Ósjálfbærar fiskveiðar, ríkisaðstoðarreglur á sviði húsnæðisuppbyggingar, fjarskipti um gervihnetti, einföldun regluverks, stuðningur við sprota- og vaxtarfyrirtæki, forgangslistinn o.fl.

Að þessu sinni er fjallað um:

• samkomulag um breytingar á reglugerð um ráðstafanir til að sporna við ósjálfbærum fiskveiðum
• endurskoðun reglna um ríkisaðstoð til að bregðast við húsnæðisskorti og háu húsnæðisverði
• viðræður um þátttöku Íslands í áætlun ESB um fjarskipti um gervihnetti
• fjórða löggjafarpakkann um einföldun regluverks
• stefnu um stuðning við sprota- og vaxtarfyrirtæki
• framlengingu á tímabundinni vernd vegna fjöldaflótta frá Úkraínu
• samkomulag um breytingu á reglugerð um Siglingaöryggisstofnun Evrópu
• alþjóðlega stefnu ESB á sviði stafrænna mála
• upptöku evru í Búlgaríu
• veitingu Karlsverðlaunanna
• forgangslistann - umsagnafrestur rennur út 18. júní

Samkomulag um breytingar á reglugerð um ráðstafanir til að sporna við ósjálfbærum fiskveiðum

Í síðustu viku náðist þríhliða samkomulag milli ráðherraráðs ESB, Evrópuþingsins og framkvæmdastjórnarinnar um tillögu að breytingum á reglugerð nr. 1026/2012 um ráðstafanir og aðgerðir til að vernda fiskistofna og sporna gegn ósjálfbærum veiðum af hálfu þriðju ríkja.

Reglugerðin veitir ESB heimildir til að beita þvingunaraðgerðum gegn ríkjum sem stunda ósjálfbærar veiðar að mati sambandsins. Miðar tillagan að því að skilgreina betur þá þætti sem réttlætt geta aðgerðir á grundvelli reglugerðarinnar. Lítur meginbreytingin að því að heimilt verði að grípa til aðgerða ef ríki er talið ósamvinnuþýtt (e. failure to cooperate) að mati ESB, þ.e. með þeim hætti að ekki hafi tekist að eiga marktækt samráð eða samningaviðræður við viðkomandi ríki um sjálfbærar veiðar enda þótt rík áhersla og vinna hafi verið lögð í það. Tilgreind eru tíu tilvik, í dæmaskyni, um framkomu af hálfu ríkis sem fallið getur undir framangreint, þ.e. ef ríki:

1. neitar að eiga samráð,
2. meinar viðeigandi strandríkjum og/eða fiskveiðiþjóðum að taka þátt í samráði,
3. slítur viðræðum einhliða með óréttmætum hætti,
4. leitast við að tefja samningaviðræður að óþörfu,
5. leggur fram óréttmætar upplýsingabeiðnir,
6. hunsar samþykktar verklagsreglur,
7. synjar með kerfisbundnum hætti að taka gagntillögur eða hagsmuni annarra til athugunar,
8. þröngvar fram eigin afstöðu með kerfisbundnum hætti,
9. synjar því að taka tillit til bestu fáanlegu vísindalegu ráðlegginga varðandi viðkomandi fiskistofn eða fiskistofna,
10. stundar samráð með það að markmiði að ljúka hlutasamningum um skiptingu fiskveiðikvóta, þar sem sum strandríki og/eða fiskveiðiaðilar eru undanskildir, enda þótt um sameiginlegan fiskistofn eða stofna sé að ræða, á meðan samráð um alhliða skiptingu kvótans stendur enn yfir.

Ef ríki reynast ósamvinnuþýð með framangreindum hætti getur ESB, eins og áður segir, gripið til refsi- eða þvingunaraðgerða samkvæmt reglugerðinni, svo sem með því að setja takmarkanir á innflutning sjávarafurða frá viðkomandi ríki og jafnvel lokað fyrir markaðsaðgang með vörur sem tengjast ósjálfbærum veiðum, sett takmarkanir á viðskipti með fiskveiðikvóta, sett takmarkanir á hafnarþjónustu í ríkjum ESB o.fl.

Frá setningu reglugerðarinnar 2012 hefur henni aðeins einu sinni verið beitt, þ.e. árið 2013, þegar innflutningstakmörkunum og hafnaraðgerðum var beint gegn færeyskum útgerðum sem stunduðu síld- og makrílveiðar með ósjálfbærum hætti að mati ESB. Í kjölfar aðgerðanna náðust samningar um skiptingu makrílkvótans árið 2014 með aðkomu ESB, Noregs og Færeyja en án aðkomu Íslands og Grænlands. ESB aflétti aðgerðum sínum gagnvart Færeyjum þegar samningar lágu fyrir.

Sjá nánar um fyrirliggjandi samkomulag í fréttatilkynningu ráðherraráðs ESB.

Tillagan gengur nú til formlegrar afgreiðslu á Evrópuþinginu og í ráðherraráði ESB í samræmi við framangreint samkomulag.

Möguleg endurskoðun reglna um ríkisaðstoð til að bregðast við húsnæðisskorti og háu húsnæðisverði

Framkvæmdastjórn ESB hefur efnt til opins samráðs um mögulega endurskoðun á reglum um ríkisaðstoð í því skyni að rýmka heimildir til að styðja við uppbyggingu íbúðarhúsnæðis á viðráðanlegu verði. Greint var frá þessu í fréttatilkynningu frá framkvæmdastjórninni 5. júní sl. en umsagnafrestur er til 31. júlí nk. 

Kallað er eftir tillögum að endurskoðun á reglum um þjónustu í almannaþágu sem settar voru á árinu 2011 en á grundvelli þeirra reglna hefur aðildarríkjunum m.a. verið heimilt að veita ríkisstyrki til uppbyggingar félagslegs húsnæðis fyrir þá verst settu

Aðgengi að húsnæði í Evrópu er víða orðið erfitt, einkum í þéttbýli. Þetta stafar af ýmsum þáttum, svo sem aukinni eftirspurn, auknum kostnaði, skorti á nýbyggingum og skammtímaleigu á íbúðarhúsnæði til ferðamanna. Vandinn er ekki eingöngu bundinn við tekjulægstu hópana heldur verður jafnframt sífellt erfiðara fyrir milli- og lágtekjuhópa að afla sér húsnæðis. 

Endurskoðun á ríkisstyrkjareglum er hluti aðgerða sem boðaðar hafa verið sem hluti af nýrri evrópskri húsnæðisstefnu sem nú er í mótun á vettvangi framkvæmdastjórnarinnar þar sem sérstökum framkvæmdastjóra á sviði húsnæðismála, Dan Jörgensen, hefur verið falið að hafa forystu um þá stefnumótun sem verður sú fyrsta sinnar tegundar á vettvangi ESB. Áætlað er að stefnan verði birt á næsta ári. Er nýrri stefnu og áætlun í húsnæðismálum ætlað að vera til stuðnings og fyllingar á stefnum aðildarríkjanna í málaflokknum, en húsnæðismál eru nú sem fyrr að meginstefnu á forræði aðildarríkjanna sjálfra.

Sjá nánar um stefnumótunina og stöðu húsnæðismála í ESB á sérstakri vefsíðu sem sett hefur verið upp um málaflokkinn en þar kemur m.a. fram að frá árinu 2015 hafi húsnæði í ESB að meðaltali hækkað um 20% að raunvirði, leiga fyrir íbúð með einu svefnherbergi hefur á sama tíma hækkað um allt að 48% í stórborgum og útgefnum byggingarleyfum hefur fækkað um 20% frá árinu 2021.

Með endurskoðun reglna um þjónustu í almannaþágu er ætlunin að einfalda framkvæmd ríkisstuðnings til húsnæðismála og veita aðildarríkjunum auknar heimildir til að bregðast við brýnum vanda á húsnæðismarkaði.

Almenna íbúðakerfið á Íslandi var sett á laggirnar með lögum nr. 52/2016, til þess að mæta þörf fyrir félagslegt húsnæði, eftir að lögum um Íbúðalánasjóð hafði verið breytt til þess að koma á móts við athugasemdir eftirlitsstofnunar EFTA um lánveitingar sjóðsins.

Viðræður um þátttöku Íslands í áætlun ESB um fjarskipti um gervihnetti

Þann 8. september 2023 samþykkti ríkisstjórn Íslands, að tillögu þáverandi háskóla-, iðnaðar- og nýsköpunarráðherra, að hefja samtal við ESB um hugsanlega aðild Íslands að tveimur áætlunum ESB, þ.e. um öruggt fjarskiptakerfi um gervihnetti, IRIS2, og um fjarskiptakerfi opinberra aðila, Govsatcom, sbr. umfjöllun um þessar áætlanir og samþykkt ríkisstjórnarinnar í Vaktinni 29. september 2023.

Í janúar 2024 samþykkti framkvæmdastjórn ESB sömuleiðis að hefja samtal við Ísland um aðildina og hafa óformlegar viðræður staðið yfir frá þeim tíma. Nú liggja fyrir drög að ákvörðun um upptöku hlutaðeigandi gerða í EES-samninginn á grundvelli bókunar 31 við samninginn og sömuleiðis um drög að tvíhliða samningi Íslands og ESB um þátttöku í áætlunum.

Næstkomandi mánudag, 16. júní, er fyrsti formlegi samningafundurinn með framkvæmdastjórninni ráðgerður þar sem framangreind drög verða til umfjöllunar. Samninganefnd Íslands er leidd af fulltrúa innviðaráðuneytisins auk þess sem önnur hlutaðkomandi ráðuneyti og undirstofnanir munu taka þátt í viðræðunum.

Fjórði löggjafarpakkinn um einföldun regluverks

Hinn 21. maí sl. lagði framkvæmdastjórn ESB fram fjórða löggjafarpakkann á þessu ári um einföldun regluverks (Omnibus IV) en eitt af meginmarkmiðum nýrrar framkvæmdastjórnar er að einfalda regluverk og draga úr stjórnsýslubyrði atvinnulífsins, sbr. umfjöllun Vaktarinnar 14. febrúar sl. um starfsáætlun framkvæmdastjórnarinnar.

Fjallað var um fyrsta og annan löggjafarpakkann í Vaktinni 7. mars 2025 og um þriðja pakkann, þ.e. um einföldun regluverks á sviði landbúnaðarmála, var fjallað í Vaktinni 16. maí sl.

Í pakkanum nú er sjónum beint að einföldun regluverks í fyrirtækjarekstri almennt en þó er sjónum sérstaklega beint að einföldun regluverks til hagsbóta fyrir lítil og meðalstór fyrirtæki. Er áætlað að þær lagabreytingar sem lagðar eru til geti dregið úr stjórnsýslukostnaði fyrirtækja í ESB um 400 milljónir evra á ári. Ráðgert er að ná því markmiði m.a. með umfangsmikilli nútímavæðingu og einföldun á vörulöggjöf ESB. Skýrsluskil verða einfölduð og stafvæðing ferla innleidd á ýmsum sviðum. Þá verður framleiðendum gert auðveldara að standast kröfur vörulöggjafarinnar auk þess sem nýr flokkur smærri meðalstórra fyrirtækja (e. small mid caps) verður skilgreindur og mun hann njóta stjórnsýslulegs hagræðis af ýmsu tagi.  

Stafvæðing samræmisyfirlýsinga

Vörur sem framleiddar eru og settar á markað á innri markaði ESB þurfa margar hverjar að standast staðlaðar kröfur um öryggi og áreiðanleika. Ber framleiðendum eða fulltrúum þeirra að gefa út yfirlýsingu þegar vara er sett á markað um að hún samræmist settum kröfum og er það m.a. forsenda þess að heimilt sé að flytja hana með frjálsum hætti innan Evrópska efnahagssvæðisins.

Framkvæmdastjórnin leggur til að samræmisyfirlýsingar verði héðan í frá einungis stafrænar og aðgengilegar í stafrænu formi í gegnum vefslóð eða QR-kóða sem fylgja ber vörunni.

Stafvæðing leiðbeininga

Framkvæmdastjórnin leggur einnig til að framleiðendur geti héðan í frá boðið neytendum leiðbeiningar um notkun vöru með stafrænum hætti. Öryggisleiðbeiningar þurfa þó eftir sem áður að fylgja vörunni á pappír. Neytendur munu einnig geta krafist notkunarleiðbeininga á pappír innan tiltekins frests.

Skylda til að hafa stafrænan tengilið

Lagt er til að sú skylda verði lögð á framleiðendur að hafa uppfærða og aðgengilega samskiptaleið fyrir neytendur tiltæka, þegar vörur eru seldar á netinu, sem þeir geta notað án þess að þurfa að skrá sig inn eða hala niður smáforriti.

Samþætting við stafrænt vöruvegabréf

Lagt er til að stafræn vöruvegabréf verði framvegis að innihalda notkunarupplýsingar sem og upplýsingar úr samræmisyfirlýsingunni.

Samskipti við yfirvöld verði stafræn

Óski innlend yfirvöld eftir gögnum sem búa að baki samræmisyfirlýsingu til að staðfesta réttmæti hennar er lagt til að framvegis verði nægjanlegt fyrir framleiðendur að láta þær í té með stafrænum hætti.

Sameiginlegar tækniforskriftir

Með tillögu framkvæmdastjórnarinnar er stefnt að því að einfalda staðlaumhverfi með nokkuð róttækum hætti. Fyrirtækjum verður þannig gert kleift að styðjast við svokallaðar sameiginlegar tækniforskriftir (e. common specifications) sem varaleið til að sýna fram á samræmi vöru. Slíkt getur hentað vel þegar staðlavinna ESB dregst á langinn, staðlar eru ófullnægjandi eða ekki til staðar.

Smærri meðalstór fyrirtæki

Þegar lítil og meðalstór fyrirtæki stækka standa þau oft frammi fyrir auknum lagalegum og stjórnsýslulegum kröfum. Sú aukna reglubyrði er talin geta hamlað frekari vexti og takmarkað samkeppnishæfni á markaði.   

Framkvæmdastjórn ESB leggur því til að skilgreindur verði nýr flokkur fyrirtækja, þ.e. flokkur smærri meðalstórra fyrirtækja (e. small mid caps), þ.e. fyrirtækja sem hafa færri en 750 starfsmenn; og ýmist allt að 150 milljónum evra í veltu eða allt að 129 milljónir evra í heildareignir. Skilgreiningin nær til allt að 38.000 fyrirtækja innan ESB sem munu njóta góðs af einfaldara regluverki, svo sem með sérstökum undanþágum frá persónuverndarreglugerðinni eða einfölduðum reglum, og einföldun útboðslýsinga sem gera skráningu lítilla og meðalstórra fyrirtækja á hlutabréfamarkað einfaldari og ódýrari.

Ýmsar aðrar breytingar

Ýmsar fleiri breytingar eru lagðar til í pakkanum og má þar helst nefna ýmsar undanþágur vegna smærri fyrirtækja varðandi skráningu í gagnagrunn um losun gróðurhúsalofttegunda (e. EU F-gas Portal), undanþágur frá skilyrðum um gagnageymd skv. persónuverndarreglugerðinni og aukafresti fyrir rafhlöðuframleiðendur til að standast kröfur um áreiðanleikakannanir um sjálfbærni.

Stefna um stuðning við sprota- og vaxtarfyrirtæki

Hinn 28. maí sl. kynnti framkvæmdastjórn ESB nýja stefnu um stuðning við sprota- og vaxtarfyrirtæki (e. EU Startup and Scaleup Strategy – Choose Europe to Start and Scale). Stefnan er hluti af víðtækari stefnumótunarvinnu og markaðsátaki sem kynnt hefur verið undir fyrirsögninni „Veljum Evrópu“ (e. Choose Europe). Markmið stefnunnar er að leita leiða til að hlúa betur að og styðja við starfsemi sprota- og nýsköpunarfyrirtækja innan ESB með það að leiðarljósi að auðvelda stofnun og vöxt slíkra fyrirtækja í ESB á alþjóðlegum samkeppnisgrundvelli.

Í stefnunni er lögð áhersla á eftirtalda fimm meginþætti og aðgerðir á þeim sviðum:

1. Jákvætt nýsköpunarumhverfi
   Líkt og boðað er í nýrri stefnumótun fyrir innri markaðinn (e. Single Market Strategy), sbr. umfjöllun í Vaktinni 30. maí sl. um þá stefnu, þá er lagt til að komið verið á nýju valkvæðu regluverki sem nefnt er 28. lögsagnarumdæmið (e. 28th legal regime). Með því er ætlunin að koma á fót samræmdu, einföldu og stafvæddu regluverki fyrir stofnun, rekstur og slit fyrirtækja á öllum innri markaðnum sem fyrirtæki geta valið að fella starfsemi sína undir í stað þess að lúta regluverki einstakra aðildarríkja, og er hið nýja regluverk ekki hvað síst hugsað fyrir nýsköpunar- og tæknifyrirtæki. Markmiðið er að draga úr regluverki og minnka kostnað fyrirtækja en auk þess er stefnt að innleiðingu stafrænnar auðkenningar fyrir fyrirtæki með European Business Wallet til að einfalda samskipti við opinberar stofnanir. Þá er stefnt að því að leggja fram tillögu að nýrri lagagerð, European Innovation Act, sem mun hafa það markmið að hlúa að nýsköpunarumhverfinu og þróa nýjar stjórnsýslulausnir.
2. Aukið aðgengi að fjármagni
   Aðgengi að fjármögnun er forsenda fyrir vexti sprota- og nýsköpunarfyrirtækja. Til að bæta og auka fjármögnunarmöguleikana er fyrst og fremst horft til þegar framkominnar stefnumótunaráætlunar um sparnaðar- og fjárfestingasamband ESB (e. Savings and Investment Union), sbr. umfjöllun um þá stefnumótun í Vaktinni 21. mars sl. Þá stendur til að einfalda og efla starfsemi nýsköpunarráðs ESB (e. European Innovation Council) og setja á fót nýjan vaxtarsjóð (e. Scaleup Europe Fund) ásamt fleiru.
3. Stuðningur við markaðsútbreiðslu
   Með framtakinu Lab to Unicorn er stefnt að því að stytta leið sprotafyrirtækja frá hugmynd til markaðssetningar á vöru og þjónustu, m.a. með stofnun evrópskra nýsköpunarsetra sem tengja saman háskólasamfélög og frumkvöðla.
4. Mannauðsmál
   Í stefnunni er lögð áhersla að mikilvægi þess að halda í og laða að hæfileikaríkt starfsfólk. Kynnt er nýtt verkefni sem nefnt er Bláa teppið (e. Blue Carpet) þar sem áhersla verður lögð á frumkvöðlamenntun og skattalega þætti er varða hlutabréfavalrétti starfsmanna og störf þeirra yfir landamæri. Þá mun framkvæmdastjórnin ráðast í kynningarátak á þeim möguleikum sem felast í tilskipun um bláa kortið (e. Blue Card Directive).
5. Aðgengi að innviðum og þjónustu
   Í stefnunni er lagt til að aðgengi sprota- og vaxtarfyrirtækja að innviðum og þjónustu, svo sem tækniinnviðum, verði einfaldað og samræmt með innleiðingu á svonefndum aðgangssáttmála (e. Charter of Access) sem á að stytta biðtíma, einfalda samninga og hraða þróun og markaðssetningu nýrra lausna.

Framkvæmdastjórnin hyggst birta skýrslu stöðu innleiðingar á stefnunni í lok árs 2027.

Framlenging á tímabundinni vernd vegna fjöldaflótta frá Úkraínu

Hinn 4. júní sl. lagði framkvæmdastjórn ESB fram tillögu um eins árs framlengingu á tímabundinni vernd vegna fjöldaflótta frá Úkraínu. Samkvæmt tillögunni, sem er í formi innleiðingarákvörðunar ráðherraráðs ESB, verður umrædd vernd framlengd til 4. mars 2027. Markmið tillögunnar er að veita Úkraínumönnum sem njóta tímabundinnar verndar í aðildarríkjunum sem og aðildarríkjunum sjálfum nauðsynlega réttarvissu og tryggja að sömu viðmið gildi áfram innan sambandsins.

Auk framangreinds lagði framkvæmdastjórnin fram tillögu að aðgerðapakka sem miðar að því að samhæfa aðgerðir er kemur að endurskoðun á réttarstöðu einstaklinga í tímabundinni vernd. Með tillögunni, sem er í formi tillögu að tilmælum ráðherraráðs ESB, er leitast við að leggja línurnar að stöðugri og varanlegri lausn fyrir einstaklinga í þessari stöðu. Hinar fyrirhuguðu aðgerðir taka mið af þörfum Úkraínumanna sem dvelja innan ESB á grundvelli tímabundinnar verndar sem og þörf Úkraínu fyrir að endurheimta borgara sína til að byggja landið upp, m.a. með því að tryggja örugga, sjálfviljuga og virðulega heimkomu og enduraðlögun. Aðgerðapakkinn miðar þannig m.a. að því:

• Að auðvelda einstaklingum sem hlotið hafa tímabundna vernd að fá endurskoðun á sinni réttarstöðu. Margir þeirra sem nú njóta tímabundinnar verndar hafa aðlagast móttökuríkjum og gætu átt kost á að fá dvalarleyfi sem endurspeglar betur stöðu þeirra, svo sem á grundvelli atvinnu eða náms.
• Að boðið verði upp á áfangaskipta heimkomu og sjálfbæra enduraðlögun í Úkraínu, m.a. með hliðsjón af þörfum og getu landsins. Þannig er lagt til að einstaklingum verði heimilað að fara í könnunarferðir til Úkraínu svo að þeir sem íhuga heimkomu geti tekið upplýsta ákvörðun um framtíð sína. Þá er lagt til að aðildarríki komi á fót áætlunum fyrir sjálfviljuga heimför í nánu samstarfi við úkraínsk stjórnvöld.
• Að komið verði á fót upplýsingamiðstöðvum fyrir einstaklinga sem hlotið hafa tímabundna vernd, bæði fyrir þá sem vilja dvelja lengur í móttökuríkjum og þá sem vilja snúa aftur heim. Í þessu skyni hyggst framkvæmdastjórnin m.a. skipa sérstakan sendierindreka fyrir Úkraínumenn innan ESB.
• Að bæta miðlun upplýsinga milli aðildarríkja og Úkraínu og að Samstöðuvettvangur fyrir Úkraínu (e. Solidarity Platform Ukraine) verði áfram nýttur í því skyni.

Tillögurnar ganga nú til umræðu og afgreiðslu í ráðherraráði ESB.

Samkomulag um breytingu á reglugerð um Siglingaöryggisstofnun Evrópu

Evrópuþingið og ráðherraráð ESB náðu þann 20. maí sl. efnislegu samkomulagi um  tillögu að breytingu á reglugerð um Siglingaöryggisstofnun Evrópu, EMSA. Tillagan er hluti af svonefndum siglingaöryggispakka sem framkvæmdastjórnin lagði fram 1. júní 2023 og fjallað var um í Vaktinni 9. júní sama ár, sbr. jafnframt umfjöllun Vaktarinnar 15. mars 2024 þar sem fjallað var um samkomulag um tvo aðra þætti löggjafarpakkans.

Samkomulagið sem nú hefur náðst felur í sér nákvæmari útlistun á verkefnum EMSA, m.a. með hliðsjón af breyttri siglingalöggjöf.

Meginverkefni stofnunarinnar er í grunninn að tryggja siglingaöryggi en verkefni hennar snúa jafnframt að því m.a. að fyrirbyggja mögulega mengun sjávar og bregðast við mengunarslysum og vinna að umhverfisvernd almennt og stafvæðingu siglinga.

Breytingunum er ætlað að veita stofnuninni skýrari lagastoð fyrir framkvæmd verkefna á þessum sviðum, þ.e. á sviði siglingaöryggis, mengunarvarna, afkolunar í siglingum, eftirlits og vöktunar. Þá er breytingunum sömuleiðis ætlað að auðvelda aðgengi aðildarríkjanna að aðstoð á sviði tækni, rekstrar og vísinda og er stofnuninni sömuleiðis ætlað að taka að sér verkefni að beiðni aðildarríkjanna sem lúta að nýjungum á verkefnasviðinu.

Loks miða breytingarnar að því að tryggja nægjanlegt fjármagn til starfseminnar og starfsmenn til þess að mæta nýjum verkefnum.

Tillagan, að lokinni textavinnslu, gengur nú til formlegrar afgreiðslu á Evrópuþinginu og í ráðherraráði ESB í samræmi við fyrirliggjandi samkomulag.

Alþjóðleg stefna ESB á sviði stafrænna mála

Framkvæmdastjórn ESB og utanríkisþjónusta ESB kynntu þann 5. júní sl. nýja stefnu þar sem sett er fram sameiginleg sýn sambandsins á stafræn málefni í alþjóðlegu samhengi. Stefnan (e. An International Digital Strategy for the EU), er hluti af víðtækri viðleitni ESB til að efla samkeppnishæfni ESB á svið stafrænna mála, styrkja netöryggi og móta alþjóðlegt regluverk sem byggir á lýðræðislegum gildum og mannréttindum.

Í stefnunni er lögð áhersla á aukið samstarf við ríki utan ESB, meðal annars á grundvelli tvíhliða samninga, rannsóknasamstarfs og markvissra fjárfestinga í stafrænum innviðum. Megináhersla er lögð á að nýsköpun og tækniþróun innan ESB sé unnin í samstarfi við trausta alþjóðlega aðila, m.a. á sviði gervigreindar, netöryggismála og þróun stafrænna innviða.

Sérstök áhersla verður lögð á öruggar tengingar í gegnum gervitungl, sæstrengi og aðra fjarskiptainnviði sem skiptir sköpum fyrir stafrænt efnahagsumhverfi framtíðarinnar.

Jafnframt er m.a. kynnt til sögunar nýtt verkefni sem nefnt er Tech Business Offer og á að fela í sér heildstæða nálgun þar sem tæknilausnir, fjármálatæki og samstarf innan Evrópu eru nýtt til að styðja við útflutning á stafrænum lausnum og efla tengsl ESB við vaxtarsvæði víðs vegar um heiminn.

Búlgaría tekur upp evru 2026

Framkvæmdastjórn ESB hefur komist að þeirri niðurstöðu að Búlgaría sé reiðubúin til að taka upp evru sem gjaldmiðil 1. janúar 2026. Það stefnir því í að Búlgaría verði 21. aðildarríki ESB til þess að gerast aðili að evrusvæðinu. Greint er frá þessari niðurstöðu framkvæmdastjórnarinnar í nýrri samleitniskýrslu um Búlgaríu (e. Convergence Report 2025 on Bulgaria) sem birt var 4. júní sl.

Samkvæmt skýrslunni er það mat framkvæmdastjórnarinnar að Búlgaría uppfylli nú þau samleitniviðmið sem eiga að tryggja að ríki og efnahagur þess séu tilbúin að taka upp evruna. Þannig er lagaumhverfi Búlgaríu m.a. talið samræmast skilyrðum sem sett eru í sáttmálum um ESB og í stofnsamþykktum Seðlabankakerfis Evrópu og Seðlabanka Evrópu auk þess sem horft er til annarra þátta er varða efnahagslega samþættingu, s.s. þróun greiðslujafnaðar og samþættingu vöru-, vinnu- og fjármálamarkaða.

Þetta mat er samhljóma samleitniskýrslu Seðlabanka Evrópu sem einnig var birt 4. júní.

Samhliða lagði framkvæmdastjórnin fram tillögur að ákvörðun og reglugerð ráðherraráðs ESB um upptöku evru í Búlgaríu þann 1. janúar nk. og er fastlega gert ráð fyrir að ráðherraráðið samþykki tillögurnar að lokinni álitsumleitan við Evrópuþingið og Seðlabanka Evrópu.

Í tilkynningu sem Pascal Donohoe, forseti evruhópsins (e. Eurogroup) á vettvangi ráðherraráðs ESB og fjármálaráðherra Írlands, sendi frá sér sama dag og skýrsla framkvæmdastjórnarinnar var birt kemur fram jákvæð afstaða til framangreindra tillagna. Þar kemur jafnframt fram að evruhópurinn hafi ávallt stutt áform Búlgaríu um að gerast aðili að evrusvæðinu og að hópurinn myndi áfram vinna með búlgörskum yfirvöldum að upptökuferlinu. Upptaka evru væri ekki aðeins mikilvæg fyrir Búlgaríu heldur líka fyrir evrusvæðið í heild sinni.

VdL hlýtur Karlsverðlaunin

Ursula von der Leyen (VdL) forseti framkvæmdastjórnar ESB, hlut á dögunum friðarverðlaun Karlamagnúsar eða Karlsverðlaunin svonefndu (þý. Der Karlspreis; e. Charlemagne Prize) en verðlaunin eru veitt einstaklingi eða stofnun, eftir atvikum,  sem þykir hafa skarað fram úr í þjónustu sinni við Evrópu og einingar í álfunni. Eru verðlaunin veitt árlega, að jafnaði, og fer verðlaunaafhendingin fram í Aachen í Þýskalandi sem var keisaraaðsetur Karlamagnúsar mikla á valdatíð hans á miðöldum.

Er framlag VdL við að tryggja samstöðu aðildarríkja ESB meðan kórónuveirufaraldurinn gekk yfir, í viðbrögðum við árásarstríði Rússlands gagnvart Úkraínu og við framfylgd Græna sáttmálans m.a. tilgreindar sem ástæður fyrir ákvörðun stjórnar verðlaunanna. Við móttöku verðlaunanna flutti VdL innblásna ræðu þar sem hún lagði m.a. áherslu á að tryggja sjálfræði og sjálfstæði Evrópu og lýðræðið.

Sjá nánar um verðlaunin og verðlaunaafhendinguna hér.

Forgangslistinn

Eins og grein var frá í Vaktinni 30. maí sl. þá hafa drög að nýjum forgangslista við hagsmunagæslu Íslands gagnvart ESB verið birt í samráðsgátt stjórnvalda. Umsagnarfrestur rennur út 18. júní nk. Smelltu hér til að kynna þér málið nánar og til að senda inn umsögn.

***

Brussel-vaktin, fréttabréf sendinefndar Íslands gagnvart Evrópusambandinu, er gefið út að jafnaði tvisvar í mánuði. Þar er greint frá því sem efst er á baugi í stefnumörkun Evrópusambandsins og á vettvangi EES-samningsins, í samræmi við samþykkta ritstjórnarstefnu.

Ritstjóri: Ágúst Geir Ágústsson, sendiráðunautur.

Ábyrgðarmaður: Kristján Andri Stefánsson, sendiherra.

Leiðréttingar, ábendingar og athugasemdir sendist til ritstjóra Vaktarinnar á netfangið [email protected].

Hægt er að gerast áskrifandi með því að fara í „Áskriftir“ hér á vefnum og merkja þar við Brussel-vaktina. Einnig er hægt að senda tölvupóst með beiðni um áskrift á [email protected].