Aukið samstarf Íslands og ESB á sviði öryggis- og varnarmála
EvrópusambandiðUrsula von der Leyen, forseti framkvæmdastjórnar Evrópusambandsins (ESB) átti í dag fund með Kristrúnu Frostadóttur forsætisráðherra og Þorgerði Katrínu Gunnarsdóttur utanríkisráðherra á öryggissvæðinu í Keflavík í vinnuheimsókn hennar til landsins.
Í heimsókninni voru öryggismál í víðum skilningi í brennidepli, þ.m.t. almannavarnir og áfallaþol, auk öryggis- og varnarmála á Íslandi og Norður-Atlantshafssvæðinu og framlag Íslands til sameiginlegra varna Atlantshafsbandalagsins (NATO).
Í heimsókninni kynnti forseti framkvæmdastjórnarinnar sér aðstæður við leit og björgun á hálendi Íslands í boði Landhelgisgæslunnar og þær krefjandi náttúruaðstæður og náttúruvá sem Íslendingar búa við. Hún fékk að sjá frá fyrstu hendi áhrif eldsumbrotanna á Reykjanesskaga og kynnti sér þær miklu áskoranir sem Grindvíkingar og aðrir íbúar á svæðinu hafa þurft að glíma við undanfarin misseri. Við þetta naut Von der Leyen leiðsagnar fulltrúa Ríkislögreglustjóra, Almannavarna, Landsbjargar, bæjarstjóra Grindavíkur og formanns Grindavíkurnefndar.
Á fundi forsætisráðherra og utanríkisráðherra með Von der Leyen var ákveðið að hefja viðræður um gerð samstarfsyfirlýsingar milli Íslands og ESB um öryggis- og varnarmál með það að markmiði að ljúka þeim á þessu ári. Með samstarfsyfirlýsingunni bætist við ný vídd í öryggismál Íslands. Fyrirhuguð samstarfsyfirlýsing er mikilvæg í ljósi núverandi stöðu heimsmála, sem og vegna þeirrar hröðu þróunar sem orðið hefur á öryggis- og varnarstefnu ESB undanfarna mánuði. Samstarfsyfirlýsingin mun m.a. fela í sér nánara samráð um öryggis- og varnarmál, upplýsingamiðlun, samstarf um öryggi á hafsvæðum, hugsanlega þátttöku Íslands í alþjóðlegum verkefnum ESB, samstarf um öryggismál á norðurslóðum og hugsanlega möguleika á frekara samstarfi um fjárfestingar í verkefnum sem hafa bæði borgaralegt og hernaðarlegt gildi. ESB hefur þegar gert átta slíka samninga við helstu samstarfsríki sín, þ.á m. Noreg, Bretland og Kanada.
Kristrún Frostadóttir forsætisráðherra segir ákvörðunina mikið fagnaðarefni. „Ísland og ESB eiga nú þegar gott samstarf á flestum þessara sviða en samstarfsyfirlýsingin mun styrkja samstarfið enn frekar og fella það í fastari skorður. Þessi yfirlýsing mun auka sýnileika samstarfsins og undirstrika að Ísland sé á meðal nánustu samstarfsríkja ESB á sviði öryggis- og varnarmála. Þetta er jafnframt liður í því að auka getu Íslands til að axla byrðar innan Atlantshafsbandalagsins og þess vegna mikilvægur áfangi í að byggja upp okkar eigið áfallaþol,“ segir forsætisráðherra.
Á fundinum var einnig hrint af stað fyrirhugaðri endurskoðun á viðskiptakjörum Íslands við ESB. „Það er vissulega áfangi fyrir okkur að ráðast í þessa endurskoðun því við höfum lengi sótt á um greiðari markaðsaðgang fyrir sjávarafurðir til ESB með varanlegum hætti í stað tímabundinna tollfrjálsra kvóta eins og nú er samið um með reglulegu millibili. Þetta er sannarlega tímabært því engin slík heildstæð endurskoðun hefur farið fram síðan EES-samningurinn tók gildi,“ segir Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir, utanríkisráðherra. Samhliða var einnig ákveðið að styrkja samráð milli íslenskra stjórnvalda og framkvæmdstjórnar ESB um utanríkisviðskiptamál og auka upplýsingaskipti.
Í vikunni undirritaði Hanna Katrín Friðriksson, atvinnuvegaráðherra, samstarfsyfirlýsingu um aukna samvinnu Íslands og ESB um málefni hafsins og sjávarútvegsmál. Á fundinum í dag ræddu ráðherrarnir við forseta framkvæmdastjórnarinnar um möguleikana á auknu samstarfi um málefni hafsins, þ.m.t. gerð tvíhliða samnings um skipti á veiðiheimildum. Utanríkisráðherra segir að með þessu sé verið að tryggja íslenska hagsmuni til lengri og skemmri tíma líkt og með sambærilegum samningum við nágrannaríki Íslands. Ísland er þegar með samninga við Grænland, Noreg og Færeyjar um skipti á fiskveiðiheimildum og væri samkomulag við ESB mikilvæg viðbót við þessa samninga.
Leiðtogarnir ræddu einnig þátttöku Íslands í áætlun ESB um örugg fjarskipti í gegnum gervihnetti og gafst á fundinum færi á að draga upp skýra mynd af þeim áskorunum sem Íslendingar búa við hvað varðar öryggi sæstrengja „Þetta samstarfsverkefni er ákaflega brýnt fyrir okkur Íslendinga sem eigum allt okkar undir að tryggja öryggi sæstrengja okkar. Ef þeir rofna þá er það nauðsynlegt fyrir virkni þjóðarbúsins að tryggja til frambúðar aðgengi að hraðvirkum, öruggum og hagkvæmum fjarskiptum um gervihnetti á heimsvísu. Þessi áætlun fjölgar samskiptaleiðum okkar við umheiminn og eflir fjarskiptaöryggi,“ segir forsætisráðherra.
Málefni Norðurslóða voru einnig rædd á fundinum og tilkynnti von der Leyen að hafin yrði endurskoðun á norðurslóðastefnu ESB og lagði áherslu á ríkan áhuga sambandsins á að leita eftir samstarfi við Ísland á þeim grundvelli. Þá ræddu leiðtogarnir loftslagsmál og leiðir til að styrkja samstarf Íslands og ESB á sviði loftslagsmála fyrir tímabilið eftir 2030.
Síðdegis var haldið í þjóðgarðinn á Þingvöllum undir leiðsögn þjóðgarðsvarðar og í vinnukvöldverði í Þingvallabænum verður rætt um stöðu alþjóðamála, með sérstaka áherslu á stöðu mála fyrir botni Miðjarðarhafs og í Úkraínu.
