Sáttmáli 2019 um samgöngur á höfuðborgarsvæðinu
Ríkið og sex sveitarfélög á höfuðborgarsvæðinu, Garðabær, Hafnarfjörður, Kópavogur, Mosfellsbær, Reykjavík og Seltjarnarnes, hafa undirritað tímamótasamkomulag um metnaðarfulla uppbyggingu á samgönguinnviðum og almenningssamgöngum á höfuðborgarsvæðinu til fimmtán ára.
Samkomulagið felur í sér sameiginlega framtíðarsýn og heildarhugsun fyrir skipulagssvæðið. Markmiðið er að auka öryggi, bæta samgöngur fyrir alla ferðamáta og minnka tafir, stórefla almenningssamgöngur og draga úr mengun af völdum svifryks og losun gróðurhúsalofttegunda til að standa við loftslagsmarkmið stjórnvalda og sveitarfélaga.
Markmið samkomulagsins eru fjórþætt:
- Greiðari samgöngur og fjölbreyttir ferðamátar.
Greiðar, hagkvæmar og skilvirkar samgöngur á höfuðborgarsvæðinu með jafnri uppbyggingu innviða allra samgöngumáta. - Kolefnishlutlaust samfélag.
Stuðla að því að ná loftslagsmarkmiðum ríkis og sveitarfélaga um sjálfbært, kolefnishlutlaust borgarsamfélag með eflingu almenningssamgangna og deilihagkerfis í samgöngum, bættum innviðum fyrir vistvæna samgöngumáta og hvetja til breyttra ferðavenja og orkuskipta. - Aukið umferðaröryggi.
Stuðla að auknu umferðaröryggi með það að markmiði að draga stórlega úr umferðarslysum. - Samvinna og skilvirkar framkvæmdir.
Tryggja skilvirka framkvæmd og trausta umgjörð verkefnisins, m.a. með því að skilgreina samstarfsform, kostnaðarskiptingu, ábyrgð á tilteknum aðgerðum og fjármögnunarleiðir.
Fjárfesting upp á 120 milljarða króna
Á næstu 15 árum verður ráðist í einar umfangsmestu samgönguframkvæmdir sögunnar til að flýta úrbótum á höfuðborgarsvæðinu, sem að óbreyttum framkvæmdahraða tækju allt að 50 ár. Mengun vegna svifryks og losun gróðurhúsalofttegunda hefur stóraukist. Ef fram heldur sem horfir og ekkert yrði að gert mun bílaumferð aukast um að minnsta kosti 40% á næstu 15 árum. Til að mæta þessu er nauðsynlegt að flýta samgönguframkvæmdum.
Heildarfjármögnun samgönguframkvæmda á svæðinu á tímabilinu er 120 milljarðar. Ríkið mun leggja fram 45 milljarða og sveitarfélög 15 milljarða. Gert er ráð fyrir að sérstök fjármögnun standi straum af 60 milljörðum kr. Hún verður tryggð við endurskoðun gjalda af ökutækjum og umferð í tengslum við orkuskipti eða með beinum framlögum við sölu á eignum ríkisins.
Á tímabilinu verða 52,2 milljarðar lagðir í stofnvegi, 49,6 milljarðar í innviði Borgarlínu og almenningssamgöngur, 8,2 milljarðar í göngu- og hjólastíga, göngubrýr og undirgöng og 7,2 milljarðar í bætta umferðarstýringu og sértækar öryggisaðgerðir. Þá verður þegar í stað ráðist í að innleiða stafræna umferðarstýringu á höfuðborgarsvæðinu.
Við endanlega útfærslu framkvæmda verður sérstaklega hugað að greiðri tengingu aðliggjandi stofnbrauta svo sem Sundabrautar inn á stofnbrautir höfuðborgarsvæðisins.
Félag í eigu ríkis og sveitarfélaga verður stofnað um framkvæmdirnar og fjármögnun þeirra. Ríkið skuldbindur sig til að leggja uppbyggingarland að Keldum inn í félagið og mun ábati af þróun þess renna til uppbyggingar samgönguinnviða á höfuðborgarsvæðinu.
Sérstök fjármögnun
Vegakerfið á Íslandi hefur verið fjármagnað með bensín- og olíugjöldum. Hlutfall vistvænna ökutækja eykst hratt og segja spár að strax árið 2025 hafi tekjur af bensín- og olíugjöldum lækkað verulega.
Endurskoðun stendur nú yfir á tekjustofnum ríkisins vegna ökutækja og eldsneytis vegna orkuskipta. Hluti þeirrar vinnu verður að breyta gjaldtöku með þeim hætti að í ríkari mæli verði treyst á gjöld af umferð í stað bensín- og olíugjalda. Í samkomulaginu er gert ráð fyrir að félagið, sem stofnað verður um framkvæmdirnar, geti innheimt svonefnd flýti- og umferðargjöld sem yrðu liður í breyttri gjaldtöku ríkisins. Önnur fjármögnun félagsins gæti verið í formi sérstakra ríkisframlaga eða hlutdeild í öðrum tekjustofnum tengdum samgöngum.
Áform eru um að taka upp sértæka gjaldtöku víðar á landinu til að fjármagna stærri samgönguframkvæmdir og rekstur jarðganga. Dæmi um þetta eru tvöföldun Hvalfjarðarganga, Sundabraut, brú yfir Ölfusá, brú yfir Hornafjarðarfljót, nýr vegur yfir Öxi ásamt láglendisvegi um Mýrdal og jarðgöng í gegnum Reynisfjall.
Hér að neðan er listi með stærstu framkvæmdum samkomulagsins. Þær framkvæmdir eru feitleitraðar sem verður flýtt miðað við tillögu viðræðuhóps um uppbyggingu samgangna á höfuðborgarsvæðinu til 2033 frá nóvember 2018. Á síðunni eru einnig yfirlitsmyndir af helstu framkvæmdum samkomulagsins.
Framkvæmdir | Upphaf | Lok |
Vesturlandsvegur: Skarhólabraut – Hafravatnsvegur | 2019 | 2020 |
Reykjanesbraut: Kaldárselsvegur – Krísuvíkurvegur | 2019 | 2020 |
Suðurlandsvegur: Bæjarháls – Vesturlandsvegur | 2021 | 2021 |
Reykjanesbraut: Gatnamót við Bústaðaveg | 2021 | 2021 |
Arnarnesvegur: Rjúpnavegur – Breiðholtsbraut | 2021 | 2021 |
Sæbrautarstokkur: Vesturlandsvegur – Holtavegur | 2021 | 2022 |
Borgarlína: Ártún – Hlemmur | 2021 | 2023 |
Borgarlína: Hamraborg – Hlemmur | 2021 | 2023 |
Miklabrautarstokkur: Snorrabraut – Rauðarárstígur | 2022 | 2023 |
Borgarlína: Hamraborg – Lindir | 2023 | 2024 |
Borgarlína: Mjódd – BSÍ | 2024 | 2026 |
Miklabrautarstokkur: Rauðarárstígur – Kringlumýrarbraut | 2024 | 2026 |
Reykjanesbraut: Álftanesvegur – Lækjargata | 2024 | 2028 |
Suðurlandsvegur: Norðlingavað – Bæjarháls | 2027 | 2027 |
Borgarlína: Kringlan – Fjörður | 2027 | 2030 |
Hafnarfjarðarvegur: Stokkur í Garðabæ | 2028 | 2030 |
Borgarlína: Ártún – Spöng | 2029 | 2031 |
Borgarlína: Ártún – Mosfellsbær | 2031 | 2033 |
Vesturlandsvegur: Skarhólabraut – Hafravatnsvegur
Reykjanesbraut: Kaldárselsvegur – Krísuvíkurvegur
Suðurlandsvegur: Bæjarháls – Vesturlandsvegur
Reykjanesbraut: Gatnamót við Bústaðaveg
Arnarnesvegur: Rjúpnavegur – Breiðholtsbraut
Sæbrautarstokkur: Vesturlandsvegur – Holtavegur
Borgarlína: Ártún – Hlemmur
Borgarlína: Hlemmur - Hamraborg
Miklabrautarstokkur: Snorrabraut – Rauðarárstígur
Borgarlína: Hamraborg – Lindir
Borgarlína: Mjódd – BSÍ
Miklabrautarstokkur: Rauðarárstígur – Kringlumýrarbraut
Reykjanesbraut: Álftanesvegur – Lækjargata
Suðurlandsvegur: Norðlingavað – Bæjarháls
Borgarlína: Kringlan – Fjörður
Hafnarfjarðarvegur: Stokkur í Garðabæ
Borgarlína: Ártún – Spöng
Borgarlína: Ártún – Mosfellsbær
Enn sem komið er verður Borgarlínan hraðvagnakerfi eða Bus Rapid Transit system. Við hönnun kerfisins verður þó miðað við að hægt verði að breyta kerfinu yfir í léttlest í framtíðinni kalli aukin flutningsþörf á afkastameiri almenningssamgöngur. Ekki er útlit fyrir að það gerist á næstu áratugum.
Framkvæmdir | Upphaf | Lok |
Vesturlandsvegur: Skarhólabraut – Hafravatnsvegur | 2019 | 2020 |
Reykjanesbraut: Kaldárselsvegur – Krísuvíkurvegur | 2019 | 2020 |
Suðurlandsvegur: Bæjarháls – Vesturlandsvegur | 2021 | 2021 |
Reykjanesbraut: Gatnamót við Bústaðaveg | 2021 | 2021 |
Arnarnesvegur: Rjúpnavegur – Breiðholtsbraut | 2021 | 2021 |
Sæbrautarstokkur: Vesturlandsvegur – Holtavegur | 2021 | 2022 |
Borgarlína: Ártún – Hlemmur | 2021 | 2023 |
Borgarlína:Hamraborg – Hlemmur | 2021 | 2023 |
Miklabrautarstokkur: Snorrabraut – Rauðarárstígur | 2022 | 2023 |
Borgarlína: Hamraborg – Lindir | 2023 | 2024 |
Borgarlína: Mjódd – BSÍ | 2024 | 2026 |
Miklabrautarstokkur: Rauðarárstígur – Kringlumýrarbraut | 2024 | 2026 |
Reykjanesbraut: Álftanesvegur – Lækjargata | 2024 | 2028 |
Suðurlandsvegur: Norðlingavað – Bæjarháls | 2027 | 2027 |
Borgarlína: Kringlan – Fjörður | 2027 | 2030 |
Hafnarfjarðarvegur: Stokkur í Garðabæ | 2028 | 2030 |
Borgarlína: Ártún – Spöng | 2029 | 2031 |
Borgarlína: Ártún – Mosfellsbær | 2031 | 2033 |
Í samkomulaginu er gert ráð fyrir að félagið, sem stofnað verður um framkvæmdirnar, geti innheimt svonefnd flýti- og umferðargjöld sem yrðu liður í breyttri gjaldtöku ríkisins.
Vegakerfið á Íslandi hefur verið fjármagnað með bensín- og olíugjöldum. Hlutfall vistvænna ökutækja eykst hratt og segja spár að strax árið 2025 hafi tekjur af bensín- og olíugjöldum lækkað verulega. Verði umferðargjöld tekin upp yrðu þau hluti af endurskoðuðu fjármögnunarkerfi fyrir samgöngur á landinu öllu.
Flýti- og umferðargjöld eru víða um heim nýtt til að dreifa umferðarálagi og bæta þannig nýtingu á núverandi samgönguinnviðum. Þannig má ná betri stjórn á umferðinni og stuðla að bættum lífskjörum.
Á næstu 15 árum verður ráðist í einar umfangsmestu samgönguframkvæmdir sögunnar til að flýta úrbótum á höfuðborgarsvæðinu sem með óbreyttum framkvæmdahraða tækju allt að 50 ár.
Markmið samkomulagsins er að stuðla að auknum lífsgæðum á höfuðborgarsvæðinu með byggja upp skilvirkar, hagkvæmar, öruggar og umhverfisvæna samgönguinnviði. Markmiðin eru fjórþætt:
- Að stuðla að greiðum, skilvirkum, hagkvæmum og öruggum samgöngum á höfuðborgarsvæðinu með jafnri uppbyggingu innviða allra samgöngumáta. Leita skal leiða til að dreifa umferðarálagi með markvissum hætti og bæta þannig nýtingu innviða.
- Að stuðla að því að ná loftslagsmarkmiðum stjórnvalda um sjálfbært, kolefnislaust borgarsamfélag með eflingu almenningssamgangna og deilihagkerfis í samgöngum og bættum innviðum fyrir aðra vistvæna samgöngumáta auk þess að hvetja til breyttra ferðavenja og orkuskipta.
- Að stuðla að auknu umferðaröryggi með það að markmiði að draga stórlega úr umferðarslysum.
- Að tryggja skilvirka framkvæmd höfuðborgarpakkans og trausta umgjörð verkefnisins, m.a. með því að skilgreina samstarfsform, kostnaðarskiptingu, ábyrgð á tilteknum aðgerðum og fjármögnunarleiðir.
Aðilar að samkomulaginu er ríkið annars vegar og hins vegar Reykjavíkurborg, Garðabær, Hafnarfjarðarkaupstaður, Kópavogsbær, Mosfellsbær og Seltjarnanesbær. Skrifað er undir samninginn með fyrirvara um samþykki Alþingis og sveitarstjórna.
Sjá einnig:
Lög og reglugerðir
Samgönguáætlun
Samkomulagið
Ferðavenjukannanir
Ítarefni
Ábendingin verður notuð til að bæta gæði þjónustu og upplýsinga á vef Stjórnarráðsins. Hikaðu ekki við að hafa samband ef þig vantar aðstoð.