Nr. 307/2025 Úrskurður

Hinn 28. apríl 2025 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 307/2025

í stjórnsýslumáli nr. KNU24110143

Kæra [...]

I.          Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Hinn 26. nóvember 2024 kærði [...], kt. [...], ríkisborgari Rússlands ( hér eftir kærandi), ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 22. nóvember 2024, um að afturkalla dvalarleyfi hans á grundvelli sérstakra tengsla við landið.

Af kæru má ráða að kærandi krefjist þess að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi.

Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.

Lagagrundvöllur

Í máli þessu koma einkum til skoðunar ákvæði laga um útlendinga nr. 80/2016 ásamt síðari breytingum, reglugerð um útlendinga nr. 540/2017 ásamt síðari breytingum, ákvæði stjórnsýslulaga nr. 37/1993, stjórnarskrá lýðveldisins Íslands, sbr. lög nr. 33/1944, mannréttindasáttmáli Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994 auk annarra alþjóðlegra skuldbindinga Íslands á sviði mannréttinda eftir því sem tilefni er til.

II.            Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi fékk fyrst útgefið dvalarleyfi vegna starfs sem krefst sérfræðiþekkingar, sbr. til hliðsjónar 61. gr. laga um útlendinga, með gildistíma frá 7. apríl 2010 til 28. febrúar 2011. Var leyfið endurnýjað einu sinni, með gildistíma til 29. febrúar 2012. Kærandi fékk að nýju útgefið dvalarleyfi á sama grundvelli 20. apríl 2016 með gildistíma til 4. janúar 2017. Var leyfið endurnýjað einu sinni, með gildistíma til 13. nóvember 2017. Kærandi sótti um dvalarleyfi á grundvelli sérstakra tengsla við landið, sbr. 78. gr. laga um útlendinga, 30. júlí 2020. Með ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 27. janúar 2021, var umsókninni synjað. Með úrskurði kærunefndar útlendingamála nr. 172/2021, dags. 20. apríl 2021, var ákvörðun Útlendingastofnunar felld úr gildi og lagt fyrir stofnunina að veita kæranda umbeðið dvalarleyfi að uppfylltum skilyrðum 55. gr. laganna. Kærandi fékk útgefið dvalarleyfi 24. mars 2022 með gildistíma til 26. júlí 2022. Leyfið var endurnýjað þrisvar sinnum, síðast með gildistíma til 22. september 2025.

Með bréfi Útlendingastofnunar, dags. 14. nóvember 2024, var kæranda tilkynnt að til skoðunar væri að afturkalla dvalarleyfi hans á grundvelli 59. gr. laga um útlendinga og almennra stjórnsýslureglna. Í bréfinu fjallaði Útlendingastofnun um dvalarleyfisferil kæranda og upplýsingar sem stofnunin hafði móttekið frá alþjóðadeild ríkislögreglustjóra varðandi kæranda, fjölskyldu hans og fyrirtæki. Í umræddum upplýsingum frá alþjóðadeild hafi komið fram að kæranda hefði verið gert að sæta tíu ára endurkomubanni með ákvörðun sænskra stjórnvalda. Þá hafi rannsókn lögreglu hér á landi leitt í ljós að kærandi og fjölskylda hans hefðu ekki búsetu þar sem þau hefðu skráð lögheimili auk þess sem að fyrirtæki kæranda færi ekki með virka starfsemi þar sem það hefði skráð aðsetur. Þá hafi gögn lögreglu um flugferðir kæranda og fjölskyldu hans borið með sér afar takmarkaða dvöl á Íslandi þrátt fyrir útgefin dvalarleyfi. Með bréfi Útlendingastofnunar var kæranda veittur sjö daga frestur til þess að leggja fram andmæli vegna málsins, sbr. 12. gr. laga um útlendinga og 13. gr. stjórnsýslulaga. Kærandi lagði fram andmæli og fylgigögn 21. nóvember 2024.

Með ákvörðun, dags. 22. nóvember 2024, var dvalarleyfi kæranda afturkallað, sbr. 1. mgr. 59. gr. laga um útlendinga. Í ljós hafi komið upplýsingar, sem ekki hafi legið fyrir þegar kæranda var veitt dvalarleyfi á grundvelli sérstakra tengsla í öndverðu, sem sýndu fram á að kærandi hefði ekki þau tengsl við landið sem byggt hefði verið á og höfðu verulega þýðingu við ákvörðun um dvalarleyfi. Þá hafi dvalarleyfisumsóknir kæranda geymt upplýsingar sem væru rangar og hefðu haft verulega þýðingu við veitingu dvalarleyfis. Með vísan til 2. mgr. 59. gr. laga um útlendinga leiddi ákvörðunin til þess að réttarstaða kæranda væri eins og að hann hefði aldrei haft gilt dvalarleyfi vegna sérstakra tengsla við landið.

Ákvörðun Útlendingastofnunar var birt kæranda 22. nóvember 2024. Hinn 26. nóvember 2024 kærði kærandi ákvörðunina til kærunefndar útlendingamála. Skipunarbréf var gefið út til handa talsmanni hans 12. desember 2024 og lagði talsmaður kæranda fram greinargerð og önnur fylgigögn 17. desember 2024. Samkvæmt 1. mgr. 103. gr. laga um útlendinga frestaði kæra réttaráhrifum hinnar kærðu ákvörðunar.

III.       Málsástæður og rök kæranda

Í greinargerð kæranda er ákvörðun Útlendingastofnunar harðlega mótmælt. Kærandi hafnar því alfarið að hann hafi veitt rangar upplýsingar um búsetu og starfsemi fyrirtækis hans. Að sögn kæranda hafi frá upphafi verið ljóst að hann myndi ekki dvelja á Íslandi fyrr en maki hans og dóttir hefðu fengið útgefin dvalarleyfi, sem að endingu hafi ekki verið frágengið fyrr en í maí 2024. Þá vísar kærandi til þess að starfsemi fyrirtækis hans færi aðallega fram í Svíþjóð en að lögheimili þess væri fyrst og fremst skráð á Íslandi vegna rekstrarumhverfis. Hafi kærandi t.a.m. staðið skil á sköttum til ríkisins og lagði kærandi fram ársreikninga þar að lútandi. Þá hafi hann lagt fram reikningsyfirlit við fyrri endurnýjun um dvalarleyfi sem hafi sýnt að miklu leyti fram á dvöl hans hér á landi og erlendis. Kvaðst kærandi þannig hafa komið heiðarlega fram og ekki leynt neinum upplýsingum.

Kærandi bendir á að fyrirtæki hans hafi um tíu ára skeið haft lögheimili og aðstöðu í tilteknu húsnæði á Akureyri á vegum aðila úr hluthafahópnum. Upp úr þeirra sambandi hafi þó slitnað og hafi kærandi þurft að finna fyrirtækinu annað lögheimili, sem hann kveðst hafa gert í samræmi við lög. Kærandi vísar til skilyrða 59. gr. laga um útlendinga sem vísi til þess að aðili veiti upplýsingar gegn betri vitund eða hafi veitt rangar eða leynt upplýsingum sem hafi haft verulega þýðingu við leyfisveitinguna. Kærandi telur hvorugt eiga við um sig. Þá hafi kærandi alllengi haft lögheimili hjá fyrrum viðskiptafélaga sínum sem hafi dregið sig í hlé frá rekstrinum á síðustu árum. Kærandi hafi því rekstur fyrirtækisins að mestu á eigin hendi. Hann hafi þó ekki þekkingu á íslenskum lögheimilislögum og það hafi ekki hvarflað að honum að skráningin væri andstæð lögum eða umsókn um endurnýjun dvalarleyfis. Einfaldlega hafi verið um gamla lögheimilisskráningu að ræða sem hafði ekki verið breytt. Telur kærandi rangt að með þessari háttsemi hafi hann veitt upplýsingar gegn betri vitund. Verði ekki séð að umræddar upplýsingar hafi haft úrslitaáhrif um veitingu dvalarleyfis.

Að sögn kæranda geri dvalarleyfi á grundvelli sérstakra tengsla ekki skilyrði um að dvöl sé með ákveðnum hætti og virðist vera matskennt hverju sinni. Kærandi áréttar að rekstur fyrirtækisins fari fram að mestu erlendis auk þess sem að maki og barn kæranda hafi ekki haft dvalarleyfi á Íslandi. Því hafi ekkert í upphaflegri umsókn kæranda gefið stjórnvöldum tilefni til að ætla að dvöl hans yrði með ákveðnum hætti og hafi stjórnvöld ekki leitast eftir slíkum svörum eða óskað eftir nánari upplýsingum um dvöl í síðari umsóknum. Kærandi telur að fullyrða megi að dvöl hans hafi ekki verið ráðandi þáttur þegar honum hafi verið veitt dvalarleyfi í öndverðu, og að sama gildi um síðari endurnýjanir. Að hans sögn hafi sönnun um framfærslugetu hins vegar verið ráðandi þáttur og hafi hann verið í góðri trú að dvalarleyfið hefði verið veitt á lögmætum forsendum. Þá vísar kærandi til tölvubréfs Útlendingastofnunar hvar fram komi að mikil ferðalög vegna vinnu og þar af leiðandi styttri dvöl á Íslandi hafi ekki áhrif á gildandi dvalarleyfi en geti vegið þungt ef hann hygðist sækja um ótímabundið dvalarleyfi síðar.

Að sögn kæranda virðist að mestu mega rekja afturköllun dvalarleyfis til ákvörðunar sænskra yfirvalda um brottvísun og tíu ára endurkomubann til Schengen-svæðisins. Vísar kærandi til þess að þeirri ákvörðun hafi verið skotið til sænskra yfirvalda og beri hann fyrir sig að grundvöllur ákvörðunarinnar standist ekki skoðun og sé það með nokkrum ólíkindum að íslensk stjórnvöld láti með þessum hætti eftir geðþóttaákvörðun sænskra embættismanna.

IV.       Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Samkvæmt 1. mgr. 59. gr. laga um útlendinga er Útlendingastofnun m.a. heimilt að afturkalla dvalarleyfi ef útlendingur hefur við umsókn, gegn betri vitund, veitt rangar upplýsingar eða leynt atvikum sem hefðu getað haft verulega þýðingu við leyfisveitinguna eða ekki eru lengur uppfyllt skilyrði fyrir veitingu dvalarleyfis eða það leiðir að öðru leyti af almennum stjórnsýslureglum.

Í samræmi við 2. mgr. 59. gr. laga um útlendinga skal réttarstaða útlendings samkvæmt lögunum vera eins og hann hefði aldrei fengið útgefið það leyfi og önnur leyfi byggð á sömu forsendum ef afturköllun er á grundvelli rangra upplýsinga eða þess að leynt var atvikum sem verulega þýðingu gátu haft við útgáfu leyfisins.

Samkvæmt 1. mgr. 78. gr. laga um útlendinga er heimilt að veita útlendingi dvalarleyfi á grundvelli þess að hann teljist hafa sérstök tengsl við landið, að fullnægðum skilyrðum 1. og 2. mgr. 55. gr., sé hann eldri en 18 ára og falli ekki undir ákvæði um önnur dvalarleyfi samkvæmt lögunum eða fullnægi ekki skilyrðum þeirra. Til sérstakra tengsla geti m.a. talist tengsl sem útlendingur hafi stofnað til meðan á dvöl hans hér á landi hafi staðið samkvæmt útgefnu dvalarleyfi sem verði ekki endurnýjað eða hafi verið afturkallað vegna breyttra aðstæðna eða annarra atvika, sbr. 2. mgr. 78. gr. laga um útlendinga. Í 3. mgr. 78. gr. er kveðið á um að heildstætt mat skuli fara fram á tengslum umsækjanda við landið. Við það mat skuli að jafnaði horft til lengdar lögmætrar dvalar. Jafnframt sé heimilt að líta til fjölskyldutengsla, þ.e. fjölskyldusamsetningar umsækjanda með tilliti til umönnunarsjónarmiða, sbr. a-lið 3. mgr. 78. gr. laga um útlendinga, og félagslegra og menningarlegra tengsla við landið á grundvelli atvinnuþátttöku eða annarra sambærilegra tengsla, sbr. b-lið 3. mgr. 78. gr. laganna.

Með úrskurði kærunefndar nr. 172/2021, dags. 20. apríl 2021, komst nefndin að þeirri niðurstöðu að kæranda skyldi veitt dvalarleyfi á grundvelli sérstakra tengsla við landið að uppfylltum grunnskilyrðum dvalarleyfis, sbr. 55. gr. laga um útlendinga. Í úrskurðinum reifaði kærunefnd fyrri dvöl kæranda á grundvelli starfs sem krefst sérfræðiþekkingar, sbr. þágildandi 61. gr. laga um útlendinga. Kærunefnd reifaði jafnframt fyrirliggjandi gögn um atvinnurekstur kæranda, auk annarra menningarlegra verkefna sem kærandi hafði sinnt hér á landi. Kærandi fékk síðan útgefið dvalarleyfi 24. mars 2022 með gildistíma til 26. júlí 2022. Leyfið var endurnýjað þrisvar sinnum, síðast með gildistíma til 22. september 2025, áður en Útlendingastofnun afturkallaði dvalarleyfi kæranda með ákvörðun, dags. 22. nóvember 2024.

Í hinni kærðu ákvörðun kemur fram að Útlendingastofnun hafi borist tölvubréf frá alþjóðadeild ríkislögreglustjóra, dags. 8. nóvember 2024 sem varðaði kæranda, fjölskyldu, og fyrirtæki hans. Í bréfinu kom fram að kæranda hefði verið frávísað og birt ákvörðun sænskra stjórnvalda um endurkomubann til tíu ára á grundvelli laga um þjóðaröryggi. Í tölvubréfinu voru raktar tíðar ferðir kæranda til og frá landinu sem bentu til þess að frá nýársdegi 2023 og þar til tölvubréfið var sent Útlendingastofnun hafi kærandi eingöngu dvalið á Íslandi í 79 daga á 676 daga tímabili. Væru upplýsingarnar í ósamræmi við þær upplýsingar sem kærandi hafi gefið upp á umsókn um endurnýjun dvalarleyfis. Til viðbótar við tölvubréf alþjóðadeildar ríkislögreglustjóra hafi í málinu legið fyrir upplýsingaskýrsla lögreglustjórans á Norðurlandi eystra, dags. 6. nóvember 2024. Í skýrslunni kemur fram að lögregla hafi farið í vettvangsathugun að lögheimili kæranda til þess að kanna lögheimilisskráningar í húsinu. Að sögn húsráðanda á umræddu heimilisfangi hafi kærandi og fjölskyldumeðlimir hans skráð lögheimili sitt þar en aldrei búið né geymt muni sína þar. Í skýrslunni er einnig vísað til símtals lögreglufulltrúa við aðila sem reki fyrirtæki á [...], sem hafi heimilað kæranda að skrá lögheimili fyrirtækis síns í húsakynnum fyrirtækis viðkomandi aðila á [...]. Að hans sögn hafi skráningin eingöngu lotið að heimilisfangi og póstkassa, en að öðru leyti færi enginn rekstur af hálfu kæranda fram á svæðinu, og hefði fyrirtækið hvorki starfsstöð né eignir þar. Loks kemur fram að lögregla hafi farið í vettvangsathugun að skráðu lögheimili fyrirtækis kæranda á [...] þar sem engin ummerki um fyrirtækið hafi verið að finna.

Í hinni kærðu ákvörðun rakti Útlendingastofnun m.a. upplýsingar sem kærandi veitti vegna fyrri umsókna um dvalarleyfi og endurnýjun dvalarleyfa. Hafnaði stofnunin þeim framburði kæranda að hann myndi ekki hafa varanlega búsetu hér á landi fyrr en maka og dóttur hans yrðu veitt dvalarleyfi. Um það vísaði stofnunin til fyrri yfirlýsinga kæranda auk þess tíma sem leið frá því að honum var fyrst veitt dvalarleyfi á grundvelli sérstakra tengsla þangað til aðstandendur hans lögðu fram umsóknir um dvalarleyfi. Þá benti stofnunin á misræmi í yfirlýsingum kæranda við meðferð málsins um rekstur fyrirtækis hans samanborið við yfirlýsingar þegar hann sótti um dvalarleyfi vegna sérstakra tengsla í fyrsta sinn.

Við meðferð málsins hjá bæði Útlendingastofnun og kærunefnd hefur kærandi hafnað því að atvinnustarfsemi félagsins hér á landi væri óvirk og vísað til fyrri ársreikninga og skattgreiðslna til íslenska ríkisins þar að lútandi. Þá hafi fyrirtæki kæranda breytt lögheimilisskráningu sinni í nóvember 2022. Í hinni kærðu ákvörðun er ekki að finna sérstaka umfjöllun um lykiltölur í rekstri fyrirtækisins en vísað er til upplýsinga í áðurnefndri lögregluskýrslu um fyrirtækið og skráningu þess á [...]. Í ákvörðuninni fjallaði Útlendingastofnun um fyrstu umsókn kæranda um dvalarleyfi vegna sérstakra tengsla þar sem m.a. kom fram að fyrirtækið yrði með starfsstöð á Akureyri enda væri starfsemin í samvinnu við Íslendinga. Þá vísaði stofnunin til laga um lögheimili og aðsetur nr. 80/2018 með vísan til þess að upplýsingar lögreglu gæfu ekki til kynna að kærandi hafi nokkurn tímann haft fasta búsetu á Íslandi. Loks vísaði Útlendingastofnun til rangra upplýsinga um fyrri dvöl við nýjustu umsókn kæranda um endurnýjun dvalarleyfis samanborið við upplýsingar sem Útlendingastofnun bárust frá alþjóðadeild ríkislögreglustjóra.

Að virtum gögnum málsins, þ.m.t. upplýsingum frá lögreglu auk upplýsinga sem lagðar voru fram við fyrstu umsókn kæranda um sérstök tengsl og síðari endurnýjanir er ljóst að rannsókn Útlendingastofnunar var ítarleg, og í samræmi við 10. gr. stjórnsýslulaga. Þá bera gögn málsins ekki annað með sér en að kæranda hafi gefist nægt ráðrúm til þess að kynna sér gögnin og koma athugasemdum á framfæri, sbr. 12. gr. laga um útlendinga og 13. gr. stjórnsýslulaga.

Málatilbúnaður kæranda á kærustigi er að öllu leyti sá sami og við meðferð málsins hjá Útlendingastofnun. Hefur forsendum ákvörðunarinnar því ekki verið hrundið með nýjum málsástæðum, lagarökum eða gögnum. Að virtum atvikum málsins og gögnum sem Útlendingastofnun hafði aflað er ljóst að dvöl kæranda og fyrirtækjarekstur hans er á skjön við upplýsingar sem lágu fyrir þegar kærunefnd kvað upp úrskurð nr. 172/2021, þar sem lagt var fyrir Útlendingastofnun að veita kæranda dvalarleyfi á grundvelli sérstakra tengsla við landið, að uppfylltum skilyrðum 55. gr. laganna.

Þá er ljóst að útgáfa dvalarleyfa á grundvelli laga um útlendinga lýtur að fyrirætlunum fólks um langtímadvöl hér á landi. Innan slíkrar dvalarheimildar felst einnig réttur til skammtímadvalar innan Schengen-svæðisins, sbr. til hliðsjónar a-lið 1. mgr. 39. gr. reglugerðar Evrópuþingsins og ráðsins (EB) nr. 399/2016 um setningu bandalagsreglna um för fólks yfir landamæri. Á hinn bóginn verður dvalarleyfi á Íslandi fyrir ríkisborgara þriðja ríkis ekki lagt að jöfnu við ríkisborgararétt sem heimilar frjálsa för og dvöl innan EES-svæðisins í samræmi við tilskipun Evrópuþingsins og ráðsins nr. 2004/38. Hafi ríkisborgarar þriðja ríkis huga á langtímadvöl og atvinnurekstri í öðrum löndum innan EES-svæðisins ber þeim að sækja um dvalarleyfi í viðkomandi landi.

Ljóst er samkvæmt gögnum málsins að kærandi hefur ekki dvalið hér á landi með stöðugum hætti né stundað virka atvinnustarfsemi. Kærandi hefur einkum nýtt sér dvalarleyfi á Íslandi og skráningu fyrirtækis til þess að geta dvalið og starfað annars staðar innan EES-svæðisins. Horfir nefndin einkum til fyrirliggjandi lögregluskýrslu og upplýsinga alþjóðadeildar ríkislögreglustjóra hvað það varðar. Lykiltölur úr ársreikningum fyrirtækis kæranda og reikningsyfirlit úr banka eru ekki til þess fallin að hrinda því. Þá verður tölvubréfi Útlendingastofnunar, dags. 23. september 2024, ekki veitt það vægi sem kærandi byggir á í málatilbúnaði sínum. Samkvæmt tölvubréfi kæranda til Útlendingastofnunar, dags. 19. september 2024, upplýsti hann stofnunina um tíðar ferðir sínar til Evrópu vegna fyrirtækjareksturs. Af tölvubréfi Útlendingastofnunar má ráða að ætlunin hafi verið að veita kæranda leiðbeiningar í samræmi við fyrirliggjandi upplýsingar, sbr. til hliðsjónar 7. gr. stjórnsýslulaga. Upphaf stjórnsýslumálsins sem leiddi til töku hinnar kærðu ákvörðunar má rekja til upplýsinga sem urðu Útlendingastofnun ekki ljósar fyrr en með lögregluskýrslu, dags. 6. nóvember 2024, og tölvubréfi alþjóðadeildar ríkislögreglustjóra, dags. 8. nóvember 2024. Verður því ekki litið svo á að í tölvubréfi Útlendingastofnunar, dags. 23. september 2024, hafi falist nokkurs konar bindandi ábyrgðaryfirlýsing um stöðu eða dvalarheimild kæranda hér á landi.

Vegna athugasemda kæranda um ákvörðun sænskra stjórnvalda um að vísa honum frá landi og gera honum að sæta tíu ára endurkomubann þá áréttar kærunefnd að íslensk stjórnvöld hafa ekki forsendur til þess að leggja mat á lögmæti ákvörðunarinnar. Að virtum upplýsingum sem mótteknar voru af hálfu alþjóðadeildar ríkislögreglustjóra og miðlað til Útlendingastofnunar, sbr. 17. gr. laga um útlendinga, hafði stofnunin þó fullt tilefni til þess að leggja mat á dvöl kæranda á grundvelli laga um útlendinga. Horfir kærunefnd einnig til b-liðar 1. mgr. 106. gr., d-liðar 1. mgr. 99. gr., og d-liðar 1. mgr. 55. gr. laga um útlendinga í þeim efnum. Samkvæmt gögnum málsins dvelur kærandi þó ekki á landinu og því sé ekki ástæða til þess að fjalla sérstaklega um brottvísun og endurkomubann vegna málsins.

Að framangreindu virtu, og með vísan til forsendna hinnar kærðu ákvörðunar, er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi lagt fram rangar upplýsingar sem hefðu haft verulega þýðingu við veitingu dvalarleyfis hans í öndverðu. Er ákvörðun Útlendingastofnunar um afturköllun dvalarleyfis hans, sbr. 1. mgr. 59. gr. laga um útlendinga, staðfest.

Úrskurðarorð:

Ákvörðun Útlendingastofnunar er staðfest.

The decision of the Directorate of Immigration is affirmed.

Þorsteinn Gunnarsson                                                 Valgerður María Sigurðardóttir