Siðareglur, hagsmunir og hagsmunaverðir
Núgildandi siðareglur ráðherra voru samþykktar í ríkisstjórn Íslands í mars 2025. Um siðareglur ráðherra er fjallað í VI. kafla laga um Stjórnarráð Íslands nr. 115/2011.
Sjá einnig Handbók um siðareglur ráðherra sem samin var af Siðfræðistofnun Háskóla Íslands að beiðni forsætisráðuneytisins og í samvinnu við ráðuneytið. Í handbókinni eru settar fram skýringar á siðareglum ráðherra ásamt raunhæfum dæmum um túlkun þeirra.
Siðareglur ráðherra
Inngangur.
Ríkisstjórnin hefur samþykkt meðfylgjandi siðareglur ráðherra, sbr. 2. mgr. 24. gr. laga nr. 115/2011, um Stjórnarráð Íslands. Siðareglurnar veita leiðsögn um það hvers konar framganga hæfir svo veigamiklu embætti en jafnframt gefa þær almenningi færi á að bera háttsemi ráðherra saman við skráðar og útgefnar reglur. Þeim er ætlað að stuðla að trausti almennings á stjórnsýslunni.
Hver og einn ráðherra gætir að því fyrir sitt leyti að farið sé eftir reglunum. Ráðherra getur í vafatilvikum leitað ráðgjafar hjá forsætisráðuneytinu, sbr. 1. mgr. 25. gr. laga nr. 115/2011.
Þeir sem telja ráðherra hafa brotið gegn siðareglunum geta komið ábendingum um það á framfæri við umboðsmann Alþingis en hann gætir þess meðal annars að stjórnsýslan fari fram í samræmi við siðareglur settar á grundvelli laga um Stjórnarráð Íslands, sbr. 1. mgr 2. gr. laga nr. 85/1997, um umboðsmann Alþingis. Telji einhver að brot á siðareglum hafi jafnframt falið í sér að hann sjálfur hafi verið beittur rangsleitni er unnt að bera fram kvörtun við umboðsmann Alþingis, sbr. 2. mgr. 4. gr. laga nr. 85/1997.
1. gr.
Frumskyldur.
a. Ráðherra hefur almannahagsmuni ávallt að leiðarljósi í störfum sínum.
b. Ráðherra hefur í heiðri lýðræðisleg gildi, mannréttindi og meginreglur réttarríkisins.
c. Ráðherra starfar í anda gagnsæis, sannsögli, ábyrgðar og heilinda.
d. Ráðherra sinnir starfi sínu af alúð, trúmennsku og heiðarleika. Hann beitir því valdi er fylgir embættinu á grundvelli laga og stjórnarskrár af hófsemi og sanngirni og án tillits til eigin hagsmuna.
2. gr.
Hagsmunatengsl og hagsmunaárekstrar.
a. Ráðherra notfærir sér ekki stöðu sína í eiginhagsmunaskyni eða í þágu hagsmuna tengdra aðila.
b. Ráðherra forðast árekstra milli almannahagsmuna annars vegar og fjárhagslegra eða persónulegra hagsmuna sinna eða fjölskyldu sinnar hins vegar og gætir þess að persónuleg tengsl hafi ekki áhrif á störf sín. Takist honum ekki að koma í veg fyrir hagsmunaárekstra af þessu tagi skal hann upplýsa um þá.
c. Ráðherra upplýsir um fjárhagsleg hagsmunatengsl eða önnur slík tengsl sem valdið geta hagsmunaárekstrum.
d. Ráðherra hefur ekki með höndum störf eða verkefni sem ósamrýmanleg eru embætti hans.
e. Ráðherra gætir hófs í viðtöku gjafa og þiggur ekki verðmætar gjafir persónulega í krafti embættis síns. Halda skal skrá um gjafir til ráðherra og skal hún birt opinberlega.
f. Ráðherra beitir sér fyrir því innan ráðuneytis og þeirra stofnana sem undir það heyra að tekið sé á hagsmunaárekstrum þegar þeir koma upp og hann fær vitneskju þar um. Þá skal hann beita sér fyrir því að starfsfólk sé sér meðvitað um mögulega hagsmunaárekstra og leiðir til að koma í veg fyrir þá.
3. gr.
Meðferð fjármuna.
a. Ráðherra sýnir ráðdeild við meðferð fjármuna hins opinbera og hvetur starfsfólk ráðuneytis síns til hins sama.
b. Ráðherra nýtir ekki opinbera fjármuni eða gæði starfsins í persónulegum eða pólitískum tilgangi nema að svo miklu leyti sem lög og reglur leyfa.
c. Ráðherra efnir ekki til móttöku fyrir hópa og samtök, sem hefur í för með sér útgjöld, nema slíkt samræmist starfsemi ráðuneytis.
4. gr.
Háttsemi og framganga.
a. Ráðherra sýnir virðingu í samskiptum og leggur sig fram um að framganga hans sé til fyrirmyndar þannig að hún styðji við hugarfar heilinda og ábyrgðar hjá stjórnvöldum og almenningi.
b. Ráðherra hefur trúverðugleika embættis síns að leiðarljósi í allri framgöngu og virðir mannréttindi og mannlega reisn í hvívetna.
5. gr.
Faglegir stjórnarhættir.
a. Ráðherra leggur sig fram um að eiga gott samstarf við samráðherra og tryggir viðeigandi samráð við þá um stjórnarmálefni.
b. Ráðherra viðhefur faglega stjórnarhætti í hvívetna. Hann sér til þess að faglega sé staðið að skipun embættismanna og annars starfsfólks og leitar faglegs mats starfsfólks ráðuneytis síns áður en ákvarðanir eru teknar um einstök mál.
c. Ráðherra virðir hlutleysi og faglegt sjálfstæði embættismanna og annarra starfsmanna.
d. Ráðherra gerir skýran greinarmun á flokkspólitísku starfi, svo sem í tengslum við kosningar, og verkefnum ráðuneytis síns hverju sinni. Hann felur starfsmönnum ráðuneyta, öðrum en aðstoðarmanni, ekki verkefni sem tengjast hinu fyrrnefnda.
e. Ráðherra sér til þess að brugðist sé við ábendingum starfsmanna um siðferðilega ámælisvert eða ólögmætt athæfi í ráðuneyti hans eða á starfssviði ráðuneytisins. Hann gætir þess að starfsmenn sem benda á slíkt gjaldi ekki fyrir það.
6. gr.
Gagnsæi og upplýsingamiðlun.
a. Ráðherra viðhefur gagnsæi um störf sín og ráðuneytis síns.
b. Ráðherra leggur sig fram um að gera upplýsingar aðgengilegar í samræmi við lög og almenn viðmið og hefur frumkvæði að birtingu upplýsinga sem eru í almannaþágu. Hann beitir sér fyrir því að upplýsingum sé miðlað af nákvæmni, heilindum og með skýrum hætti.
c. Ráðherra hefur frumkvæði að því að leiðrétta, eins fljótt og auðið er, rangar eða villandi upplýsingar, sem og hvers kyns misskilning er varðar málefni sem heyrir undir ráðherra.
d. Ráðherra viðhefur virkt og skipulegt samráð við almenning og hagaðila á forsendum jafnræðis og með almannahagsmuni að leiðarljósi. Hann tryggir gagnsæi um samskipti við hagaðila.
7. gr.
Ábyrgð og eftirfylgni.
a. Ráðherra ber ábyrgð gagnvart Alþingi og almenningi á ákvörðunum sínum og breytni. Honum ber að sýna samstarfsvilja séu störf hans tekin til skoðunar af hálfu Alþingis eða eftirlitsstofnana þess og eins þegar þingmenn óska eftir upplýsingum á grundvelli laga um þingsköp.
b. Forsætisráðherra tryggir reglubundna fræðslu fyrir ráðherra um siðareglur og stuðlar að virkri samræðu um þær innan ríkisstjórnar.
8. gr.
Gildistaka.
Reglur þessar öðlast þegar gildi. Jafnframt falla úr gildi siðareglur ráðherra, nr. 599/2024.
Forsætisráðuneytinu, 11. mars 2025
Kristrún Frostadóttir
Samkvæmt lögum nr. 64/2020, um varnir gegn hagsmunaárekstrum í Stjórnarráði Íslands, ber ráðherrum, aðstoðarmönnum ráðherra, ráðuneytisstjórum, skrifstofustjórum og sendiherrum að tilkynna forsætisráðuneytinu um tiltekna hagsmuni sína, skuldir og ábyrgðir, auk sömu upplýsinga fyrir maka og ólögráða börn.
Forsætisráðuneytið birtir upplýsingarnar opinberlega að hluta, þ.e. um hagsmuni ráðherra, aðstoðarmanna ráðherra og ráðuneytisstjóra.
Forsætisráðuneytið mælist til þess að hagsmunaskráningin sé yfirfarin og uppfærð í lok aprílmánaðar ár hvert. Þó ber að tilkynna jafnóðum ef umtalsverðar breytingar verða á þeim upplýsingum sem fram koma í hagsmunaskráningu.
Leiðbeiningar vegna hagsmunaskráningar
Forsætisráðuneytið
- Kristrún Frostadóttir, forsætisráðherra
- Benedikt Árnason, ráðuneytisstjóri
- Ólafur Kjaran Árnason, aðstoðarmaður forsætisráðherra
- Kristín Ólafsdóttir, aðstoðarmaður forsætisráðherra
- Anna Sigrún Baldursdóttir, aðstoðarmaður ríkisstjórnarinnar
- Anna Rut Kristjánsdóttir, aðstoðarmaður ríkisstjórnarinnar
- Sveinbjörn Finnsson, aðstoðarmaður ríkisstjórnarinnar
Atvinnuvegaráðuneytið
- Hanna Katrín Friðriksson, atvinnuvegaráðherra
- Bryndís Hlöðversdóttir, ráðuneytisstjóri
- Stefanía Sigurðardóttir, aðstoðarmaður atvinnuvegaráðherra
- Óli Örn Eiríksson, aðstoðarmaður atvinnuvegaráðherra
Dómsmálaráðuneytið
- Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir, dómsmálaráðherra
- Haukur Guðmundsson, ráðuneytisstjóri
- Jakob Birgisson, aðstoðarmaður dómsmálaráðherra
- Þórólfur Heiðar Þorsteinsson, aðstoðarmaður dómsmálaráðherra
Félags- og húsnæðismálaráðuneytið
- Inga Sæland, félags- og húsnæðismálaráðherra
- Ásdís Halla Bragadóttir, ráðuneytisstjóri
- Hreiðar Ingi Eðvarðsson, aðstoðarmaður félags- og húsnæðismálaráðherra
- Sigurjón Arnórsson, aðstoðarmaður félags- og húsnæðismálaráðherra
Fjármála- og efnahagsráðuneytið
- Daði Már Kristófersson, fjármála- og efnahagsráðherra
- Hermann Sæmundsson, ráðuneytisstjóri
- Jón Steindór Valdimarsson, aðstoðarmaður fjármála- og efnahagsráðherra
Heilbrigðisráðuneytið
- Alma D. Möller, heilbrigðisráðherra
- Ásta Valdimarsdóttir, ráðuneytisstjóri
- Guðríður Lára Þrastardóttir, aðstoðarmaður heilbrigðisráðherra
- Jón Magnús Kristjánsson, aðstoðarmaður heilbrigðisráðherra
Innviðaráðuneytið
- Eyjólfur Ármannsson, innviðaráðherra
- Ingilín Kristmannsdóttir, ráðuneytisstjóri
- Alexander Jakob Dubik, aðstoðarmaður innviðaráðherra
- Andri Egilsson, aðstoðarmaður innviðaráðherra
Menningar-, nýsköpunar- og háskólaráðuneytið
- Logi Einarsson, menningar-, nýsköpunar- og háskólaráðherra
- Sigrún Brynja Einarsdóttir, ráðuneytisstjóri
- Tómas Guðjónsson, aðstoðarmaður menningar-, nýsköpunar- og háskólaráðherra
- Halla Jónsdóttir, aðstoðarmaður menningar-, nýsköpunar- og háskólaráðherra
Mennta- og barnamálaráðuneytið
- Guðmundur Ingi Kristinsson, mennta- og barnamálaráðherra
- Erna Kristín Blöndal, ráðuneytisstjóri
- Guðbjörg Ingunn Magnúsdóttir, aðstoðarmaður mennta- og barnamálaráðherra
Umhverfis-, orku- og loftslagsráðuneytið
- Jóhann Páll Jóhannsson, umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra
- Stefán Guðmundsson, ráðuneytisstjóri
- Lárus M. K. Ólafsson, aðstoðarmaður umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra
- Jóna Þórey Pétursdóttir, aðstoðarmaður umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra
Utanríkisráðuneytið
Samkvæmt lögum nr. 64/2020, um varnir gegn hagsmunaárekstrum í Stjórnarráði Íslands, ber ráðherrum, aðstoðarmönnum ráðherra, ráðuneytisstjórum, skrifstofustjórum og sendiherrum að tilkynna forsætisráðuneytinu um tiltekna hagsmuni sína, skuldir og ábyrgðir, auk sömu upplýsinga fyrir maka og ólögráða börn.
Forsætisráðuneytið birtir upplýsingarnar opinberlega að hluta, þ.e. um hagsmuni ráðherra, aðstoðarmanna ráðherra og ráðuneytisstjóra.
Aukastörf
- Lárus M. K. Ólafsson, aðstoðarmaður umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra.
Prófdómari við lagadeild Háskóla Íslands. Heimild veitt 29. janúar 2025.
- Þórólfur Heiðar Þorsteinsson, aðstoðarmaður dómsmálaráðherra.
Körfuknattleiksþjálfari hjá yngri flokkum Breiðabliks. Heimild veitt 29. janúar 2025.
- Anna Sigrún Baldursdóttir, aðstoðarmaður ríkisstjórnar.
Hjúkrunarfræðingur á bráðamóttöku Landspítalans (heimilt að taka að sér tilfallandi vaktir). Heimild veitt 11. febrúar 2025.
- Anna Rut Kristjánsdóttir, aðstoðarmaður ríkisstjórnar.
Kennsla við lagadeild Háskóla Íslands. Heimild veitt 11. febrúar 2025.
- Jón Magnús Kristjánsson, aðstoðarmaður heilbrigðisráðherra.
Kennsla og umsjón með námskeiði við læknadeild Háskóla Íslands. Heimild veitt 11. febrúar 2025.
- Jóna Þórey Pétursdóttir, aðstoðarmaður umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra.
Leiðbeinandi við meistararitgerð og kennsla við lagadeild Háskóla Íslands. Heimild veitt 4. mars 2025.
- Aðalsteinn Leifsson, aðstoðarmaður utanríkisráðherra.
Kennsla við Háskólann í Reykjavík. Heimild veitt 13. mars 2025.
Kristrún Frostadóttir
Inga Sæland
Logi Einarsson
Eyjólfur Ármannsson
Alma D. Möller
Guðmundur Ingi Kristinsson
Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir
Hanna Katrín Friðriksson
Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir
Jóhann Páll Jóhannsson
Daði Már Kristófersson
Ríkisstjórn
Ábendingin verður notuð til að bæta gæði þjónustu og upplýsinga á vef Stjórnarráðsins. Hikaðu ekki við að hafa samband ef þig vantar aðstoð.