Nr. 415/2025 Úrskurður
Hinn 22. maí 2025 er kveðinn upp svohljóðandi
úrskurður nr. 415/2025
í stjórnsýslumáli nr. KNU25010068
Kæra [...]
I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild
Hinn 20. janúar 2025 kærði [...], kt. [...], ríkisborgari Bandaríkjanna ( hér eftir kærandi), ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 7. janúar 2025, um að dvalarleyfi sem honum var veitt með gildistíma frá 19. desember 2024 til 28. október 2025 og síðar framlengt til 28. október 2027, teldist vera fyrsta leyfi samkvæmt 51. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016 í stað endurnýjunar á dvalarleyfi, sbr. 3. mgr. 57. gr. laga um útlendinga.
Af kæru má ráða að kærandi krefjist þess að hinni kærðu ákvörðun verði breytt á þann veg að dvalarleyfi teljist vera endurnýjun, sbr. 57. gr. laga um útlendinga.
Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.
Lagagrundvöllur
Í máli þessu koma einkum til skoðunar ákvæði laga um útlendinga nr. 80/2016 ásamt síðari breytingum, reglugerð um útlendinga nr. 540/2017 ásamt síðari breytingum, ákvæði stjórnsýslulaga nr. 37/1993, stjórnarskrá lýðveldisins Íslands, sbr. lög nr. 33/1944, mannréttindasáttmáli Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994, auk annarra alþjóðlegra skuldbindinga Íslands á sviði mannréttinda eftir því sem tilefni er til.
II. Málsatvik og málsmeðferð
Kærandi fékk fyrst útgefið dvalarleyfi vegna starfs sem krefst sérfræðiþekkingar 6. desember 2018 með gildistíma til 14. október 2019, sbr. 61. gr. laga um útlendinga. Kæranda var veitt dvalarleyfi að nýju á sama grundvelli 19. nóvember 2019 með gildistíma til 14. október 2020. Leyfið var endurnýjað tvisvar sinnum, síðast með gildistíma til 14. október 2024. Kærandi sótti um endurnýjun leyfisins að nýju 28. október 2024. Með bréfi, dags. 31. október 2024, var kæranda veittur 15 daga frestur til að leggja fram andmæli gegn því að dvalarleyfisumsókn teldist umsókn um fyrsta leyfi en ekki endurnýjun. Með ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 7. janúar 2025, var kæranda veitt dvalarleyfi með gildistíma til 28. október 2025, og tók stofnunin fram að dvalarleyfið teldist vera fyrsta leyfi, sbr. 51. gr. laga um útlendinga, með tilheyrandi réttaráhrifum. Ákvörðunin var móttekin samdægurs og kærð til kærunefndar útlendingamála 20. janúar 2025. Með tölvubréfi, dags. 21. janúar 2025, lagði kærandi fram frekari fylgigögn vegna málsins.
III. Málsástæður og rök kæranda
Í röksemdum kæranda vísar hann til hinnar kærðu ákvörðunar og meðferðar málsins hjá Útlendingastofnun. Kærandi krefst þess að niðurstaða málsins verði endurskoðuð. Hann ber fyrir sig að hafa týnt veski sínu í október hvar hann geymdi dvalarleyfisskírteinið og ekki haft erindi sem erfiði að finna það. Kærandi hafi fundið á sér að senn liði að endurnýjun leyfisins. Hann kvaðst ekki hafa fundið frekari upplýsingar á vefsvæði Þjóðskrár Íslands en kvaðst sannfærður um að gildistíma leyfisins lyki í desember. Þegar kærandi hafi loks fundið veski sitt hafi hann verið í uppnámi þar sem leyfið var útrunnið og í kjölfarið hafi hann lagt fram umsókn um endurnýjun. Kærandi óski eftir mildi við meðferð málsins, hann hafi verið að vinna að umsókn um ótímabundið dvalarleyfi og loks að ríkisborgararétti. Þar sem dvalarleyfi hans hafi verið endurútgefið sem fyrsta leyfi glati kærandi á hinn bóginn uppsöfnuðum réttindum.
Kærandi vísar til rökstuðnings Útlendingastofnunar, um að kærandi hafi ekki gert stofnuninni viðvart þegar honum var ljóst að dvalarleyfisskírteinið hafi týnst. Þar að auki hafi fyrri dvalarleyfi hans haft sama gildistíma allt frá árinu 2019. Hafi stofnunin því ekki fallist á skýringar og röksemdir kæranda um ríkar sanngirnisástæður, sbr. 4. mgr. 57. gr. laga um útlendinga. Kærandi lýsir síðan aðstæðum sínum með almennum hætti og vísar til gamansögu úr samtímanum. Hann kveðst hafa dvalið á Íslandi frá desember 2018, og sé það í fyrsta sinn sem hann hafi dvalið annars staðar en í heimaríki. Kærandi ber fyrir sig eindæma fávisku um gildistíma leyfis síns þar sem hann hafi einnig sótt um endurnýjun of seint árið 2019. Kærandi hafi lært sína lexíu og ekki látið dvalarleyfi sitt renna út áður en sótt væri um endurnýjun eftir það.
Kærandi vísar til þess að hann sé transmaður og hafi skipt um kyn og nafn hjá Þjóðskrá Íslands eftir heimsóknir til viðeigandi teymis á Landspítala. Síðar hafi Útlendingastofnun gefið út nýtt dvalarskírteini sem tók mið af framangreindri kyn- og nafnabreytingu. Kærandi ber fyrir sig mistök varðandi gildistíma dvalarleyfisins og tekur undir ummæli Útlendingastofnunar þess efnis að hann hafi ekki tilkynnt stofnuninni um að skírteini hans væri týnt. Að sögn kæranda hafi skírteinið þó ekki glatast, heldur hafi það verið ófundið á heimili hans. Kærandi hafi ekki veitt málinu þá brýnu athygli sem það hafi verðskuldað, í krafti sannfæringar sinnar um að gildistíma leyfisins lyki í desember 2024. Kærandi geti ekki breytt atvikum málsins en óskar eftir mildi og sanngirni við úrlausn málsins.
IV. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála
Líkt og fram kemur í málsatvikalýsingu var kærandi með útgefið dvalarleyfi samfellt frá 19. nóvember 2019 til 14. október 2024, en grundvöllur dvalarleyfisins er starf sem krefst sérfræðiþekkingar, sbr. 61. gr. laga um útlendinga. Kærandi sótti um endurnýjun leyfisins 28. október 2024 og fékk hann leyfið útgefið sem fyrsta dvalarleyfi, sbr. 3. mgr. 57. gr. laga um útlendinga, með ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 7. janúar 2025.
Samkvæmt 1. mgr. 57. gr. laga um útlendinga er Útlendingastofnun heimilt að endurnýja dvalarleyfi útlendings að fenginni umsókn ef skilyrðum leyfisins er áfram fullnægt. Í 3. mgr. 57. gr. laga um útlendinga kemur fram að sé ekki sótt um endurnýjun dvalarleyfis innan gildistíma fyrra dvalarleyfis skuli réttur til dvalar falla niður og fara skuli með umsókn skv. 51. gr. Þá segir í 4. mgr. 57. gr. laganna að Útlendingastofnun geti heimilað útlendingi að dveljast hér á landi samkvæmt fyrra leyfi þar til ákvörðun hefur verið tekin á grundvelli umsóknar um endurnýjun leyfis sem borist hefur eftir þann frest sem um getur í 2. mgr. ef ríkar sanngirnisástæður mæla með því. Með lögum nr. 56/2023 var 2. mgr. 57. gr. laga um útlendinga felld brott en fyrir lagabreytinguna þurftu dvalarleyfishafar að sækja um endurnýjun leyfa sinna eigi síðar en fjórum vikum fyrir lok gildistíma dvalarleyfa. Samkvæmt nefndaráliti og breytingartillögu allsherjar- og menntamálanefndar, dags. 2. júní 2023, væri breytingin til einföldunar og sanngjarnari í framkvæmd. Er lagt til grundvallar að ákvæði 4. mgr. 57. gr. laga um útlendinga eigi við um frest samkvæmt 3. mgr., að breyttu breytanda. Lagabreytingin lýtur því að tímamörkum umsókna um endurnýjun en réttaráhrif þess að umsóknir um endurnýjun berast of seint eru þau sömu, þ.e. að farið verði með slíkar umsóknir sem umsóknir um fyrstu leyfi, sbr. 51. gr. laga um útlendinga nema að ríkar sanngirnisástæður mæli með því að umsóknir berist að loknum fresti, sbr. 3. mgr. 57. gr. laga um útlendinga. Í athugasemdum við ákvæði 4. mgr. 57. gr. í frumvarpi því er varð að lögum um útlendinga er gerð nánari grein fyrir þeim tilvikum og ástæðum sem undantekningarákvæði 4. mgr. tekur til. Þar segir m.a.:
„Í 4. mgr. er veitt undantekning frá 3. mgr. samkvæmt ákvörðun Útlendingastofnunar ef afsakanlegt er að umsókn hafi borist eftir tilskilinn frest eða vegna ríkra sanngirnisástæðna. Sem dæmi um afsakanleg tilvik má nefna ef útlendingur hefur verið alvarlega veikur eða hann hefur af óviðráðanlegum ástæðum þurft að fara fyrirvaralaust til heimalands án þess að hafa haft tök á að leggja inn umsókn um endurnýjun. Sem dæmi um tilvik, sem ekki falla undir greinina, er ef útlendingur ber því við að hann hafi ekki vitað að leyfi hans væri að renna út eða að umboðsmaður hans hafi gert mistök. Ef útlendingur sækir of seint um endurnýjun dvalarleyfis, þ.e. eftir að leyfi hans rennur út, er hann í þeirri stöðu að þurfa að sækja um nýtt leyfi en ekki endurnýjun. Þetta verður til þess að útlendingur missir uppsöfnuð réttindi til ótímabundins dvalarleyfis, eftir atvikum. Vegna þessa verður í anda markmiðs um mannúð að líta sérstaklega til þessa við ákvörðun samkvæmt þessari málsgrein sem og hvort líklegt sé að dvalarleyfi fáist endurnýjað. Við mat á því hvort umsækjanda sé heimilt að dveljast hér á landi þar til ákvörðun hefur verið tekin á grundvelli umsóknar hans skal hafa þýðingu hvort líklegt sé að dvalarleyfið verði veitt og hvort dvalarleyfi það er útlendingur óskar endurnýjunar á sé þess eðlis að það myndi grundvöll til ótímabundins dvalarleyfis. Hins vegar yrði að líta á það leyfi sem yrði eftir atvikum veitt sem nýtt leyfi.“
Eins og komið hefur fram lagði kærandi fram umsókn um endurnýjun dvalarleyfis 28. október 2024 eða tveimur vikum eftir að gildistíma fyrra dvalarleyfis lauk. Er því ljóst að umsókn hans var ekki lögð fram innan þeirra tímamarka sem 3. mgr. 57. gr. laga um útlendinga áskilur.
Kemur þá til skoðunar hvort ríkar sanngirnisástæður séu fyrir hendi í málinu, sbr. 4. mgr. 57. gr. laga um útlendinga, svo líta beri á dvalarleyfisumsókn kæranda sem umsókn um endurnýjun fyrra dvalarleyfis.
Samkvæmt gögnum málsins og því sem að framan er rakið er ljóst að kærandi missir uppsöfnuð réttindi sem hann hafði safnað gagnvart búsetuskilyrðum fyrir ótímabundnu dvalarleyfi, sbr. 1. mgr. 58. gr. laga um útlendinga.
Ljóst er af framangreindum lögskýringagögnum með 4. mgr. 57. gr. laga um útlendinga að tilvik þar sem útlendingur sækir um endurnýjun dvalarleyfis eftir lok gildistíma fyrra dvalarleyfis vegna vanþekkingar eða mistaka falli almennt ekki undir ákvæðið. Í athugasemdunum er þó einnig vísað til aðstæðna þar sem útlendingur er í þeirri stöðu að þurfa að sækja um nýtt dvalarleyfi en ekki endurnýjun sem leiði til þess að hann missi uppsöfnuð réttindi til ótímabundins dvalarleyfis. Við mat á því hvort aðstæður séu þess eðlis að þær falli undir ákvæðið verði að horfa til mannúðar, hvort líklegt sé að dvalarleyfi verði veitt og hvort leyfið sem óskað er eftir myndi grundvöll til ótímabundins dvalarleyfis. Í samræmi við lögskýringargögn verður að horfa til þess að dvalarleyfi kæranda vegna starfs sem krefst sérfræðiþekkingar geti orðið grundvöllur ótímabundins dvalarleyfis, sbr. 4. mgr. 61. gr. laga um útlendinga. Dvalarleyfi vegna starfs sem krefst sérfræðiþekkingar er háð því skilyrði að Vinnumálastofnun hafi gefið út atvinnuleyfi samkvæmt lögum um atvinnuréttindi útlendinga nr. 97/2002. Ljóst er að dvalarleyfi kæranda á grundvelli atvinnu hefur verið endurnýjað. Að öðru leyti eru ekki til staðar sjónarmið um mannúð sem leiða til þess að víkja skuli frá almennum reglum laganna um tímafresti endurnýjunar dvalarleyfis. Kærandi hefur verið handhafi dvalarleyfis hér á landi um árabil, sem hann hefur endurnýjað árlega. Sem dvalarleyfishafi ber kærandi sjálfur ábyrgð á því að dvöl hans sé í samræmi við lög og að hann dvelji hér á landi á grundvelli útgefinna dvalarheimilda. Kæranda mátti vera ljóst að honum bæri að sækja um endurnýjun dvalarleyfisins eigi síðar en 14. október 2024. Sem áður segir verða mistök eða vanþekking ekki felld undir ríkar sanngirnisástæður í skilningi 4. mgr. 57. gr. laga um útlendinga. Þá stóð kæranda til boða úrræði til þess að ganga úr skugga um réttindi sín, svo sem með einfaldri fyrirspurn til Útlendingastofnunar.
Með hliðsjón af framangreindu er það niðurstaða kærunefndar að skýringar kæranda séu ekki þess eðlis að fyrir hendi séu ríkar sanngirnisástæður í skilningi 4. mgr. 57. gr. laga um útlendinga. Verður ákvörðun Útlendingastofnunar því staðfest.
Úrskurðarorð:
Ákvörðun Útlendingastofnunar er staðfest.
The decision of the Directorate of Immigration is affirmed.
Þorsteinn Gunnarsson Valgerður María Sigurðardóttir