinnar segir: „ef réttur til að starfa sem heilbrigðisstarfsmaður á sviði lögverndaðrar starfsgreinar hér á landi er háður skilyrðum um sérstaka faglega menntun og hæfi skal landlæknir veita umsækjanda heimild til að starfa sem slíkur ef hann hefur undir höndum hæfnisvottorð eða vitnisburð um þá formlegu menntun og hæfi sem krafist er og um getur í 21. gr. Samkvæmt 5. mgr. 23. gr. skal landlæknir taka gilt það menntunarþrep sem heimaaðildarríki staðfestir skv. 21. gr.

Fjallað er um uppbótarráðstafanir í 24. gr. reglugerðarinnar. Í 1. mgr. greinarinnar segir að landlækni sé heimilt, þrátt fyrir 23. gr., að krefjast þess að umsækjandi ljúki allt að þriggja ára aðlögunartíma, sbr. 25. gr., eða taki hæfnispróf, sbr. 26. gr., ef: a. námið sem umsækjandi hefur stundað er að inntaki verulega frábrugðið inntaki þess sem sá vitnisburður um formlega menntun og hæfi sem krafist er hér á landi tekur til. Samkvæmt 2. mgr. er umsækjanda almennt heimilt að velja milli aðlögunartíma og hæfnisprófs.

Niðurstaða ráðuneytisins

Í máli þessu reynir á hvort embætti landlæknis hafi verið heimilt að krefjast þess að kærandi lyki uppbótarráðstöfunum, á grundvelli 24. gr. reglugerðar nr. 510/2020, áður en henni yrði veitt starfsleyfi sem talmeinafræðingur á Íslandi á grundvelli viðurkenningar á faglegri menntun og hæfi heilbrigðisstarfsmanns, sbr. ofangreind reglugerð. Embætti landlæknis byggði ákvörðun sína um uppbótarráðstafanir á a-lið 1. mgr. 24. gr. reglugerðar nr. 510/2020, en samkvæmt greininni er landlækni heimilt að krefjast þess að umsækjandi ljúki allt að þriggja ára aðlögunartíma, sbr. 25. gr., eða taki hæfnispróf, sbr. 26. gr., ef: a. námið sem umsækjandi hefur stundað er að inntaki verulega frábrugðið inntaki þess sem sá vitnisburður um formlega menntun og hæfi sem krafist er hér á landi tekur til.

Kærandi hefur haldið því fram í málinu að skilyrði til að beita uppbótarráðstöfunum sé ekki til staðar. Nám kæranda í Póllandi hafi ekki verið verulega frábrugðið að inntaki en það nám sem krafist er á Íslandi til að hljóta starfsleyfi sem talmeinafræðingur. Kærandi eigi því rétt á að fá starfsleyfi á grundvelli viðurkenningar á faglegri menntun og hæfi.

Grundvöllur fyrir því að hægt sé að nýta réttindi samkvæmt tilskipun 2005/36/EB er að um sömu starfsstétt sé að ræða, en það er forsenda fyrir því að kærandi geti átt rétt á starfsleyfi sem talmeinafræðingur hér á landi að embætti landlæknis hafi fyrst skorið úr um það hvort um sama starf sé að ræða. Þegar umsókn um viðurkenningu á faglegri menntun og hæfi heilbrigðisstarfsmanns frá öðru EES-ríki eða Sviss til að starfa hér á landi berst embætti landlækni ber embættinu í upphafi að leggja mat á hvort sú starfsstétt, sem sótt er um viðurkenningu á faglegri menntun og hæfi fyrir, sé sú sama og umsækjandi hefur starfað við í heimaríki sínu. Í dómi EFTA dómstólsins nr. E-4/20 (Haugland) var óskað eftir svari við því hvaða viðeigandi þátta með tilliti til laga væri horft til þegar metið væri hvort starfsstétt væri „sama starfsstétt“ í tveimur ríkjum í skilningi tilskipunarinnar. Í svari dómstólsins kom fram að meta yrði í hverju máli hvort starfsstétt teldist „sama starfstétt“ samkvæmt tilskipuninni. Við það mat þarf, samkvæmt dóminum, að bera saman þau verkefni sem starfsstétt sinnir í hvoru landi fyrir sig og hvort þau séu sambærileg. Þá þarf að skoða hvort munur sé á verkefnum starfsstéttanna og þá eðli og umfangi þeirra ef einhver er. Einnig tiltók dómstóllinn að við matið geti sjálfstæði starfsmanns skipt máli og ábyrgð hans gagnvart skjólstæðingum. Þegar sá samanburður hefur farið fram getur lögbært stjórnvald, embætti landlæknis á Íslandi í tilfelli heilbrigðisstétta á Íslandi, tekið ákvörðun um hvort um sömu starfsstétt er að ræða eða að minnsta kosti hvort þær séu sambærilegar.

Ef embætti landlæknis kemst að þeirri niðurstöðu að um „sömu starfsstétt“ sé að ræða, ber því að veita kæranda starfsleyfi á grundvelli tilskipunar 2005/36/EB, eftir atvikum að undangengnum uppbótarráðstöfunum í samræmi við 14. gr. tilskipunarinnar, sbr. 24. gr. reglugerðar nr. 510/2020.

Ef embætti landlæknis kemst að því að ekki sé um „sömu starfsstétt“ að ræða samkvæmt þeim viðmiðum sem EFTA dómstóllinn setti fram í dómi E-4/20 verður starfsleyfi ekki veitt kræanda á grundvelli viðurkenningar á faglegri menntun og hæfi samkvæmt tilskipun 2005/36/EB, sbr. reglugerð nr. 510/2020. Við slíkar aðstæður ber embættinu að meta umsókn um starfsleyfi á grundvelli íslenskra réttarreglna, í tilviki kæranda samkvæmt reglugerð nr. 1125/2012. Sem ríkisborgari EES-ríkis á kærandi rétt á að umsókn hennar sé metin í samræmi við 30. gr. laga nr. 2/1993, um Evrópska efnahagssvæðið, en í ákvæðinu segir að til að auðvelda launþegum og sjálfstætt starfandi einstaklingum að hefja og stunda starfsemi skulu samningsaðilar í samræmi við VII. viðauka gera nauðsynlegar ráðstafanir varðandi gagnkvæma viðurkenningu á prófskírteinum, vottorðum og öðrum vitnisburði um formlega menntun og hæfi, svo og samræmingu ákvæða í lögum og stjórnsýslufyrirmælum samningsaðila varðandi rétt launþega og sjálfstætt starfandi einstaklinga til að hefja og stunda starfsemi. Með hliðsjón af framangreindu getur kærandi átt rétt á að umsókn hennar um starfsleyfi sé metin á grundvelli innlendra réttarreglna og að tillit sé tekið til þess náms sem hún hefur stundað erlendis og stenst þær kröfur sem gerðar eru til starfsleyfis samkvæmt reglugerð nr. 1125/2012.

Af gögnum málsins verður ráðið að embætti landlæknis hafi talið að starf talmeinafræðings í Póllandi sé sama starf eða a.m.k. sambærilegt starf og starf talmeinafræðings á Íslandi þrátt fyrir að það komi ekki berum orðum fram í ákvörðun embættisins. Telur ráðuneytið að betur færi á því að embættið tæki afstöðu til þess í ákvörðunum sínum framvegis ásamt rökstuðningi um það hvort svo sé eða ekki, enda er það forsenda fyrir því að heimilt sé að sækja um viðurkenningu á faglegri menntun og hæfi samkvæmt tilskipun 2005/36/EB, sbr. reglugerð nr. 510/2020. Með vísan í að gögn málsins beri með sér að embættið hafi talið svo vera hefur það þó ekki áhrif á niðurstöðu máls þessa.

Við meðferð málsins óskaði embætti landlæknis eftir töluverðum fjölda gagna sem kærandi hefur afhent. Einnig óskaði embætti landlæknis eftir umsögn námsleiðar í talmeinafræði við Háskóla Íslands um umsókn kæranda, þ.á m. um hvernig nám kæranda í Póllandi samræmdist þeim námskörfum sem gerðar eru samkvæmt íslensku námi í talmeinafræði. Í umsögn námsleiðarinnar var með ítarlegum hætti rakið hver munurinn á námi kæranda væri samanborið við hið íslenska nám. Í samantekt í umsögninni kemur fram að ekki sé farið yfir námsefni sem snýr að tjáskiptavanda eftir ákominn heilaskaða (yngri hópur), aðferðarfræði og tölfræði, sem og tölfræðilæsi og lestur rannsóknargreina. Þá hafi kærandi einnig farið grynnra í tiltekna þætti í námi kæranda samanborið við íslenskt nám, s.s. varðandi kyngingu og kyngingartregðu, stam, málstol, taugalíffærafræði, málhljóðaröskun barna, starfsnám og rannsóknarverkefni. Var það mat námsleiðar í talmeinafræði að nokkuð vantaði upp á nám kæranda svo það teldist sambærilegt við meistaranám í talmeinafræði á Íslandi. Lagði námsleiðin til að unnt væri að vinna á móti þeim mun með því að ljúka níu mánaða aðlögunartíma bæði með fullorðnum og börnum.

Kærandi mótmælti þeirri tillögu námsleiðarinnar. Í athugasemdum kæranda kom fram að ekki væri hægt að ætlast til þess að nám í talmeinafræði væri staðlað með fullkomnum hætti á milli landa þó fræðin séu lík. Því til fulltingis benti kærandi á að hún hefði tekið áfanga sem ekki eru kenndir hér á landi, s.s. talþjálfun parkinsons sjúklinga, blindra, einstaklinga með krabbamein, tannréttingar o.fl. Þá hafi kærandi að auki lokið meistaranámi í grunn- og leikskólakennarafræðum þar sem hún hefði lokið rannsóknarverkefni. Þá væri aðferðarfræði allt umlykjandi námið.

Af gögnum málsins má ráða að eiginlegt nám í talmeinafræði í Póllandi er nokkuð styttra en íslenskt nám í talmeinafræði. Að auki er gerð krafa um verknám eftir útskrift á Íslandi áður en umsækjandi getur fengið útgefið starfsleyfi sem talmeinafræðingur á Íslandi, en kröfu um verknám er ekki fyrir að fara í Póllandi þar sem starfsnám, sem hluti af meistaranámi, er látið nægja. Var það mat embættisins að af þeim sökum svo og í ljósi þess sem fram kom í umsögn námleiðar í talmeinafræði væri töluverður munur á inntaki náms kæranda samanborið við inntak íslensks náms til starfsleyfis sem talmeinafræðingur.

Samkvæmt 6. mgr. 24. gr. reglugerðar nr. 510/2020 skal landlæknir, áður en þess er krafist að umsækjandi ljúki aðlögunartíma eða taki hæfnispróf, staðfesta hvort sú fagþekking, færni og hæfni sem kærandi hefur aflað sér með starfsreynslu sinni í aðildarríki eða þriðja landi eða með ævinámi sé þess eðlis að það nái fyllilega eða að hluta til yfir þann verulega mun sem vísað er til í 1. mgr. greinarinnar. Í ákvörðun embættisins kemur fram að kærandi hefur ekki starfað sem talmeinafræðingur frá hún hlaut starfsleyfi sem slíkur í Póllandi. Því sé ekki fyrir að fara fagþekkingu, færni eða hæfni sem nái yfir þann verulega mun sem vísað embættið hefur vísað til.

Í niðurstöðu embættisins kemur fram að á vef ENIC/NARIC á Íslandi felur ein ECTS eining að jafnaði í sér 25-30 klst. námsvinnu nemenda. Sá munur sem sé á eiginlegu talmeinafræðinámi kæranda og íslensku námi í talmeinafræði sé 37 ECTS einingar og því muni á bilinu 925-1.110 klukkustundum í námsvinnu eða 25 til 30 vinnuvikur auk sex mánaða verknáms. Munurinn á námslengd sé því í heild á bilinu 12-13 mánuðir. Á móti hafi kærandi lokið áföngum í námi sínu sem ekki er gerð krafa um á Íslandi auk þess sem aðferðarfærði sé allt umlykjandi nám í talmeinafræði. Þá hafi kærandi að auki lokið meistaranámi í grunn- og leikskólakennarafræðum og skilað lokaritgerð vegna þess. Með hliðsjón af öllu framangreindu taldi embættið hæfilegt að gera kröfu um níu mánaða aðlögunartíma eða láta kæranda gangast undir hæfnispróf áður en hún fengi útgefið starfsleyfi sem talmeinafræðingur á Íslandi.

Samkvæmt 1. mgr. 3. gr. reglugerðar nr. 1125/2012 má veita þeim leyfi, skv. 2. gr. reglugerðarinnar, sem lokið hafa MS-námi í talmeinafræði frá námsbraut í talmeinafræði við læknadeild heilbrigðisvísindasviðs Háskóla Íslands. Til viðbótar skal umsækjandi hafa lokið sex mánaða verklegri þjálfun í talmeinafræði undir leiðsögn talmeinafræðings að námi loknu. Embætti landlæknis hefur í máli kæranda óskað eftir og fengið umsögn frá námsleið í talmeinafræði við Háskóla Íslands. Í umsögn námsleiðarinnar kemur fram að nokkur munur sé á námi kæranda, bæði að inntaki og umfangi og hafa þeir þættir sem nám kæranda í Póllandi tók ekki, eða með ófullnægjandi hætti á samanborið við íslenskt nám, verið listaðir upp hér að ofan. Þá hefur kærandi ekki lokið sex mánaða verknámi undir leiðsögn talmeinafræðings að námi loknu, líkt og krafa er gerð um á Íslandi né heldur starfað við fagið í Póllandi frá því hún fékk útgefið starfsleyfi þar.

Með hliðsjón af því sem hér að ofan greinir er það niðurstaða ráðuneytisins að embætti landlæknis hafi fært fullnægjandi rök fyrir kröfu um uppbótarráðstafanir á grundvelli 24. gr. reglugerðar nr. 510/2020, sbr. einnig 25. og 26. gr. reglugerðarinnar, enda hefur embætti landlæknis sýnt fram á það að nám kæranda er verulega frábrugðið því námi sem krafa er gerð um samkvæmt reglugerð nr. 1125/2012. Annars vegar hefur kærandi ekki lokið tilteknum námskeiðum sem eru nauðsynleg talmeinafræðingum í starfi sínu á Íslandi og hins vegar hefur kærandi ekki lokið sex mánaða verknámi, sem er skilyrði samkvæmt reglugerð nr. 1125/2012. Sá munur er að mati ráðuneytisins verulegur, bæði að umfangi og inntaki. Kærandi hefur ekki sýnt fram á að hún hafi bætt upp þann mun sem upp á vantar með starfsreynslu eða rækslu starfs sem talmeinafræðingur. Er niðurstaða embættis landlæknis af þeim sökum staðfest.

Úrskurðarorð

Ákvörðun embættis landlæknis, dags. 9. október 2024, um að gera kröfu um uppbótarráðstafanir sem skilyrði fyrir veitingu starfsleyfis sem talmeinafræðingur, er staðfest.